PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ MIASTA GŁOGOWA

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ MIASTA GŁOGOWA Zamawiający: Gmina Miejska Głogów Wykonawca: Envi Konsulting ul. Wolności 13/8 49-300 Brzeg

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 5 1.1. Cel i zakres opracowania... 5 1.2.1. unijne i międzynarodowe... 8 1.2.2. krajowe... 10 1.3. Streszczenie w języku niespecjalistycznym... 12 1.4. Ogólna strategia przygotowania Planu gospodarki niskoemisyjnej... 14 1.5. Uwarunkowania zewnętrzne... 14 1.5.1. Uwarunkowania międzynarodowe i unijne... 14 1.5.2. Uwarunkowania ogólnokrajowe... 16 1.5.3. Uwarunkowania regionalne... 21 1.5.4. Uwarunkowania w zasięgu lokalnym... 23 1.6. Sporządzenie Planu gospodarki niskoemisyjnej... 27 1.7. Cele strategiczne i szczegółowe... 30 2. INWENTARYZACJA EMISJI DWUTLENKU WĘGLA (CO 2) DLA MIASTA GŁOGÓW.... 33 2.1. Metodologia inwentaryzacji... 33 2.2. Czynniki wpływające na emisję CO 2... 36 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY MIEJSKIEJ GŁOGÓW... 37 3.1. Położenie... 37 3.1.1. Administracyjne... 37 3.1.2. Geograficzne i geograficzno-fizyczne... 39 3.1.3. Komunikacyjne... 39 3.2. Warunki hydrograficzne... 40 3.2.1. Wody powierzchniowe... 40 3.2.2. Wody podziemne... 40 3.3. Gleby... 41 3.4. Budowa geologiczna... 41 3.5. Struktura użytkowania gruntów... 42 3.6. Klimat... 42 3.7. Walory przyrodniczo - turystyczne... 43 3.8. Sytuacja demograficzna... 48 3.9. Sytuacja mieszkaniowa... 49 3.10. Sytuacja gospodarcza... 53 Strona 2

3.11. Sieci i instalacje... 57 3.11.1. Sieć wodociągowa... 57 3.11.2. Sieć kanalizacyjna... 59 3.11.3. Gospodarka odpadami... 61 3.11.4. Instalacje ciepłownicze... 63 3.11.5. Sieć energetyczna... 73 3.12. Transport... 74 3.12.1. Układ kolejowy... 74 3.12.2. Układ drogowy... 75 4. OCENA JAKOŚCI POWIETRZA NA TERENIE GMINY MIEJSKIEJ GŁOGÓW... 76 4.1. Charakterystyka głównych zanieczyszczeń powietrza... 76 4.2. Ocena jakości powietrza na terenie Gminy Miejskiej Głogów... 79 4.3. Identyfikacja sektorów problemowych... 84 5. OCENA SYTUACJI WYJŚCIOWEJ... 88 6. INWENTARYZACJA EMISJI CO 2... 89 6.1. Energia elektryczna... 90 6.2. Gaz... 91 6.3. Ciepło sieciowe... 93 6.4. Inne nośniki energii... 94 6.5. Oświetlenie uliczne... 96 6.6. Transport... 97 6.7. Podsumowanie inwentaryzacji emisji... 99 7. METODOLOGIA PRZYGOTOWANIA PLANU GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ... 100 7.1. Działania i zadania... 104 7.2. Sektorowy potencjał redukcji... 110 7.3. Możliwe do osiągnięcia oszczędności eksploatacyjne... 119 8. ASPEKTY ORGANIZACYJNE I FINANSOWE... 122 8.1. Struktury organizacyjne... 122 8.2. Aspekty finansowe... 124 8.2.1. Organy i Instytucje... 125 8.2.2. Źródła finansowania... 127 9. DŁUGOTERMINOWA STRATEGIA, CELE I ZOBOWIĄZANIA... 156 10. KRÓTKO/ŚREDNIOTERMINOWE STRATEGIE, CELE I ZADANIA... 157 Strona 3

11. DZIAŁANIA, ZADANIA I ŚRODKI ZAPLANOWANE NA CAŁY OKRES OBJĘTY PLANEM... 158 12. SZACOWANE POZIOMY REDUKCJI EMISJI... 165 12.1. Poziom redukcji emisji CO 2 w stosunku do lat poprzednich... 165 12.2. Poziom redukcji zużycia energii finalnej w stosunku do przyjętego roku bazowego... 166 12.3. Udział zużytej energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych... 167 13. MONITORING WSKAŹNIKÓW I RAPORTOWANIE EFEKTÓW... 167 13.1. Monitoring wskaźników... 168 13.2. Raportowanie... 171 14. ZAŁĄCZNIKI... 172 Strona 4

1. WSTĘP 1.1. Cel i zakres opracowania Rada Miejska w Głogowie na mocy Uchwały nr L/318/13 Rady Miejskiej w Głogowie z dnia 22 października 2013 r. w sprawie zgody na przystąpienie do opracowania i wdrożenia Planu gospodarki niskoemisyjnej przystąpiła w dniu 03.02.2015 roku do opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej (PGN). Plan gospodarki niskoemisyjnej jest dokumentem wielowymiarowym, niebywale istotnym przy formułowaniu nowej strategii zarządzania gospodarką, mającej na celu zrównoważony rozwój. Integracja działań gospodarczych, politycznych oraz społecznych, z zachowaniem ciągłości i równowagi kluczowych procesów przyrodniczych ma w klarowny sposób podkreślać ważność aspektu, jakim jest poszanowanie zasobów naturalnych ze względu na ich ograniczony zakres. Za priorytet PGN stawia się przede wszystkim poprawę efektywności energetycznej oraz wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE). Schemat1. Główne cele Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Głogowa Cele PGN dla Miasta Głogowa polepszenie jakości powietrza poprawa efektywności energetycznej zwiększenie wykorzystania OZE Strona 5

Niniejszy PGN dedykowany jest dla terytorium należącego do Gminy Miejskiej Głogów. Służy on do osiągnięcia wielostopniowych celów opracowanych w dokumentach rangi lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej. PGN w skali lokalnej ma za zadanie usystematyzować i zharmonizować gminne działania na rzecz osiągnięcia określonych założeń. Głównym jego celem jest analiza i ocena sytuacji wyjściowej w Gminie Miejskiej Głogów w zakresie emisji gazów cieplarnianych oraz przedstawienia możliwych rozwiązań dążących do ich redukcji. Regionalnie zaś skupia się na planowaniu przedsięwzięć zmierzających do poprawy jakości powietrza tam, gdzie doszło do przekroczenia poziomów dopuszczalnych stężeń, gdzie dane obszary zostały objęte programem ochrony powietrza, a także tam, gdzie zostały zaplanowane działania krótkoterminowe. PGN dla Głogowa będzie obejmował następujący zakres: 1. Informacje ogólne charakterystyka gminy pod kątem obszarów mających bezpośredni wpływ na wielkość emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. 2. Inwentaryzacja emisji gazów cieplarnianych na terenie miasta powstałej w skutek spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych, użytkowania energii elektrycznej, ciepła sieciowego oraz z uwzględnieniem energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii z podziałem na poszczególne grupy odbiorców energii oraz ze środków transportu wykorzystujących paliwa jako źródło energii do zasilania silników. 3. Prognoza redukcji emisji do roku 2020 przy założeniu wariantu niskoemisyjnego. 4. Podsumowanie w języku niespecjalistycznym. Podstawą do opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Głogowa jest zawarta pomiędzy Gmina Miejską Głogów, a Firmą Envi Konsulting ul. Wolności 13/8, 49-300 Brzeg Umowa nr UM/52/ZPZ/113/15 z dnia 03 lutego 2015 roku dotycząca opracowania Planu gospodarki niskoemisyjnej Miasta Głogowa, bazy danych i przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania Planu na środowisko. Strona 6

1.2. Źródła prawa Plan gospodarki niskoemisyjnej sporządzony został w oparciu o zdobyte materiały źródłowe, w tym: Materiały udostępnione przez Zamawiającego, w szczególności; Miejski Program Ochrony Środowiska Analiza zmian w zagospodarowaniu przestrzennym w latach 2011-2014 Lokalny Plan Rewitalizacji Miasta Głogowa na lata 2007-2013 Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Miejskiej Głogów na lata 2013-2027 Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla Gminy Miejskiej Głogów na lata 2014-2026 Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego dla miasta Głogowa Strategia Rozwoju Miasta Głogowa na lata 2012-2026 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Głogowa Obowiązujące plany zagospodarowania przestrzennego miasta Głogowa dostępne w Urzędzie Miejskim w Głogowie Program Ochrony Zieleni Raporty, dane statystyczne, opracowania i sprawozdania Instytucji Publicznych, w tym: Głównego Urzędu Statystycznego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ministerstwa Ochrony Środowiska Dolnośląskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu Literatura specjalistyczna. Materiały autorskie zebrane przez Firmę Envi Konsulting Wykonawcę PGN. Wszelkie pozyskane i przetworzone informacje oraz dane zawarte w przedmiotowym Planie gospodarki niskoemisyjnej zostały przygotowane Strona 7

i opracowane zgodnie z obowiązującymi międzynarodowymi,unijnymi i krajowymi przepisami prawnymi. 1.2.1. unijne i międzynarodowe W kontekście zgodności z przepisami międzynarodowymi wskazać należy: Protokół z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Konwencja o różnorodności biologicznej, Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zrównoważonego Rozwoju Rio+20 pn. Przyszłość jaką chcemy mieć, Europejska Konwencja Krajobrazowa, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (LRTAP) wraz z protokołami. W kontekście zgodności z przepisami obowiązującymi na terenie Unii Europejskiej: Państwa członkowskie Unii Europejskiej chcąc podążać za trendem pro środowiskowym winny starać się przekierować swoja gospodarkę na tory niskoemisyjne. Warto podkreślić fakt, że rozwój gospodarki kształtowany jest głównie w skali lokalnej, dlatego też należy podejmować działania przede wszystkim na tym poziomie. Korzyści wypływające z prowadzenia gospodarki niskoemisyjnej skłoniły władze miasta Głogów do podjęcia działań w tym kierunku, poprzez opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. Służyć on ma za narzędzie do realizacji celów pakietu klimatyczno-energetycznego oraz być zgodny z wytycznymi strategii Europa 2020. PGN ma także przyczynić się do wypełnienia wymagań wynikających z nw. źródeł prawa, w szczególności: Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. UE L 140 z 5.6.2009) tzw. decyzja non-ets. Strona 8

Na drodze powyższej decyzji przypisano każdemu z państw członkowskich roczny limit emisji gazów cieplarnianych na lata od 2013 do 2020 roku Każdego roku emisje państw członkowskich muszą znajdować się poniżej odpowiadającego im rocznego limitu emisji. Na rok 2020 dla Polski przewidziano limit emisji w wysokości 14 %. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE ora 2003/30/WE (Dz. U. UE L 140 z 5.6.2009). tzw. dyrektywa OZE. Powyższa Dyrektywa określa obowiązkowe krajowe cele ogólne w odniesieniu do całkowitego udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto i w odniesieniu do udziału energii ze źródeł odnawialnych w transporcie. Zobowiązaniem Polski wynikającym z ww. dyrektywy jest osiągnięcie w 2020 r. nie mniej niż 15% udziału energii z odnawialnych źródeł w zużyciu energii końcowej. Ponadto państwa członkowskie muszą przyjąć krajowe plany działania, w których określono na rok 2020 udział energii ze źródeł odnawialnych zużywany w sektorze transportu oraz energii elektrycznej i ogrzewania. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (Dz. U. UE L 153 z 18.6.2010). Nakłada ona na państwa członkowskie UE obowiązek stosowania takich technologii w budownictwie użyteczności publicznej, aby po 31 grudnia 2018 r. nowe budynki posiadały zużycie energii, jak najbardziej zbliżone do zera. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej (Dz. U. UE L 315/1 z 14.11.2012) tzw. dyrektywa EED. Powyższa dyrektywa ustanawia wspólną strukturę ramową dla środków służących wspieraniu efektywności energetycznej w Unii. Ma to zapewnić osiągnięcie głównego unijnego celu jakim jest wzrost efektywności energetycznej o 20 % do 2020 r. Każde państwo członkowskie ustala orientacyjną krajową Strona 9

wartość docelową w zakresie efektywności energetycznej w oparciu o zużycie energii pierwotnej lub końcowej, oszczędność energii pierwotnej lub końcowej albo energochłonność. Dla Polski w Krajowym Programie Reform (KPR) na rzecz realizacji strategii Europa 2020 określono cel zmniejszenia zużycia energii w polskiej gospodarce o 13,6 Mtoe co odpowiada zaledwie ok. 20 mln ton węgla energetycznego. Zgodnie z metodologią unijną powinien wynosić on ok.22 Mtoe. Drugim celem nadrzędnym ustanowionym przez polski rząd, jest zmniejszenie energochłonności polskiej gospodarki (wyrażonej w toe/pln PKB) o 14% w stosunku do roku bazowego. Źródłami prawa są również akty wykonawcze do ww. regulacji, aktualne na dzień podpisania umowy. 1.2.2. krajowe Planowanie energetyczne w Polsce jest realizowane przede wszystkim na poziomie gminnym. Mają na nie wpływ zarówno polityka jak i działalność przedsiębiorstw energetycznych. Zależne jest także w dużej mierze od administracji rządowej tzn. od wojewodów oraz Ministra Gospodarki. W polskim prawie występuje kilkanaście aktów regulujących kwestie związane z krajowym planowaniem energetycznym, m.in.: Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483) zgodnie z art. 5, stanowi o tym, że należy zapewnić ochronę środowiska, poprzez zrównoważony rozwój. Rozwój gospodarki niskoemisyjnej jest realizacją tego celu. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2012 poz. 1059 z poźn. zm.) określa Projekt założeń do Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Jest to plan zbliżony tematycznie do Plan gospodarki niskoemisyjnej. PGN nie podlega jednak regulacjom związanym z przyjęciem projektu założeń do planu. Jest to strategiczny, długoterminowy dokument o charakterze całościowym, co oznacza, że obejmuję on obszar całej gminy, gdzie jego głównymi założeniami są to: wzrost efektywności energetycznej Strona 10

oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także redukcja emisji gazów cieplarnianych. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 z późn.zm.) normuje konieczność utworzenia programów ochrony powietrza i planów działań krótkoterminowych, inaczej niż w przypadku PGN, który nie jest prawnie wymagany na dzień jego sporządzenia. Motywacją do jego utworzenia jest możliwość uzyskania dofinansowania ze środków funduszu w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowiska (2007-2013), Priorytet 9.3 Plany Gospodarki Niskoemisyjnej, opracowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ponadto opracowanie PGN podyktowane jest aktualna polityką państwa polskiego i wynika z założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN), przyjętego 16 sierpnia 2011 roku przez Radę Ministrów. Ma on na celu m.in. realizację międzynarodowych zobowiązań Polski oraz unijnego pakietu klimatyczno-energetycznego. Wynikają z niego również zadania szczegółowe dla gmin: rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, poprawa efektywności energetycznej, poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, zapobieganie powstaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2011 Nr 94, poz. 551 z późn. zm.) określa obowiązki jednostek sektora publicznego oraz działania z zakresu tematyki efektywności energetycznej. Przede wszystkim przedstawia zasady wytyczania końcowego celu w zakresie oszczędnego gospodarowania energią, czy też zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności. PGN ma pomóc w procesie wdrażania założeń powyższej ustawy. Pozostałe: Strona 11

Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnienie informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 z poźn. zm.) Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50 poz. 331 z poźn. zm.) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1409 z poźn. zm.) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2015 r. poz. 199 z poźn. zm.) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 595 z poźn. zm.), Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594 z poźn. zm.), Załącznik nr 9 do Regulaminu Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013, Poradnik Jak opracować plan działań na rzecz zrównoważonej energii (SEAP)? Drugi Krajowy Plan Działań Dotyczący Efektywności Energetycznej (EEAP), Założenia do Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, Krajowy Plan Działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, Polityka Energetyczna Polski do 2030r., Źródłami prawa są również akty wykonawcze do ww. ustaw, aktualne na dzień podpisania umowy. 1.3. Streszczenie w języku niespecjalistycznym Plan gospodarki niskoemisyjnej jest strategicznym dokumentem o charakterze planistycznym, którego głównym celem jest skoncentrowanie działań na podniesieniu efektywności energetycznej, redukcji emisji gazów cieplarnianych oraz zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Istotą Planu jest osiągniecie korzyści z zachowaniem równowagi pomiędzy aspektami ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi. Strona 12

Konieczność sporządzenia Planu wynika z ratyfikowanej przez Polskę w roku 1994 Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i uzupełniającego ją Protokołu z Kioto z 1997r. oraz pakietu klimatycznoenergetycznego przyjętego przez Komisję Europejską w grudniu 2008 roku. Plan gospodarki niskoemisyjnej Miasta Głogowa wpisuje się w politykę energetyczną Polski i wynika z Założeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przyjętych przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011r. Ponadto, dokument może pomóc w spełnieniu obowiązków nałożonych na jednostki sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej, wynikające z Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. nr 94, poz. 551 z późn. zm.). Celem nadrzędnym zadania jakim jest kreowanie szeroko rozumianej gospodarki niskoemisyjnej w strukturze lokalnej jest dążenie do trwałej poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez kształtowanie właściwych proporcji w gospodarowaniu trzema rodzajami kapitału zrównoważonego rozwoju: ekonomicznym, społecznym i naturalnym. Plan gospodarki niskoemisyjnej Miasta Głogowa ma za zadanie ocenę sytuacji wyjściowej, zidentyfikowanie obszarów problemowych oraz dokonanie analizy możliwych do realizacji przedsięwzięć inwestycyjnych i nieinwestycyjnych, których realizacja ma skutkować poprawą bezpieczeństwa energetycznego gminy. Planowanie działań mających na celu zmniejszenie zużycia energii finalnej, poprawę efektywności energetycznej oraz wzrost wykorzystania energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w finalnej konsumpcji energii w konsekwencji przyczyni się do zmniejszania emisji gazów cieplarnianych do atmosfery, a tym samym do poprawy jakości powietrza i życia mieszkańców. Powodzenie osiągnięcia założonych celów zależy przede wszystkim od możliwości finansowych oraz możliwości pozyskania finansowania ze źródeł zewnętrznych, w tym głównie ze źródeł nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej 2014-2020. Innymi podstawowymi uwarunkowaniami są aspekty techniczne, organizacyjne i administracyjne, które wymagać będą każdorazowego analizowania możliwości realizacji konkretnych projektów. Strona 13

1.4. Ogólna strategia przygotowania Planu gospodarki niskoemisyjnej Gmina Miejska Głogów uzyskała dofinansowanie na realizację Planu gospodarki niskoemisyjnej, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 w ramach Priorytetu IX, w którym występuje sześć działań, w tym działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej. PGN opracowano zgodnie z wytycznymi Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) 2007-2013 oraz wytycznymi Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Dodatkowo Miasto Głogów, jako jednostka samorządu terytorialnego, podlega pod regionalne i lokalne przepisy, uwarunkowania, plany, programy, strategie oraz procedury, które również kształtują gospodarką niskoemisyjną, uwzględniając jednocześnie ochronę klimatu i zrównoważony rozwój. Pracując nad ogólną strategią i ideą rozwoju Miasta Głogowa przede wszystkim należy dokładnie przeanalizować dokumenty szczegółowe i strategiczne oraz zaplanować priorytetowe cele strategiczne możliwe do zrealizowania na poziomie lokalnym. 1.5. Uwarunkowania zewnętrzne Podrozdział Uwarunkowania zewnętrzne ujęto w najważniejsze punkty, tj: 1.5.1. Uwarunkowania międzynarodowe i unijne. 1.5.2. Uwarunkowania ogólnokrajowe. 1.5.3. Uwarunkowania regionalne. 1.5.4. Uwarunkowania o zasięgu lokalnym. Taki podział został podyktowany racjonalnym uporządkowaniem ogromu dokumentów strategicznych i szczegółowych, z zakresu działań i opracowań obejmujących tematykę gospodarki niskoemisyjnej i efektywności energetycznej 1.5.1. Uwarunkowania międzynarodowe i unijne Pakiet klimatyczno- energetyczny do roku 2020r. Strona 14

W marcu 2007r. przyjęty został przez Parlament Europejski i przywódców krajów członkowskich Unii Europejskiej pakiet klimatyczno-energetyczny do roku 2020, tzw. 3 x 20%. W związku z powyższym Polska, zgodnie z prawem międzynarodowym i unijnym, podjęła ww. zobowiązania zmierzające do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Plan gospodarki niskoemisyjnej ma posłużyć jako praktyczne narzędzie do osiągnięcia jego celów. Tabela 1. Pakiet klimatyczno- energetycznego do roku 2020 cele - zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20% do 2020r. w porównaniu do prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię, - zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej o 20% w 2020r. w porównaniu do poziomu z 1990r. i 30% zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w 2020r. w UE w przypadku, gdyby uzyskano światowe porozumienie co do redukcji gazów cieplarnianych, - zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zużyciu energii do 20% w 2020r., w tym 10% udziału biopaliw w zużyciu paliw pędnych. Konieczne zatem jest podjęcie wielu działań, o szerokim zakresie, bezpośrednio wpływających na redukcję zanieczyszczeń i emisji gazów cieplarnianych, a także tych pośrednio sprzyjających ograniczeniu zużyciu paliw i energii. Jest to możliwe dzięki kooperacji głównych obszarów gospodarki i różnych poziomów administracyjnych, zarówno europejskich i krajowych, w tym regionalnych i lokalnych (gmina oraz powiat). Realizacja celów wynikających z pakietu klimatyczno-energetycznego, możliwa jest m.in. dzięki Narodowemu Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, pełniącego rolę instytucji zarządzającej i wdrażającej Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) na lata 2014-2020. Utworzono go w ramach krajowej inicjatywy, której u podstawy ideologicznej leży ochrona klimatu. Planuje się bowiem w sposób uprzywilejowany traktować podmioty, aplikujące o środki z programu krajowego POIiŚ na lata 2014-2020 oraz z programów regionalnych na lata 2014-2020, które będą posiadać opracowany Plan gospodarki niskoemisyjnej. Wdrożenie PGN winno skutkować Strona 15

korzyściami środowiskowymi, ekonomicznymi i społecznymi dla beneficjenta ww. programów. "Europa 2020" - Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu została przyjęta przez Radę Europejską 17 czerwca 2010 roku. Jest to strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej na najbliższe lata. Innowacyjne współdziałanie państw członkowskich w ramach omawianej strategii ma przyczynić się do zwalczenia kryzysu związanego przede wszystkim z nieracjonalnym gospodarowaniem zasobami oraz z pogłębiającym się starzeniem społeczeństwa i bezrobociem. Podstawą tego dokumentu było wyznaczenie głównych celów rozwojowych, do osiągnięcia w roku 2020 na poziomie unijnym, w zakresie: zatrudnienia, innowacji, edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii, które w formie wskaźników posłużą do oceny postępów w realizacji Europa 2020. Tabela 2. 3. Zmiany klimatu i zrównoważone wykorzystanie energii 20/20/20 cele - ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o min. 20 % w stosunku do poziomu z 1990 r. (lub nawet o 30%), - źródła odnawialne powinny stanowić min. 20% udziału w energii użytkowej, - efektywność energetyczna powinna wzrosnąć o 20%. Podstawowymi instrumentami realizacji celów strategii Europa 2020 są Krajowe Programy Reform opracowywane przez państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz przygotowane przez Komisję Europejską inicjatywy przewodnie realizowane na poziomie Unii Europejskiej, państw członkowskich, władz regionalnych i lokalnych. 1.5.2. Uwarunkowania ogólnokrajowe Gospodarka niskoemisyjna uwarunkowana jest przede wszystkim krajowymi planami, strategiami i programami. Polskie władze aktywnie biorą udział w kreowaniu wspólnotowej polityki energetycznej, dokonując przy tym transpozycji oraz implementacji prawodawstwa unijnego. Podczas tego procesu kładą nacisk szczególnie na krajowe uwarunkowania, m.in.: posiadane zasoby energetyczne, Strona 16

technologiczne uwarunkowania wytwarzania i przesyłu energii oraz ochronę interesów odbiorców. Główne dokumenty o zasięgu ogólnokrajowym: Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 została przyjęta przez Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej uchwałą z dnia 22 maja 2009 r. (poz. 501). Wymagana jest ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 z późn.zm.). Jest to jeden z głównych dokumentów strategicznych, do którego celów zalicza się, w szczególności: wyznaczenie kierunków działań powodujących zmniejszenie energochłonności gospodarki oraz określanie priorytetów w zakresie wykorzystania OZE. Realizacja polityki ekologicznej państwa winna uwzględniać aspekty ekologiczne, przede wszystkim zrównoważony rozwój. Należy je obligatoryjnie włączać do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. Polityka Energetyczna Państwa do 2030 roku dzięki temu dokumentowi, poprzez działania inicjowane na szczeblu krajowym, realizowane są cele polityki energetycznej wyznaczone dla Wspólnoty. Wyznaczono sześć podstawowych założeń polskiej polityki energetycznej (tabela 3). Tabela 3. Cele Polityki energetycznej Polski do 2030 roku: cele - poprawa efektywności energetycznej, - wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, - dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej, - rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw, - rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, - ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko, - rozwój niskoemisyjnych źródeł energii. Wcielenie w życie powyższych celów przyczyni się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego, jednocześnie zmniejszając energochłonność Strona 17

polskiej gospodarki. W mierzalny sposób odzwierciedli się w ograniczeniu emisji z sektora energetycznego do atmosfery. Polityka klimatyczna Polski. Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020 Została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 4 listopada 2003 r. Dokument ten określa między innymi cele i priorytety polityki klimatycznej Polski. Celem strategicznym polityki klimatycznej, najważniejszym z punktu widzenia PGN, jest działanie rzecz ochrony klimatu poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju. Jego osiągniecie możliwe jest m.in. poprzez racjonalizację wykorzystania energii, surowców i produktów przemysłu. Strategia Rozwoju Kraju 2020 została przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 25 września 2012 r. Określa ona cele strategiczne do 2020 roku oraz 9 zintegrowanych strategii, służących realizacji założonych celów rozwojowych. Do najważniejszych strategii z punktu widzenia PGN należy bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, gdzie za główny cel stawia się wzrost efektywności energetycznej i poprawę stanu środowiska, głównie powietrza atmosferycznego. Na rzecz efektywności energetycznej wpływać ma zwiększanie wykorzystania OZE a także innowacyjne i energooszczędne technologie maszyn i urządzeń. Zaś w kwestii polepszenia jakości powietrza należy podjąć działania, w szczególności, obejmujące redukcję emisji gazów cieplarnianych oraz innych zanieczyszczeń powietrza, zwłaszcza na najbardziej emisyjnych obszarach (transport, energetyka) oraz z rozproszonych źródeł o największej emisji (małe kotłownie węglowe). Osiągnieciu celów z zakresu ograniczenia emisji sprzyjać będzie wdrażanie nowoczesnych technologii zwiększających efektywność zużycia paliw i energii w transporcie, stosowanie alternatywnych paliw w przemyśle czy też paliw niskoemisyjnych w mieszkalnictwie Strategia rozwoju energetyki odnawialnej z 23 sierpnia 2001 roku zakłada osiągnięcie celów polityki ekologicznej, szczególnie zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza, poprzez wzrost wykorzystania OZE w bilansie Strona 18

paliwowo-energetycznym kraju do 14 % w 2020 r., w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 (POIiŚ) zatwierdzono decyzją Komisji Europejskiej dnia 7 grudnia 2007 r. i uchwałą Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2008 r. Pod względem ilości środków przeznaczonych na realizację POIiŚ jest on największym programem w Polsce. Finansowany jest z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Funduszu Spójności oraz środków krajowych publicznych i prywatnych. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko dzięki integralnemu podejściu do aspektów infrastruktury technicznej i społecznej ma posłużyć jako narzędzie do osiągnięcia założeń opracowanych w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia na lata 2007 2013 (NSRO). Realizacja celów w zakresie POIiŚ obejmuje sześć sektorów: środowiska, transportu, energetyki, kultury, ochrony zdrowia i szkolnictwa wyższego. Priorytetowym zadaniem POIiŚ jest maksymalizacja rozwoju gospodarczego przy jednoczesnym wzroście zatrudnienia, dla którego warunkiem koniecznym jest bezpieczeństwo energetyczne. Ww. program jest nastawiony na zmniejszenie energochłonności w odniesieniu do krajowej gospodarki z jednoczesną redukcją niepożądanego wpływu sektora energetyki na środowisko. Działanie 9.3 Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej obejmuje Plany Gospodarki Niskoemisyjnej realizowane jest w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013, Priorytet IX Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku i efektywność energetyczna, zgodnie z Regulaminem Konkursu nr 2/POIiŚ/9.3/2013- (załącznik nr 9 - Szczegółowe zalecenia dotyczące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej). Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej (NPRGN) Jego założenia zostały przyjęte 16 sierpnia 2011 r. przez Radę Ministrów. NPRGN ma na celu przekształcenie polskiej gospodarki na niskoemisyjną, co wynika ze zobowiązań jakie Polska podjęła na szczeblu prawa Strona 19

międzynarodowego, m.in.: w Protokole z Kioto i pakiecie klimatycznoenergetycznym Unii Europejskiej. Przewodnią ideą Programu jest zagwarantowanie korzyści ekonomicznych, środowiskowych i społecznych, w myśl zasady zrównoważonego rozwoju, których osiągnięcie uwarunkowane będzie przez wdrożenie działań ograniczających emisję, m.in.: nowych pro środowiskowych technologii i zwiększenie ich innowacyjności, ograniczenie energochłonności i tworzenie nowych miejsc pracy. Wszystkie te działania będą zmierzały do wzrostu konkurencyjności gospodarki na tle międzynarodowym. Tabela 4. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej cele GŁOWNY: - Rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju kraju SZCZEGÓŁOWE: - Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, - Poprawa efektywności energetycznej, - Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, - Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, - Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, - Promocja nowych wzorców konsumpcji. Projekt Założeń Krajowej Polityki Miejskiej Został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 16 lipca 2013 r. Dokumentem docelowym będzie Krajowa Polityka Miejska (KPM) realizowana w latach 2014-2020. Zostaną w niej określone kierunki działań na rzecz rozwoju polskich miast oraz źródła ich finansowania. Strategicznym celem KPM jest umocnienie pozycji miast w procesie kształtowania wzrostu gospodarczego, głównie poprzez tworzenie nowych miejsc pracy oraz poprawę jakości życia mieszkańców. Dla Planu gospodarki niskoemisyjnej kluczowe znaczenie ma innowacyjne podejście do zagadnień związanych z transportem, gdzie kładzie się nacisk na zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko (np. poprzez emisje). hałas, Strona 20