SYSTEM OPIEKI NAD CUDZOZIEMCAMI UBIEGAJĄCYMI SIĘ O OCHRONĘ MIĘDZYNARODOWĄ W POLSCE- DOŚWIADCZENIA URZĘDU DO SPRAW CUDZOZIEMCÓW Tomasz Dzięcioł Główny Specjalista Wydział Realizacji Świadczeń Departament Pomocy Socjalnej Urząd do Spraw Cudzoziemców ul. Koszykowa 16 00-564 Warszawa tel. 022 60 174 47 fax. 022 60 174 44 www.udsc.gov.pl e-mail: tomasz.dzieciol@udsc.gov.pl 09.06.2016

Schemat systemu pomocy socjalnej dla osób ubiegających się o ochronę miedzynarodową

Ośrodki dla Cudzoziemców ubiegających się o ochronę miedzynarodową Obecnie DPS prowadzi 11 ośrodków dla cudzoziemców. 4 placówki stanowią własność Urzędu (byłe obiekty wojskowe): 1. Biała Podlaska (oś. recepcyjny dla osób składających wnioski w Terespolu). 2. Podkowa Leśna Dębak (oś. recepcyjny dla osób przekazywanych w ramach Dublin II oraz cudzoziemców, którzy składają wnioski m.in. w warszawskiej placówce Straży Granicznej). 3. Linin. 4. Czerwony Bór.

Ośrodki dla Cudzoziemców Ubiegających się o nadanie Statusu Uchodźcy Ośrodki wynajmowane od prywatnych administratorów (7 obiektów) wybierane w ramach przetargów publicznych; Kryteria wyboru obiektów: Cena = 45% Warunki lokalowe= 20% Dodatkowe warunki lokalowe = 10% Położenie administracyjne obiektu (liczba mieszkańców oraz stopa bezrobocia) = 10% Elastyczność zakwaterowania możliwość zwiększenia zakwaterowania = 10% Suma odległości obiektu od istotnych obiektów Zamawiającego = 5% Obecnie DPS sprawuje opiekę nad 4 121 cudzoziemcami: 1 563 (38 %) jest zakwaterowanych w ośrodkach dla cudzoziemców, 2 558 (62 %) otrzymuje świadczenia pieniężne na pokrycie we własnym zakresie kosztów na terytorium Rzeczypospolitej.

Lokalizacja ośrodków dla Cudzoziemców Ubiegających się o nadanie Statusu Uchodźcy Województwo Mazowieckie: 1.Dębak (1992r.) 2.Linin (2004r.) 3.Warszawa- Targówek (koniec 2010r.) Województwo Podlaskie: 1.Czerwony Bór (2002r.) 2.Białystok Budowlani (2001r.) Województwo Lubelskie: 1.Biała Podlaska (2009r.) 2.Łuków (2001r.) 3.Kolonia Horbów (2008r.) 4.Bezwola (2007-2010r.; ponownie uruchomiona w 2013r.) Województwo Kujawsko-Pomorskie: 1.Grupa (2008r.) Województwo Łódzkie: 1.Grotniki (koniec 2010r.) 5

Pomoc w ośrodkach dla Cudzoziemców Ubiegających się o Nadanie Statusu Uchodźcy Cudzoziemcy, którym przyznano świadczenia socjalne sukcesywnie przenoszeni są z ośrodków recepcyjnych w Białej Podlaskiej i Dębaku do innych ośrodków. Przyznawana pomoc obejmuje: Zakwaterowanie; Wyżywienie; Zwrot kosztów za przejazdy środkami komunikacji publicznej w określonych przypadkach; Stała pomoc pieniężna na zakup środków higieny osobistej - 20 PLN miesięcznie oraz tzw. kieszonkowego 50 PLN miesięcznie; Zapewnienie jednorazowej pomocy pieniężnej na zakup odzieży i obuwia jednorazowo 140 PLN; Zapewnienie ekwiwalentu pieniężnego w zamian za wyżywienie dla dzieci do 6 roku życia oraz dzieci realizujących obowiązek szkolny 9 PLN dziennie.

Pomoc socjalna udzielana w postaci świadczenia pieniężnego Świadczenie pieniężne może przysługiwać, w przypadku gdy wymagają tego względy organizacyjne albo jest to niezbędne do: zapewnienia bezpieczeństwa cudzoziemcowi, z uwzględnieniem szczególnej sytuacji samotnych kobiet; ochrony i utrzymania więzi rodzinnych; przygotowania cudzoziemca do prowadzenia samodzielnego życia poza ośrodkiem, po otrzymaniu decyzji o udzieleniu ochrony międzynarodowej; ochrony porządku publicznego. Wysokość świadczenia pieniężnego Ilość członków rodziny Dzienna kwota na 1 osobę Miesięczna kwota na 1 osobę 1 osoba 25 PLN (ok. 5,60 EUR) 750 PLN (ok. 170 EUR) 2 osoby 20 PLN (ok. 4,5 EUR) 600 PLN (ok. 136 EUR) 3 osoby 15 PLN (ok. 3,40 EUR) 450 PLN (ok. 102 EUR) 4 osoby 12,50 PLN (ok. 2,80 EUR) 375 PLN (ok. 85 EUR)

Edukacja oraz nauka języka polskiego dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową Realizacja obowiązku szkolnego obejmuje również dzieci cudzoziemskie. Pomoc obejmuje: Zapewnienie niezbędnych pomocy dydaktycznych (podręczniki oraz wyprawki), jak również pokrycie w miarę możliwości kosztów wynikających z nauki, np. zajęć rekreacyjno-sportowych; Możliwość bezpłatnej nauki języka polskiego w salach edukacyjnych na terenie każdego ośrodka. Na terenie większości ośrodków działają przedszkola lub świetlice dla dzieci. Obecnie pod opieką Urzędu do Spraw Cudzoziemców przebywa ok. 1000 dzieci w wieku objętym obowiązkiem szkolnym tj. od 6 do 18 lat.

Charakterystyka grupy osób ubiegających się o udzielnie ochrony międzynarodowej w Polsce Wnioskodawcy to osoby głównie rosyjskojęzyczne: najliczniejsza grupa z Kaukazu, druga największa liczebnie grupa Ukraińcy, rośnie liczba obywateli Tadżykistanu. Rodziny, w tym duża grupa dzieci około 60%; Wnioskodawcy posiadający dokumenty tożsamości; Napływ głównie przez jedno przejście graniczne (Terespol); Niska liczba małoletnich bez opieki 7 osób.

Spotkania informacyjne Spotkania informacyjne prowadzone są w ośrodku recepcyjnym w Białej Podlaskiej, podczas których wydawane są pakiety powitalne dla nowoprzybyłych cudzoziemców. Pakiety wydawane są również w ośrodku recepcyjnym w Dębaku. W trakcie spotkań cudzoziemcy są informowani na temat: pomocy socjalnej, podstaw funkcjonowania w Polsce: ogólne informacje normy, obyczaje, tradycje, edukacja, opieka medyczna, zatrudnienie. 10

Opieka medyczna dla osób Ubiegających się o Nadanie Statusu Uchodźcy Filtr epidemiologiczny Wszystkie osoby zgłaszające się o objęcie ich pomocą socjalną przechodzą przez tzw. filtr epidemiologiczny. Prowadzone w ramach filtra procedury medyczne obejmują: - program wczesnego wykrywania, diagnostyki i leczenia gruźlicy, - program wczesnego wykrywania, diagnostyki i leczenia chorób zakaźnych, wenerycznych i pasożytniczych. Projekt: Budowa filtra epidemiologicznego na terenie obiektu UdSC w Białej Podlaskiej - W ramach filtra epidemiologicznego na terenie ośrodka recepcyjnego w Białej Podlaskiej powstaje obiekt ambulatoryjny oraz wdrożone zostaną rozwiązania medyczno logistyczne, które pozwolą na weryfikację stanu zdrowia cudzoziemców.

Opieka medyczna dla osób Ubiegających się o Nadanie Statusu Uchodźcy Opiekę medyczną dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy koordynuje firma Petra Medica Sp. z o.o., na podstawie umowy zawartej z Urzędem do Spraw Cudzoziemców. 1. Opieka lekarzy w ośrodku We wszystkich ośrodkach działają ambulatoria, w których pomocy medycznej udzielają lekarz oraz pielęgniarki. 2. Opieka w miastach wojewódzkich W każdym mieście wojewódzkim zapewniona jest opieka medyczna i pomoc psychologiczna. 3. Konsultacje i badania specjalistyczne; 4. Opieka psychologiczna W ośrodkach dla cudzoziemców dostępny jest psycholog, z którego pomocy mogą skorzystać przebywający mieszkańcy oraz osoby, korzystające ze świadczeń poza ośrodkiem. 5. Opieka stomatologiczna 6. Identyfikacja osób wymagających szczególnego traktowania w postępowaniu o nadaniu statusu uchodźcy lub w związku z udzielaną im pomocą socjalną.

Pomoc dla osób wymagających szczególnego traktowania Dokonuje się oceny w zakresie szczególnego traktowania wobec osoby, będącej m.in.: 1. osobą małoletnią, 2. osobą niepełnosprawną, 3. osobą w podeszłym wieku, 4. kobietą ciężarną, 5. osobą samotnie wychowującą dziecko, 6. osobą będącą ofiarą handlu ludźmi, 7. osobą obłożnie chorą, 8. osobą z zaburzeniami psychicznymi, 9. osobą poddaną torturom, 10. osobą będącą ofiarą przemocy psychicznej, fizycznej, w tym seksualnej, a także ze względu na płeć, orientację seksualną i tożsamość płciową. Za osoby wymagające szczególnego traktowania w zakresie pomocy socjalnej uważa się osoby, wobec których zachodzi potrzeba: 1. zakwaterowania ich w ośrodku: - przystosowanym do potrzeb osób niepełnosprawnych, - zapewniającym pokój jednoosobowy, - przeznaczonym wyłącznie dla kobiet lub kobiet z dziećmi; 2. umieszczenia ich w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, zakładzie pielęgnacyjno- -opiekuńczym lub hospicjum; 3. umieszczenia ich w pieczy zastępczej, odpowiadającej sytuacji psychofizycznej tych osób; 4. dostosowania diety do stanu ich zdrowia. 13

Pomoc w dobrowolnym powrocie 1600 Szef Urzędu może zapewnić pomoc w dobrowolnym powrocie tylko osobie, wobec której została wydana decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej w przypadku, gdy cudzoziemiec oświadczył, że wycofuje wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Dobrowolne powroty w latach 2004-2015 1400 1200 1336 1130 1395 1289 1244 1000 800 600 400 200 0 971 946 911 872 822 688 620 559 566581 511 514 452457 382 244 265 169 116 138 58 58 53 48 25 45 68 39 0 15 5 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 UdSC IOM we współpracy z UdSC Razem

Współpraca z polskimi instytucjami państwowymi i międzynarodowymi organizacjami międzyrządowymi Przykłady: IOM (Organizacja dobrowolnych powrotów, projekt Kampania na rzecz poprawy zdrowia i opieki zdrowotnej dla cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy cel: poprawa poziomu wiedzy i świadomości w zakresie ochrony zdrowia i opieki medycznej); UNHCR (coroczne badania potrzeb cudzoziemców w ramach AGD Age, Gender Diversity); Straż Graniczna (detencja, deportacja); Policja (bezpieczeństwo, przestępczość); Sądy (małoletni bez opieki, nadzór kuratorski); Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (DAiPM założenia polityki migracyjnej); Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (integracja); Ministerstwo Edukacji Narodowej i placówki edukacyjne.

Współpraca z organizacjami pozarządowymi Organizacje obecne są we wszystkich ośrodkach dla cudzoziemców. Działania organizacji pozarządowych: - Bezpłatna pomoc prawna; - Działania na rzecz społeczności lokalnej; - Działania edukacyjno-rekreacyjne na rzecz dzieci cudzoziemskich; - Aktywizacja zawodowa.

Współpraca z organizacjami pozarządowymi Projekty realizowane w partnerstwie z Urzędem do Spraw Cudzoziemców w latach 2016-2017: - Refugee.pl 5 w partnerstwie z Fundacją Refugee.pl im. Małgorzaty Jasiczek Gebert. - "Lotni prawnicy - pomoc i informacja prawna w partnerstwie z Fundacją Refugee.pl im. Małgorzaty Jasiczek-Gebert. - Polski na dobry start - w partnerstwie z Fundacją Linguae Mundi. - Daj im szansę poprawa dostępu do poradnictwa prawnego dla osób szczególnej troski poszukujących ochrony w Polsce w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć. - Chronimy dzieci w ośrodkach dla uchodźców - kompleksowy system ochrony dzieci przed przemocą i wykorzystaniem w partnerstwie z Fundacją Dajemy Dzieciom Siłe i Fundacją Ocalenie. - Immigrants in Action program wsparcia i integracji cudzoziemców w Polsce w partnerstwie z Fundacją dla Somalii. - Razem dla integracji w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Centrum Wolontariatu w Lublinie. - Dostrzegam, pomagam integracja oraz rozwój działań i procedur Urzędu do Spraw Cudzoziemców i Straży Granicznej w zakresie kompleksowej identyfikacji grup wrażliwych wśród osób poszukujących ochrony na terytorium RP. w partnerstwie ze Strażą Graniczną i Fundacją Różnosfera. - Nowy Dom Polska w partnerstwie z Caritas Polska.

Współpraca międzynarodowa DPS Od 2010 r. Urząd do Spraw uczestniczy w programie ENARO (European Network of Asylum Reception Organizations) wraz z 16 państwami UE oraz Szwajcarią, Norwegią i Serbią. Projekt ten opiera się na wymianie dobrych praktyk oraz wzmacnianiu współpracy międzynarodowej w obszarze opieki nad osobami ubiegającymi się o nadanie statusu uchodźców. EPRA została stworzona jako platforma organizacji państwowych, której celem jest umożliwienie wyższej kadrze kierowniczej oraz ekspertom dzielenie się istotnymi informacjami i stosowanymi rozwiązaniami w zakresie zarządzania sieciami recepcyjnymi oraz w celu prowadzenia wspólnego dialogu z partnerami zewnętrznymi, np. instytucjami europejskimi. W ramach działań prowadzonych przez EASO na rzecz państw znajdujących się w sytuacji presji migracyjnej z Departamentu Pomocy Socjalnej zostali oddelegowani pracownicy do Zespołów Wsparcia w Dziedzinie Azylu w Grecji, Bułgarii, Włoszech i na Węgrzech.

Realizacja projektów współfinansowanych z Funduszy Europejskich DPS wykorzystuje środki unijne na realizację projektów w zakresie: 1.Modernizacji infrastruktury recepcyjnej (remonty i adaptacja budynków we wszystkich ośrodkach własnych Urzędu, remont boisk sportowych w ośrodkach w Lininie i Czerwonym Borze, wybudowanie nowych placów zabaw w Lininie, Czerwonym Borze oraz Dębaku, wyposażenie sal komputerowych w ośrodkach własnych). 2. Wsparcia materialnego (bony na odzież i obuwie, wyprawki szkolne, wyprawki niemowlęce, wózki dziecięce, zakup sprzętów dla osób niepełnosprawnych). 3.Przygotowanie graficzne oraz wydruk informatorów dla cudzoziemców dot. podstawowych informacji o Polsce oraz na temat pomocy socjalnej realizowanej przez DPS. 4. Organizacji dodatkowych zajęć dla dzieci i młodzieży (wycieczki rekreacyjnoedukacyjne dla dzieci i młodzieży). 5. Współpracy międzynarodowej (wizyty studyjne w Danii- we współpracy z Duńskim Czerwonym Krzyżem oraz w Holandii- we współpracy z Centralną Organizacją ds. Azylu). 6. Podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników (szkolenia m.in. dotyczące wypalenia zawodowego, interwencji kryzysowej, zarządzania konfliktem, radzenia sobie ze stresem, krajów pochodzenia cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy).

Realizacja dodatkowych inicjatyw międzynarodowych 1. W ramach Rządowego Programu Pomocy Cudzoziemcom i Innym Osobom Współpracującym z Polskim Kontyngentem Wojskowym oraz Kontyngentami Policyjnymi i Straży Granicznej, Wydzielonymi do Realizacji Zadań Poza Granicami Państwa na przełomie lat 2008/2009 pod opieką Urzędu było 27 obywateli Iraku. Cudzoziemcy byli zakwaterowani w specjalnie przygotowanym dla nich ośrodku mieszczącym się w wojskowym Domu Wypoczynkowym Żagiel w Borównie. 2. Projekt EUREMA - w 2013 r. relokowano 6 osób z Malty (obywatele Somalii oraz Erytrei) w ramach programu wewnątrzunijnych przemieszczeń EUREMA II. Zrealizowane w ramach projektu działania: - zapewnienie intensywnego kursu nauki języka polskiego; - zapewnienie wsparcia mentora kulturowego (Fundacja dla Somalii); - sprowadzenie rodzin z Etiopii i Somalii; - wsparcie przy poszukiwaniu zakwaterowania poza ośrodkiem.

Dodatkowe działania Ćwiczenia PIONEX 2014 Współdziałanie służb w wypadku nasilenia się presji migracyjnej było sprawdzane podczas ćwiczeń służb podległych MSW "PIONEX" pod koniec kwietnia 2014r. W ramach ćwiczeń pracownicy Departamentu Pomocy Socjalnej uczestniczyli w epizodach dotyczących m.in. protestu przed ośrodkiem dla cudzoziemców, stwierdzenia choroby zakaźnej wśród jednego z mieszkańców ośrodka, czy zapewnieniu transportu dla grupy cudzoziemców składających wnioski o ochronę międzynarodową oraz ich zakwaterowaniem w ośrodku.

Dodatkowe działania Ćwiczenia ANAKONDA 14 Na przełomie września i października 2014r. odbyły się ćwiczenia wojskowe "ANAKONDA 14", na potrzeby których w części kontenerowej poligonu w Nowej Dębie uruchomiono ośrodek dla cudzoziemców, ze strukturą organizacyjną odzwierciedlającą stan faktyczny. Do udziału w ćwiczeniach zostało skierowanych łącznie 15 pracowników Urzędu do Spraw Cudzoziemców (14 osób z ramienia Departamentu Pomocy Socjalnej oraz 1 osoba reprezentująca Departament Postępowań Uchodźczych). W trakcie ćwiczeń odbyły się następujące epizody z udziałem pracowników Urzędu: 1.Przyjęcie fali cudzoziemców; 2. Podejrzenie choroby zakaźnej; 3. Demonstracja ludności lokalnej przeciwko pobytowi cudzoziemców; 4. Pobicie ze skutkiem śmiertelnym na terenie ośrodka jednego z cudzoziemców; 5. Bunt mieszkańców ośrodka w zakresie warunków socjalno-bytowych; 6. Pożar na terenie ośrodka; 7. Kradzież mienia; 8. Znalezienie środków odurzających.

Dziękuję za uwagę