Marek Grymin Politechnika Łódzka, Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska al. Politechniki 6, 90-924 Łódź, m.grymin@gtarch.pl PERSPEKTYWY ROZWOJU BUDOWNICTWA ENERGOOSZCZĘDNEGO Streszczenie Celem artykułu jest: wprowadzenie w problematykę budownictwa energooszczędnego, wykazanie konieczności oszczędzania energii i radykalnej zmiany współcześnie stosowanych zasad budowania, uświadomienie wagi zasady zrównoważonego rozwoju, zapoznanie z celami Unii Europejskiej oraz z jej podstawowymi dokumenta- mi, dotyczącymi działań zmierzających do podniesienia standardów energetycznych budynków i ochrony klimatu. W artykule zaprezentowano programy badawcze oraz standardy certyfikacji budynków i osiedli wpisa- nych w zasady budownictwa energooszczędnego i zrównoważonego rozwoju. Ukazano przykładowe realizacje obiektów niskoenergetycznych z terenu Niemiec i Austrii ze szczególnym uwzględnieniem zasad projektowania budynków pasywnych. Przedstawiono wizję przyszłości architektury i budownictwa na przykładach nowator- skich budynków oraz struktur osiedleńczych, projektowanych w oparciu o zasady oszczędzania i pozyskiwania energii. Słowa kluczowe budownictwo energooszczędne, zrównoważony rozwój, obiekty niskoenergetyczne, certyfikacja energetyczna Wstęp Living Planet Report WWF jest jedną z najważniejszych publikacji na temat stanu przyrody na Ziemi i wpływu cywilizacji na nią. Przedstawia on ekologiczny stan planety i największe zagrożenia związane z pogarszającym się stanem środowiska naturalnego i wpływu działalności człowieka na stan przyrody na Ziemi. Podstawowe wnioski płynące z raportu to fakt, iż człowiek zużywa więcej zasobów naturalnych, niż Ziemia jest mu w stanie zapewnić. Powoduje to, iż żyje na "ekologiczny kredyt", wykorzystując zasoby, które powinny pozostać dla przyszłych pokoleń. Głównymi wytwórcami odpadów i energii są miasta. [1] W Europie mieszka w nich obecnie ponad 80% ludności. Znaczną liczbę ludności zamieszkującej w miastach obserwuje się też w Ameryce Północ- nej Południowej oraz w Azji. W minionym półwieczu nastąpił niespotykany wcześniej rozrost wielkich struktur aglomeracyjnych. Tendencje na najbliższe lata przewidują ich dalszy wzrost. [2] Podstawy koncepcji zrównoważonego rozwoju zawarte są w szeregu dokumentów, m. in. w raporcie Brundtland, materiałach Agendy 21, dokumentach Szczytów Ziemi, Protokole z Kioto. Podwaliny pod stworze- nie koncepcji zrównoważonego rozwoju, sformułowano w trakcie prac powołanej w 1987r. przy ONZ Komisji ds. Środowiska i Rozwoju [3]. W oparciu o wnioski z obrad Komisji jej przewodnicząca Gro Harlem Brundtland przedstawiła raport "Nasza wspólna przyszłość", zwany też Raportem Brundtland. Zwrócono w nim uwagę na konieczność pozostawienia części zasobów przyszłym generacjom. Raport ten doprowadził do zwołania w 1992r. w Rio de Janeiro tzw. Szczytu Ziemi. Opracowana w trakcie szczytu Agenda 21 zawierała szereg istot- nych elementów, wśród których pojawiły się zapisy dotyczące niezbędnej roli nauki, przemysłu, techniki i biz- nesu na rzecz zrównoważonego rozwoju. [4] W Agendzie znalazł się też zapis dotyczący aspektów urbanistycz- nych. Szczyty Ziemi odbyły się też Johannesburgu (2002) i w Kopenhadze (2009). Dla Unii Europejskiej ważnym dokumentem stało się przyjęcie w 2007r. Agendy Terytorialnej Unii Europejskiej, zakładającej m.in. wzmocnie- nie struktur ekologicznych. Niezwykle istotny z punktu obniżenia energochłonności gospodarki był Protokół z Kioto (1997). Zapisano w nim zobowiązanie ratyfikujących go państw do redukcji do 2012r. o 5% gazów wy- wołujących efekt cieplarnianych. Oczywistym jest, że musi to skutkować ograniczeniem zużycia energii również w budownictwie. Wprowadzono go, niestety w ograniczonym zakresie, dopiero w 2005r. Najważniejsze Dokumenty dotyczące zrównoważonego rozwoju i budownictwa niskoenergetycznego Zasady i praktyki promowania budownictwa niskoenergetycznego w krajach członkowskich Unii Europejskiej określają dokumenty unijne. Pierwszy z nich powstał w 2002r. [5] i odnosił się do charakterystyki energetycznej budynków. [6] W 2008r. Parlament Europejski przyjął niezwykle ważny pakiet ustaw klimatycznych, określany jako "Pakiet 3x20", wynikający ze zobowiązań podpisanych w Brukseli we wrześniu 2007r. Dokumenty te określają trzy nie- zwykle ważne elementy polityki ekologicznej państw członkowskich: [7] 44
20% zmniejszenie zużycia energii, a więc energochłonności istniejących i nowo projektowanych obiektów; 20% wzrost zużycia energii ze źródeł odnawialnych; 20% mniej CO 2 - konieczność ograniczenia do 2020r. emisji CO 2. Wymusiło to wprowadzenie nowych regulacji prawnych zaostrzających politykę w zakresie energooszczędności budynków. W maju 2010r. Parlament i Rada Unii Europejskiej przyjęły znowelizowaną Dyrektywę "Charaktery- styka energetyczna budynków". [8] Obok innych zmian wprowadziła ona pojęcie budynku o niemal zerowym zużyciu energii. Standard ten powinien zostać upowszechniony do 2020r. [9] Zrównoważony rozwój w zapisach Konstytucji RP i ustawach Zasada zrównoważonego rozwoju ma w Polsce rangę zapisu konstytucyjnego: "Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju". Zasada ta znalazła swój zapis również w innych dokumentach: Ustawa o planowaniu przestrzennym: [10] "Art. 1. 1. Ustawa określa: 1) zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej, 2) zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczania terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy - przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań." Ustawa Prawo ochrony środowiska: [11] "Art.1.2. W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza: 1) wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury; 2) walory architektoniczne i krajobrazowe; 3) wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych. " Tradycja/historia na przykładzie grażdy łemkowskiej Wiele rozwiązań stosowanych we współczesnym budownictwie niskoenergetycznym ma swoje korzenie w historii. Przykładem racjonalnego projektu budynku, w którym podjęto próbę zminimalizowania strat energe- tycznych i zmaksymalizowania zysków energii słonecznej jest zagroda (grażda) łemkowska. Część mieszkalna została w niej otoczona od wschodu, zachodu i północy przez pomieszczenia gospodarcze, wszystkie okna skie- rowane są na południe, a daleko wysunięty okap ogranicza przegrzewanie wnętrza izb w okresie letnim. [12] Omówienie standardów energetycznych obowiązujących w drugiej połowie XX wieku Na przestrzeni minionego półwiecza kilkakrotnie zmieniano wartość dopuszczalnego współczynnika U. Dane zawarte są w poniżej zamieszczonej tabeli. Tabela 1. Wartość dopuszczalnego współczynnika U Źródło: zaczerpnięto z: [13] W zauważalny sposób wpływało to na wskaźniki zużycia energii cieplnej. 45
Tabela 2. Orientacyjny wskaźnik zużycia energii cieplnej poszczególnych latach Źródło: zaczerpnięto z: [14] Początki budownictwa energooszczędnego Określenie domu energooszczędnego czy niskoenergetycznego pojawiać się zaczęło już w latach 70. XX w. Był to czas pierwszych kryzysów naftowych. Wtedy też rozpoczęto poszukiwania alternatywnych źródeł energii. Szczególną uwagę zwrócono wówczas na możliwość jaką daje wykorzystanie w budownictwie energii słonecz- nej. Pierwszy dom pasywny, powstały na gruncie tego zmienionego podejścia do zużycia energii, został zbudowany w 1990r. w Darmstadt w Niemczech. [15] Problematyka cyklu życia budynków (LCA) Analizując problematykę budownictwa niskoenergetycznego w kontekście zasady zrównoważonego rozwoju nie sposób pominąć problematyki pełnego cyklu życia budynku. Zaczyna się on na etapie jego projektowania, trwa w fazie wstępnej budowy, gdy pozyskuje się niezbędne do jej zrealizowania materiały, poprzez sam proces budowlany, późniejszą eksploatację budynku, aż po rozbiórkę i recycling pozostałych odpadów budowlanych. [16] Zielone budownictwo W kontekście zasady zrównoważonego rozwoju i cyklu życia budynku, obok programu badawczego i wynikającego z niego standardu budynku pasywnego, obok certyfikacji budynków pasywnych warto zapoznać się z innymi programami i certyfikatami wpisanymi w program zrównoważonego rozwoju. Cały szereg progra- mów badawczych uruchomiono w latach 90. minionego stulecia. [17] Obok problemów energooszczędności duże znaczenie przywiązywały one właśnie do zagadnień zrównoważonego rozwoju. [18] Certyfikacja budynków wpisanych w zasady zrównoważonego rozwoju (m. in. LEED, BREAM, DGNB) LEED jest najszerzej znanym systemem certyfikacji o zasięgu międzynarodowym W procesie certyfikacji bada się tu te parametry, które mają największe znaczenie dla zrównoważonego rozwoju: oszczędność energii, ra- cjonalne zużycia wody, zmniejszenia emisji CO2, elementy prowadzące do poprawy środowiska wewnątrz obiektu, późniejsze zarządzanie zasobami. Uwzględnia się też pełen cykl życia budynku. Standard ten opraco- wany został przez US Green Building Council. LEED jest systemem certyfikacji na tyle uniwersalnym, że daje się zastosować do niemal wszystkich rodzajów budynków. [19] BREEAM czyli Building Research Establishment Environmental Assessment Method to stworzony w Wielkiej Brytanii system oceny jakości budynków oparty o cały szereg różnorodnych kryteriów. Uwzględnia się w nim wiele cech budynku, m. in. jakość środowiska wewnętrznego, efektywność energetyczną, dostępność transpor- tową, użyte materiały i zastosowaną konstrukcję, przebieg budowy, eksploatację budynku, gospodarkę wodą i odpadami. Certyfikat BREEAM przyznawany jest przez BRE (Building Research Establishment Global). Dla osią- gnięcia wysokiego poziomu certyfikacji pożądana jest współpraca zespołu projektowego z certyfikatorem BREEAM już na etapie tworzenia koncepcji budynku. DGNB czyli Deutsches Gutesiegel Nachhaltiges Beuen rozwijany jest od 2008r. przez Niemieckie Stowarzyszenie na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju i Federalne Ministerstwo Transportu. Również ten system certyfikacji obejmuje wszystkie istotne elementy rzutujące na problematykę zrównoważonego rozwoju i energooszczędno- ści w budownictwie. Na końcowy wynik certyfikacji wpływa tu sześć kryteriów: ekologia, ekonomia, aspekty społeczno- kulturowe, funkcja, zastosowane rozwiązania techniczne i technologiczne, czynniki lokalizacyjne. 46
Typologia i definicje budynków oszczędzających energię [20] Budynek energooszczędny W Polsce przyjmuje się, iż jest to obiekt, dla którego wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na energię na cele ogrzewania i wentylacji nie przekracza kwh/m 2 na rok. Odpowiada to tzw. budynkowi 7 litrowemu (7l oleju opałowego /m 2 pow. ogrzewanej na rok). Budynek niskoenergetyczny W Polsce przyjmuje się, iż jest to obiekt, dla którego wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na energię na cele ogrzewania i wentylacji "E" nie przekracza 30 kwh/m 2 na rok. Odpowiada to tzw. budynkowi 3 litrowemu (3l oleju opałowego /m2 pow. ogrzewanej na rok). Budynek o prawie zerowym zużyciu energii (nzeb) - Budynek niemal zero energetyczny) "Budynek o niemal zerowym zużyciu energii" oznacza budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycz- nej określonej zgodnie z załącznikiem 1 do Dyrektywy. Niemal zerowa lub bardzo niska ilość wymaganej energii powinna pochodzić w bardzo wysokim stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii ze źródeł odna- wialnych wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu Artykuł 2 punkt 2 dyrektywy 2010/31/UE. Przyjmuje się, że jest to budynek, w którym zapotrzebowanie na energię pierwotną wynosi Ep=0 kwh/m2 na rok. [21] Budynek zeroenergetyczny Za obiekt taki uważany jest budynek samowystarczalny pod względem energetycznym. [22] Budynek pasywny (wg definicji W. Feista z 1988r.) jest to obiekt o ekstremalnie niskim zapotrzebowaniu na e- nergię do ogrzewania wnętrza (15kWh/m2 na rok), w którym komfort termiczny zapewniony jest przez pasyw- ne źródło ciepła oraz dogrzewanie powietrza wentylującego budynek. [23] 5 głównych zasad dla budownictwa pasywnego (wg Passivhaus Institut Darmstadt): [24] Bardzo dobre ocieplenie. Okna, które przepuszczają do wnętrza więcej energii niż jej oddają. Konstrukcja pozbawiona mostków cieplnych. Szczelna powłoka budynku. Codzienna wentylacja z efektywnym odzyskiem ciepła. Programy certyfikacji osiedli i miast Podobnie jak ma to miejsce w przypadku pojedynczych budynków, od 2009r. również zespoły osiedleńcze pod- dane mogą zostać certyfikacji. Nadany w takim procesie wielokryteriowej oceny certyfikat staje się znakiem jakości i ma zazwyczaj istotny wpływ na pozytywny wizerunek zespołu mieszkaniowego. Najczęściej stosowane systemy certyfikacji osiedli to: LEED for Neighborhood Development Rating System BREEAM COMMUNITIES. Budownictwo pasywne standardy i historia w wybranych krajach (Niemcy, Austria) Pierwsze pionierskie działania w zakresie budownictwa pasywnego miały miejsce w Niemczech. Pierwszy czte- rorodzinny budynek pasywny wzniesiono w 1991r. w Darmstadt, w dzielnicy Kranichstein, według koncepcji architektonicznej, której autorami było trzech architektów: prof. H. Bott, K. Rider, H. Westermeyer. Projekt ten powstawał pod opieką naukową dr W. Feista. Od tego momentu zaczęły się w Niemczech przemiany w zakresie podejścia do efektywności energetycznej budynków. Początkowo były to projekty prostych budynków jednorodzinnych, z czasem o coraz bardziej zindywidualizo- wanych formach architektonicznych (np. wzniesiony w 2003r. drewniany budynek szeregowy w Darmstadt, autorstwa G. Zielke). Stopniowo działaniami objęto inne typy budynków; szkoły (np. szkoła we Frankturcie, Architekten 4a, 2004), budynki wielorodzinne (np. upasywnienie bloku we Fryburgu, 2009). Szczególnie dyna- micznie budownictwo pasywne rozwijało się na terenie Austrii. Pierwszy budynek wzniesiono tu w 1996r. w Vorarlbergu. W 2002r. istniało tu już ponad 100 domów pasywnych, w 2007r. ponad 1000, w 2011 przeszło 10.000. Równocześnie rozwijało się budownictwo wielorodzinne. Do 2011r. w kraju tym wybudowano ponad 21.000 mieszkań spełniających standardy budynków pasywnych. W 2011r. rozpoczęto też budowę pasywnego osiedla Eurogate w Wiedniu.Obok budynków mieszkalnych w standardzie tym buduje się tam wiele szkół, przedszkoli, budynków biurowych, centra kultury. Standard ten dominuje w budownictwie publicznym. Poprawność projektów budynków pasywnych zapewnia wypracowana przez Instytut Budownictwa Pasywnego w Darmstadt metodologia. Opiera się ona o przyjmowanie danych projektowych związanych z elementami energooszczędności, pozyskiwania energii i zapotrzebowania na energię oraz ich weryfikację. Pakiet ten pozwa- la również na ocenę energetyczną i certyfikację budynków. 47
Program "The Passive- On Project dla wybranych krajów europejskich" Program miał na celu upowszechnienie promowania domów pasywnych w wybranych krajach europejskich, zwłaszcza w krajach o klimacie umiarkowanym i ciepłym. Pozwolił on na sformułowanie wytycznych projekto- wych do projektowania obiektów pasywnych. W umieszczonym na stronie internetowej programu pliku zawarta jest wersja demonstracyjna pakietu projektowania domów. Pozwala ona na prześledzenie czynników mających istotne znaczenie dla poprawy ich standardu energetycznego. Poniżej, z krótkim komentarzem, przedstawione zostały najważniejsze z elementów determinujących uzyskanie domu o standardzie obiektu pasywnego. [25] bryła budynku: dążenie do maksymalnej zwartości; orientacja: optymalna w kierunku południowym; zacienienie: wpływ sąsiedniej zabudowy, zieleni wysokiej, ukształtowania terenu; strefy buforowe: przestrzenie pośrednie, zapewniające zmniejszenie strat ciepła; masa termiczna: materiały o dużej pojemności cieplnej pozwalają na regulacje temperatury; pasywne chłodzenie: wykorzystanie różnic temperaturowych noc/dzień oraz wykorzystanie tempera- tury gruntu; izolacja przegród: minimalizuje straty ciepła; [26] szczelność: często pomijany dotychczas element niezbędny do uzyskania wysokiego standardu ener- getycznego i uniknięcia kondensacji pary wodnej; mostki termiczne: element niedoceniany, oprócz start ciepła skutkują one bowiem powstawaniem pleśni i ryzykiem destrukcji elementów konstrukcyjnych; sprawność urządzeń AGD: wpływają w istotny sposób na energochłonność budynków; stolarka okienna: właściwe parametry, wykorzystanie dodatniego promieniowania i poprawny montaż znacząco wpływają na bilans cieplny budynku; kolor powierzchni: element rzadko doceniany, wpływający na stopień pochłaniania energii. Diagnoza dotycząca energochłonności budownictwa w UE i w Polsce Prognozy wskazują na nieunikniony wzrost zużycia energii w Polsce. Budownictwo ma w tym znaczący, bo prze- szło 40% udział. Dlatego ważne jest szybkie i znaczące obniżenie energochłonności budynków. W latach 90. energochłonność budynków w Polsce była o ponad 50% wyższa od średniej dla Unii Europejskiej. Na szczęście od kilku lat zauważalna jest stopniowa poprawa tej sytuacji. Dokonuje się ona dzięki wprowadzeniu nowych, energooszczędnych technologii oraz termomodernizacji starych zasobów. [27]Według aktualnych wymagań: POLSKA Tabela 3. Aktualne wymogi zużycia energii w wybranych krajach UE 90-120 kwh/m2 x rok NIEMCY DANIA 50-100 kwh/m2 x rok 35-65 kwh/m2 x rok Źródło: opracowanie własne Cele UE w zakresie poprawy standardów energetycznych budynków Celem Dyrektywy 2010/31/UE jest: [8] poprawa charakterystyk energetycznych budynków, zwiększenie wykorzystania energii z OZE, zwracając jednocześnie uwagę na ekonomiczne uzasadnienie inwestycji, wypełnienie zobowiązań wynikających z pakietu 3x20. Cele Unii Europejskiej: zmniejszenie do 2020r. zużycia energii o 20% w porównaniu z prognozami; od 2014r. powinien następować remont 3% budynków sektora publicznego rocznie, tak aby osiągnąć minimalny standard efektywności energetycznej (wg nowej dyrektywy energetycznej z 2012r.); dystrybutorzy i sprzedawcy energii elektrycznej powinni zaoszczędzić rocznie 1,5% energii. 48
Według założeń Unii Europejskiej do końca 2020r. wszystkie nowo projektowane budynki powinny być budyn- kami o niemal zerowym zużyciu energii. Do końca 2018r. nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz będące ich własnością powinny być budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. Wybrane przykłady budynków/osiedli niskoenergetycznych, zero energetycznych i plus energetycznych. W tej sytuacji energetycz- nej przyszłością dla budownictwa Unii Europejskiej staną się zapewne domy plus energetyczne podporządkowane idei budownictwa zrównoważonego. Przykładowe obiekty: Effizienzhaus- Plus, Berlin 2012; Prototyp "Plus- Energy- House", 2010 we Frankfurcie nad Menem; Budynek plusenergetyczny - Heliotrop we Freiburgu 1994, Rolf Disch pierwszy na świecie. Kolejne 2 - w Offenburgu i w Hipoltstein; Budynek Heliodome, Cosswiller w Alzacji; Dom solarny IAAC Endesa Pavilion w Barcelonie; Centrum sztuki w Apeldoorn, Holandia. Rau Architecture s; Willa w Finlandii, Ville Hara, Anu Puustinen; Rezydencja North Beach, Sean Airhart and Ben Benschneider; Eksperymentalny dom pasywny projektowany w latach 90. W okolicach Warszawy; Wieżowiec Peark River Tower Kanton Chiny; Centrum miasta Gwanggyo, Korea Południowa; Wieżowiec Sky Village, Kopenhaga; Wieżowiec Dubai Dynamic Tower; Wieżowiec Editt Tower, Singapur; Tornado- Haus; Eko- miasto przyszłości, San Francisco; Masdar - samowystarczalne miasto przyszłości, Abu Dhabi. Bibliografia [1] M. J. Chmielewski, Teoria urbanistyki w projektowaniu i planowaniu miast, Warszawa, 2001. [2] Living Planet Report 2012, Gland, Switzerland: WWW Internetional, 2012. [3] M. Jarzemska, A. Węglarz and M. Wielomska, Zrównoważone miasto- zrównoważona energia, Warszawa, 2010. [4] M. Stangel, "Zrównoważona urbanistyka," Architektura, no. 4, 2010. [5] D. 2002/91/EC. [6] A. Panek, "Polskie i unijne normy a istniejące systemy oceny ekologicznej budynków," Architektura, no. 4, 2010. [7] "Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 31 stycznia 2008r. w sprawie planu działań na rzecz racjonalizacji zużycia energii," [Online]. Available: http://eur- lex.europa.eu. [8] D. n. 2010/31/UE. [9] Nearly Zero Energy Buildings in Europe. Perspective and Paths to 2020. A Brainstorming Workshop, Brussels, 2010. [10] D. U. z. 2. p. 647. [11] Dz. U. z 2008 nr 25 poz. 150. [12] W. Witkowski, Architektura drewniana huculszczyzny - budowle świeckie, Łódź, 2003. [13] R. Pilch, Aktualne przepisy i normy regulujące warunki techniczne i ekonomiczne projektowania budynków energooszczędnych, Poznań, 2011. [14] T. Żuchowski, "Budynki zeroenergetyczne - potrzeba czy konieczność," Arkadia, no. 1, 1 2011. [15] J. Pogorzelski, Dom energooszczędny, Poznań: Ardo- Studio, 2012. [16] "Projekt ASIEPI," [Online]. Available: http: //www.buildup.eu/pl/publications/8756. [17] E. Heiduk, Zrównoważone, inteligentne i finansowo wydajne budownictwo, Poznań: PIBP, 2010. [18] S. Draeger, "Zrównoważony rozwój podstawowe certyfikaty," Architektura, no. 4, 2010. 49
[19] P. Bartkiewicz, "EU Green Building- założenia Programu i implementacje w Polsce," Energia i Budynek, no. 7, 2010. [20] A. Panek, M. Robakiewicz, R. Nowak, P. Cembala and T. Trusewicz, Dom energooszczędny, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Sadyba, 2011. [21] "Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków," [Online]. Available: http://eur- lex.europa.eu. [22] M. Idczak, "Idczak M, Ogólna koncepcja budynku pasywnego," 2012. [Online]. Available: http://www.ibp.com.pl/biblioteka/budownictwo- pasywne.aspx. [23] W. Feist, R. Pfluger, B. Kaufman, J. Schnieders and O. Kah, Pakiet do projektowania budynków pasywnych, Gdańsk: PIBP, 2006. [24] W. Feist, Podstawy budownictwa pasywnego, Gdańsk: PIBP, 2012. [25] "The Passive On Project,Efficiency Research Group of Politecnico di Milano," [Online]. Available: http://www.passive- on.org/en. [26] G. Haese and M. Żukowski, "Analiza wpływu standard izolacji termicznej budynku na zużycie energii," Energia i Budynek, no. 11, 2008. [27] T. Niedziółka, "Bezpieczeństwo energetyczne Polski," Doradca Energetyczny, no. 10, 2009. PERSPECTIVES OF ENERGY- EFFICIENT CONSTRUCTIONS Abstract The goal of the article is to introduce the problematic of energy- saving architecture, present the necessity of energy- saving and radical change in contemporarily used regales of constructing, convict the importance of sustainable development, in accordance with EU goals and its basic documents aimed at improvement of ener- gy standards of building and protection of climate. In the article, there were research programmes and standards of buildings or estates certification presented. There were also exemplar realizations of low- energy estates in Germany and Austria, with special concern on regales of designing passive buildings. There was also a vision of future architecture and design presented, on the examples of innovative estates and settlements structure, designed with usage of the regales for saving and gaining energy. Keywords energy- efficient construction, sustainable development, low- energy buildings, energetic certification 50