Witalij Cieszkowski 2003r.

Transkrypt

1 POLSKI?LAD Zmar? Witalij Waleriewicz Cieszkowski, arcymistrz urodzony w 1944 r. w syberyjskim Omsku, dwukrotny mistrz ZSRR (1978 i 1986), z?oty medalista olimpiady szachowej z roku 1986, dwukrotny uczestnik turniejów mi?dzystrefowych, zwyci?zca wielu turniejów mi?dzynarodowych, trener przysz?ych arcymistrzów wysokiej rangi, w tym W?adimira Kramnika i Bart?omieja Macieji.?mier? zaskoczy?a go na posterunku, niemal przy szachownicy podczas pierwszych rund turnieju rozgrywanego w Krasnodarze arcymistrz zas?ab?, zosta? odwieziony do szpitala i nast?pnego dnia, nie odzyskawszy przytomno?ci, zmar? 24 grudnia 2011 roku. Mimo?wi?tecznej pory ta smutna wiadomo?? lotem b?yskawicy obieg?a wszystkie wa?niejsze szachowe media internetowe Witalij Cieszkowski mia? sympatyków, kibiców i uczniów we wszystkich zak?tkach?wiata. Witalij Cieszkowski 2003r. Ka?dy w miar? oczytany mi?o?nik szachów z?atwo?ci? wymieni nazwiska szachistów rosyjskich, którzy w ostatnich dwóch dziesi?cioleciach w sposób mniej lub bardziej systematyczny w??czali si? w polskie?ycie szachowe. Micha? Krasenkow to ca?a stronica, jak?e pi?kna, w historii naszych szachów. Wymieni? te? mo?na Ratmira Cho?mowa, Aleksieja Suetina i wielu, wielu innych. Jednak przypadek Witalija Cieszkowskiego jest szczególny. Nie dlatego,?e w barwach warszawskiej Polonii zdoby? mistrzostwo polskiej ligi szachowej,?e kilka razy gra? w naszych turniejach,?e przez kilka lat by? trenerem Bart?omieja Macieji, gdy ten zosta? z?otym medalist? Mistrzostw Europy i awansowa? do pierwszej szesnastki mistrzostw?wiata FIDE w roku 2000 w New Delhi. Witalij Cieszkowski to potomek polskiej rodziny szlacheckiej, osiad?ej przed wiekami na Wo?yniu (pogranicze dzisiejszej Bia?orusi i Ukrainy), prawnuk Antoniego Cieszkowskiego, skazanego przez s?d carski na zes?anie na Strona 1 / 11

2 Syberii za udzia? w powstaniu styczniowym 1863 roku. O tym,?e syberyjski Cieszkowski jest rodzinnie powi?zany z polskimi Cieszkowskimi, dowiedzia?em si? w ko?cu 1994 roku, gdy arcymistrz przebywa? w Warszawie i wyst?pi? w XIII Memoriale Stanis?awa Gawlikowskiego. Przestawiono nas sobie i dzi?ki temu mia?em sposobno?? przeprowadzi? ze znakomitym go?ciem d?u?sz? rozmow?, której owocem by? artyku? zatytu?owany Szlachcic Witalij Cieszkowski opublikowany 14 stycznia 1995 r. w wydaniu weekendowym Gazety Wyborczej ; czy pami?tacie tamt? rewelacyjn? rubryk? szachow?, zajmuj?c? CA?? STRON??! Cytuj? najwa?niejszy fragment ówczesnej wypowiedzi arcymistrza: Moim dziadkiem by? Stanis?aw, syn Antoniego. Przez wiele lat pracowa? on gdzie? w Kazachstanie jako naczelnik stacji telegrafów, zmieniaj?c co par? lat miejsce pobytu. W momencie wybuchu rewolucji bolszewickiej przebywa? on na kolejnej placówce z?on? i pi?tk? dzieci, z których najstarsze mia?o dziesi?? lat. Oko?o 1920 roku dziadka zabito, dzieci zosta?y same, lecz jakim? cudem wszyscy ocaleli. Mój ojciec Walery jak skarbu pilnowa? ma?ego rodzinnego archiwum. Ale zw?aszcza lata 30. by?y takie,?e nie nale?a?o si? niczym wyró?nia?, a afiszowanie si? polskim pochodzeniem by?o równoznaczne z wyrokiem?mierci, bo dla organów ka?dy pretekst by? dobry, by wyeliminowa? szpiega albo szkodnika. Ojciec powiedzia? kiedy?,?e przeka?e mi ca?? swoj? skromn? wiedz? o naszych przodkach, gdy sko?cz? 25 lat. Tak mia?o by? bezpieczniej. Ale nie zd??y?, umar? mi wcze?niej. Lata lec? i chcia?oby si? dowiedzie? wi?cej o swoich korzeniach. Wiem,?e w g??bi Rosji?yj? jeszcze inni Cieszkowscy, kiedy? pisali do mnie, cho? zapewne trudno b?dzie ustali?, czy i jakie pokrewie?stwo nas??czy. W moim archiwum jest potwierdzenie szlachectwa dla Cieszkowskich z guberni wo?y?skiej, jest te? stara fotografia jakiego? naszego krewnego w mundurze oficera wy?szej rangi, wykonana bodaj?e we Francji, ale kiedy? S? tam jeszcze inne papiery. Po kilku tygodniach, a mo?e miesi?cach, po powrocie Witalija do domu, z Rosji nadesz?a przesy?ka, a w niej kserokopia pewnego dokumentu oraz dwie fotografie przedstawiaj?ce m?odego cz?owieka, pierwsza w uniformie oficera armii carskiej, a druga w galowym mundurze oficera armii polskiej po roku 1918, z medalami i orderami. Mimo,?e fotografie by?y wykonane niemal wiek temu, rodzinne podobie?stwo m?odego wojskowego uwiecznionego na fotografiach i opowiadaj?cego o nich Witalija Cieszkowskiego by?o uderzaj?ce. Dysponuj?c tymi materia?ami stara?em si? odnale?? i opisa? korzenie rodzinne arcymistrza. Strona 2 / 11

3 Antoni Cieszkowski Naj?atwiej by?o wymieni? innych s?awnych Cieszkowskich, którzy zapisali si? w historii Polski. Protoplast? rodu, jak stwierdzaj? zgodnie wszystkie herbarze, by? J?drzej Cieszkowski herbu Do??ga ( ), dziedzic Cieszkowa w ziemi??czyckiej. Z linii wielkopolskiej potomków J?drzeja pochodzi hrabia August Cieszkowski ( ), filozof, ekonomista, pose? sejmów pruskich, obro?ca polsko?ci w zaborze pruskim, a przy tym za?o?yciel szko?y Strona 3 / 11

4 rolniczej w?abikowie pod Poznaniem; na warszawskim?oliborzu jest ulica nosz?ca jego nazwisko. Dalekim kuzynem Augusta by? Kajetan Cieszkowski ( ), w?a?ciciel maj?tku Staro?ciniec w powiecie lubartowskim, nast?pnie uczestnik powstania styczniowego; pod pseudonimem?wiek dowodzi? oddzia?em walcz?cym na Lubelszczy?nie, ziemi radomskiej i sandomierskiej, pó?niej przebywa? na emigracji we Francji, a nast?pnie, obj?ty carsk? amnesti?, wróci? do kraju i w Krakowie dokona??ywota. Z linii wo?y?skiej rodu wywodzi? si? Teodor Leon Cieszkowski ( ), który walcz?c przez pewien czas w rejonie Staszowa rami? w rami? z pechowym dyktatorem powstania styczniowego Henrykiem Langiewiczem dos?u?y? si? stopnia podpu?kownika. W kolejnej potyczce jego oddzia? zosta? rozbity, a on sam, ranny, zosta? wy?ledzony przez patrol Kozaków we dworze w Le?nikach i rozsiekany szablami. Cieszkowscy, jak wiele innych polskich rodzin szlacheckich, z?o?yli sowit? danin? krwi, walcz?c w obronie Najja?niejszej Rzeczypospolitej. Brak dokumentów nie pozwala, przynajmniej na razie, jednoznacznie okre?li?, w którym miejscu drzewa genealogicznego tego bardzo licznego rodu nale?y szuka? pradziadka arcymistrza czyli Antoniego. Nast?pnie uda?o si? zidentyfikowa? m?odzie?ca uwiecznionego na fotografiach, najpierw w rosyjskim, a nast?pnie w polskim (wcale nie francuskim!) uniformie. Niezmiernie pomocny okaza? si? zmar?y przedwcze?nie historyk p. Tadeusz Wawrzy?ski, pracuj?cy przez wiele lat w Centralnym Archiwum Wojskowym w Warszawie Rembertów. W marcu 1998 r. z pomoc? pana Tadeusza, którego zreszt? pozna?em na imprezie szachowej, bez wielkich formalno?ci otrzyma?em kserokopi? teczki osobowej oficera Wojska Polskiego w okresie mi?dzywojennym, Antoniego Cieszkowskiego brata dziadka Witalija. W Kwestjonariuszu wype?nionym w 1934 r. ówczesny major 63. Pu?ku Piechoty z Torunia pisa? o sobie: Urodzi?em si? dnia 7 lutego 1898 w Tobolsku (Syberja), syn powsta?ca z walk o niepodleg?o?? Polski. Uko?czy?em 7 klas gimnazjalnych w Permie. Wst?pi?em do wojska rosyjskiego w dniu 1. I r. Awansowany na pierwszy stopie? oficerski 1. IV r. Z zachowanych w Rembertowie dokumentów mo?na by?o do?? dok?adnie odtworzy? przebieg s?u?by wojskowej Antoniego a? do roku Jako ochotnik zg?osi? si? do 35 pu?ku strzelców syberyjskich i wraz z ni? walczy? na froncie fi?skim od lutego 1915 r. Ranny, przebywa? w szpitalu w Kronsztadzie. Po wyzdrowieniu (marzec 1916) zosta? skierowany do szko?y oficerskiej w Oranienbaumie. Po pó?rocznym szkoleniu dostaje awans na chor??ego. Wys?any na front rumu?ski (pa?dziernik 1916) zostaje dowódc? kompanii zwiadu. Jest ranny i dwukrotnie kontuzjowany, otrzymuje rosyjskie odznaczenia bojowe, m.in. order?w. Stanis?awa 3 klasy. Naznaczony na komendanta polskich wojsk Dunajskiego oddzia?u rzecznej flotylli po wydzieleniu?o?nierzy polskich do II-go Polskiego Korpusu (sierpie? 1917). Po wielu perypetiach wraca na Syberi?, gdzie w sierpniu 1918 roku wst?puje do tworz?cych si? tam formacji polskich. W 1920 roku w cywilnym ubraniu przedar? si? do Polski, natychmiast wst?pi? do piechoty i podczas wojny z bolszewikami wykaza? wielkim m?stwem, które zosta?o nagrodzone orderem Virtuti Militari. W nast?pnych latach kontynuowa? s?u?b? w armii, dochodz?c przed wybuchem wojny z Niemcami do stopnia podpu?kownika. Po kampanii wrze?niowej znalaz? si? we Francji, sk?d zosta? przerzucony do Syrii, gdzie formowano Brygad? Karpack?. Antoni Cieszkowski jako dowódca dywizjonu artylerii przeciwpancernej uczestniczy? w bitwie pod Tobrukiem, a Strona 4 / 11

5 pó?niej walczy? pod Monte Cassino. W 1946 roku otrzyma? awans na pu?kownika. Do Polski nie wróci?; osiedli? si? na sta?e w Kanadzie, gdzie zmar? w latach 1970-ych. Ten przyd?ugi wywód genealogiczny by? potrzebny, gdy? przynajmniej raz zdarzy?o si?,?e mówi?c w przeno?ni duchy tak bardzo zas?u?onych dla naszego kraju przodków Witalija ocali?y jemu samemu?ycie. W roku 2000 przebywaj?cy w Warszawie arcymistrz pewnego dnia poczu?,?e z jego sercem jest bardzo?le. Jan Macieja, u którego Cieszkowski kwaterowa?, zawióz? go b?yskawicznie do kliniki kardiologicznej w Aninie. Badanie wykaza?o,?e bez natychmiastowej interwencji chirurga pacjent nie prze?yje tygodnia. Ale powsta?a kwestia, kto pokryje liczone w dziesi?tkach tysi?cy z?otych koszty operacji obywatel Rosji nie mia? polskiego ubezpieczenia. Pocz?tkowo sytuacja wygl?da?a beznadziejnie, mija?y cenne godziny. Ale gdy Jan Macieja opowiedzia? w klinice,?e rosyjski pacjent to potomek s?awnego rodu Cieszkowskich, prawnuk zes?a?ca, lody zacz??y topnie?. Pomóg? zawsze przyjazny szachom pose? (dzi? pe?ni?cy obowi?zki marsza?ka województwa mazowieckiego) Adam Struzik. Zaalarmowane w?adze województwa w trybie awaryjnym znalaz?y?rodki na operacj? serca, która powiod?a si?. W Aninie arcymistrza poddano nast?pnie miesi?cznej rehabilitacji, która znakomicie wzmocni?a efekt operacji. By? uratowany, po pewnym czasie powróci? do pracy trenerskiej, a pó?niej do gry turniejowej, w której zanotowa? jeszcze wiele sukcesów. Powró?my na koniec do materii czysto szachowej. O tym, jakim cz?owiekiem by? Cieszkowski, na czym polega? jego styl gry, jakie by?y jego silne i s?abe strony, obszernie opowiada wywiad, którego w ostatnich dnia grudnia 2011 r. udzieli? stronie internetowej Rosyjskiej Federacji Szachowej najs?awniejszy ucze? zmar?ego arcymistrza, czternasty mistrz?wiata W?adimir Kramnik. Wydaj? mi si? mówi? Kramnik,?e Witalij Cieszkowski dlatego nie osi?gn?? swego maksimum, bo zbyt mocno kocha? szachy. Strasznie lubi? gra? i analizowa?, natomiast efekt sportowy nie obchodzi? go jako? specjalnie. (...) To,?e jego walory sportowe by?y na poziomie zerowym, jest oczywistym. (...) Gdy by? w formie, gromi? wszystkich tak,?e nikt nie rozumia?, co si? dzieje na szachownicy. Mia? wyj?tkowy styl bardzo lubi? skomplikowane pozycje, specjalnie komplikowa?, komplikowa?, komplikowa? gr?. Skomplikowana pozycja u niego to nie by?a po prostu taka, gdzie trzeba liczy? du?o wariantów. Lubi?, gdy na szachownicy pozostaje wiele figur, gdy walka toczy si? we wszystkich zak?tkach szachownicy. Lubi? tworzy? na szachownicy zam?t, kiedy trudno jest zrozumie?, o co w grze idzie. To by? jego?ywio?; wtedy swoich przeciwników, niekiedy silnych arcymistrzów, ogrywa? jak dzieci. Mia?, oczywi?cie, i s?absze strony, ale w sumie by? graczem oryginalnym, dalekim od szablonu ci??ko znale?? innego szachist?, z którym da?oby si? go porówna?. Kramnik ko?czy swoje pi?kne wspomnienie s?owami?egnajcie, Witaliju Waleriewicz, niech ziemia b?dzie dla Was puchem, a my w Polsce, pogr??eni w zadumie nad wyrokami losu, mo?emy si? do tego po?egnania tylko przy??czy?. W. Cieszkowski A. Lutikow [C41] A?ma-Ata e4 e5 2.Sf3 d6 3.d4 Sf6 4.Sc3 Sbd7 5.Gc4 Ge a4 c6 8.He2 exd4 9.Sxd4 Sxe4 10.Sxe4 d5 Strona 5 / 11

6 Pozycja znana ze starego podr?cznika Keresa. 11.Sf5 Improwizacja przy szachownicy, która przynios?a znakomity rezultat. Wcze?niej grane by?o 11.Ga2 dxe4 12.Wd1 Gf6 13.Sf5 Hc7 14.Hxe4 Sc5 15.Hf3 Ge5 16.Gg5; Suetin Gusiew, Tu?a W 1951 r. ruch 11.Ga2 zagra? przeciwko Lutikowowi Smys?ow, ale nie uzyska? przewagi. Do równej gry prowadzi 11.Gd3 dxe4 12.Hxe4 g6 13.We1 Gf6= ; Konstantinopolski Duz Chotimirski, Kijów dxc4 12.Gh6 Sf6 Po 12...gxh6 nast?puje 13.Hg4+ Gg5 14.Sxh6+ Kg7 15.Sf5+ Kh8 16.Hxg5. Chyba najlepsze jest 12...Se5 13.Gxg7 Gxf5. 13.Seg3 Gxf5 14.Sxf5 gxh6 15.Sxe7+ Kg7 16.Sf5+ Kg6 17.Se7+ Kg7 18.He5 Hb8? 19.Sf5+ Kg6 20.Sd6 Kg7 21.Wfe1 Wd8 22.Wad1 Wd7 23.Wd4 Hc7 24.Wg4+ (nieuchronny mat w 2 ruchach) 1 0. M. Tal W. Cieszkowski [C88] Soczi e4 e5 2.Sf3 Sc6 3.Gb5 a6 4.Ga4 Sf b5 6.Gb3 Gb7 7.d3 Ge7 8.We Sbd2 d6 10.c3 Sa5 11.Gc2 c5 12.Sf1 We8 13.Sg3 Gf8 14.d4 cxd4 15.cxd4 Sd7 16.Sf5 exd4 17.S3xd4 Se5 18.b3 Wc8 19.Gb2 g6 20.f4 gxf5 21.fxe5 dxe5 22.Sxf5 Hxd1 23.Gxd1 Sc6 24.Gg4 Sb4 25.Wad1 Strona 6 / 11

7 25...Wc2 26.We2 Gc5+ 27.Kf1 Gxe4 28.Wxe4 Wf2+ 29.Ke1 Sc2 mat (0 1). By?a to partia z treningowego turnieju Arcymistrzowie M?odzi Mistrzowie, gdzie stawka sportowa nie by?a wysoka, ale... ilu szachistów mog?o si? pochwali?,?e kiedykolwiek da?o mata czarodziejowi z Rygi? W. Cieszkowski D. Bronstein Vilnius 1973 Strona 7 / 11

8 1.Gg1 Gd6 2.c5 Gf8 3.d4 Gg7 4.Ke3 Gh6+ 5.Kd3 Gg5 6.Gf2 Gf6 7.Ge3 Gg7 8.Gd2 Gf6 9.Gh6 Gh8 10.Kc4 Gf6 11.d5 Ke5 12.dxc6 Ke4 13.Gf8 Gg5 14.Gd6 Gf4 15.Ge7 Gg3 16.Gd8! Zugzwang Kf3 17.Kd5 Kg2 18.Ke6 Kxh3 19.Kd7 Kg4 20.Gxc7 h3 21.Gxg3 Kxg3 22.c7 h2 23.c8H h1h 24.Hg8+ i wkrótce bia?e wygra?y (1 0). Strona 8 / 11

9 W. Cieszkowski L. Alburt [A57] Vilnius d4! Cieszkowski z regu?y otwiera? gr? ruchem 1.e4, ale w partii ze (znakomitym) specjalist? od gambitu Wo?gi zagra? inaczej, maj?c w zapasie bombow? nowink? debiutow?. 1...Sf6 2.c4 c5 3.d5 b5 4.cxb5 a6 5.Sc3! axb5 6.e4 b4 7.Sb5?wiatowa prapremiera Wariantu Zajcewa. Zaskoczony nowym ustawieniem bia?ych bierek Alburt szybko wpad? w k?opoty. 7...d6 8.Gf4 Sbd7 9.Sf3 Sb6 10.Wc1 Sxe4 11.Gd3 Sf6 12.He2! 12...e6 Grozi?o banalne bicie na d6. 13.dxe6 fxe6 14.Sg5 Sbd5 15.Sxe6 Sxf4 16.Sxf4+ Ge7 17.Gc4 Gg4 18.f3 Gf5 19.Wd1 Kf8 20.g4 g5 21.Se6+ Gxe6 22.Hxe6 Kg7 23.Hf7+ Kh6 24.h4 He8 25.hxg5+ Kxg5 26.Wd5+ Kf4 27.Kf W. Cieszkowski W. Browne [B84] Manila e4 c5 2.Sf3 d6 3.d4 cxd4 4.Sxd4 Sf6 5.Sc3 a6 Zapomniany dzi? Walter Browne prócz tego,?e przez pewien czas by? najsilniejszym szachist? USA, to jeszcze uchodzi? za wybitnego znawc? wariantu Najdorfa. 6.Ge3 e6 7.Ge2 Sbd7 8.g4 h6 9.f4 b5 10.g5 hxg5 11.fxg5 Wh3 12.Gf2 Wxc3 13.gxf6 Wh3 Strona 9 / 11

10 14.Sxe6 Ha5+ 15.c3 fxe6 16.fxg7 Gxg7 17.Hxd6 Wh6 18.Wg1 Gf8 19.Wg8 Hd He7 21.Hc6 Wb8 22.Ga7 Kf7 23.Wg2 Wb7 24.Hxc8 Wxa7 25.Wf1+ Sf6 26.e5 Hb7 27.Wxf6+ Wxf6 28.Gh5+ Wg6 29.Gxg6+ Ke7 30.Hc W Manili Cieszkowski otar? si? o?yciowy sukces: do awansu do grona pretendentów zabrak?o mu po?owy punktu. I. Sokolov W. Cieszkowski Wijk aan Zee c4 e5 2.g3 d6 3.Gg2 g6 4.e3 Gg7 5.Se2 h5!? 6.d4 h4 7.Sbc3 Sh6 8.e4 Gg4 9.Hd3 Sd7 10.d5 Sc5 11.He3 h3 12.Gf1 Strona 10 / 11

11 Powered by TCPDF ( C 12...f5! 13.f3? f:e4 14.f:g4 S:g4 15.Hg1 Za figur? czarne maj? dwa piony i wygrywaj?cy atak Hf6 16.Sd1 Sd3+ 17.Kd2 Hf3 18.a3 Gh6+ 19.Kc2 Sb4+! 0:1 (20...Hd3 mat). Unikalny ID rozwi?zania: #1581 Autor: : polbase Data ostatniej aktualizacji: :49 Strona 11 / 11