Dziecko w Internecie zagrożenia i ochrona Internet stanowi niezwykle bogate źródło informacji, rozrywki, możliwości nawiązywania kontaktów. Dzięki globalnej sieci również edukacja uzyskała nowy wymiar tworząc dostęp do nieprzebranych zasobów informacji i narzędzi ułatwiających poszukiwanie określonych danych. Nowe technologie będą odgrywać wiodącą rolę w edukacji współczesnego społeczeństwa. By jednak przyniosły zakładane korzyści i przyczyniły się do rozwoju społeczeństwa uczącego się, koniecznością staje się wczesna edukacja w zakresie umiejętnego i bezpiecznego korzystania z nowych technologii, w tym zwłaszcza z Internetu. Jak każde źródło informacji Internet ma dobre i złe strony. Potrzebna jest swoista edukacja internetowa, by łagodzić złe skutki a promować pozytywne. O tym, że jest to niezwykle ważne, świadczą organizowane akcje edukacyjne, kampanie społeczne, np. Dziecko w Sieci (www.dzieckowsieci.pl), kierowane do rodziców i nauczycieli. Wczesne uczenie dzieci racjonalnego korzystania z Internetu jest koniecznością, zwłaszcza jeśli przyjrzymy się liście zagrożeń, z jakimi mogą zetknąć się młodzi użytkownicy, a ograniczona świadomość dorosłych o niebezpieczeństwach, jakie niesie za sobą nieumiejętne korzystanie z Internetu, a także często uboga wiedza na temat ochrony dzieci przed owymi niebezpieczeństwami sprawia, że młodzi użytkownicy skazani są na samodzielną penetrację zasobów globalnej sieci, uczenie się na błędach oraz narażanie się na liczne pułapki i zagrożenia. Lista owych zagrożeń jest dość długa. Są to m.in: 1. szkodliwe oprogramowanie, 2. Internet jako źródło informacji dla przestępców, oszustów i wyłudzaczy, 3. dostęp do treści pornograficznych, 4. pedofilia, 5. obrót danymi osobowymi. Jednym z zagrożeń wynikających z korzystania z Internetu jest różnego rodzaju szkodliwe oprogramowanie, takie jak wirusy, spyware, czyli oprogramowanie szpiegowskie. Programy te bez wiedzy użytkownika instalują się na jego komputerze i są wykorzystywane przez ich twórców do przeglądania danych, przechwytywania haseł, numerów kart kredytowych, danych osobowych, czy w końcu do niszczenia zawartości twardych dysków. Kolejnym zagrożeniem wobec dzieci w Internecie jest coraz szerzej rozpowszechniająca się pornografia. Trafienie przez dziecko na taką stronę nie wymaga od niego żadnych umiejętności, czy też wiedzy w tym zakresie. Twórcy stron pornograficznych stosując najróżniejsze metody, doprowadzają do tego, iż otwierają się one automatycznie. Znając sposób działania wyszukiwarek, gromadzenia przez nie informacji na temat zawartości stron www istniejących w Internecie, można je (wyszukiwarki) w łatwy sposób oszukać. Witryny z zawartością pornograficzną pojawiać się będą pod takimi hasłami, jak: książka, kino, film, muzyka, mp3 itp. Zjawisko pedofilii występuje najczęściej w sferze programów komunikacyjnych, które cieszą się dużą popularnością wśród internautów. Dzieci bardzo chętnie korzystają z popularnych komunikatorów (np. Gadu-Gadu, Tlen), czatów czy forów w celu zawierania nowych znajomości, rozmawiania z rówieśnikami, zdobywania nowych przyjaźni. Dużą popularnością cieszą się również blogi (internetowe pamiętniki), w których dzieci opisują swoje przeżycia, marzenia, problemy, radości i smutki. Pedofile wykorzystują fakt anonimowości, jaki daje Internet, szukając w tej sferze swoich przyszłych ofiar. Zmieniając w prosty sposób tożsamość są w stanie nawiązać kontakt z dzieckiem podając się za jego rówieśnika, zdobyć jego zaufanie, a nawet przyjaźń i w końcu doprowadzić do spotkania w rzeczywistym świecie. Sieć jest nową płaszczyzną komunikacji, po której dzieci poruszają się swobodniej od dorosłych. Jednak swoboda nie idzie w parze z umiejętnością rozpoznawania zagrożeń, przez co stały się łatwym celem przestępców na tle seksualnym, marketerów, specjalistów od reklamy oraz wszelkiego rodzaju oszustów i naciągaczy. Przestępcy medialni wykorzystują naturalną ufność i ciekawość dzieci. Potrafią na różne sposoby wydobyć od nich informacje na temat domu, znajdujących się w nim przedmiotów oraz zwyczajów, jakie panują w danej rodzinie (godziny pracy rodziców, terminy wyjazdów
wakacyjnych itp.). Są to informacje, które bardzo ułatwią im przestępczy proceder. Coraz częściej dzieci korzystają również z możliwości handlowych, jakie dają aukcje internetowe (np. Allegro, Świstak), jednak o jakości i wartości zakupionych przedmiotów dowiadują się dopiero po dokonaniu zapłaty, co często wykorzystywane jest przez oszustów. Spróbuję ukazać przykładowe możliwości ochrony dzieci przed owymi niebezpieczeństwami. Uczynię to na dwóch płaszczyznach technicznej przedstawię kilka propozycji filtrów i programów zaliczanych do grupy Parental Control oraz pedagogicznej zaproponuję kilka skutecznych sposobów, które mogą przyczyniać się do niwelowania zagrożeń. Programowe metody ochrony dzieci przed zagrożeniami internetowymi Do najpopularniejszych programowych metod ochrony dziecka przed zagrożeniami wynikającymi z nieumiejętnego korzystania z Internetu możemy zaliczyć: 1) filtry rodzinne umieszczone na serwisach internetowych, 2) programy typu Parental Control (np. Beniamin, Motyl, Cenzor). Obecnie trwają też prace nad nowatorskim rozwiązaniem, łączącym technologię biometryczną z najnowszymi metodami zarządzania tożsamością i dostępem. Choć jest to dopiero projekt, zatrzymamy się nad nim w dalszej części opracowania ze względu na wysoką skuteczność, jaką rokuje. Najprostszą formą obrony przed zagrożeniami internetowymi są filtry rodzinne, dostępne na prawie wszystkich popularnych portalach. Portal onet.pl umożliwia włączenie Filtru Rodzinnego w wyszukiwarce Polskiego Internetu. Jego zadaniem jest minimalizacja prawdopodobieństwa pojawiania się stron zawierających dużo wulgarnych, obscenicznych i rażących uczucia i dobre obyczaje treści. Po włączeniu filtru strony zawierające pornografię lub wulgaryzmy nie będą pojawiać się wśród wyników wyszukiwania. Filtr ten można zabezpieczyć hasłem tak aby inne osoby korzystające z tego samego komputera nie mogły go wyłączyć. Jednak, jak ostrzegają administratorzy portalu, działanie filtra jest automatyczne i dlatego nie gwarantują, że jego użycie zapewni absolutną eliminację stron, zawierających treści przeznaczone tylko dla osób dorosłych (www.onet.pl). Kolejnym sposobem ochrony są tak zwane cybernianie, czyli programy typu Parental Control. To samodzielne programy instalowane na komputerze użytkownika, których zadaniem, podobnie jak filtrów rodzinnych umieszczonych na portalach internetowych, jest ustrzeżenie najmłodszych internautów przed niepożądanymi stronami. Rodzic bądź inny administrator komputera, po zainstalowaniu takiej aplikacji w systemie, w pierwszej kolejności blokuje hasłem dostępu możliwość przekonfigurowania ustawień, tak aby sprytne dzieci nie były w stanie obejść wprowadzonych zabezpieczeń. Podstawową cechą takich programów jest kontrola wyświetlanych witryn internetowych, ponadto niektóre z nich potrafią kontrolować czas, który młody użytkownik spędza przy komputerze, blokować dostęp do innych zasobów naszego komputera, czy też uniemożliwić używanie lub instalowanie określonych programów. Obecnie na rynku znajduje się wiele programów typu Parental Control. Są to produkty wytworzone przez polskie firmy programistyczne oraz przez firmy znane na całym świecie. Do tej grupy programów należą między innymi:
http://www.cenzor.com.pl/ CENZOR ogranicza dostęp do niecenzuralnych treści internetowych oraz wybranych czatów i komunikatorów. Główny nacisk został położony na strony z pornografią, przemocą oraz narkomanią, czyli wszystkie te, które mogą powodować zaburzenia w rozwoju psychicznym młodych internautów. Posiada dodatkowo ważne funkcje ograniczania czasu spędzanego w Internecie, zapis historii odwiedzanych stron, zabezpieczenie przed instalacją niebezpiecznych aplikacji internetowych oraz możliwość samodzielnego konfigurowania zakresu filtra. http://www.opiekun.com OPIEKUN DZIECKA W INTERNECIE to program, który blokuje dostęp do szkodliwych dla dzieci stron internetowych. Przeznaczony jest dla rodziców, którzy chcieliby ochronić swoje dzieci przed zagrożeniami na jakie mogą się natknąć w Sieci: pornografia, przemoc, narkotyki, sekty. Dzięki Opiekunowi możesz bez obaw pozwolić swojemu dziecku na poznawanie Internetu. http://www.adalex.pl/motyl/ MOTYL to profesjonalny program kontrolujący korzystanie z zasobów Internetu. Program blokuje strony zawierające treści erotyczne i pornograficzne. Pozwala również na zablokowanie dostępu do czatów, stron z bramkami SMS i uniemożliwienie uruchamiania komunikatorów takich jak Gadu-gadu, ICQ, Tlen. Ponadto nowa wersja programu daje użytkownikowi możliwość blokowania uruchomienia dowolnych innych programów. http://www.beniamin.pl BENIAMIN darmowy program do filtrowania treści Internetowych dla szkół i innych jednostek organizacyjnych systemu oświaty oraz do niekomercyjnego użytku domowego.
Edukacyjne metody ochrony dziecka Nowe technologie mogą być, i zapewne są, sprzymierzeńcem dorosłych w zakresie ochrony dzieci przed wspomnianymi wyżej zagrożeniami. Nie można jednak zapominać o podstawowych, sprawdzonych już, metodach wychowawczych, które także mogą być tu bardzo skuteczne. 10 porad dla rodziców, dotyczących bezpiecznego korzystania z Internetu 1. Odkrywaj Internet razem z dzieckiem. Bądź pierwszą osobą, która zapozna dziecko z Internetem. Odkrywajcie wspólnie jego zasoby. Spróbujcie znaleźć strony, które mogą zainteresować Wasze pociechy, a następnie zróbcie listę przyjaznych im stron (pomocny będzie edukacyjny serwis internetowy www.sieciaki.pl). Jeśli Wasze dziecko sprawniej niż Wy porusza się po Sieci, nie zrażajcie się poproście, by było Waszym przewodnikiem po wirtualnym świecie. 2. Naucz dziecko podstawowych zasad bezpieczeństwa w Internecie. Uczul dziecko na niebezpieczeństwa związane z nawiązywaniem nowych znajomości w Internecie. Podkreśl, że nie można ufać osobom poznanym w Sieci, ani też wierzyć we wszystko co o sobie mówią. Ostrzeż dziecko przed ludźmi, którzy mogą chcieć zrobić im krzywdę. Rozmawiaj z dzieckiem o zagrożeniach czyhających w Internecie i sposobach ich unikania. 3. Rozmawiaj z dziećmi o ryzyku umawiania się na spotkania z osobami poznanymi w Sieci. Dorośli powinni zrozumieć, że dzięki Internetowi dzieci mogą nawiązywać przyjaźnie. Jednakże spotykanie się z nieznajomymi poznanymi w Sieci może okazać się bardzo niebezpieczne. Dzieci muszą mieć świadomość, że mogą spotykać się z nieznajomymi wyłącznie w towarzystwie przyjaciół, dorosłych i zawsze po uzyskanej zgodzie rodziców. 4. Naucz swoje dziecko ostrożności przy podawaniu swoich prywatnych danych. Dostęp do wielu stron internetowych przeznaczonych dla najmłodszych wymaga podania prywatnych danych. Ważne jest, aby dziecko wiedziało, że podając takie informacje, zawsze musi zapytać o zgodę swoich rodziców. Dziecko powinno zdawać sobie sprawę z niebezpieczeństw, jakie może przynieść podanie swoich danych osobowych. Ustal z nim, żeby nigdy nie podawało przypadkowym osobom swojego adresu i numeru telefonu. 5. Naucz dziecko krytycznego podejścia do informacji przeczytanych w Sieci. Wiele dzieci używa Internetu w celu rozwinięcia swoich zainteresowań i rozszerzenia wiedzy potrzebnej w szkole. Mali internauci powinni być jednak świadomi, że nie wszystkie znalezione w Sieci informacje są wiarygodne. Naucz dziecko, że trzeba weryfikować znalezione w Internecie treści, korzystając z innych dostępnych źródeł (encyklopedie, książki, słowniki). 6. Bądź wyrozumiały dla swojego dziecka. Często zdarza się, że dzieci przypadkowo znajdują się na stronach adresowanych do dorosłych. Bywa, że w obawie przed karą, boją się do tego przyznać. Ważne jest, żeby dziecko Ci ufało i mówiło o tego typu sytuacjach; by wiedziało, że zawsze kiedy poczuje się niezręcznie, coś je zawstydzi lub przestraszy, może się do Ciebie zwrócić. 7. Zgłaszaj nielegalne i szkodliwe treści. Wszyscy musimy wziąć odpowiedzialność za niewłaściwe czy nielegalne treści w Internecie. Nasze działania w tym względzie pomogą likwidować np. zjawisko pornografii dziecięcej szerzące się przy użyciu stron internetowych, chatów, e-maila itp. Nielegalne treści można zgłaszać na policję lub do współpracującego z nią punktu kontaktowego ds. zwalczania nielegalnych treści w Internecie Hotline u (www.dyzurnet.pl). Hotline kooperuje również z operatorami telekomunikacyjnymi i serwisami internetowymi w celu doprowadzenia do usunięcia nielegalnych materiałów z Sieci. 8. Zapoznaj dziecko z NETYKIETĄ Kodeksem Dobrego Zachowania w Internecie.
Przypominaj dzieciom o zasadach dobrego wychowania. W każdej dziedzinie naszego życia, podobnie więc w Internecie obowiązują takie reguły: powinno się być miłym, używać odpowiedniego słownictwa itp. Twoje dzieci powinny je poznać (nie wolno czytać nie swoich e-maili, kopiować zastrzeżonych materiałów, itp.) 9. Poznaj sposoby korzystania z Internetu przez Twoje dziecko. Przyglądnij się jak Twoje dziecko korzysta z Internetu, jakie strony lubi oglądać i jak zachowuje się w Sieci. Staraj się poznać znajomych, z którymi dziecko koresponduje za pośrednictwem Internetu. Ustalcie zasady korzystania z Sieci (wzory Umów Rodzic-Dziecko znajdziesz na stronie www.sieciaki.pl) oraz sposoby postępowania w razie nietypowych sytuacji. 10. Pamiętaj, że pozytywne strony Internetu przeważają nad jego negatywnymi stronami. Internet jest doskonałym źródłem wiedzy, jak również dostarczycielem rozrywki. Pozwól swojemu dziecku w świadomy i bezpieczny sposobów pełni korzystać z oferowanego przez Sieć bogactwa. Przygotował: Lucjan Lukaszczyk Nauczyciel informatyki Szkoła Podstawowa im. Karola Miarki w Pielgrzymowicach Źródło: www.dzieckowsieci.pl www.sieciaki.pl