Warszawa, 27 listopada 2008 r. Zmiany i uzupełnienia do Formatu MARC 21 rekordu bibliograficznego dla starych druków 1 (Obowiązują od 1 grudnia 2008) 008/00-06 Kod typu daty publikacji s pojedyncza znana data lub data prawdopodobna pozycje 008/07-10 zawierają tę datę, pozycje 008/11-14 zawierają spacje (@@@@). 008/07-14 Daty publikacji Przykład na s. 11 (poprawiony) 008/06 q 008/07-10 1660 008/11-14 1669 260 @@ $a [S.l. : $b s.n., $c ca 166-]. 026 Fingerprint (P) Wybór znaków [ ] Znaki przejmuje się w postaci występującej na druku, z wyjątkiem: liter, które oddaje się bez znaków diakrytycznych (dotyczy wszystkich języków, także jęz. polskiego) oraz bez abrewiatur (np. n, p lub q z kreską nad literą, podkreślone itp. zapisuje się jak zwykłą literę). Ligatury typograficzne traktuje się jak jeden znak (np. æ, Æ, œ, Œ, itp.). Dla liter (cyfr) w innym alfabecie niż łaciński stosuje się zasady transliteracji zgodne z Polskimi Normami różne abrewiacje słowa et oddaje się za pomocą symbolu & wszystkie znaki nietypowe, niemożliwe do odtworzenia (np. listki, rączki, itp.) oddaje się za pomocą gwiazdki *. Podpola $a Pierwsza i druga grupa znaków (NP) W podpolu $a podaje się znaki grupy I i II. Grupę I stanowią dwa ostatnie znaki typograficzne (litera, przecinek, średnik, kropka, ale nie kustosz i sygnatura typograficzna) wybrane z ostatniego oraz dwa znaki z przedostatniego wiersza z recto pierwszej karty po głównej stronie tytułowej. [...] $c Data (NP) Uzupełnienie listy kodów określających sposób zapisania daty w katalogowanym druku o następujący kod: K w alfabecie cyrylickim 1 Zmiany ustalone podczas spotkania bibliotekarzy katalogujących stare druki w katalogu NUKAT, które odbyło się 23-24 czerwca 2008 r. w ZNiO we Wrocławiu. Zmiany zostaną naniesione na dokument Format MARC 21 rekordu bibliograficznego dla starych druków, dostępny w elektronicznej wersji na stronie NUKAT. 1
130 Hasło główne tytuł ujednolicony (NP) Tytuły formalne dla katalogów księgarskich, bibliotecznych, targowych umieszcza się w polu 730. Nie tworzy się tytułów ujednoliconych dla druków urzędowych (konstytucje, taryfy, lauda itp.) 2. 245 Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności (NP) Zasady przejmowania tytułu Tytuł oraz inne elementy opisu starego druku przejmuje się w formie i ortografii występującej w opisywanym druku, zachowując duże i małe litery, pisownię liter i cyfr, oddając znaki i nawiasy. Wyjątkowo nie oddaje się akcentów nad łacińskimi i polskimi literami (á, ä, ŷ, ĩ itp). W przypadku całych wyrazów wyrażonych majuskułą, dużą literę podaje się tylko na początku wyrazu. Pozostawia się pierwszą małą literę w nazwach własnych, jeżeli w takiej formie nazwy te występują w druku. Wszystkie formy graficzne spójnika et oddaje się za pomocą znaku &. Podwójne duże lub małe VV zapisuje się jako W, np. Vvolfgangus = Wolfgangus, vv Krakowie = w Krakowie, ale Matthias Vvesenbecius oraz Matthias Vuesenbecius. Długie ʃ występujące samodzielnie lub w połączeniu z innymi literami zapisuje się jako s np. ʃt = st. ʒ występujące samodzielnie lub w połączeniu z innymi literami zapisuje się jako z, np. ʃʒ = sz. W polach 245, 246, 250, 260 podpola $a, $p, $n zaczynają się od wielkiej litery niezależnie od sposobu zapisania tych danych na stronie tytułowej. Znaki interpunkcyjne w tytule stosuje się bez zmian, zgodnie z Formatem MARC 21 rekordu bibliograficznego dla starych druków. Opis jednego tomu druku wielotomowego o tytule wyróżniającym $n Oznaczenie części (uzupełnienie, format s. 69) Jeżeli z powodów gramatycznych powiązań wyrazów w tytule lub skomplikowanej (wielostopniowej) budowy hierarchicznej wydawnictwa wielotomowego, opisanie tomów (części) w podpolu $n jest utrudnione lub nielogiczne informacyjnie, oznaczenie tomu w polu 245 należy podać bez stosowania podpola $n. Należy wtedy podać odpowiednie wyjaśnienie w polu 500 i użyć pól 4XX lub 8XX aby zapewnić prawidłowy dostęp do całości wydawnictwa wielotomowego, np. 245 10 $a R. D. P. Didaci Nisseni Sermones avrei in omnia Euangelia dominicalia, extra Quadragesimalia totivs anni tomvs secvndus. 500 @@ $a Stanowi t. 2 Opera Omnia in tres tomos digesta ; informacja o całości edycji w t. 1. 800 1@ $a Niseno, Diego $d ( -1656). $t Opera omnia $f (1650-1659) $v t. 2 (t.2 Opera omnia, a nie Sermones ) 246 Wariant tytułu (P) (uzupełnienie) Pole 246 wypełnia się, gdy trzy pierwsze słowa tytułu podanego w polu 245 podpolu $a, decydujące o szeregowaniu tytułu w indeksie wymagają formy służącej do dodatkowego wyszukiwania, np. 245 10 $a Icones & vitae Principvm ac Regvm Poloniae omnium / $c Adornatae atque Collectae a Salomone Nevgebavero de Cadano. 246 3@ $a Icones et vitae principum ac regum Poloniae omnium tytuły z dodatkowych stron tytułowych (frontispisu, karty tytułowej sztychowanej, przedtytułowej) różnią się od tytułu występującego w polu 245 w trzech początkowych wyrazach, np. 245 10 $a Thesavri Polonolatinograeci Gregorii Cnapii e Societate Iesv tomvs [...]. $n T. 2, $p Latinopolonicvs, simul idem Index verborum primi tomi, ab auctore con fectus & secundae editioni correctae ac multum auctae, accommodatus [...]. 246 3@ $a Latinopolonicus, simul idem Index verborum primi tomi, ab auctore confectus & secundae editioni correctae ac multum auctae, accommodatus [...] 246 3@ $a Thesauri Polonolatinograeci Gregorii Cnapii e Societate Iesu tomus secundus Latinopolonicus 246 3@ $a Thesauri Latinopolonici tomus II 500 @@ $a Na s. przedtyt.: R. P. Gregorij Cnapij Societatis Iesv Thesavri Latinopolonici Tomvs II. 2 z uwagi na brak opracowanych zasad tworzenia ww. tytułów w katalogu NUKAT 2
tytuł tomu (części, itp.) podawany w polu 245 podpolu $p jest tytułem właściwym danego tomu (a nie np. opisowym wyszczególnienie zawartości); podając go w polu 246 należy pomijać wyrażenia wprowadzające (Contines... ; Quae...), np. 245 10 $a Qvaresimale del. R.P.D. Diego Nisseno [ ]. $n P. 1, $p Che contiene le Prediche per li mercordi, venerdi, e domeniche di Quaresima / $c tradotta da Pietro Foscarini [...]. 246 3@ $a Quaresimale 246 30 $a Prediche per li mercordi, venerdi, e domeniche di Quaresima Tytuł w polu 246 podaje się we współczesnej ortografii. 250 Strefa wydania (NP) Jeżeli rozróżnienie wariantów i wydań nastąpiło na podstawie literatury, a nie posiadanych egzemplarzy, to informacje o tym należy podać przy cytowanej literaturze w polu 510, np. 510 4@ $a Estr. XV-XVIII, $c 23, 410 (opisuje dwa wydania). Biblioteka posiadająca egzemplarz innego wydania/wariantu niż opisywany w bazie, tworzy nowy rekord i opisuje cechy wariantowe na podstawie cytowanej literatury. 260 Strefa adresu wydawniczego (NP) Jeżeli data dzienna (lub inny element opisu) został ustalony na podstawie rękopiśmiennych notatek z opisywanego egzemplarza, w polu uwag należy obowiązkowo podać sigla biblioteki, która dany egzemplarz przechowuje, np. 260 @@ $a Cracoviae : $b in Officina Christohori Schedelij [ ], $c [ante 19 IV] 1640. 500 @@ $a Data dzienna wg rkps. notatki na s. tyt. egz. BJ: Apr. 19. 500 Uwaga ogólna (P) Datę ze strony tytułowej (ew. kolofonu) wyrażoną w innym alfabecie podaje się w polu uwag w takiej formie, w jakiej jest zapisana na dokumencie (zachowując odstępy, wielkie i małe litery, kropki itp.). W polu uwag podaje się informacje o autorach frontispisu, karty tytułowej sztychowanej, winiet tytułowych i innego materiału ilustracyjnego (np. portretu autora), jeżeli są oni podpisani na rycinie. Należy cytować całe sformułowania określające rolę danej osoby w powstaniu ryciny oraz datę jej wykonania. Jeżeli ryciny nie są sygnowane, można dodać w polu 500 nazwiska artystów na podstawie własnych ustaleń (badań). Dla osób wymienionych w polach 500 tworzy się dla hasła khw z ujednoliconą formą nazwy i do rekordu bibliograficznego dodaje się pola 7XX. Dedykacje Informacje o dedykacjach podaje się w polu 500. Odnotowuje się wszelkie rodzaje listów dedykacyjnych zamieszczanych w drukach polskich z XVI-XVIII w. Dla autorów i adresatów dedykacji - Polaków i osób związanych z Polską, tworzy się hasła khw i do rekordu bibliograficznego dodaje się pola 7XX. W przypadku kiedy adresatów dedykacji jest więcej niż trzech, nie tworzy się dla pozostałych nazw haseł dodatkowych. Dla adresatów dedykacji - nazw, osób lub ciał zbiorowych określonych bardzo ogólnie lub które nie posiadają własnej nazwy nie tworzy się haseł khw. Jeżeli dedykacja decyduje o zaszeregowaniu druku obcego do literatury polonikowej, należy w polu 500 umieścić uwagę wprowadzającą: Polonicum. Uwagę o dedykacji podaje się na podstawie skróconego cytatu nagłówka listu dedykacyjnego; należy zachować podstawowe dane informacyjne dotyczące adresata, można dodać miejsce i datę powstania dedykacji. Autora dedykacji podaje się tylko wtedy, kiedy jest to osoba inna niż autor katalogowanego dzieła (nazwę poprzedza się kreską ukośną: /). Przytacza się lokalizację dedykacji w druku, jeżeli znajduje się ona w miejscu nietypowym (w środku, na końcu tekstu), np. 500 @@ $a Ded.: Do [ ] Stanisława Augusta, Krola Polskiego Wielkiego Książecia Litewskiego [...]. 500 @@ $a Ded.: [...] Barbarze z Czekarzewic Lvbomierskiey [...] Hrabiney na Wiśniczu y Iarosławiu [...] / Dom Professow Soc. Iesv przy kościele Ss. Panien y Meczenniczek. 500 @@ $a Ded.: [ ] Iodoco Decio [ ] Iodoci Ludovici Decij filiolo / M. Anshelmus Ephorinus S.D. 500 @@ $a Ded.: 1. [ ] Achatio Przylecki de Przylek Castellano Oswiecimensi [ ] Dantisci [...] 1646 [...] / Georgivs Förstervs; 2. [ ] Stanislao Minscio Palatino 3
Lancicien. [...] Varsaviae [...] 1595 [...]; 3. (s.147-150): Principi [...] D. Georgio [...] Radivilo [...] perpetuo Administratori Episcopatus Cracoviensis [ ] Cracoviae 1595 [...]. 500 @@ $a Ded.:Wszechmocnemv Wiecznemu Bogv [ ] Y Przenaswietszey Pannie Mariey [...]. 500 @@ $a Ded.: [...] Burmistrzom y Raycom Miasta J.K.M. Thorunia [...] / Jan Christian Laurer. 504 Uwaga dotycząca bibliografii załącznikowej (P) (opis pola zostanie dodany do formatu) Wskaźniki nieużywane $a Uwaga dotycząca bibliografii (NP) Zawartość pola Pole zawiera informacje o istnieniu bibliografii załącznikowej i indeksu. W przypadku starych druków pole 504 wypełnia się, jeżeli opisywany stary druk zawiera indeks. Podaje się sformułowania: Indeks lub Indeksy, bez określania rodzajów indeksów, ani stron które zajmują. Nie uwzględnia się spisów treści, list cytowanych autorów, itp. wykazów pomocniczych. Jeżeli informacja o indeksie podana jest w odpisie tytułu, nie wypełnia się pola 504 (poprzestając na kodowaniu danych w polu stałej długości). Pole kończy się kropką. 504 @@ $a Indeksy. 505 Uwaga dotycząca zawartości (P) Rezygnacja z rozszerzonego poziomu oznaczenia zawartości dokumentu. Nie stosuje się wartości 0 w drugim wskaźniku oraz podpól $g, $t i $r. Wskaźniki Pierwszy wskazanie wyrażenia wprowadzającego uwagę 0 zawartość 2 częściowa zawartość 8 bez wyrażenia wprowadzającego Drugi poziom oznaczenia zawartości @ podstawowy $a Uwaga dotycząca zawartości książki (NP) 520 Uwaga wyjaśniająca treść druku (P) Informacje o zawartości dotyczącej, lub związanej z Polską podaje się w polu 500. 500 @@ $a Polonicum: wzmianki o miastach polskich i litewskich: Krakowie, Gdańsku (s.106), Poznaniu, Gnieźnie, Nowogrodzie (s.187), oraz o M. Koperniku i jego teorii (s. 22, 121). 500 @@ $a W spisie uczestników Soboru wymienieni m.in.: Stanisław Hozjusz, Walenty Herburt, Stanisław Falęcki. 710 Hasło dodatkowe nazwa ciała zbiorowego (P) $e Określenie rodzaju współpracy (NP) nieużywane 4
Ustalenia ogólne Opis druków zdefektowanych Dzieł mocno zdefektowanych nie wprowadza się do katalogu NUKAT, wyjątkiem od tej zasady są unikaty krajowe (światowe), które jako jedyne zachowane egzemplarze (fragmenty, pojedyncze karty itp.) mogą być wprowadzane do katalogu NUKAT z odpowiednią uwagą w polu 500. Można wprowadzać opisy druków, które mają ubytek kart środkowych, o ile nie wpływa to na obliczanie objętości dla całego dzieła. Dopuszcza się także wprowadzanie opisu druku bez zachowanej strony tytułowej lub końcowej z kolofonem. W takim przypadku obowiązkowo należy podać w polu 500 nazwę źródła, z którego przejęto tytuł do pola 245, np. 500 @@ $a Odpis tyt. wg ICCU. 500 @@ $a Odpis tyt. wg Estr. lub kolofon do pola 260, jeżeli jest on podstawowym elementem adresu wydawniczego, np. 260 @@ $a (Impressum Cracouiae : $b per Florianu[m] Vnglerium, $c 1531). 500 @@ $a Adres wydawniczy cyt. wg Estr. Biblioteka posiadająca egzemplarz kompletny odpowiednio modyfikuje rekord i usuwa pole 500. Proweniencje Opis proweniencji, jako indywidualnej cechy danego egzemplarza starego druku nie może być elementem opisu bibliograficznego w katalogu centralnym. Forma zapisu tego rodzaju informacji pozostaje do rozwiązania w katalogu lokalnym poszczególnych bibliotek. UWAGA Materiały z warsztatów dla katalogujacych stare druki, które odbyły się 23-24 czerwca 2008 r. w ZNiO we Wrocławiu, zostaną umieszczone na stronie www NUKAT (zakładki: szkolenia - materiały szkoleniowe) 5