DZIADEK MAGNUSA Od Kalle Erlandssona, wypróbowanego przyjaciela ze Szwecji, jaki? czas temu otrzyma?em ksi??k? szachow? wydan? w Norwegii. Lektura nie by?a?atwa ("norweski jest nieco podobny do szwedzkiego, a szwedzki zbli?ony do du?skiego, ale k?opot w tym,?e po du?sku nie rozumiem ani s?owa" - powiedzia? mój znajomy, który uchodzi za poliglot?), ale stara?em si? nie poddawa?. Na szcz??cie szachy, uzupe?nione zapisami partii, symbolami wspomagaj?cymi komentarz, diagramami oraz tabelami, same w sobie stanowi? mi?dzynarodowy j?zyk, rodzaj esperanto. Wspomniany podarunek to "Sjakkmesteren Svein Johannessen" Oysteina Brekke, pi?knie wydana monografia podsumowuj?ca?ycie i dorobek sportowy najlepszego szachisty Norwegii lat 50-tych i 60-tych XX wieku Sveina Johannessena (1937-2007). Svein, u?ywaj?cy pocz?tkowo nazwiska Johansen, na arenie mi?dzynarodowej zadebiutowa? na prze?omie roku 1952 i 1953, uczestnicz?c w turnieju juniorów pa?stw skandynawskich w Trondheim. Turniej bezapelacyjnie wygra? Bent Larsen, drugi by? Per Ofstad, a Svein uzbiera? 4 punkty w 9 partiach i zaj?? 6 miejsce. W 1955 roku ju? jako Johannessen gra w Mistrzostwach?wiata Juniorów w Antwerpii, awansuje do fina?u "A", lecz tam zajmuje ostatnie miejsce. Turniej wygrywa Borys Spasski, któremu Norweg, w przewadze piona, podstawi? jako??. Na olimpiadzie w Moskwie junior Johannessen wyst?puje na 4 szachownicy, uzyskuj?c przyzwoity wynik 6,5 punktu z 15 gier. Zako?czenie jego partii z meczu z dru?yn? ZSRR trafi?o do wielu czasopism i podr?czników. Smys?ow,W - Johannessenn,S [C89] Moskwa (ol) 1956 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf6 5.0-0 Ge7 6.We1 b5 7.Gb3 0-0 8.c3 d5 9.exd5 Sxd5 10.Sxe5 Sxe5 11.Wxe5 c6 12.d4 Gd6 13.We1 Hh4 14.g3 Hh3 15.Ge3 Gg4 16.Hd3 Wae8 17.Sd2 Kh8 18.Hf1 Hh5 19.Gxd5 cxd5 20.f3 Gh3 21.Hf2 f5 22.f4 We4 [?mia?a ofiara jako?ci; podobne znajdziemy w twórczo?ci Botwinnika, Petrosjana, ale te? "prehistorycznego" Stauntona. W tej konkretnej pozycji rekompensata nie jest niestety wystarczaj?ca.] 23.Sxe4 fxe4 24.Hd2 Hf5 25.a4 h5 26.axb5 axb5 27.Wa6 Wf6 28.He2 h4 29.Gf2 Gg4 30.Hxb5 Gf3 31.We3 hxg3 32.Gxg3 Hg4 33.Hxd5 Gxf4 34.Wa8+ Kh7 Strona 1 / 14
Pozycja Smys?owa jest naturalnie wygrana. Jednak na dalszym przebiegu wydarze? odcisn?? swe "mroczne" pi?tno niedoczas. 35.Hg8+ [35.Wxe4? Ge3+!] 35...Kg6 36.He8+ Kh6 37.Hh8+ [37.Wxe4!] 37...Kg6 38.He8+ Kh6 39.Hh8+ Kg6 40.He8+?? [Nerwy Smys?owa nie wytrzyma?y i wicemistrz?wiata dopu?ci? do pojawienia si? tej samej pozycji po raz trzeci. Teraz Johannessen móg? spokojnie zareklamowa? remis, bo nawet gdyby w mi?dzyczasie spad?a mu chor?giewka na zegarze, to jego reklamacja - zgodnie z obowi?zuj?cymi wówczas przepisami FIDE - pozostawa?a wa?na. Zamiast tego niedo?wiadczony Norweg automatycznie wykona? ostatni brakuj?cy ruch przed kontrol? czasu.] 40...Kh6?? [Teraz Smys?ow, ju? bez presji zegara,?atwo znalaz? posuni?cie, które przedtem kilka razy mu umkn??o.] 41.Wxe4 1-0. Svein Johannessen, reprezentant Norwegii a? do roku 1978, w nast?pnych dekadach wielokrotnie spotyka? si? - ze zmiennym sukcesem - z szachistami polskimi. Okazj? do tego by?y wspólne dla obu krajów turnieje strefowe oraz olimpiady szachowe. Na olimpiadzie moskiewskiej Norwegowi zajmuj? miejsce tu? za Polakami, a Svein wygrywa w eliminacjach z Grzegorzem Szapiro i przegrywa w finale "B" z Romanem Dworzy?skim. Johannessenn,S - Szapiro,G [E76] Moskwa (ol) 1956 1.c4 g6 2.Sc3 Gg7 3.d4 Sf6 4.e4 d6 5.f4 c5 6.dxc5 Ha5 7.Gd3 Hxc5 8.He2 Sc6 9.Sf3 Sg4 10.Sd5 Sd4 11.Sxd4 Gxd4 12.h3 Sf6 13.Sc3 a6 14.Gd2 Gd7 15.g4 0-0 16.0-0-0 b5 17.Kb1 bxc4 18.Gxc4 Wab8 19.Gb3 a5 20.Wc1 Ha7 21.e5 Se8 22.e6 fxe6 23.Gxe6+ Gxe6 24.Hxe6+ Kh8 25.Wc2 Sg7 26.He2 e5 27.fxe5 Wf2 28.Hd3 dxe5 29.Se4 Wf7 30.h4 Hb7 31.Gc1 Se6 32.We1 Wd7 33.Hg3 Wd5 34.g5 Sf4 35.Wd1? Strona 2 / 14
35...Hb6? [35...Gxb2! 36.Wxd5 Gd4+ 37.Hb3 Hxb3+ 38.axb3 Sxd5 i czarne powinny wygra?.] 36.Sf6 Wb5 [36...Wdd8!] 37.Wdd2 Hd6 38.Hg4 Wd8?? 39.Wxd4 Hxd4 [39...exd4 40.Hxf4+-] 40.Wc7 1-0. Na olimpiadzie w Monachium Norwegowie spadaj? do fina?u "C", ale 2 lata pó?niej w Lipsku wyprzedzaj? Polaków o dwie lokaty. Niewiarygodne przeoczenie przydarzy?o si? naszemu liderowi. Johannessen,S -?liwa,b [E21] Lipsk (ol) 1960 1.d4 Sf6 2.c4 e6 3.Sc3 Gb4 4.Sf3 c5 5.a3 Gxc3+ 6.bxc3 d6 7.dxc5 dxc5 8.Hxd8+ Kxd8 9.Se5 Ke7 10.g3 Sfd7 11.Sd3 Sc6 12.Gg2 Sa5 13.Gf4 Sxc4 14.Gc7 a5 15.g4 Wa7 16.Gg3 b6 [Pionek wi?cej i znaczna przewaga po stronie czarnych.] 17.a4 Gb7 18.0-0 Gxg2 19.Kxg2 h5 20.h3 hxg4 21.hxg4 Sf6 22.Wh1 Wxh1 23.Wxh1 Sxg4 24.Wh4 f5 25.f3 Sge3+ 26.Kf2 Wd7 27.Se5 Sxe5 28.Gxe5 Sd1+ 29.Kg3 Kf7 30.Kf4 Sb2 31.Ke3 Kg6 32.Kf2 c4 33.Ke3 Wd5 34.Kf4 Sxa4 35.Wh1 Wd7 36.Wb1 Wb7 37.Wg1+ Kh7 38.Kg5 Sc5 39.Wh1+ Kg8 40.Kg6 Strona 3 / 14
40...Sd7?? [Ten "makabryczny ruch" (okre?lenie W?adys?awa Litmanowicza, pe?ni?cego w Lipsku obowi?zki kapitana dru?yny?liwa wykona? bardzo szybko, chocia? nie znajdowa? si? w niedoczasie. Do wygranej starcza?o 40...Wf7 z nast?pnym Sc5-d7, a nawet 40...Sa4 41.Wh7 Kf8 42.Gxg7+ Wxg7+ 43.Wxg7 Sxc3 itd.] 41.Gxg7 Sf8+ 42.Gxf8 b5 43.Gc5 b4 44.Gd4 e5 45.Gxe5 Wb6+ 46.Gf6 Wxf6+ 47.Kxf6 1-0. Na turnieju strefowym w Marianskich Lazniach 1961 Svein przegrywa ze?liw?, ale wyprzedza go w klasyfikacji ko?cowej i zdobywa rzadki wówczas tytu? mistrza mi?dzynarodowego (Polska mia?a ich wtedy zaledwie trzech:?liw?, s?abn?cego Platera i weterana Makarczyka). W 1962 roku (olimpiada w Warnie) Norwegowie znów przechodz? katusze fina?u "C", ale Johannessen notuje cenny remis z przysz?ym mistrzem?wiata Tigranem Petrosjanem. Na olimpiadzie w Tel Aviv Polacy po remisie w eliminacjach z Norwegami (Johannessen przegrywa ze Zbigniewem Dod?) pewnie awansuj? do fina?u "A", który wtedy i w kolejnych latach stanowi? obiekt marze? obu reprezentacji i ogólnie wszystkich krajów, gdzie szachy sta?y na poziomie?rednim. Johannessen mia? w repertuarze wszystkie mo?liwe debiuty i nigdy nie by?o wiadomo, "z której lufy wystrzeli". Jego specjalno?ci? by? (do?? podejrzany) wariant partii hiszpa?skiej 1.e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 b5 5.Gb3 Sa5!? Lubi? te? rozmaite odmiany obrony holenderskiej, gdy? od?mudnego poszukiwania wyrównania w debiucie wola? kombinowa? i atakowa?. Nie pretendowa? do tytu?u arcymistrza, mia? dni lepsze i gorsze, ale uchodzi? za twardego przeciwnika. Kottnauer,C - Johannessen,S [A81] Tel Aviv (ol) 1964 1.d4 f5 2.g3 g6 3.Gg2 Gg7 4.Sf3 Sf6 5.0-0 0-0 6.Sc3 d6 7.d5 c6 8.Sd4 cxd5 9.Sxd5 Se4 10.c3 e6 11.Sb4 a5 12.Sd3 a4 13.f3 Sf6 14.a3 e5 15.Sc2 Ge6 16.Ge3 Sc6 17.Kh1 Sa5 Strona 4 / 14
18.Gg1 g5 19.e4 f4 20.Sdb4 Wf7 21.Sd5 Sxd5 22.exd5 Gf5 23.He2 Hd7 24.Sb4 Wc8 25.Wad1 b5 26.Gf2 Gf6 27.Wg1 Kh8 28.Gf1 Sc4 29.Sc6 J 29...Wxc6! 30.dxc6 Hxc6 [Pozycja jest w przybli?eniu równa; powinna zadecydowa? przys?owiowa "si?a gry".] 31.Gg2 Gd8 32.Wde1 Gg6 33.gxf4? gxf4 34.Gh3 d5 35.Wg2 Gf6 36.Weg1 Wg7 37.Wg4 Hd6 38.Gh4 Gxh4 39.Wxh4 Hf6 40.Whg4 e4! 41.Wg5 exf3 [Bi? piona nie wolno i pozycja czarnych robi si? wygrana. Pojawi? si? nowy motyw kombinacyjny:?cie?niona pozycja bia?ego króla 42.Hf2 Se3 43.Gf1 Sd1 44.Hc5 Strona 5 / 14
44...Wc7! [Niezorientowanym wyja?niamy,?e grozi mat skoczkiem na f2.] 45.Wxg6 hxg6 46.Wxg6 Hxg6 0-1. Na kolejnej olimpiadzie (Hawana 1966) komisja kwalifikacyjna znów umie?ci?a Norwegów i Polaków w jednej grupie eliminacyjnej. Faworyci grupy Amerykanie nie tracili punktów z outsiderami i tylko w meczu z Izraelem zrobili przeciwnikom "uprzejmo??", nie wystawiaj?c Fischera i zadowalaj?c si? remisem 2:2 po tym, jak Addison przegra? lepsz? "wie?ówk?" z Czerniakiem. W ostatniej rundzie Polacy musieli wygra? z Izraelem i liczy? na to,?e Amerykanie (3 arcymistrzów) nie przegraj? z Norwegami (1 mistrz mi?dzynarodowy). Po?wietnym meczu Polska bije Izreael 3:1. Tymczasem Norwegowie nie chc? kapitulowa?. D?ugo wynik ich meczu brzmia? 1:1, bowiem Johannessen mimo uporczywej obrony uleg? Fischerowi, natomiast "wyrówna?" arcymistrz-weteran Rossolimo, przegrywaj?c w wyj?tkowo kiepskim stylu z norweskim mistrzem. Wibe,T - Rossolimo,N [B06] Hawana (ol) 1966 1.e4 g6 2.d4 Gg7 3.Sc3 d6 4.Ge3 Sd7 5.f4 e6 6.Sf3 Se7 7.Gd3 f5 [Oryginalne, ale s?abe.] 8.He2 a6 9.0-0 0-0 10.Wae1 fxe4 11.Sxe4 Sf6 12.Gc1 h6 13.Sxf6+ Wxf6 14.c3 Gd7 15.g4 Gc6 16.Sh4 e5 17.g5 hxg5 18.fxg5 Wxf1+ 19.Wxf1 He8 20.dxe5 Gxe5 Strona 6 / 14
Bia?e stoj? znacznie lepiej, ale zamiast wzmacnia? nacisk, ryzykownie po?wi?caj? figur?. 21.Sxg6? Sxg6 22.Hh5 Sf8 23.g6 He6 24.Hh4 Ge8 [Mo?liwe te? 24...Sxg6 25.Hg5 Ge8.] 25.Gh6 Sxg6 26.Hg5 Gg7 27.Gf5 He7 28.Hd2 Gxh6 [Lepsze 28...Gf7, 28...He5, 28...Wb8 lub inny ruch wie??.] 29.Hxh6 Je?li wierzy? posiadanej przeze mnie bazie partii, w tym miejscu czarne podda?y si? (1:0) gdy tymczasem po pospolitym ruchu 29...Sf8 bia?e mog? szuka? kontynuacji ataku w 30.Kf2 He5 Strona 7 / 14
31.Wg1+ Kf7 32.Wg3, a wtedy czarne mog? albo?apa? remis wiecznym szachem (32...Hc5+ 33.Ke1 He5+) albo próbowa? gry na wygran? po 32...Hxf5+ 33.Wf3 Hxf3+ 34.Kxf3 Gc6+ 35.Kf2 We8 itd. Wydarzenia w kolejnej partii d?ugo rozgrywa?y si? pomy?lnie z punktu widzenia interesów polskiej dru?yny. Zwaig,A - Byrne,R [B23] Hawana (ol) 1966 1.e4 c5 2.Se2 Sc6 3.Sbc3 d6 4.d3 g6 5.h3 Gg7 6.g4 e6 7.Sg3 Sge7 8.Gg2 Wb8 9.Ge3 b5 10.Hd2 Sd4 11.Sd1 e5 12.f4 exf4 13.Gxf4 Se6 14.Gh6 Ge5 15.Hf2 Sc6 16.Se2 Hf6 17.Hxf6 Gxf6 18.0-0 Ge5 19.Sf4 Scd4 20.Sxe6 Sxe6 21.Ge3 h5 22.g5 b4 23.a3 b3 24.c3 Ga6 25.Sf2 Gg3 26.Wfd1 0-0 27.d4 cxd4 28.Gxd4 Sxd4 29.Wxd4 Wb6 30.Sd3 Gh4 31.Sf4 Gxg5 32.Sd5 Wbb8 33.Gf1 Gxf1 34.Wxf1 Kg7 35.Kg2 Wfe8 36.Wa4 Wb7 37.Kg3 We5 38.Wd1 Gd8 39.Sf4 Wd7 40.Wb4 a5 41.Wxb3 Wxe4 42.Sd5 Od?o?ona pozycja. Czarne mog? gra? f7-f5 i g6-g5 z nast?pnym podci?gni?ciem króla i szansami na wygrana. Tymczasem arcymistrz Robert Byrne zgodzi? si? na remis (1/2) bez gry. W ten sposób Amerykanie zagwarantowali sobie samodzielne 1. miejsce w grupie i awans do grupy "A" niezale?nie od wyniku ostatniej partii, która wci?? trwa?a, i gdzie w ko?cówce reprezentant USA mia? figur? mniej, z szansami na remis. Addison,W - Hoen,R [A85] Hawana (ol), 1966 1.d4 f5 2.c4 Sf6 3.Sc3 e6 4.e3 g6 5.Gd3 Gg7 6.Sf3 d5 7.0-0 0-0 8.Hc2 Sbd7 9.Gd2 c6 Strona 8 / 14
10.cxd5 exd5 11.b4 b6 12.a4 a6 13.a5 b5 14.Se2 Gb7 15.Sf4 We8 16.Sg5 Sf8 17.f3 h6 18.Sgh3 Hd6 19.Sxg6 [Ciekawe,?e podobnie jak w partii Wibe - Rossolimo, równie? tutaj bia?e niepoprawnie po?wi?caj? figur? na polu g6.] 19...Sxg6 20.Gxf5 Sf8 21.g4 Gc8 22.Sf4 Gxf5 23.Hxf5 Wa7 24.Wac1 Se6 25.Sd3 Sd8 26.Se5 Sh7 27.Gc3 Wf8 28.Hg6 He7 29.Gd2 Wf6 30.Hh5 We6 31.Wc2 Sf6 32.Hf5 Se8 33.Hh5 Wc7 34.Wfc1 Sf6 35.Hf5 Sd7 36.Sxc6 Wcxc6 37.Wxc6 Sxc6 38.Hxd5 Hd6 39.Ha2 Sf6 40.Wc5 Se7 [Czarne maja ju? 2 figury przewagi. Rekompensat? maj? stanowi? cztery zwi?zane pionki w centrum, które jednak nie jest?atwo awansowa?.] 41.Kg2 Kh8 42.h4 Sed5 43.g5 Sxe3+ 44.Gxe3 Wxe3 45.gxf6 Hxf6 46.Wc8+ Gf8 47.Hd5 We2+ 48.Kf1 We7 49.h5 Wf7 50.Wc6 Hf4 51.He5+ Kg8 52.Wg6+ Kh7 53.Hxf4 Wxf4 54.Wxa6 Wxd4 55.Wb6 Wxb4 56.a6 Wa4 57.Wb7+ Gg7 58.a7 b4 59.Kg2 b3 60.Wxb3 Wxa7 61.Wb5 Kg8 62.Kg3 Kf7 63.f4 Gf8 64.Wb6 Wa4 65.Kg4 Wd4 66.Wg6 Gg7 67.Kf3 Wa4 68.Kg3 Gf8 69.Kf3 Wd4 70.Kg4 Wd1 71.Kg3 Gg7 [Jak ogólnie wiadomo, czarne tylko remisuj? po 71...Wg1+ 72.Kf3 Wxg6 73.hxg6+ Kxg6 z powodu "fa?szywego" czarnego go?ca, który nie kontroluje pola h1.] 72.Wa6 Gf6 73.Kg4 Wd2 74.Wb6 Ge7 75.Wb5? [Pierwszy tajemniczy moment dogrywki, gdy? bia?e nie bij? pionka 75.Wxh6, po czym by?by remis. Czy?by jaki? straszny niedoczas? Czego przestraszy? si? Addison?] 75...Gd6 76.Wb7+ W tej pozycji partia zosta?a ponownie od?o?ona i mia?a by? dogrywana nast?pnego dnia. Strony mia?y wi?c ca?? noc na zbiorow? analiz?. Kapitan (graj?cy) polskiej dru?yny Andrzej Filipowicz ("Szachy" 1967, z. 1, str. 10-11) nazywa pozycj? "prawdopodobnie remisow?" i tak opisuje dalszy przebieg wydarze?: T? pozycj? analizuj? wszyscy uczestnicy Olimpiady, mo?e z wyj?tkiem Amerykanów. Równie? wszyscy wiedz?,?e od tego rezultatu zale?y, która dru?yna wejdzie do fina?u "A" i o tym,?e dogrywka odb?dzie si? o godz. 8.00. Nie wiedz? tego jedynie Amerykanie. Addison przybywa na dogrywk? o godz. 8.45 i maj?c stosunkowo du?o czasu do namys?u (15 minut na 11 posuni??) wykonuje szybko 5 posuni??, podstawiaj?c w elementarny sposób wie??. Jest jeszcze jeden detal, bo diagram w artykule Andrzeja Filipowicza w "Szachach", a Strona 9 / 14
nast?pnie w fundamentalnym dziele "Olimpiady szachowe" Stanis?awa Gawlikowskiego na str. 289 niestety zawiera b??d - tam czarna wie?a ju? zaj??a pozycj? na h2, co rodzi powa?ne konsekwencje. 76...Ge7 77.Wb5 Gd6 78.Wb7+ Ke6 79.Wh7 Gf8 80.Wa7 Wh2 W "Szachach" i w ksi??ce Gawlikowskiego, gdzie czarna wie?a ju? sta?a na h2, zamiast tego mamy ruch 80...Wh2-h1. 81.Wh7 Obiektywnie rzecz bior?c, ten ruch przy czarnej wie?y stoj?cej na h2 niczego nie psuje i jest ca?kowicie dopuszczalny, ale je?li czarna wie?a stoi na h1, wtedy ten ruch istotnie okazuje si? przegrywaj?cym w prosty sposób b??dem i zas?uguje na dwa znaki zapytania. 81...Gg7 W tej pozycji Addison podda? parti? (0-1). Grozi Ke6-f6, po czym bia?a wie?a ju? nie uwolni si? z matni. Bia?e nie mog? gra? 82.Wxg7 z powodu oczywistego 82...Wg2+. Ale przecie? bia?e mog? zagra? 82.Kg3 Wh1 83.Kg2 i po dowolnym odej?ciu wie?y spokojnie zabra? go?ca g7. Gdyby jednak czarna wie?a sta?a na h1, wtr?cenie 82.Kg3 ju? nic nie daje i bia?e szybko trac? uwi?zion? wie??. Z opini? obecnego na miejscu A. Filipowicza (który niezmiennie podtrzymuje j? do dzi?),?e dosz?o do powa?nego naruszenia zasad sportowej rywalizacji, zgadza? si? ca?kowicie St. Gawlikowski, b?d?cy w swych opracowaniach zawsze wzorem bezstronno?ci i obiektywizmu. Pisa? on: Norwegia wygra?a zatem mecz z USA, kwalifikuj?c si? do fina?u "A", gdy? przy równej z nami ilo?ci punktów "ma?ych" i "du?ych", równej ilo?ci wygranych meczów i remisowym meczu Polska-Norwegia - mia?a "lepszego Bergera" (dzi?ki wygranemu spotkaniu z USA), odpadli?my w...pi?tej kolejno?ci. Dla nikogo na Olimpiadzie nie by?o tajemnic?,?e stawiaj?c pocz?tkowo na "kart? izraelsk?", która okaza?a si? przegrana - szachi?ci USA zagrali w ostatniej rundzie "kart? norwesk?", byle tylko nasza ekipa nie wesz?a do fina?u "A", niemniej jednak nasz protest - tylko "werbalny" - z?o?ony na zebraniu kapitanów dru?yn i pro?ba o rozegranie dodatkowego decyduj?cego meczu Polska-Norwegia - zosta?y odrzucone. Dopiero na najbli?szym kongresie Strona 10 / 14
FIDE wyci?gni?to z tej sprawy w?a?ciwe, daleko id?ce wnioski, utrudniaj?c w przysz?o?ci tego rodzaju "manewry". Równie? miesi?cznik "Szachmaty w SSSR" (nr 2/1967, str. 4) wyra?aj?cy opini? Federacji Szachowej ZSRR, po?wi?ci? incydentowi sporo miejsca, odnotowuj?c, i? w opinii polskiego przedstawiciela wyra?onej na zebraniu kapitanów dru?yn "Amerykanie post?powali w meczu z Norwegi? niesportowo". Okazuje si? jednak,?e "wypadki hawa?skie" nie wygl?daj? identycznie w ocenie wszystkich zainteresowanych stron. Oto bowiem w rozdziale ksi??ki "Sjakkmesteren Svein Johannessen" po?wi?conym Olimpiadzie Hawa?skiej pada okre?lenie "historyczny mecz". Dla naszych konkurentów zwyci?stwo nad zespo?em ameryka?skim i wynikaj?cy st?d awans do grona 14 najlepszych pa?stw?wiata to bezwarunkowy sukces, kamie? milowy szachów norweskich, wcze?niej raczej ubogich w efektowne sukcesy. Hoen "elegancko wygra? parti? od?o?on? z Addisonem" i tyle. Pan Feliks Przysuski przet?umaczy? specjalnie dla "Vistuli" fragment z omawianej ksi??ki: Ci??ka podró? na Kub?. =================================== Szachowa Olimpiada na Kubie by?a wielkim wydarzeniem w historii szachów norweskich, a dodatkowo sama podró? mia?a wi?ksze konsekwencje ni? inne wyprawy szachistów norweskich. Sama podró? w obie strony by?a dramatyczna, ale na szcz??cie oby?o si? bez uszkodze? cia?a szachistów norweskich. Organizatorzy Olimpiady zapewnili uczestnikom bezp?atny przelot z wybranych miast, a dla Norwegów tym miastem by?a Praha. Ragnar Hoen opowiada?, jak wielokrotnie ogarnia? go strach w czasie trudnej jazdy samochodem Volkswagen kierowanym przez Arne Zweiga. Pasa?erowie: Terje Wibe, Svein i Ragnar nie czuli si? zbyt pewnie, gdy m?ody kierowca zasn?? faktycznie par? razy na niemieckich autostradach, ale na szcz??cie siedz?cy obok pasa?er w ostatniej chwili chwyci? za kierownic?. W Pradze g?ównym problemem szachistów norweskich by?o znalezienie miejsca na postój samochodu w czasie ich d?ugiej nieobecno?ci. Znalaz? si? jednak funkcjonariusz partyjny (niewykluczone,?e szachista - FP), który wyszuka? schronienie dla samochodu i nawet przenocowa? pasa?erów za 3 dolary "od?ebka" do nast?pnego dnia i ich odlotu na Kub?. Jakie? by?o zdumienie szachistów, gdy pó?niej dowiedzieli si?,?e organizatorzy zapewnili wszystkim uczestnikom w miastach odlotu na Kub? bezp?atne noclegi w hotelach z wy?ywieniem. Po prostu Norweski Zwi?zek Szachowy nie przes?a? dalej tej informacji, stwierdza Arne Zweig. Wa?na partia z Polsk? =================================== Norwegia rozpocz??a Olimpiad? wygrywaj?c 3:1 z Portugali? i przegrywaj?c 1,5:2,5 z Izraelem, który jak to wygl?da?o mia? najwi?ksze szanse do zaj?cia drugiego miejsca i awansu do fina?u "A" obok USA, które by?o zdecydowanym faworytem. Mecz z Polsk? mia? decyduj?ce znaczenie dla podtrzymywania przy?yciu marzenia o awansie do fina?u "A" w zasadzie dla obu dru?yn. Strona 11 / 14
Podobnie jak dwa lata wcze?niej w Tel-Avivie mecz zako?czy? si? wynikiem remisowym 2:2, co potwierdzi?o podniesienie si? poziomu gry zespo?u norweskiego. W poprzednich latach zawsze przegrywali?my z Polsk?, a gdy po raz pierwszy uczestniczyli?my w rozgrywkach olimpijskich, a by?o to na Olimpiadzie w Hamburgu w 1930-tym roku, to Polska z Rubinsteinem i Tartakowerem na pierwszych szachownicach zdoby?a z?oty medal, a Norwegia zaj??a ostatnie miejsce. Natomiast teraz Norwegia sta?a si? w zasadzie równorz?dnym przeciwnikiem dla Polski. W tej sytuacji Svein, graj?cy do tego bia?ymi, rozumia?,?e nie mo?e ulec swojemu przeciwnikowi i nie uleg?. Ci??ki pocz?tek historycznego meczu =================================== W ostatniej rundzie Norwegia musia?a pokona? USA, aby mie? cho? teoretyczn? szans? awansu do fina?u "A". To mniej wi?cej tak, jak wygra? z Angli? w pi?k? no?n? (Anglia w 1966 r. zdoby?a w Londynie mistrzostwo?wiata - FP). Dwa lata wcze?niej przegrali?my z USA 0,5: 3,5, cho? przeciwnicy grali bez Fischera; jedynie Ragnar Hoen wywalczy? remis z arcymistrzem Robertem Byrne. Tym razem "wonderboy" Bobby by? na miejscu, tym niemniej osi?gn?li?my historyczne zwyci?stwo 2,5:1,5. Po pierwszej kontroli czasu stan meczu wynosi? 1:1. Svein przegra? z Fischerem, a Terje Wibe wygra? z Rossolimo. Wygl?da?o na to,?e uratowa?a nas sytuacja w tabeli naszej grupy. Otó? gdyby USA przegra?o obie od?o?one partie, to teoretycznie mog?o by nie awansowa? do fina?u "A". Tymczasem Fischer ju? wcze?niej o?wiadczy? (wed?ug Ragnara Hoena),?e je?eli taka sytuacja zaistnieje, to on wraca do domu. Amerykanie, aby si? zabezpieczy? przed tak? ewentualno?ci?, zaproponowali remis na II-giej szachownicy, gdzie Robert Byrne mia? przewag? jako?ci w partii z Zweigiem, ale w do?? skomplikowanej pozycji. Norwegowie wyrazili zgod?, a Hoen ostatecznie wygra? elegancko z Addisonem w partii, która by?a dwukrotnie odk?adana. =================================== Gdzie le?y prawda? Znaj?c obyczaje obowi?zuj?ce w Skandynawii bezwarunkowo odrzucam podejrzenie,?e kapitanowie dru?yn Norwegii i USA mogli by? w zmowie. Ale jest te? wiadome,?e ka?dy naród mo?e by? postrzegany w?wiecie jako bardziej lub mniej sympatyczny, a te sympatie, cz?sto nieu?wiadomione, mog? zamienia? si? niekiedy w nieoczekiwane ludzkie post?pki... Wejd?my na moment "w skór?" oponentów. Gdyby?my postawili si? w miejscu Norwegów, to twierdziliby?my,?e nieoczekiwany sukces w meczu z faworytem zawdzi?czamy uporowi, wierze w swoje si?y, twardej walce do ostatniego pionka. Podstawki? A jaka dru?yna podczas eliminacji nic nie straci?a i niczego nie zyska?a przez grube b??dy przeciwników? Przecie? polski mistrz Jerzy Kostro temu samemu Addisonowi w pi?tej rundzie eliminacji po?wi?ci? niepoprawnie wie?? i podda? si? po 18 posuni?ciach! Mistrz mi?dzynarodowy Bogdan?liwa w meczu z Boliwi? mia? wie?? mniej, ale parti? wygra?, bo jego przeciwnik podstawi? hetmana. Z kolei Amerykanie byliby sk?onni bagatelizowa? polskie pretensje w inny sposób. Powiedzieliby oni: "Aby was zadowoli?, Robert Byrne musia?by dogrywa? swoj? parti? w tym samym dniu, gdy zaplanowana by?a 1. runda fina?u "A". Dla nas pó?fina? by? spraw? zamkni?t?. My woleli?my, aby wypocz?ty i wyspany gra? dobrze w nast?pnych trzynastu Strona 12 / 14
rundach fina?owych. Sorry, ale ka?dy musi troszczy? si? najpierw o w?asne interesy. Moralne zwyci?stwa nas nie interesuj?. I nie narzekajcie na nasz s?aby sk?ad w meczu z Izraelem, bo przeciwko wam te? wystawili?my dwóch rezerwowych". By? jeszcze aspekt polityczny, o którym ani A. Filipowicz ani St. Gawlikowski w epoce PRL nie mogli otwarcie pisa?. Rok 1966 to zaledwie 7 lat po zwyci?stwie rewolucji na Kubie i 5 lata od gro??cego?wiatu wojn? incydentu w Zatoce?wi?. Olimpiada mia?a pokaza??wiatu Kub? Fidela Castro jako kraj otwarty dla zagranicznych go?ci, przyjazny, u?miechni?ty do wszystkich. Ekipa ameryka?ska zjawi?a si? na Kubie pomimo braku stosunków dyplomatycznych pomi?dzy obydwoma krajami. Udzia? Roberta Fischera w Olimpiadzie stanowi? wielk? atrakcj? dla dziennikarzy, ale k?opot dla s?dziów i kapitanów dru?yn, gdy? religijny Amerykanin nie siada? do szachownicy w ka?dy pi?tkowy wieczór. Zrozumia?e,?e organizatorzy nie mogli sobie pozwoli?, by g?o?ne pretensje polskiej ekipy zak?óci?y planowy przebieg imprezy. Zapewne dlatego nasza ekipa nie z?o?y?a pisemnego protestu w sprawie, gdzie z natury rzeczy trudno o "twarde" dowody. Zreszt? Amerykanie nie poznali si? na tej grzeczno?ci, bo ju? w drugiej rundzie fina?u "A" (znów pi?tek!) nie pojawili si? na meczu z dru?yn? ZSRR, gro??c nawet opuszczeniem Olimpiady; ostatecznie Sowieci wykazali mnóstwo dobrej woli i mecz rozegrano w pó?niejszym terminie. Nale??cy do odleg?ej historii "kazus hawa?ski" pokazuje,?e granica pomi?dzy twardym d??eniem do sukcesu sportowego a postawa "fair play" bywa trudna do wytyczenia. A przecie? w Hawanie rywalizowali (w ogromnej wi?kszo?ci) szachi?ci-amatorzy, którzy po zako?czeniu olimpiady wracali do wykonywanych zawodów. Rankingów nie by?o, tytu?y sportowe nie przek?ada?y si? automatycznie na atrakcyjne honoraria. A dzi?? Czy je?li w sporcie przybywa zawodowstwa, to o przestrzeganie zasad czystej gry jest?atwiej czy trudniej? Czy moralne zwyci?stwa licz? si? jeszcze mniej? Tomasz Lissowski Najdorf,M - Johannessen Sveinn [A81] Havana, 1966 1.d4 f5 2.g3 Sf6 3.Gg2 g6 4.b3 Gg7 5.Gb2 0-0 6.Sf3 d6 7.0-0 c6 8.c4 e5 9.dxe5 Sg4 10.Sbd2 Sxe5 11.Hc2 Sbd7 12.Wad1 He7 13.Ga3 Sc5 14.b4 Se6 15.b5 c5 16.e3 a6 17.Gc1 Sd7 18.a4 axb5 19.cxb5 d5 20.Sb3 Wxa4 21.Wxd5 Sb6 22.Wd2 Gd7 23.Wfd1 Gxb5 24.Wd6 Gc6 25.Se1? [25.Sxc5 Wc4 26.Wxe6 Hxe6 27.Sxe6 Wxc2 28.Sxf8 Kxf8=] 25...Wc4 26.Hb1 Strona 13 / 14
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) J 26...Sd4 ["Den brutte forbindelsen mellom hvits tarn betyr tap av materiell for hvit" - napisa?a "Norsk Sjakkblad" 1977, z. 2.] 27.exd4 Hxd6 28.Gf4 He7 29.dxc5 Sa4!? [Lepsze 29...Sc8 ] 30.Gd6 Hf7 31.Gxc6 bxc6 32.Sa5 Sc3 33.Hc2 We4 34.Gxf8 Sxd1 35.Hxd1 Gxf8 36.Sxc6 [Szybko przegrywa, ale i po 36.Sd3 Hd5 przewaga jako?ci powinna niebawem zadecydowa?.] 36...He6 37.Sf3 Hxc6 38.Sg5 We7 39.Hb3+ Kg7 0-1. Wida?,?e nawet w partiach z arcymistrzami Svein Johannessen, szachowy "dziadek" Magnusa Carlsena, potrafi? by? niebezpieczny. Unikalny ID rozwi?zania: #1551 Autor: : polbase Data ostatniej aktualizacji: 2012-12-14 11:39 Strona 14 / 14