Park zabytkowy we współczesnym mieście dr inż. Dorota Sikora Katedra Sztuki Krajobrazu SGGW w Warszawie
W Karcie Florenckiej *art.7+, stanowiącej podstawę doktryny konserwatorskiej dla ogrodów zabytkowych, stwierdzono: Ogród sam w sobie czy też związany z budowlą zabytkową, której stanowi nierozerwalne uzupełnienie, nie może byd oddzielony od swojego otoczenia, czy będzie nim środowisko miejskie czy wiejskie, sztuczne czy naturalne. Tylko 186 zabytkowych założeo parkowych w skali całego kraju ma wpisane do rejestru zabytków otoczenie, co stanowi 2,9 % ogółu wszystkich parków wpisanych do rejestru zabytków.
XVII w. Włoskie wille stanowiły modelowe rozwiązana w zakresie kształtowania rezydencji naśladowane w wielu krajach w siedemnastowiecznej Europy Villa d Este, Tivoli, wzniesiona w latach 60. XVI w. Villa Mondragone, Frascati, wzniesiona w latach 70. XVI w. Villa Aldobrandini, Frascati, wzniesiona w 1550 r. Widok z tarasów ogrodowych willi na otaczający krajobraz Widok z tarasów ogrodowych willi na otaczający krajobraz Widok z tarasów ogrodowych willi na otaczający krajobraz
Villa Regia Pałac Koniecpolskich Pałac Kazanowskich Zamek Królewski Panorama Warszawy, Eric Dahlberg, 1656. Relacje pomiędzy warszawskimi rezydencjami na skarpie i Wisłą. Wzdłuż Krakowskiego Przedmieścia stanęły pałace Kazanowskich, Koniecpolskich i "Villa Regia", wszystkie opatrzone od strony Wisły tarasowo opadającymi ogrodami z szerokimi otwarciami na położone poniżej tereny.
XVIII w. Nową zdobyczą było (...) wciągnięcie swobodnego krajobrazu w obręb kompozycji, dzięki powiązaniu z ogrodem osiami kompozycyjnymi i widokowymi. W ten sposób zasięg kompozycji wzrastał znakomicie, czego najlepszym przykładem jest Wersal, w którym właściwy ogród ozdobny stanowi drobną stosunkowo częśd całego założenia Gerard Ciołek
Wersal związek pałacu, ogrodu i miasta
Osiemnastowieczne sprzężenie miasta z rezydencją: Białystok, Choroszcz, Rydzyna, Łaocut. Sprzężenie rezydencji i miasta w Rydzynie
Wielkoprzestrzenne założenia urbanistyczno - ogrodowe Oś Saska, realizacja 1. poł. XVIII w. wg. planu Warszawy autorstwa Rizziego Zanoniego, ok. 1781 r. Oś Stanisławowska, stan z ok. 1780 r.
Powiązania widokowe pomiędzy pobliskimi rezydencjami miejskimi i podmiejskimi, zwłaszcza jeśli relacjom przestrzennym towarzyszyły również bliskie relacje międzyludzkie. Królikarnia Karola Thomatisa Mokotów Izabeli Lubomirskiej Zygmunt Vogel, Plan Łazienek, 1819
Przełom XVIII i XIX w. Puławy, Z. Vogel, 1796 Rezydencja Czartoryskich w Puławach Puławy, widok na Dolinę Wisły Puławy oś wiążąca rezydencję z miastem, XIX w. W koocu XVIII stulecia zdecydowanie zmienił się stosunek do natury, zmieniła się stylistyka ogrodów i ich relacje z krajobrazem. Cenione stały się głównie powiązania z krajobrazem otwartym, związki z miastem raczej nie były eksponowane. Wyjątkiem były Puławy.
Pierwsze parki publiczne Najstarszy w Polsce park miejski - park miejski w Kaliszu założony w 1798 r. w miejscu pojezuickiego ogrodu warzywnego, staraniem ówczesnego prezydenta miasta Jana Karola Horninga. Ogród Saski w Lublinie, założony w 1837 r. według projektu Feliksa Bieczyoskiego "(...) w stosunku do reszty miasta znajdują się one przeważnie w sytuacji przypadkowej, nie tworząc żadnych organicznych powiązao z całokształtem jego rozplanowania" Gerard Ciołek Już w 1732 r. udostępniono do użytku publicznego Ogród Saski, 1768 Ogród Krasińskich, 1780 Ogród na Solcu.
Planty Krakowskie, 1817, powiązane z miastem funkcjonalnie i kompozycyjnie.
Parki Podjasnogórskie w Częstochowie zaczęto projektowad w latach 1819-1826, równolegle z rozcinającą je Aleją Naświętszej Maryi Panny, a prace realizacyjne rozpoczęto w 1843 r. Parki Podjasnogórskie przykład świadomego kształtowania terenów zieleni w celu wyeksponowania klasztoru - dominanty
2. Połowa XIX w. czasy masowego zakładania promenad i bulwarów. Przebudowa Paryża w latach 1852-69 według planów Georga E. Haussmann'a i związane z tym powstanie wielu nowych promenad i parków publicznych spowodowały, że te formy terenów zieleni stały się niezwykle popularne w całej Europie.
W początkach dwudziestego wieku tereny zieleni w miastach coraz silniej wiązane były z lokalnym układem urbanistycznym, tworząc systemy terenów zieleni, przy budowaniu których coraz świadomiej kierowano się uwarunkowaniami przyrodniczymi i funkcjonalnymi, związki formalne miasta i parku były mniej istotne.
Centralny Park Kultury na warszawskim Powiślu, którego oś główna spaja Skarpę Warszawską, na której usytuowano monumentalne schody, z brzegiem Wisły, gdzie na zakooczeniu tejże osi w 1975 r. ustawiono pomnik "Chwała Saperom", autorstwa Stanisława Kulona. Dopiero w okresie socrealizmu niektóre nowo zakładane miejskie parki publiczne związano kompozycyjnie mocniej z otaczającym krajobrazem.
ąsiedztwo parku zabytkowego prestiżowa lokalizacja Zagrożenia dla historycznego kontekstu parku zabytkowego Zabudowa w bezpośrednim sąsiedztwie
Ogród Branickich w Białymstoku budynek Urzędu Miasta na pałacowej osi.
Odcięcie od pierwotnego widoku: przez zabudowę, zadrzewienie. 1656 Zamek Królewski w Warszawie
1656 Pałac Kazimierzowski (Villa Regia)
Pałac Koniecpolskich 1656
Rezydencja historyczna wobec zmiany charakteru krajobrazu otaczającego: z otwartego na zurbanizowany Wilanów Łąki Wilanowskie, B. B. Canalletto, 1778.
Ogród Wilanowski kominy Elektrociepłowni Siekierki na zamknięciu osi widokowej oraz zabudowa osiedlowa na wilanowskim folwarku
Relikty kanału Wilanów - pałac Przedłużenie Osi Królewskiej w kierunku Wisły Wilanów. Pozostałości Osi Królewskiej stan z lat 70 XX w.
Ursynów 1963-67 Otwarty krajobraz pomiędzy Ursynowem a Wilanowem.
Powiązani a wi dok owe
Współczesny kontekst krajobrazowy rezydencji wilanowskiej.
Rzym jest dzisiaj określany jako największe "rolnicze miasto" we Włoszech a jedną z jego cech jest obecnośd niezabudowanych obszarów, pokrytych roślinnością o kilkusetletniej tradycji. Te obszary to najczęściej pozostałości dawnych willi arystokracji rzymskiej, w których obok parków chroniony jest również przypisany do nich krajobraz leśny i rolny. W trosce o krajobraz - Villa Boghese, Rzym
Poczdam miasto i rezydencje
Ogród Krasioskich strefa buforowa pomiędzy parkiem a ul. Andersa a jednocześnie przywrócenie widoku od strony ulicy na parkową bramę. Strefa buforowa i otwarcie widokowe
Strefa buforowa wokół Ogrodu Branickich w Białymstoku w postaci Parku Plant i Bulwarów Kościałkowskiego.
PODSUMOWANIE Ogród historyczny nie może byd oddzielony od swojego otoczenia. Zgodnie z zaleceniami Karty Florenckiej powinien byd zachowywany i konserwowany w krajobrazie, w który go wkomponowano, z zachowaniem jego walorów. Proces inwestycyjny, planowany w sąsiedztwie parku zabytkowego, powinien zostad poprzedzony określeniem zasad, według których wiązano historycznie dany park z krajobrazem, oceną stanu zachowania tych powiązao oraz określeniem ewentualnych zagrożeo, jakie może dla nich rodzid nowa inwestycja.