PROPOZYCJE SCENARIUSZY LEKCJI Temat: Jeszcze Polska nie zginęła... narodziny narodu polskiego. Cele szczegółowe: (czas realizacji 1 lekcja) analiza wierszy Józefa Morelowskiego i Józefa Wybickiego oraz poznanie dwóch odmiennych postaw patriotycznych rozumienie nowożytnego pojęcia narodu dostrzeganie nowego sposobu pojmowania ojczyzny i narodu rozumienie powodów, dla których mury były i są miejscem wypowiedzi politycznych, artystycznych i innych przypomnienie sytuacji politycznej Polski w średniowieczu i pod koniec XVIII wieku rozumienie związku między literaturą a dziejami narodu kształtowanie postaw patriotycznych utrwalenie wiedzy o hymnie polskim Materiał: podręcznik: J. Morelowski, Tren VI. Do matek polskich, s. 19 załączniki 1, 2 Przygotowanie: J. Wybicki, Pieśń legionów polskich we Włoszech, s. 19 20 A. Mickiewicz, Literatura słowiańska, s. 20 Uczniowie przypominają sobie w domu następujące teksty: O Wandzie, co nie chciała Niemca (podręcznik, cz. 1., s. 62) W. Kadłubek, Wanda (podręcznik, cz. 1., s. 62) Bogurodzica (podręcznik, cz. 1., s. 134) J. P. Woronicz, Świątynia Sybilli (podręcznik, cz. 2., s. 263) F. Karpiński, Żale Sarmaty... (podręcznik, cz. 2., s. 263) Tok lekcji: 1. Wprowadzenie. Przypominając uczniom, że Bogurodzica funkcjonowała w świadomości Polaków jako hymn narodowy, prosimy o odtworzenie sytuacji komunikacyjnej pieśni. 2. Odszukanie w Bogurodzicy elementów, które sprawiły, że utwór pełnił funkcję hymnu polskiego, praca indywidualna. Rozdajemy załącznik 1, w którym uczniowie charakteryzują społeczność modlącą się do Boga. Po sprawdzeniu odpowiedzi pytamy uczniów o to, w czym dostrzegają poczucie wspólnoty wyrażonej w Bogurodzicy.
Wniosek porządkujący tę część lekcji powinien uwzględnić jednoczącą siłę religii katolickiej i kultu Marii. Nie treść utworu, ale fakt, że napisano go w języku polskim, zdecydował o tym, że Bogurodzica przez wiele lat funkcjonowała jako nieformalny hymn Polski. 3. Odczytanie fragmentu wiersza Józefa Morelowskiego, praca indywidualna. Prosimy uczniów o odczytanie wiersza i wspólnie ustalamy jego przesłanie, analizując formę trenu i konsekwencje wynikające z wyboru tego gatunku lirycznego. Uczniowie odpowiadają pisemnie na pytania 1, 2, 3 ze s. 20 podręcznika. Wnioskiem podsumowującym ćwiczenie będzie stwierdzenie, że: Naród polski nie może istnieć bez ojczyzny własnego państwa. 4. Dygresja. Prosimy uczniów o przypomnienie Świątyni Sybilli Woronicza i Żalów Sarmaty... Karpińskiego oraz określenie, jaka wizja losu Polski dominuje w obu utworach (np. Polska została zamordowana, kona w straszliwych męczarniach, a jej osierocone, porzucone i pozbawione domu dzieci zostaną wygnane na wieczną tułaczkę po świecie). 5. Odczytanie utworu Józefa Wybickiego. Odszukanie elementów kształtujących nowe rozumienie historii narodu, praca w grupach. Dzielimy klasę na dwuosobowe grupy, a następnie prosimy uczniów, aby przeczytali Pieśń legionów polskich we Włoszech Wybickiego i wskazali różnice w przedstawianiu sytuacji Polski i Polaków, istniejące między tym utworem a utworami Morelowskiego, Woronicza i Karpińskiego (załącznik 2). Uczniowie wypełniają tabelę, a następnie przedstawiciele grup omawiają i weryfikują wyniki swojej pracy. Przykładowo wypełniony załącznik 2: Woronicz Karpiński Polska Polska kona w okropnych męczarniach ojczyzna umarła, wspomnienie jej dawnej wielkości potęguje rozpacz Morelowski ojczyzna legła w grobie Wybicki jeszcze Polska nie zginęła dosyć tej niewoli Niemiec, Moskal nie osiędzie, gdy jąwszy pałasza, hasłem wszystkich zgoda będzie i ojczyzna nasza Polacy sieroty zbłąkane, tułacze, pozbawieni mowy ojczystej, tożsamości, miejsca do życia, poniżeni, żyjący na prawach sług wraz ze śmiercią Polski umiera dusza Polaków wraz z końcem Polski następuje koniec narodu Polacy powinni umrzeć razem z ojczyzną jeszcze Polska nie umarła, póki my żyjemy, co nam obca moc wydarła, szablą odbijemy będziem Polakami dał nam przykład Bonaparte, jak zwyciężać mamy
6. Uogólnienie wniosków wynikających z porównania tekstów. Uczniowie podsumowują swoją pracę na lekcji. Najważniejszym celem lekcji jest zwrócenie uwagi na narodziny nowożytnego pojęcia narodu. Naród trwa niezależnie od warunków politycznych i tego, czy istnieje jako państwo. Naród to Polacy, a dopóki pamiętają oni o swojej polskości, dopóty ojczyzna żyje. 7. Praca domowa. Modlitwa, rozpacz, nadzieja. Wyobraź sobie, że jesteś historykiem z dalekiej przyszłości i odnalazłeś urywki polskiej poezji narodowej, czyli Bogurodzicę, podanie o Wandzie, Pieśń legionów polskich we Włoszech Wybickiego, Świątynię Sybilli Woronicza, Tren VI. Do matek polskich Morelowskiego oraz Żale Sarmaty... Karpińskiego, na podstawie których próbujesz odtworzyć duchowe dzieje narodu polskiego. Napisz krótki referat, w którym zaprezentujesz swoje wnioski, np. na sympozjum naukowym poświęconym zaginionym narodom. Temat: Buntownicy nie bez powodu. Cele szczegółowe: (czas realizacji 2 lekcje) rozważenie, czym jest bunt charakterystyka buntowników uświadomienie powodów, dla których w romantyzmie przypomniano postaci Kaina i Prometeusza dostrzeżenie związków między buntem szatana a buntem Prometeusza rozumienie, czym jest romantyczny prometeizm określenie postawy Kaina jako buntowniczej próba odpowiedzi na pytanie o sens reinterpretacji historii Kaina i Abla uświadomienie aksjologicznych aspektów buntu poznanie fragmentów utworów Percy Bysshe Shelleya i Mary Wollstonecraft Shelley dostrzeganie stałej obecności Biblii i antyku w kulturze nowożytnej doskonalenie umiejętności pracy z tekstem Materiał: podręcznik: Nowa mitologia, s. 22 F. Schlegel, Mowa o mitologii, s. 23 Zbuntowany tytan, s. 24 H.-G. Gadamer, Prometeusz i tragedia kultury, s. 24 Ajschylos, Prometeusz w okowach, s. 25 Zbuntowany człowiek, s. 26 P. B. Shelley, Prometeusz wyzwolony, s. 26 27
Załącznik 1 Nazwij zbiorowość mówiącą w wierszu Kto jest adresatem modlitwy? O co prosi zbiorowość? W czym się wyraża jej poczucie solidarności? Gdzie upatruje swojego szczęścia?
Załącznik 2 Woronicz Karpiński Morelowski Polska Polacy
Wybicki Dokument pochodzi ze strony www.gwo.pl