ZASTOSOWANIE WSKAŹNIKÓW PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR W OCENIE ICH STANU EKOLOGICZNEGO dr inŝ. Andrzej Skrzypczak prof. dr hab. Andrzej Mamcarz Katedra Rybactwa Jeziorowego i Rzecznego, Wydział Ochrony Środowiska i Rybactwa Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
PIERWSZY UJEDNOLICONY SYSTEM EWIDENCJI ZASOBÓW JEZIOR W POLSCE PLANY URZĄDZENIOWE DLA RYBACKIEGO ZAGOSPODAROWANIA JEZIOR (OPERATY RYBACKIE) KARTY MORFOMETRYCZNE PLANY BATYMETRYCZNE
240 368 156 510 122 218 223 23 83 W LATACH 1955-1965 ZGROMADZONO BAZĘ DANYCH DOTYCZĄCĄ BLISKO 2000 JEZIOR
KARTA MORFOMETRYCZNA JEZIORA CHARAKTERYSTYKA MORFOLOGII WSKAŹNIKI MORFOMETRYCZNE POWIERZCHNIE I OBJĘTOŚCI BATYMETRYCZNE POKRYCIE ROŚLINNOŚCIĄ WODNĄ CHARAKTER ZLEWNI JEZIORA I GŁÓWNEGO DOPŁYWU WIELKOŚĆ ODPŁYWU
PIERWSZY ZINTEGROWANY SYSTEM OCENY STANU EKOLOGICZNEGO JEZIOR - METODA BONITACYJNA PATALASA (1960) OCENA PRODUKTYWNOŚCI PIERWOTNEJ śyzność ZLEWNI BEZPOŚREDNIEJ STOSUNKI HYDROLOGICZNE SKŁAD CHEMICZNY WODY fosfor azot wapń potas STOPIEŃ STATYCZNOŚCI JEZIORA POWIERZCHNIA DNA CZYNNEGO
CECHY MORFOLOGICZNE I WSKAŹNIKI MORFOMETRYCZNE + WSKAŹNIKI PRODUKTYWNOŚCI PIERWOTNEJ TYP LIMNOLOGICZNY JEZIORA I JEGO STATUS TROFICZNY SKŁAD JAKOŚCIOWY ICHTIOFAUNY Z GATUNKAMI PRZEWODNIMI I WSKAŹNIKOWYMI
FUNKCJE JEZIOR PRODUKCYJNA POZAPRODUKCYJNA - RYBACKA - KRAJOBRAZOWA - EKOLOGICZNA - REKREACYJNA
STATUS JEZIOR W POLSCE UśYTEK (NIEUśYTEK) RYBACKI: Jeziora są wydzielane i lokalizowane w tzw. obwodach rybackich DzierŜawie podlega prawo uŝytkowania rybackiego wraz z obowiązkiem prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej MODEL GOSPODARKI RYBACKIEJ - do 1995 roku MODEL GOSPODARKI RYBACKO- REKREACYJNEJ CZYNNIKI: -przyrodnicze -społeczne -ekonomiczne
DLA UśYTKOWNIKA RYBACKIEGO REKREACJA = WĘDKARSTWO OKOŁO 2,3 MLN HOBBYSTÓW, W TYM OKOŁO 600 TYS. ZRZESZONYCH POŁOWY RYB W JEZIORACH: KOMERCYJNE ok. 3,5 tys. ton rocznie WĘDKARSKIE ok. 13,0 tys. ton rocznie ISTOTNE ŹRÓDŁO PRZYCHODÓW ZE SPRZEDAśY LICENCJI PODSTAWOWA FUNKCJA REKREACYJNA JEZIOR NA TLE ICH UWARUNKOWAŃ PRZYRODNICZYCH, NIEZBĘDNYCH DO ROZWOJU INNYCH FORM AKTYWNOŚCI REKREACYJNEJ CZŁOWIEKA
PARAMETRY OCENY PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR NA TLE ICH FUNKCJI WĘDKARSKIEJ UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE Współczynnik rozwoju linii brzegowej Helofity w pasie 1-5 m szerokości Helofity w pasie >5 m szerokości Zlewnia bezpośrednia (100 m) w postaci lasów z w. grunt. <1 m Zlewnia bezpośrednia (100 m) w postaci terenów podmokłych Dostępność lustra wody - punktowa i liniowa Liczba kładek wędkarskich 1-10 m 2 Pow. pomostów rekreacyjnych 10,1 25,0 m 2 Liczba zarybianych gatunków Wartość rocznych zarybień POZIOM ZAINWESTOWANIA
CELE WALORYZACJI WĘDKARSKIEJ ZBIORNIKÓW WODNYCH - Ocena porównawcza atrakcyjności wędkarskiej jezior metodą mierników syntetycznych; - Ewidencja komponentów środowiska przyrodniczego jezior i poziomu ich zagospodarowania; - Określenie optymalnej chłonności naturalnej i pojemności rekreacyjnej strefy brzegowej jezior dla ich funkcji wędkarskiej (rekreacyjnej).
STAN BADAŃ NAD WALORYZACJĄ REKREACYJNĄ JEZIOR - Zakończone obserwacje i analizy w środowisku 31 jezior w trzech gminach (powiaty: kościerski i włocławski); - Podpisane umowy na wykonanie obserwacji i analiz 29 jezior w czterech gminach powiatu nidzickiego.
J. Liniewskie J. Starowieckie J. Sobąckie J. Gackie J. Gobrowo J. Lonka J.Deka J.Polaszkowske J. Brzęczek (Jastrzębce) J. Szklanka J. Bukowiec J. DuŜe (Orle) J. Skorzewno J. Garczonki J.Przybroda
MIERNIKI SYNTETYCZNE WALORÓW PRZYRODNICZYCH JEZIOR W GMINIE LINIEWO Deka Garczonki Gobrowo Brzęczek Polaszkowskie nazawa jeziora Starowieckie Szklanka Lonka Gackie Przybroda Bukowiec Liniewskie DuŜe Skorzewno Sobąckie 0 0,2 0,4 0,6 0,8 wartośc wskaźnika
INTERPRETACJA I WYKORZYSTANIE WYNIKÓW Do analizy przestrzennego zróŝnicowania atrakcyjności wędkarskiej jezior w jednostkach administracyjnych lub geograficznych; Do określenia moŝliwości i poziomu zainwestowania w rozwój funkcji wędkarskiej (rekreacyjnej) jezior.
ANALIZA PRZESTRZENNA WSKAŹNIKA DOSTĘPNOŚCI LUSTRA WODY I UKŁADU HELOFITÓW W STREFIE BRZEGOWEJ JEZIORA ORLE Legenda Helofity: Brak Pas o szerokości 1-5m Pas o szerokości > 5m Wskaźnik dostępu do lustra wody: Brak dostępu 1 3 pkt./100m 4 6 pkt./100m > 6 pkt./100m
ANALIZA PRZESTRZENNA WSKAŹNIKA DOSTĘPNOŚCI LUSTRA WODY I UKŁADU HELOFITÓW W STREFIE BRZEGOWEJ JEZIORA SOBĄCKIEGO Legenda Helofity: Brak Pas o szerokości 1-5m Pas o szerokości > 5m Wskaźnik dostępu do lustra wody: Brak dostępu 1 3 pkt./100m 4 6 pkt./100m > 6 pkt./100m
WYMIAR EKOLOGICZNY WSKAŹNIKÓW OCENY PRZYDATNOŚCI REKREACYJNEJ JEZIOR Osiem przyjętych wskaźników atrakcyjności wędkarskiej jezior odzwierciedla charakter i stopień przekształcenia strefy brzegowej, która jest najintensywniej uŝytkowana i najszybciej ulega degradacji
WSKAŹNIKI STANU EKOLOGICZNEGO JEZIOR W OCENIE ICH POBRZEśA WODNO-LĄDOWEGO SZEROKOŚĆ PASA HELOFITÓW CHARAKTER ZLEWNI BEZPOŚREDNIEJ STREFA KONTAKTOWA WODA-LĄD STOPIEŃ FRAGMENTACJI PASA HELOFITÓW POZIOM ZABUDOWY HYDROTECHNICZNEJ
STAN EKOLOGICZNY POBRZEśA WODNO-LĄDOWEGO W OBLICZU REKREACJI (za SUKOPP, 1971) FAZA I - UśYTKOWANIE MAŁOINTENSYWNE KRÓTKOTRWAŁE KRAJOBRAZ PIERWOTNY LUB NATURALNY FAZA II - UśYTKOWANIE ŚREDNIOINTENSYWNE SPORADYCZNE KRAJOBRAZ NATURALNY Z CECHAMI PRZEKSZTAŁCENIA FAZA III - UśYTKOWANIE INTENSYWNE WYDŁUśONE KRAJOBRAZ ZDEWASTOWANY
UZASADNIENIE KONIECZNOŚCI WŁĄCZENIA MONITORINGU STREFY BRZEGOWEJ JEZIOR W SYSTEM KOMPLEKSOWEJ OCENY ICH STANU EKOLOGICZNEGO
CHARAKTER ZLEWNI BEZPOŚREDNIEJ Decyduje o walorach krajobrazowych zbiornika wodnego Determinuje moŝliwość włączenia ekosystemu zbiornika w sieć korytarzy ekologicznych Określa warunki siedliskowe dla zwierząt związanych troficznie i generatywnie ze środowiskiem wodnym Decyduje o jakości bariery chroniącej ekosystem przed oddziaływaniem czynników cywilizacyjnych
Fot. I. Witkowska
Fot. A. Skrzypczak
SZEROKOŚĆ PASA HELOFITÓW I STOPIEŃ JEGO FRAGMENTACJI Decyduje o walorach krajobrazowych ekosystemu oraz jakości filtra biologicznego zbiornika Wpływa na zachowanie stabilnego układu strefowego flory Określa jakość siedlisk fauny wodnej, kręgowców ziemno-wodnych oraz ptactwa wodnego Decyduje o funkcjonalności strefy litoralu jeziornego
Fot. I. Witkowska
Fot. A. Skrzypczak
Fot. A. Skrzypczak
POZIOM ZABUDOWY HYDROTECHNICZNEJ Decyduje o walorach krajobrazowych ekosystemu i stopniu jego przekształcenia (walory estetyczne) Określa funkcjonalność strefy litoralu jeziornego Wpływa na poziom fragmentacji pasa roślinności wynurzonej Decyduje o jakości i pojemności siedlisk dla wielu form flory i fauny wodnej
Fot. A. Skrzypczak
Fot. A. Skrzypczak
Fot. A. Skrzypczak
Fot. A. Skrzypczak
DZIĘKUJĘ