Przemówienie kanclerza Republiki Federalnej Niemiec Helmuta Kohla w obu izbach Parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej z 6 lipca 1995 r. Panie Prezydencie! Panie Marszałku Sejmu! Panie Marszałku Senatu! Panie Premierze! Ekscelencje! Panie i Panowie Posłowie i Senatorowie! Jest to dla mnie, parlamentarzysty od ponad 36 lat, wielki zaszczyt i olbrzymia radość móc przemawiać dzisiaj w Polsce przed dwiema Izbami parlamentu Rzeczypospolitej Polskiej. Po raz pierwszy szefowi rządu niemieckiego dane jest zabrać głos przed wyłonionymi w wolnych wyborach przedstawicielami polskiego narodu. Chciałbym powiedzieć, że dla mnie osobiście, niezależnie od moich obowiązków służbowych, jest to bardzo istotny, bardzo wzruszający moment w życiu. Po obu stronach istnieje, proszę państwa, wola wysłuchiwania się wzajemnie, lepszego wzajemnego rozumienia się i mam nadzieję, że będziemy wspólnie działać, że również istnieje wola wspólnego działania. Przekazuję narodowi polskiemu serdeczne pozdrowienia od niemieckich sąsiadów. Przed 6 laty złożyłem wizytę w państwa kraju. Europa od tamtych dni, w listopadzie 1989 r., przeżywała wielkie zmiany. Wówczas, zaraz po upadku muru berlińskiego, przerwałem wizytę w Warszawie i natychmiast udałem się do Berlina. Rzeczą całkiem jasną było dla mnie to, że powinienem powrócić, aczkolwiek wiele osób w Warszawie nie wierzyło, że wrócę tak szybko. Dzisiaj ponownie jestem tutaj jako kanclerz federalny zjednoczonych Niemiec. Cechą szczególną obecnej wizyty jest to, że zarówno tutaj, jak i w moim kraju wizyta ta jest traktowana jako rzecz całkiem normalna. Nie jest to jeszcze całkowita normalność, ale to, co powiedziałem, pokazuje, że już w zasadzie mamy za sobą bardzo długą drogę, którą pomyślnie przebyliśmy. Szanowni Państwo! Rok 1995 jest dla nas wszystkich rokiem pamięci i wspomnień. W moim oświadczeniu rządowym z dnia 1 czerwca na forum Niemieckiego Bundestagu jasno określiłem niemiecką winę i odpowiedzialność za zbrodnie nazistowskiego barbarzyństwa. My, Niemcy, nie zapominamy, że Polska była pierwszą ofiarą rozpoczętej przez Hitlera napastniczej wojny, i nie zapominamy o cierpieniach narodu polskiego. Tym bardziej wdzięczni jesteśmy za to, co w tych latach i w tych dziesięcioleciach zmieniło się w naszych stosunkach, co wniesiono do naszych nowych obopólnych stosunków, co nas łączy. Jestem wdzięczny za to, że tak się dzieje pomiędzy naszymi narodami. Do tego rozwoju przyczyniło się wielu w obu krajach. W 1970 r. kanclerz federalny Willy Brandt uczynił w Warszawie ważny znak. Kościoły w obydwu krajach już wcześniej wyznaczyły drogę ku pojednaniu. Ważnym przesłaniem na rzecz pokoju oraz poszanowania godności człowieka i praw człowieka stało się wspólne oświadczenie polskich i niemieckich katolików w dniu 1 września 1989 r., czyli z okazji 50. rocznicy niemieckiej napaści na Polskę. Traktat graniczny z 14 listopada 1990 r., w którym zjednoczone Niemcy uznały istniejącą granicę z Polską przypomina w swojej preambule "o ogromnych cierpieniach, jakie przyniosła ta wojna". Mówi on w szczególności o utracie stron rodzinnych przez wielu Niemców i Polaków, o wypędzeniach, o wysiedleniach. Niech to będzie przestrogą i zarazem wyzwaniem do kształtowania pokojowych stosunków pomiędzy obydwoma narodami i państwami My, Niemcy, z wielką wdzięcznością wspominamy szlachetne słowa wypowiedziane przez ministra spraw zagranicznych Władysława Bartoszewskiego przed kilkoma tygodniami, w dniu 28 kwietnia 1995 r., w Niemieckim Bundestagu. Cieszę się szczególnie, że wśród posłów znajdują się obecnie również przedstawiciele mniejszości niemieckiej. Swobodny rozwój osobowości i prawo do reprezentowania własnych interesów są zwłaszcza dla mniejszości szczególnym miernikiem tolerancji. Panie Prezydencie! Tutaj chętnie nawiążę do tego, co pan mówił, że również w naszych rozmowach będziemy nawiązywać do tych wszystkich spraw, które będą sygnalizowane z państwa strony, do życzeń z państwa strony, i wydaje mi się, że jest to bardzo istotne, żebyśmy prowadzili wspólne rozmowy, z pozytywnym skutkiem. Panie i Panowie! Upadek muru berlińskiego symbolizuje koniec zimnej wojny. Podział Europy był sprzeczny z historią. I właśnie naród polski wciąż na nowo buntował się przeciw niemu. Jedną z najbardziej skutecznych i najbardziej dramatycznych przyczyn tych przemian na naszym kontynencie jest niezłomna wola wielkiego narodu polskiego do zajęcia własnego miejsca w wolnej Europie. Traktatami niemiecko-polskimi udało nam się nawiązać do dobrych tradycji pokojowego współżycia naszych narodów, owocnej wymiany kulturalnej, gospodarczej oraz spotkań ludzi. Tradycji tych nie zdołały, Bogu dzięki, wymazać ani szowinistyczna wyniosłość, ani ideologiczne zaślepienie, ani wojna, ani wypędzenie, albowiem za tą głęboko europejską tradycją stała i stoi łącząca nas idea wolności. Wspólne pragnienie wolności i samostanowienia wyciskało piętno na istotnej fazie w stosunkach między naszymi narodami. Podczas walki o wolność w Polsce w latach 1830-1831 i przede wszystkim w latach późniejszych Niemcy ogarnięte były falą sympatii i entuzjazmu dla sąsiedniego narodu polskiego. Punktem kulminacyjnym w moich rodzinnych stronach, w Palatynacie, była uroczystość w Hambach w dniu 27 maja 1832 r. W tym dniu flaga biało-czerwona powiewała obok czarno-czerwono-złotej - wielu ludzi o tym w tym kraju nie wie - i ta właśnie czarno-czerwono-złota flaga stała się flagą państwową Republiki Federalnej Niemiec. Wówczas niemieccy, francuscy i polscy studenci domagali się uchwalenia konstytucji i praw obywatelskich dla wszystkich Europejczyków i opiewali w swoich pieśniach wolność. W
tekstach ówczesnych przemówień czytamy:,,bez wolności Polski nie ma wolności Niemiec, bez wolności Polski nie ma trwałego pokoju, nie ma ratunku dla żadnego z narodów Europy. Dlatego wzywajcie do walki o niepodległość Polski''. To pieśń śpiewana przez niemieckich studentów w tamtych czasach. Panie i Panowie! Częścią dzieła życia i testamentu Konrada Adenauera, pierwszego kanclerza Republiki Federalnej Niemiec, było pojednanie Niemiec z Francją. I to jest właśnie wielki fakt historyczny. Wtedy Adenauer - chciałbym tutaj przypomnieć państwu o tym - w swoim pierwszym oświadczeniu rządowym po wybraniu go na urząd kanclerza w październiku 1949 r. stwierdził (mówię własnymi słowami): Chcemy po latach narodowosocjalistycznego barbarzyństwa znowu pokoju, przyjaźni oraz pojednania ze wszystkimi naszymi dawnymi wrogami wojennymi, przede wszystkim chcemy pojednania z Francją, z Izraelem oraz z Polską. Adenauer wniósł wielki wkład w pojednanie z Francją i z Izraelem. Niestety, nie było mu dane, ze względu na warunki historyczne tamtych czasów, urzeczywistnić pojednania również z Polską. Dzisiaj my mamy tę szansę i jestem szczęśliwy, że sam mogę obecnie wnosić ten wkład. Chciałbym przez tę wizytę, przez tę podróż do Polski przyczynić się do tego, żeby wizja tego wielkiego Europejczyka, wizja przyjaznego współistnienia Polski i Niemiec spełniła się. Panie i Panowie! Od 50 lat żyjemy w warunkach pokoju. Jak długą drogę pokonaliśmy przez te dziesięciolecia, mogliśmy uświadomić sobie w Cannes na szczycie Rady Europejskiej. Po raz drugi, po konferencji w Essen w grudniu ubiegłego roku, mogliśmy spotkać się z szefami rządów i z ministrami spraw zagranicznych państw stowarzyszonych z Unią Europejską. A więc było to wydarzenie bardzo istotne, część życia codziennego, europejskich stosunków dyplomatycznych, ale także część historii Europy. Polska jest częścią Europy. Jeżeli nie będziemy rozszerzać Europy o te kraje, których przedstawiciele byli z nami w Cannes, nie będziemy rozszerzać Europy o naszych polskich partnerów i przyjaciół, wówczas po prostu będzie ona niepełna. My, szefowie państw i rządów Unii Europejskiej, rozmawialiśmy tam także z panem, panie premierze Oleksy, i z ministrem spraw zagranicznych prof. Bartoszewskim o przyszłości Europy. Znajdujemy się na drodze do urzeczywistnienia wizji, którą wielki polski wieszcz narodowy Adam Mickiewicz w 1849 r. ujął w następujące słowa:,,jakież teraz jest najpierwsze, najgłówniejsze, najżywsze życzenie ludów? Nie wahamy się powiedzieć, że jest to życzenie porozumienia się, zjednoczenia, połączenia interesów''. Uważam, że lepszego sformułowania nie znajdziemy w ciągu 146 lat w żadnym współczesnym tekście układów. Demokratyczna Polska dla nas, dla mnie w oczywisty sposób zajmuje swoje miejsce w Unii Europejskiej. Rozumiem niecierpliwość wielu osób w tym kraju, rozumiem, że chcecie państwo, żeby te wszystkie negocjacje i procesy przebiegały szybciej, ale, proszę państwa, wielki cel - przystąpienie do Unii Europejskiej - to nie jest cel, który można osiągnąć z dnia na dzień. Wiemy wszyscy, że niezależnie od tego, co zdziała Unia Europejska, żeby droga Polski do tej organizacji została po prostu odpowiednio utorowana - Unia oczywiście to uczyni - główny ciężar spocznie jednak przede wszystkim na ludziach w Polsce. I my - mówię to w imieniu Niemców, w imieniu moich rodaków - uczynimy wszystko, żeby dopomóc Polsce na tej drodze. Pomoc z zewnątrz może być tylko pomocą dla samopomocy - tym większy respekt z mojej strony i uznanie dla tych ludzi w Polsce, którzy wierzą, że ten cel może być szybko osiągnięty. W tym miejscu chciałbym, panie premierze, powitać z zadowoleniem wyrażane przez rząd polski życzenie sformułowania narodowej strategii przystąpienia do Unii Europejskiej i przeprowadzenia w Polsce otwartej debaty z szerokimi kręgami społeczeństwa na temat kosztów i konsekwencji tego przystąpienia. Mam nadzieję, że mimo obaw wielu obywateli tego kraju pojmie, że pociąg do Europy mknie, że ten proces jest nieodwracalny. I przy całym sceptycyzmie, który występuje, musicie mi państwo wierzyć, że ten pociąg jedzie, i nikt, również i sceptycy europejscy, i ci, którzy po prostu są reprezentantami eurosklerozy, tego mknącego pociągu nie będą w stanie powstrzymać. Oznacza to, że chcemy nauczyć się czegoś z historii, nie chcemy jej przemilczać. Znamy podstawową wartość i prawdę w życiu narodów. Mianowicie naród, który nie zna swojej historii, nie rozumie teraźniejszości, nie potrafi kształtować przyszłości. Teza, którą chciałbym tutaj wygłosić, brzmi: Polska potrzebuje Europy, ale Europa również potrzebuje Polski, bez Polski Europa jest niepełna. Państwo tutaj w Polsce w swoich rękach trzymacie te wszystkie sprawy, od których zależy, kiedy ten cel zostanie osiągnięty. W największym bowiem stopniu zadecydują o tym postępy w procesie narodowej transformacji i modernizacji. Kurs reform to kurs europejski, nie będzie tutaj żadnych skrótów. Jeśli chodzi o modernizację w państwach stowarzyszonych, a także o reformy w krajach Unii Europejskiej, to istotne jest, żeby nie wywierać dodatkowego nacisku czasowego. Nie chodzi w tej chwili o to, żeby po prostu odwlekać przystąpienie, ale o to, żeby wykorzystać odpowiednio czas. Trudności polegające na niewłaściwym ocenieniu tego zadania wiążą się z tym, że moglibyśmy wziąć na siebie ryzyko ewentualnej porażki. Wspólnota przy zachowaniu różnorodności naszych kultur, języków i doświadczeń historycznych - to wspólne zadanie na przyszłość. Niemcy i Polacy, Polacy i Niemcy nie mogą przestać poszukiwać wspólnych nowych dróg do zjednoczenia Europy w warunkach demokracji, pokoju i bezpieczeństwa. I chciałbym tutaj dodać, że dla mnie i dla polityki reprezentowanej przeze mnie przyjęcie państw Europy
Środkowej i Wschodniej, przyjęcie Polski do Unii Europejskiej nie jest przede wszystkim sprawą wyważenia interesów gospodarczych. Integracja ze strukturami euroatlantyckimi jest raczej nakazem solidarności pomiędzy narodami Europy, solidarności, która, jak uważam, wyrosła na gruncie wspólnych wartości. Kolejnym centralnym elementem przyszłej europejskiej architektury bezpieczeństwa będzie NATO. Niemcy rozumieją i popierają pragnienie Polski i innych młodych demokracji członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim. Proszę państwa, przyjęcie Polski do NATO oraz do Unii Europejskiej to sprawy wprawdzie bardzo ściśle ze sobą powiązane, ale nie oznacza to absolutnie, że musi to nastąpić równocześnie. Wiem, że tutaj w Warszawie interpretowano to być może inaczej. Jeżeli zinterpretowano to źle, to jest to błąd. Oczywiście istnieje związek pomiędzy przystąpieniem do obu struktur, ale nie oznacza on, że musi to nastąpić równocześnie. Przyjęcie nowych członków do Sojuszu powinno być przyczynkiem do wzmocnienia pokoju i stabilizacji w całej Europie. Przymierze Północnoatlantyckie jest sojuszem, który nie jest skierowany przeciw komukolwiek. I mówię to świadomie w tej sali z tej mównicy: Przymierze nie kieruje się przeciw komukolwiek. Również tak będzie, jeżeli rozszerzymy NATO o Polskę. Przyjęcie nowych członków przyniesie ze sobą bardzo istotne skutki dla całej konstrukcji bezpieczeństwa Europy. Dlatego też zamierzamy w taki sposób ukształtować ten proces, żeby nie prowadził on do nowych sprzeczności, ale żeby poszczególne kraje Europy bardziej się do siebie zbliżały. Wymaga to oczywiście wytrwałości, stałości, szczerości w stosunkach wzajemnych, a także cierpliwości. Przede wszystkim chodzi tutaj o to - i chciałbym to powiedzieć z całą stanowczością - żeby również Rosja, nasz wspólny największy sąsiad na Wschodzie, była włączona do architektury bezpieczeństwa w taki sposób, który odpowiadałby znaczeniu tego kraju i jego możliwościom. Sojusz zaoferował więc Rosji dialog, który powinien doprowadzić do trwałego i, mam nadzieję, dla obu stron również owocnego partnerstwa na rzecz bezpieczeństwa. Jestem całkowicie pewien, że dzięki temu powstaną korzystne warunki, i przyjęcie do sojuszu takich nowych członków, jak np. Polska czy też państwa nadbałtyckie, nie będzie stanowić przedmiotu sporu i sprzeciwu. Istotnym czynnikiem pozytywnego rozwoju sytuacji w Europie jest utrzymywanie przez Rosję kursu reform wewnątrz kraju, kontynuowanie tych reform oraz konsekwentne kontynuowanie polityki dobrego sąsiedztwa i współpracy. Chciałbym tutaj podkreślić to, co już powiedziałem w Moskwie, a mianowicie, że żadne państwo nie może zabronić innemu państwu członkostwa w jakimkolwiek sojuszu, żadne państwo nie ma prawa traktować innych państw jako przedpola swego bezpieczeństwa. Kto tak postępuje, proszę państwa, kto tak by postąpił, ten myślałby w przestarzałych kategoriach nacjonalistycznego systemu mocarstwowego. Pięć lat przed zakończeniem tego wieku, który pociągnął za sobą tyle cierpień, tyle ofiar, tylu zmarłych, wiemy o wiele lepiej aniżeli inne generacje, że takie myślenie przyniosło jedynie nieszczęście naszemu kontynentowi. Chciałbym jeszcze powiedzieć o tym, co być może odczuwają niektórzy Polacy - najlepiej można to odczytać z karykatur - mianowicie chcę powiedzieć, że dla nas, Niemców, oznacza to również, że nie ma polityki wobec innych, która odbiłaby się niekorzystnie na naszym polskim sąsiedzie. Panie i Panowie! Proces integracji europejskiej nie może przebiegać dynamicznie bez stabilnych, dobrosąsiedzkich stosunków dwustronnych - integracja nie mogłaby wtedy być stabilna. Możemy być dumni z tego, co już osiągnęliśmy w stosunkach pomiędzy naszymi krajami. Najwyraźniej widać te rewolucyjne przemiany we współpracy naszych sił zbrojnych. Proszę państwa, kto przed kilkoma laty mógłby sobie wyobrazić - panie Mazowiecki, jeszcze podczas mojej ostatniej wizyty w Polsce - że żołnierze niemieccy, francuscy i polscy będą mogli uczestniczyć we wspólnych ćwiczeniach. W październiku ubiegłego roku stało się to rzeczywistością. Obecność polskich oficerów w Akademii Dowodzenia w Hamburgu i niemieckich oficerów w polskiej Akademii Obrony Narodowej uważamy dzisiaj za rzecz całkiem normalną. Ale jeżeli mówimy o tym, to musimy zastanowić się przez chwilę, jaka to jest droga, którą wspólnie pokonaliśmy. Partnerstwo, wizyty, wspólne ćwiczenia, różne misje pokojowe wskazują na początek nowej ery. Uważam, że duma z tego, co osiągnęliśmy, powinna być dla nas bodźcem. Spotkania z sąsiadem są podstawową przesłanką wzrostu zaufania. Działa Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (Jugendwerk), która już umożliwiła spotkanie się wielu młodym ludziom. Byłoby dobrze, gdyby również i ta wizyta była przesłaniem tego, że chociaż obie strony rzeczywiście muszą oszczędnie gospodarować swoimi budżetami, konieczne jest znalezienie środków na to, żeby Jugendwerk mógł dalej działać. Dla mnie niemiecko-polski Jugendwerk jest jedyną w swoim rodzaju szansą i powtórzeniem wspaniałego sukcesu, który zrealizowaliśmy w ramach niemiecko-francuskiego Jugendwerku. Miliony młodych Francuzów i Niemców spotkały się właśnie w ramach francusko-niemieckiego Jugendwerku i taka jest rzeczywistość. Oczywiście dzięki dobrej woli, środkom, którymi dysponujemy, ta współpraca powinna się rozwijać również pomiędzy Polakami a Niemcami. Spotykanie się oznacza również przekraczanie granicy. Spojrzenie na współpracę niemiecko-polską zawęża się często do trudnej sytuacji na przejściach granicznych. Czas oczekiwania czy to w ruchu towarowym, czy to w święta jest nieznośnie długi. Gwałtowne nasilenie ruchu jest ogromnym wyzwaniem materialnym i personalnym, stąd też - dzisiaj mówiliśmy też o tym, panie premierze - będziemy czynili wszystko, co w naszej mocy, będziemy asygnowali odpowiednie środki, żeby ten stan rzeczy możliwie jak
najszybciej zmienić, albowiem dynamiczny rozwój gospodarczy zależny jest od szybkiego dostępu do innych rynków. Przy tym wszystkim oczywiście obszary nadgraniczne są bardzo istotne. Granica wschodnia Unii Europejskiej powinna stać się obszarem ścisłej współpracy. Oczywiście to również ułatwiłoby integrację Polski w ramach Unii Europejskiej. I o tym też mówiliśmy, panie premierze, albowiem dyskusja wygląda tak a nie inaczej. Mianowicie jeśli chcemy rzeczywiście zmierzać do ściślejszej współpracy ekonomicznej, w szczególności współpracy pomiędzy firmami również na wschodniej granicy Polski, to nie chodzi o jakieś tajne zamiary, ale o to, żeby rzeczywiście dochodziło do prawdziwej współpracy pomiędzy Niemcami a Polakami. Dzięki ścisłej współpracy gospodarczej, dzięki dotychczasowym sukcesom wiele osiągamy. Chciałbym powiedzieć, że niemiecko-polska komisja gospodarki przestrzennej bardzo wiele zdziałała, a nadgraniczne planowanie przestrzenne jest rzeczywiście wspaniałe i jest dobrym przykładem w Europie. Szanowni Państwo! Bardzo istotne są stosunki kulturalne. Muszę powiedzieć, że z pewnym zaniepokojeniem obserwuję to, co się dzieje - że sprawy ekonomiczne, gospodarcze, handlowe mają pierwszeństwo. Oczywiście, w porządku, ale jeżeli na drodze ku przyszłości nie będziemy zapominali, że człowiek nie samym chlebem żyje, że stosunki kulturalne, stosunki pomiędzy ludźmi w sferze, która odnosi się nie tylko do rozumu, ale również do serca, są ważne, to oczywiście będziemy pamiętali, że bardzo istotne jest rozbudowywanie tej sfery pomiędzy Polską a Niemcami. Mamy już wiele pozytywnych dokonań, mamy wymianę studentów i naukowców. Nie można tego porównać w zasadzie ze stosunkami Niemiec z żadnym innym państwem Europy Środkowej i Wschodniej. Bardzo się cieszę, że odbędę pojutrze spotkanie z młodzieżą polską i niemiecką na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Niemcy i Polacy bardzo wiele sobie zawdzięczają w dziedzinie kultury, literatury i muzyki. Jeżeli mówimy o stosunkach polsko-niemieckich, to powinniśmy zawsze nawiązywać również do tych spraw. W Niemczech już od wielu lat jest duże zainteresowanie polskim życiem kulturalnym. Znane są kompozycje Krzysztofa Pendereckiego, filmy Andrzeja Wajdy, książki Andrzeja Szczypiorskiego oraz wiele innych dzieł znalazło wspaniałych odbiorców w Niemczech. Jak ściśle był powiązany ten rozwój w naszych krajach w ostatnich wiekach, świadczy chociażby to, że uniwersytet w Krakowie oraz uniwersytet w Heidelbergu zostały założone prawie równocześnie - zaledwie kilka lat po założeniu uniwersytetu w Pradze nastąpiło założenie obu tych uniwersytetów. Świadomość tych zbieżności powinna również cechować pracę Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, który podjął działalność w ubiegłym roku. Szanowni Państwo! Jedynie wspólnie możemy mieć dobrą przyszłość, dlatego chciałbym raz jeszcze powtórzyć moje przesłanie: Moim życzeniem, naszym życzeniem jest to, żeby w najbliższej przyszłości - a mam na myśli przede wszystkim to dziesięciolecie - Polska znalazła swoją drogę do Unii Europejskiej oraz do struktur bezpieczeństwa w ramach NATO. Chcemy pomagać Polsce na tej drodze, gdyż uważamy, że dla dobrej i bezpiecznej przyszłości należy działać we wspólnej Europie. I to jesteśmy dłużni przyszłym generacjom, naszym dzieciom, naszym wnukom. Szanowni Państwo! Bardzo proszę o wyrozumiałość, wiem, że to przemówienie zostanie również dzisiaj wyemitowane w telewizji polskiej. Proszę pozwolić, że powiem kilka słów pod adresem młodzieży. Kiedy przybyłem, powitała mnie, zgodnie z protokołem, Kompania Reprezentacyjna Wojska Polskiego. Tak jak i u nas są to młodzi chłopcy, 20-letni mężczyźni. Kiedy tak spoglądałem na tych młodych ludzi, to przez chwilę pomyślałem, co to w zasadzie oznacza mieć w tej chwili 20 lat, w chwili kiedy szeroko otwieramy bramę do Europy, również dla młodych Polaków, dla młodych Polek. Jeżeli ktoś ma 20 lat, to ma szansę, zgodnie ze statystyką, dożyć do roku 2050, do połowy przyszłego wieku. Jeżeli osoby te słuchają mnie teraz, to być może zastanowią się, jak młodzi Polacy w 1950 r., czy też 20-letni wtedy Helmut Kohl, widzieli przyszłość. O takiej przyszłości w zasadzie mogliśmy jedynie marzyć. Było to mniej niż wizja. Mogliśmy jedynie marzyć o tym, że któregoś dnia mogłoby to wszystko wyglądać inaczej. A widzicie państwo, dzisiaj teraźniejszość wygląda zupełnie inaczej. Ci młodzi Niemcy, czy też młodzi Polacy, którzy w tej chwili mają 20 lat - w tej chwili mówię o tych młodych mężczyznach - należą do pierwszego pokolenia we współczesnej historii naszych narodów, które ma szansę nieprzeżywania żadnej wojny w swoim życiu. Kiedy w przeszłości można było coś takiego w ogóle powiedzieć młodym ludziom w Europie? Takie jest moje przesłanie pod adresem młodych ludzi. Jeżeli tak jest, to proszę nie narzekać, że trudna jest droga do Europy. Że trudne są sprawy związane z rolnictwem, z cenami za produkty rolnicze, że trudne są sprawy związane z cłami, że trudna jest regulacja spraw związanych z pracownikami krążącymi pomiędzy różnymi krajami - to wszystko prawda. Ale najważniejsze jest to przesłanie, że młodzi Polacy, młodzi Niemcy, młodzi Europejczycy w tym niebawem rozpoczynającym się przyszłym stuleciu wspólnie będą mogli żyć w zjednoczonej Europie, we wspólnie zbudowanym domu europejskim. Jeśli tak rzeczywiście jest, to uważam, że słuszne było to, co przed 164 laty w moich rodzinnych stronach młodzi Francuzi, młodzi Niemcy i młodzi Polacy mówili podczas uroczystości w Hambach, a mówili oni wtedy: "za wolność waszą i naszą". I temu celowi chcemy służyć. To jest moje przesłanie pod adresem państwa, panie i panowie posłowie. Życzę tego nam i życzę błogosławieństwa bożego obu naszym narodom.
Źródło: Diariusz Sejmowy. Zgromadzenie posłów i senatorów w dniu 6 lipca 1995 r.