Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu rozwoju polsko-ukraińskiej granicy państwowej w latach 2009-2013 Załączniki Przypadek 1 Budowa drogowego przejścia granicznego Zbereże - Adamczuki OPIS INWESTYCJI... 2 Stan obecny... 2 Dotychczasowy sposób wykorzystania i pokrycia szatą roślinną... 3 Stan planowany do osiągnięcia... 3 Media, gospodarka wodno-ściekowa oraz odpadowa... 5 Charakterystyka obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy o ochronie przyrody, znajdujące się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia... 5 ODDZIAŁYWANIA... 6 Faza budowy... 6 Faza eksploatacji... 6 HISTORIA USTALEŃ POLSKO UKRAIŃSKICH ZWIĄZANYCH Z BUDOWĄ PRZEJŚCIA GRANICZNEGO ZBEREŻE - ADAMCZUKI... 8 Opracowano na podstawie materiałów opracowanych i/lub udostępnionych przez Lubelski Zarząd Przejść Granicznych w Chełmie 1 Proeko CDM Sp. z o.o. Warszawa, czerwiec 2009
Opis inwestycji Stan obecny Przejście graniczne Zbereże Adamczuki ma zostać zlokalizowane na terenie województwa lubelskiego, w powiecie włodawskim, na terenie gminy Wola Urhuska. Lokalizacja ta została uzgodniona z właściwym organem Wołyńskiej Obwodowej Administracji Państwowej po trwających od połowy lat 90-tych konsultacjach. W ich trakcie rozpatrywano także alternatywne rozwiązania w kwestii lokalizacji przejścia na odcinku Dorohuskpoczątek linii granicznej z Białorusią. W szczególności analizowano możliwość lokalizacji przejścia na terenie miejscowości Sobibór oraz Wola Uhruska. Poziom potencjalnych kolizji przyrodniczych po stronie polskiej jest w stosunku do każdej z tych lokalizacji podobny. Decydujące znaczenie dla wyboru lokalizacji Zbereże miało w tej sytuacji stanowisko strony ukraińskiej, która wskazała ją biorąc pod uwagę optymalne położenia Adamczuków w odniesieniu do lokalnego systemu drogowego, terenów prawnie chronionych (Narodowy Park Szacki) oraz jezior i terenów podmokłych. Rysunek 1 Lokalizacja przejścia granicznego źródło: Programu rozwoju polsko-ukraińskiej granicy państwowej w latach 2009-2013 2 Warszawa, czerwiec 2009 Proeko CDM Sp. z o.o.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu rozwoju polsko-ukraińskiej granicy państwowej w latach 2009-2013 Załączniki Przejście projektowane jest do obsługi międzynarodowego ruchu osobowego i samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t. Trudno jest prognozować rzeczywiste zapotrzebowanie lokalne i ponadlokalne, a tym samym wielkości ruchu granicznego w postulowanym przejściu, bowiem nie prowadzono badań w tym zakresie. Uwzględniając jednak planowany mały ruch graniczny, atrakcyjność turystyczną tego obszaru oraz otwarcie granicy dla mieszkańców powiatów, które obecnie nie mają do niej bezpośredniego dostępu (m.in. łukowski, parczewski, włodawski), wstępnie zakłada się średnie natężenie ruchu w tym przejściu w granicach 1200 1500 pojazdów na dobę. Dotychczasowy sposób wykorzystania i pokrycia szatą roślinną Przejście ma zostać zlokalizowane w zakolu rzeki Bug (między znakami granicznymi 1055 i 1056), w odległości ok. 1 200 m od drogi wojewódzkiej nr 816 (tzw. nadbużanki ), łączącej południkowo pięć (od Zosina po Terespol) spośród sześciu drogowych przejść granicznych, funkcjonujących aktualnie w województwie lubelskim oraz zapewniającej bezpośrednie połączenie z pięcioma drogami krajowymi (numery: 2, 12, 63, 74 i 82), a zarazem łatwy dojazd do większych ośrodków miejskich. Otoczenie projektowanego przejścia granicznego, po obu stronach Bugu, ma cechy krajobrazu naturalnego, nie przekształconego antropogenicznie. Miejsce przeprawy zlokalizowane jest w dolinie rzeki Bug charakteryzującej się naturalnymi walorami meandrującym korytem, lokalnymi rozlewiskami, etc. Teren, na którym zlokalizowana miałaby być infrastruktura drogowa (ok. 1200 m drogi dojazdowej od drogi wojewódzkiej), w większości stanowią naturalne ekosystemy łąk użytkowanych ekstensywnie przez okolicznych rolników, niewielkich oczek wodnych w zagłębieniu terenu oraz zakrzaczeń. Rysunek 2. Projektowana lokalizacja drogowego przejścia granicznego Zbereże - Adamczuki (widok na stronę ukraińską). źródło: materiały własne Proeko CDM Sp. z o.o. Lokalizacja przejścia Zbereże Adamczuki została wskazana przez stronę ukraińską jako jedyna możliwa do realizacji na tym odcinku wspólnej granicy państwowej (z uwagi możliwości techniczne oraz istniejącą po drugiej stronie granicy infrastrukturę dróg, przyłączy energetycznych, telefonicznych i in.). Inne lokalizacje, z powodu występujących po stronie ukraińskiej terenów podmokłych i innych cennych przyrodniczo, i/lub trudnych technicznie pod względem budowlanym, a także z uwagi na brak istniejącej infrastruktury towarzyszącej nie mogą być rozpatrywane. Stan planowany do osiągnięcia Zgodnie ze wstępną koncepcją, większość infrastruktury przejścia granicznego ma się znajdować po stronie ukraińskiej. W zależności od uzgodnień z władzami ukraińskimi (dot. kwestii uprawnień polskich służb 3 Proeko CDM Sp. z o.o. Warszawa, czerwiec 2009
granicznych/służb Unii Europejskiej na terytorium Republiki Ukrainy), opcjonalnie przewiduje się lokalizacje części infrastruktury (odprawa paszportowa) po stronie polskiej. Na obecnym etapie ustaleń polsko-ukraińskich w sprawie przejścia ganicznego Zbereże Adamczuki, brak jest szczegółowych koncepcji, planów, projektów, etc realizacji infrastruktury przejścia. Fazę przygotowania projektu określić można jako wstępną. Jeśli całość infrastruktury przejścia granicznego byłaby zlokalizowana na terytorium Ukrainy, zgodnie z proponowaną zasadą parytetu w zagospodarowywaniu wspólnej granicy, wówczas na polskim terytorium, oprócz polskiej części mostu na Bugu w Zbereżu, byłyby zbudowane: droga dojazdowa do przejścia (długość ok. 1 200 m, szerokość 6 m), z pasem postojowym (szer. 2,75 m), pawilon (kontener) dla funkcjonariuszy kierujących ruchem przy moście, zapory ruchome i kolczatki oraz kanał teletechniczny. Natomiast jeśli idea parytetu okazałaby się nierealna, po polskiej stronie granicy, oprócz wyżej wymienionych obiektów, należałoby zbudować klasyczne przejścia drogowe o zasięgu terytorialnym ok. 5 ha. Poniżej zamieszczono wstępną makietę projektowanego przejścia granicznego przedstawioną przez stronę ukraińską. Rysunek 3. Makieta obiektów w obrębie projektowanego przejścia granicznego Zbereże - Adamczuki. źródło: Lubelski Zarząd Przejść Granicznych w Chełmie Wójt Gminy Wola Uhruska dysponuje terenem (mienie gminne - ok. 8 ha w klasie V) pod budowę mostu granicznego i drogi dojazdowej, przewidzianym w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wola Uhruska na przejście graniczne. Zaplanowana do realizacji inwestycja ma na celu odciążenie istniejących już przejść granicznych w województwie, co spowoduje zwiększenie przepustowości przejść istniejących oraz skrócenie czasu odprawy pasażerów. Przedsięwzięcie realizowane będzie z wykorzystaniem dotychczasowego doświadczenia i najwyższego dostępnego poziomu standardów obsługi, jak i jego wyposażenia. 4 Warszawa, czerwiec 2009 Proeko CDM Sp. z o.o.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu rozwoju polsko-ukraińskiej granicy państwowej w latach 2009-2013 Załączniki Media, gospodarka wodno-ściekowa oraz odpadowa Brak danych szczegółowych. Charakterystyka obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy o ochronie przyrody, znajdujące się w zasięgu znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia W obrębie planowanego przejścia zidentyfikowano występowanie obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy o ochronie przyrody [Dz.U. 2004 Nr 92, poz. 880], w tym obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000. Najbliżej położone obszary chronione znajdują się obrębie planowanej inwestycji, są to: obszar ochrony siedliskowe SOO Poleska Dolina Bugu [PLH 060032], obszar ochrony ptasiej OSO Dolina Środkowego Bugu [PLB 060003], w dalszej odległości znajduje się otulina Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Wzdłuż wojewódzkiej drogi 816 (po jej lewej stronie patrząc na mapę) znajduje się także potencjalny obszar ochrony siedliskowej Natura 2000 SOO Lasy Sobiborskie. Ze względu na lokalizację planowanej inwestycji oraz specyfikę ochrony w ramach występujących w bliższej i dalszej okolicy obszarów chronionych), budowa przejścia potencjalnie może stanowić zagrożenie, głównie z uwagi na zwiększenie presji na środowisko wzdłuż dróg dojazdowych do przeprawy mostowej w obrębie terenów, na których dotychczas taka presja nie występowała, w obrębie lub na granicy obszarów chronionych. Rysunek 4 Lokalizacja przejścia granicznego Zbereże - Adamczuki na tle obszarów prawnie chronionych źródło: opracowanie własne 5 Proeko CDM Sp. z o.o. Warszawa, czerwiec 2009
Oddziaływania Realizacja zaplanowanego przedsięwzięcia zakwalifikowana będzie do grupy przedsięwzięć mogących zawsze znacząco (przeprawa mostowa) i potencjalnie znacząco (część infrastruktury przejścia która byłaby ewentualnie budowana po stronie polskiej) oddziaływać na środowisko, w związku z czym wymagać będzie sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, uwzględniającego także oddziaływanie na obszar Natura 2000, w którego granicach mieści się ta inwestycja. Należy podkreślić, że ze względu na charakter i rozmiar obszarów SOO Poleska Dolina Bugu [PLH 060032], obszar ochrony ptasiej OSO Dolina Środkowego Bugu [PLB 060003] które obejmują praktycznie całą dolinę Bugu na tym odcinku, znalezienie lokalizacji nie wchodzącej w tego typu kolizję jest niemożliwe. W tej sytuacji na etapie oceny oddziaływania na środowisko konieczne będzie rozstrzygnięcie, czy, a jeżeli tak to jakie znaczące oddziaływania na przedmiot i cele ochrony mogą wystąpić i jakie należałoby zastosować kompensacje przyrodnicze? Analiza dostępnych na tym etapie oceny danych prowadzi do wniosku, że inwestycja będzie wiązać się z wystąpieniem negatywnych oddziaływań na środowisko, typowych dla budowy nowych obiektów wielkoprzestrzennych na obszarach nieprzekształconych antropogenicznie. Najważniejsze skutki środowiskowe to zajęcia i przekształcenia przestrzeni (w tym przypadku do 10 ha terenów o podwyższonych walorach przyrodniczych). Budowa przejścia i powiązanej infrastruktury dojazdowej skutkować także będzie wprowadzeniem nowych obiektów kubaturowych, w obszarze na którym dotychczas takie obiekty nie występowały, zagęszczeniem i utwardzeniem gruntu, budową nasypu pod drogę dojazdową i ewentualne obiekty przejścia po stronie polskiej. Na odcinku kilkudziesięciu metrów w rejonie planowanego mostu konieczne będzie najprawdopodobniej umocnienie brzegów Bugu, w celu zabezpieczenia podpór. Na etapie eksploatacji najważniejsze presje na środowisko związane będą ze zwiększonym ruchem pojazdów (m.in. emisje do powietrza i hałasu), w obszarze gdzie dotychczas taka presja nie występowała. Z uwagi na planowaną lokalizację większości infrastruktury po stronie ukraińskiej, główne oddziaływania na środowisko na obszarze Polski koncentrować się będą wzdłuż dróg dojazdowych do przeprawy przez rzekę Bug. Należy również wskazać na możliwość wystąpienia pośrednich skutków przyrodniczo-przestrzennych, jako długofalowych konsekwencji utworzenia nowego przejścia granicznego na terenie dotychczas nieprzekształconym antropogenicznie. Trzeba się również liczyć z przyszłym zwiększeniem intensywności zabudowy mieszkalno-usługowej wzdłuż tras ciągów komunikacyjnych prowadzących do przejścia, co powinno być w odpowiednim stopniu uwzględnione i ograniczone poprzez przyjęcie odpowiednich planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego w gminie Wola Uhruska. Faza budowy Lokalizacja przejścia po stronie Ukraińskiej powoduję minimalizacje oddziaływań bezpośrednich po stronie polskiej. Oddziaływania związane będą z budową drogi dojazdowej i przeprawy przez Bug. Faza eksploatacji W fazie eksploatacji zasięg powstających uciążliwości będzie ograniczać się do najbliższego sąsiedztwa, wzdłuż linii przebiegu dróg dojazdowych do przejścia (droga wojewódzka nr 816 Włodawa Wola Uhruska) i ew. punktu kontroli granicznej i obejmować będzie konsekwencje emisji hałasu i spalin oraz zwiększonego ruchu pojazdów. Przeprowadzone analizy lokalnych uwarunkowań środowisko-przyrodniczych wskazują na ryzyko wystąpienia na etapie eksploatacji oddziaływań, związanych z: 6 Warszawa, czerwiec 2009 Proeko CDM Sp. z o.o.
Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu rozwoju polsko-ukraińskiej granicy państwowej w latach 2009-2013 Załączniki zajęciem przestrzeni i zmianą formy użytkowania gruntów do tej pory zajętych pod grunty orne, łąki i nieużytki; ograniczoną zmianą warunków przepływu w rejonie przeprawy mostowej; emisją hałasu przede wszystkim wzdłuż dróg dojazdowych do pawilonów odpraw oraz w bezpośrednim sąsiedztwie kotłowni; emisją substancji zanieczyszczających do powietrza (typowych zanieczyszczeń komunikacyjnych: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, węglowodory) w wyniku zwiększenia ruchu pojazdów; efektem barierowym i efektem płoszenia na drodze 816 i wzdłuż powiązanych tras dojazdowych. Obsługa obiektu, jakim jest przejście graniczne nie powoduje z reguły znaczących emisji zanieczyszczeń powietrza, czy wzrostu poziomów hałasu, poza szczególnymi przypadkami długotrwałego oczekiwania pojazdów na odprawę. Ilość wytwarzanych odpadów oraz ścieków są ściśle uzależnione od natężenia ruchu oraz liczby pracowników obsługujących dane przejście. Stosowane rozwiązania techniczne obiektów ochrony środowiska powinny redukować do minimum ryzyko przenikania zanieczyszczonych ropopochodnymi wód opadowych do gruntu, nieoczyszczonych ścieków do wód i gruntu. Ruch z przejścia granicznego rozchodzić się będzie równomiernie w kierunku północnym i południowym, wzdłuż istniejącej drogi wojewódzkiej 816 (tzw. Nadburzanki), a następnie rozchodzić się w kierunku dróg 812, 819 i 82. Spowoduje to podwyższone emisje do powietrza i emisje hałasu w obrębie obszarów, na których dotychczas taki ruch nie występował. Wzmożony ruch na drodze 816 może również powodować ograniczony efekt barierowy dla przemieszczania się zwierząt (przede wszystkim w porze dziennej, który jednak można zasadniczo ograniczyć, odpowiednio przebudowując tą trasę. Wydaje się, że w tej sytuacji konieczne jest także projektowe ograniczenie przepustowości przejścia do maks. 2000 pojazdów na dobę i wykluczenia ruchu ciężkich pojazdów, co przy założony równomiernym rozprowadzeniu ruchu w kierunku na Sobibór i Włodawę (na północ) i Wolę Uhruską (na południe), pozwalałaby ograniczyć natężenie ruchu do mniej niż 100 pojazdów na godzinę (w ruchu od i do przejścia). W związku z brakiem dostatecznych danych i szczegółowych ustaleń rozwiązań lokalizacyjnych i technicznych, a także parametrów przepustowości dotyczących projektowanego przejścia, niemożliwe jest na tym etapie dokładniejsze oszacowanie skali presji i oddziaływań, jakie inwestycja może wywierać na środowisko. Z przeprowadzonych analiz wynika, że hipotetyczne oddziaływanie transgraniczne na etapie budowy oraz na etapie eksploatacji związane ze wzrostem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych poprzez natężenie ruchu wzdłuż dróg dojazdowych do przejścia po realizacji inwestycji nie będzie mieć mierzalnego wpływu na parametry jakości środowiska po drugiej stronie granicy.. Inne lokalizacje, z powodu występujących po stronie ukraińskiej terenów podmokłych i innych cennych przyrodniczo, i/lub trudnych technicznie pod względem budowlanym, a także z uwagi na brak istniejącej infrastruktury towarzyszącej nie mogą być rozpatrywane. W związku z powyższym, zamierzenie to traktować można jako inwestycję celu publicznego, dla której nie możliwe jest ustalenie alternatywnego rozwiązania, i konieczne jest ustalenie racjonalnych metod ograniczania i kompensacji skutków środowiskowych, zgodnie z postanowieniem art. 34 ustawy o ochronie przyrody. 7 Proeko CDM Sp. z o.o. Warszawa, czerwiec 2009
Aneks Historia ustaleń polsko ukraińskich związanych z budową przejścia granicznego Zbereże - Adamczuki Historia starań organów samorządu terytorialnego, Euroregionu Bug i innych organizacji pozarządowych po obu stronach granicy oraz kolejnych wojewodów o utworzenie przejścia granicznego w tej części Lubelszczyzny i Wołynia sięga początku lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Za podjęciem tego przedsięwzięcia przemawia wiele względów, a przede wszystkim: potrzeba zwiększenia ilości oraz bardziej równomiernego rozmieszczenia przejść granicznych na lubelskim odcinku granicy państwowej, a także odciążenia przejścia drogowego w Dorohusku w ruchu osobowym, zwłaszcza w okresach dużego natężenia tego ruchu (nowe przejście wypełniłoby istniejącą lukę w infrastrukturze granicznej między Sławatyczami a Dorohuskiem - odległość 81 km, mierzona po trasie nadbużańskiej ); racjonalny podział kosztów zagospodarowania wspólnej granicy między sąsiadujące państwa (w przypadku przyjęcia wariantu lokalizacji całej infrastruktury na terytorium Ukrainy, budowa przejścia w Adamczukach byłaby niejako rewanżem strony ukraińskiej za zbudowanie przez stronę polską przejścia drogowego w Dołhobyczowie); możliwość pełniejszego wykorzystania oraz promocji walorów turystycznych Pojezierza Łęczyńsko Włodawskiego i Szackiego Parku Narodowego (bogactwem przyrodniczym rejonu szackiego jest 29 jezior, w tym Switjaź drugie co do wielkości i najgłębsze jezioro na Ukrainie); szansa dalszego rozwoju współpracy transgranicznej w różnych jej aspektach oraz wzrostu potencjału gospodarczego przygranicznych rejonów, gdzie słabo rozwinięty przemysł, niska bonitacja gleb i ogólne zapóźnienia gospodarcze dają o sobie wyraźnie znać. Według chronologii działań dotyczących zagospodarowania lubelskiego odcinka granicy polsko - ukraińskiej, uzgodnionej w ramach prac Komisji ds. Przejść Granicznych i Infrastruktury Polsko Ukraińskiej Międzyrządowej Rady Koordynacyjnej do Spraw Współpracy Międzyregionalnej, utworzenie drogowego przejścia granicznego Zbereże Adamczuki znajduje się na drugiej (po Dołhobyczowie) pozycji listy priorytetów. Strona ukraińska umieściła budowę przejścia granicznego w Adamczukach w wieloletnim programie celowym zagospodarowania granicy państwowej do 2015 roku, przyjętym uchwałą Nr 831 Gabinetu Ministrów Ukrainy z 13 czerwca 2007 r. Z informacji dostępnych na ukraińskich stronach internetowych wynika, że opracowana jest koncepcja budowy infrastruktury tego przejścia granicznego. Realizację idei parytetu w budowie nowych przejść na wspólnej granicy, popartej stosownymi zapisami w protokole VI posiedzenia Polsko - Ukraińskiej Międzyrządowej Rady Koordynacyjnej do Spraw Współpracy Międzyregionalnej (14-15.06.2007 r. w Arłamowie), wstrzymały ustalenia ekspertów II misji ewaluacyjnej Schengen, kwestionujące możliwość dokonywania kontroli granicznej przez polskie służby na terytorium państwa trzeciego. Istnieją jednak szanse, że formalno prawne przeszkody w tym zakresie zostaną usunięte w wyniku zbliżania się Ukrainy do Unii Europejskiej oraz łagodzenia niektórych rygorów, stosowanych obecnie przez UE wobec sąsiadujących z nią państw trzecich, zwłaszcza w związku z przyjęciem przez UE Programu Partnerstwo Wschodnie. 8 Warszawa, czerwiec 2009 Proeko CDM Sp. z o.o.