RAPORT KRAJOWY Z DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W RAMACH PAKIETU ROBOCZEGO WP5 Katowice, czerwiec 2008 r. 1
SPIS TREŚCI 6.1. REGULACJE EKOTURYSTYKI, PRZEGLĄD PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH EKOTURYSTYKI... 3 6.1.1. Międzynarodowe konwencje, dyrektywy, rekomendacje, umowy i porozumienia... 3 6.1.2. Krajowe regulacje prawne, plany oraz strategie... 10 6.1.3. Miejsca przeznaczone dla ekoturystyki... 11 6.2. ZAGROŻENIA DLA EKOTURYSTYKI... 16 6.2.1. Zadania zarządzania kryzysowego i ekoturystyka... 19 6.2.2. Wpływ kryzysów na aktywność ekoturystyczną... 21 6.3. ROLE I DZIAŁANIA PODMIOTÓW ZARZĄDZNIA KRYZYSOWEGO W ZABEZPIECZENIU EKOTURYSTYKI... 32 6.4. ZALECANE TECHNICZNE WYPOSAŻENIE PODMIOTÓW ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W ZABEZPIECZENIU EKOTURYSTYKI... 35 6.5. WNIOSKI I REKOMENDACJE ODNOŚNIE KIERUNKÓW ROZWOJU OBRONY... 36 2
6.1. REGULACJE EKOTURYSTYKI, PRZEGLĄD PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH EKOTURYSTYKI 6.1.1. Międzynarodowe konwencje, dyrektywy, rekomendacje, umowy i porozumienia a) Konwencje międzynarodowe Konwencja RAMSARSKA 1971r. w Ramsar w Iranie, Polska ratyfikowała w 1978r. Konwencja o obszarach wodno błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego. Wyróżniono 40 typów obszarów wodno błotnych takich jak wybrzeża, laguny, rafy koralowe, jeziora, bagna, torfowiska, rzeki i inne, które chroni się głównie ze względu na ich unikalność, reprezentatywność, szczególne walory siedliskowe, obecność rzadkich i chronionych gatunków, miejsce bytowania dużej liczby ptactwa wodnego. Realizacja postanowień konwencji polega głównie na zapewnieniu trwałej ochrony wszystkich obszarów zakwalifikowanych do Spisu Ramsar i ich racjonalnym użytkowaniu. Obecnie w Polsce osiem obiektów chronione jest Konwencją Ramską i są to między innymi Biebrzański Park Narodowy i Słowiński Park Narodowy, co stanowi około 3% powierzchni kraju. Konwencja O OCHRONIE ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I PRZYRODNICZEGO 1972r. w Paryżu, Polska ratyfikowała w 1976r. Nadrzędnym celem konwencji jest prawna ochrona pomników kultury i przyrody o nadzwyczajnej i uniwersalnej wartości. Pomniki te figurują na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Obecnie istnieje 788 takich obiektów w 134 krajach, z których 611 zakwalifikowano jako dziedzictwo kulturowe, 154 jako dziedzictwo przyrodnicze, 23 jako mieszane kulturowo przyrodnicze. W Polsce znajduje się jeden obiekt wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO i jest to Białowieski Park Narodowy. Konwencja BERNEŃSKA 1979r. w Bernie, Polska ratyfikowała w 1996r. Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych. Konwencja ta reguluje kwestie współpracy krajów Europy ukierunkowanej na ochronę ginącej dzikiej przyrody tego kontynentu. Wyznaczała ona siedliska chronione tworzące sieć Emerald, dziś funkcjonujące w krajach Unii Europejskiej jako sieć Natura 2000. Załączniki traktatu zawierają spis roślin i zwierząt ściśle chronionych w Europie, a także wskazania, co do eksploatacji gatunków zagrożonych wyginięciem. Konwencja BOŃSKA 1979r. w Bonn, Polska ratyfikowała w 1996r. Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt. Jej celem jest ochrona zagrożonych wyginięciem wędrownych gatunków dzikich ssaków, ptaków, gadów i ryb wymienionych w dwóch załącznikach konwencji. Konwencja zakłada możliwość zawierania umów 3
regionalnych. Polska jest sygnatariuszem dwóch takich porozumień EUROBATS (1991r) dotyczy ochrony populacji nietoperzy w Europie i ich siedlisk i ASCOBANS (1992r) dotyczy ochrony małych waleni Morza Północnego i Bałtyku. Konwencja O RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ 1992r. w Rio de Janeiro, Polska ratyfikowała w 1995 r. Trzy główne cele konwencji to: a) zachowanie i ochrona pełnej różnorodności form życia na wszystkich poziomach jego występowania, b) zrównoważone wykorzystywanie i gospodarowanie elementami różnorodności biologicznej, c) sprawiedliwy podział korzyści wynikających z zasobów genetycznych, w tym odpowiedni dostęp do tych zasobów. Europejska Konwencja Krajobrazowa 2000r. we Florencji, Polska ratyfikowała w 2004r. - Wyraża zainteresowanie krajobrazem jako elementem wspólnego dziedzictwa Europy. Zobowiązuje państwa - strony do prowadzenia polityki ochrony, planowania i świadomego kształtowania krajobrazu, oraz do integrowania jej z innymi działaniami mogącymi mieć wpływ na krajobraz. b) Dyrektywy Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków 1992r. w Brukseli Wyznacza obszary specjalnej ochrony ptaków. Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory c) Rekomendacje Rekomendacja No. R (95) 10 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie polityki zrównoważonego rozwoju turystyki na obszarach chronionych rekomenduje rządom państw członkowskich utrzymywanie obszarów ściśle chronionych oraz stosownie środków do popierania zrównoważonej turystyki, respektującej przyrodnicze i kulturowe dziedzictwo tych obszarów, opartej na zasadach i wytycznych zawartych w załączniku rekomendacji. d) Dwustronne/wielostronne porozumienia oraz umowy podpisane z innymi krajami Porozumienie o ochronie nietoperzy w Europie (EUROBAT) z 04.12.1991r. (Dz. U. Nr 96 poz. 1112 z 1999r.) Głównym celem Porozumienia, będącego realizacją jednego z postanowień Konwencji Bońskiej, jest ochrona populacji nietoperzy w Europie oraz ich siedlisk. Zgodnie z Porozumieniem każda ze stron jest zobowiązana do zakazu celowego odłowu, przetrzymywania lub zabijania nietoperzy, z tym że właściwy organ może wydać na to zgodę. Każda ze stron zobowiązana jest do wskazania stanowisk, które są istotne do utrzymania stanu zachowania i ochrony nietoperzy, w tym ich schronienia. 4
Umowa o Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przez Zanieczyszczeniami z 11.04.1996r. ratyfikowana w 07.01.1999r. W Umowie w sprawie Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przez Zanieczyszczeniami określone zostały podstawowe cele jej działania, do których należą: zapobieganie i trwałe obniżenie zanieczyszczeń szkodliwymi substancjami Odry oraz Bałtyku, osiąganie stanu ekosystemów wodnych i związanych z nimi ekosystemów brzegowych zbliżonych do naturalnych, z właściwą im różnorodnością gatunków, umożliwienie wykorzystania Odry dla pozyskania wody do picia i dla potrzeb rolniczych. Dodatkowo na mocy decyzji tymczasowej Komisji do jej zakresu włączono ochronę przeciwpowodziową wraz ze wspólnym systemem wczesnego ostrzegania oraz likwidacji szkód popowodziowych. Wielokrajowy Program Środowiska PHARE Czarny Trójkąt Memorandum podpisane przez Ministrów Ochrony Środowiska Polski, Czech i Niemiec oraz przedstawiciela Unii Europejskiej w sprawie zacieśnienia współpracy a zakresie Programu Czarny Trójkąt z dnia 11 kwietnia 1996 roku oraz Porozumienie pomiędzy Ministerstwem OŚZNiL, Ministerstwem Środowiska Republiki Czeskiej oraz Federalnym Ministerstwem Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Nuklearnego RFN w sprawie wymiany danych imisyjnych zanieczyszczeń powietrza w Czarnym Trójkącie z dnia 17 września 1996r. Porozumienie pomiędzy Ministerstwem OŚZNiL RP a Ministerstwem Środowiska Królestwa Danii o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisane w dniu 1 czerwca 1994r. Pod względem zaangażowania finansowego jest to druga co do wielkości bezzwrotna pomoc zagraniczna po Unii Europejskiej. Na uwagę zasługuje tu wysoki udział pomocy duńskiej na obszary ekologicznie zagrożone. Umowa pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Republiki Finlandii o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisana w dniu 7 maja 1990 roku w Warszawie. Porozumienie o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska pomiędzy Ministerstwem OŚZNiL PRL a Ministerstwem Budownictwa, Planowania Przestrzennego i Środowiska Królestwa Holandii o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska, podpisane w dniu 25 września 1987 roku w Warszawie Podpisane porozumienie promuje: wspólne działanie w zakresie ochrony środowiska, ułatwia rozwój technologii służących ochronie środowiska oraz wymianę informacji technicznych w następujących blokach tematycznych: rozwój czystych technologii, ochrona powietrza i gleb przed zanieczyszczeniami, gospodarka 5
odpadami w tym niebezpiecznymi, edukacja ekologiczna, oceny oddziaływania na środowisko, monitoring środowiska, zarządzanie środowiskiem oraz zmiany klimatyczne. Porozumienie pomiędzy Ministerstwem OŚZNiL PRL a Ministerstwem Rolnictwa, Ochrony Przyrody i Rybołówstwa Królestwa Holandii o współpracy w dziedzinie ochrony przyrody i leśnictwa, podpisane w dniu 22 lutego 1994r. w Warszawie Porozumienie to pozwoliło rozszerzyć już istniejące kontakty pomiędzy naszymi krajami, szczególnie w zakresie ochrony ptaków wędrownych, opracowania europejskiej sieci obszarów chronionych, udziału Polski i Holandii w pracach Stałego Komitetu Konwencji Ramsar oraz przyczyniło się do zacieśnienia współpracy dotyczącej europejskiej polityki ochrony przyrody i gospodarki leśnej. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Albanii o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 28 października 1994r. w Tiranie (wejście w życie w dniu 7 lipca 1995r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa ramowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Królestwa Arabii Saudyjskiej o współpracy w dziedzinie gospodarki, handlu, inwestycji, techniki, kultury, turystyki, młodzieży i sportu podpisana w dniu 11 października 2003r. w Riyadh (wejście w życie w dniu 19 sierpnia 2004r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Armenii o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 14 lipca 1999r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 16 września 1999r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Związkowym Republiki Austrii o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 29 kwietnia 1976r. w Wiedniu (wejście w życie w dniu 22 września 1976r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Azerbejdżańskiej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 26 sierpnia 1997r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 22 września 1998r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Królestwa Belgii o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 14 października 1977r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 4 kwietnia 1978r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. 6
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Białoruś o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 27 listopada 1995r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 1 lipca 1997r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii o współpracy w zakresie turystyki podpisane w dniu 9 grudnia 1969r. w Belgradzie (wejście w życie w dniu 2 lipca 1970r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa o współpracy w zakresie turystyki między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Ludowej Republiki Bułgarii podpisana w dniu 10 stycznia 1969r. w Sofii (wejście w życie w dniu 12 lipca 1969r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Chorwacji o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 18 maja 1996r. w Zagrzebiu (wejście w życie w dniu 12 września 1997r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Cypru o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 7 czerwca 1995r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 15 października 1999r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 16 czerwca 1986r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 15 września 1986r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Estońskiej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 22 wrzesień 2004r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 20 luty 2005r.) Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Republiką Finlandii o współpracy w dziedzinie turystyki popisana w dniu 28 listopada 1974r. w Helsinkach (wejście w życie w dniu 3 sierpnia 1975r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Francuskiej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 26 października 1979r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 22 marca 1980r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. 7
Umowa między Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Narodową Organizacją Turystyczną Republiki Grecji o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 26 stycznia 1977r. w Atenach (wejście w życie w dniu 26 stycznia 1977r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Porozumienie o współpracy w dziedzinie turystyki między Urzędem Kultury Fizycznej i Turystyki Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Handlu i Turystyki Królestwa Hiszpanii podpisana w dniu 7 czerwca 1994r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 7 czerwca 1994r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Republiki Iraku o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 22 października 1975r. w Bagdadzie (wejście w życie w dniu 24 lutego 1976r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Państwa Izrael o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 14 stycznia 1997r. w Jerozolimie (wejście w życie w dniu 30 sierpnia1999r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Jordańskiego Królestwa Haszymidzkiego o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 1 września 2004r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 13 grudnia 2006r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Kazachstanu o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 29 marca 2007r. w Astanie (wejście w życie w dniu 11 lipca 2007r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Kirgiskiej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 19 listopada 1998r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 8 czerwca 1999r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Korei o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 3 grudnia 2004r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 17 marca 2005r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Porozumienie między Krajowym Instytutem Turystyki Republiki Kuby a Głównym Komitetem Kultury Fizycznej i Turystyki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej o 8
współpracy w dziedzinie turystyki podpisane w dniu 22 stycznia 1977r. w Hawanie (wejście w życie w dniu 22 stycznia 1977r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Litewskiej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 14 września 1997r. w Wilnie (wejście w życie w dniu 2 października 2001r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii o współpracy w zakresie turystyki podpisane w dniu 9 grudnia 1969r. w Belgradzie (wejście w życie w dniu 2 lipca 1970r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Królestwa Maroka o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 5 maja 2000r. w Rabacie (wejście w życie w dniu 7 marca 2003r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Meksykańskich Stanów Zjednoczonych o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 14 maja 2004r. w Warszawie (wejście wżycie w dniu 7 grudnia 2004r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Peru o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 14 maja 2004r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 7 grudnia 2004r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Portugalską o współpracy w dziedzinie turystyki popisana w dniu 22 stycznia 2003r. w Lizbonie (wejście w życie w dniu 24 czerwca 2004r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej Rządem Federacji Rosyjskiej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 16 stycznia 2002r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 18 lipca 2002r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa o współpracy w dziedzinie turystyki między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Rumunii podpisana w dniu 13 grudnia 1994r. w Bukareszcie (wejście w życie w dniu 31 sierpnia 1995r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii o współpracy w zakresie turystyki 9
podpisana w dniu 9 grudnia 1969r. w Belgradzie (wejście w życie w dniu 2 lipca 1970r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Słowackiej o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 26 czerwca 1997r. w Jaworzynie Tatrzańskiej (wejście w życie w dniu 25 września 1998r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Tunezji o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 28 marca 2000r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 29 czerwca 2000r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Turcji o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 7 maja 1997r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 19 września 1997r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o współpracy w dziedzinie turystyki podpisana w dniu 30 czerwca 2005r. w Gdyni (wejście w życie w dniu 17 lipca 2006r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. Umowa między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem Republiki Włoskiej o współpracy w zakresie turystyki podpisana w dniu 16 czerwca 1967r. w Warszawie (wejście w życie w dniu 18 października1967r.) - dotyczy rozwijania współpracy w dziedzinie turystyki. 6.1.2. Krajowe regulacje prawne, plany oraz strategie Prawo Ochrony Środowiska z dnia 17 kwietnia 2001r. (DZ. U. 2001 Nr 62 poz. 627) Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Ustawa o Ochronie Przyrody z dnia 16 kwietnia 2004r. (Dz. U. Nr 92 poz. 880) Ustawa określa cele, zasady i formy ochrony przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu. Prawo wodne z dnia 18 lipca 2000r. (Dz. U. 2005 Nr 115, poz. 1229) Ustawa reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. 10
Ustawa o lasach tekst jednolity z dnia 15 marca 2005r. (Dz. U. 2005 Nr 45 poz. 435) Ustawa określa zasady zachowania, ochrony i powiększania zasobów leśnych oraz zasady gospodarki leśnej w powiązaniu z innymi elementami środowiska i z gospodarką narodową. Strategia Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego Polski - Zadaniem tego dokumentu jest określenie celów, priorytetów i podstawowych zadań polityki państwa oraz określenie obszarów finansowego wsparcia programów samorządu wojewódzkiego i zadań administracji lokalnych, podmiotów gospodarczych, organizacji i stowarzyszeń. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 2015 - Strategia jest jednym z najważniejszych dokumentów wyznaczających kierunki rozwoju regionu. O aktualizacji Strategii zadecydowały nowe zadania wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej. Strategia zakłada rozwój w następujących aspektach: społeczny, gospodarczy, środowiskowy, infra - techniczny. Polska 2025 - Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju - Jest to podstawowe i najważniejsze obecnie opracowanie, w którym przedstawiono wizję rozwoju Polski w pierwszych dziesięcioleciach trzeciego tysiąclecia.. Program rozwoju turystyki, rekreacji i wypoczynku na obszarze województwa śląskiego. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego - Plan formułuje zasady realizujące politykę przestrzenną województwa i organizujące jego strukturę przestrzenną. Plan uwzględnia ustalenia strategii rozwoju województwa oraz ustalenia koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju i programy zawierające zadania rządowe służące realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym.. Strategia rozwoju turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004 2013 - Strategia określa priorytety rozwoju, cele i kierunki działań na rzecz turystyki do roku 2013. Głównym celem Strategii jest rozwój turystyki biznesowej, miejskiej, tranzytowej, aktywnej oraz agroturystyki.. 6.1.3. Miejsca przeznaczone dla ekoturystyki Numer Kraj / Jednostka administracyjna / Teren Obszar jest już m terenem ekoturystycznym czy Liczba zwiedzających roczna i w czasie Uwagi ochrony krajobrazowej planowanym sezonu 1. kłobucki / Załęczański Park Krajobrazowy 6426 4755 11
kłobucki, 2. lubliniecki, częstochowski / Park Krajobrazowy Lasy 36725 27176 Nad Górną Liswartą raciborski, gliwicki, rybnicki, miasto 3. Gliwice / Park Krajobrazowy Cysterskie 87498 64748 Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich cieszyński, 4. bielski, żywiecki, miasto Bielsko Biała / Park Krajobrazowy Beskidu 694861 514197 Śląskiego 5. Żywiecki Park Krajobrazowy 63014 46630 6. żywiecki, bielski / Park Krajobrazowy Beskidu Małego 179911 133134 7. zawierciański, myszkowski, częstochowski / Park Krajobrazowy Orlich 67017 49592 Gniazd 8. częstochowski / Park Krajobrazowy Stawki 19416 14367 9. pszczyński / Rezerwat Babczyna Dolina 15085 11162 10. cieszyński / Rezerwat Barania Góra 444319 328796 12
11. częstochowski / Rezerwat Borek 19416 14367 12. kłobucki / Rezerwat Bukowa Góra 6426 4755 13. częstochowski/ Rezerwat Bukowa Kępa 19416 14367 14. Rezerwat Butorza 63014 46630 15. lubliniecki / Rezerwat Cisy Koło Sierakowa 10883 8053 16. lubliniecki / Rezerwat Cisy nad Liswartą 10883 8053 17. myszkowski / Rezerwat Cisy w Hucie Starej 4788 3543 18. lubliniecki / Rezerwat Cisy w Łebkach 10883 8053 19. cieszyński / Rezerwat Czantoria 444319 328796 20. kłobucki / Rezerwat Dębowa Góra 6426 4755 21. bielski / Rezerwat Dolina Łańskiego Potoku 116897 86503 22. Polska / miasto Jaworzno / Rezerwat Dolina Żabnika 19594 14499 23. Rezerwat Dziobaki 63014 46630 24. Rezerwat Gawroniec 63014 46630 13
25. zawierciański / Rezerwat Góra Chełm 42813 31681 26. lubliniecki / Rezerwat Góra Grojec 10883 8053 27. zawierciański / Rezerwat Góra Zborów 42813 31681 28. Rezerwat Grapa 63014 46630 29. gliwicki / Rezerwat Hubert 11125 8232 30. bielski / Rezerwat Jaworzyna 116897 86503 31. lubliniecki / Rezerwat Jeleniak Mikuliny 10883 8053 32. częstochowski / Rezerwat Kaliszak 19416 14367 33. zawierciański / Rezerwat Kępina 42813 31681 34. cieszyński / Rezerwat Kopce 444319 328796 35. Rezerwat Kuźnie 63014 46630 36. cieszyński / Rezerwat Lasek Miejski nad Olzą 444319 328796 37. cieszyński / Rezerwat Lasek Miejski nad Puńcówką 444319 328796 14
38. Polska / miasto Katowice / Rezerwat Las Murckowski 180208 133353 39. lubliniecki / Rezerwat Łęg nad Młynówką 10883 8053 40. raciborski / Rezerwat Łężczak 23045 17053 41. Rezerwat Madohora 63014 46630 42. kłobucki / Rezerwat Modrzewiowa Góra 6426 4755 43. bielski / Rezerwat Morzyk 116897 86503 44. Rezerwat Muńcoł 63014 46630 45. Polska / miasto Katowice / Rezerwat Ochojec 180208 133353 46. częstochowski / Rezerwat Ostrężnik 19416 14367 47. Rezerwat Oszast 63014 46630 48. częstochowski / Rezerwat Parkowe 19416 14367 49. Rezerwat Pilsko 63014 46630 50. Rezerwat Pięć Kopców 63014 46630 51. Rezerwat Pod Rysianką 63014 46630 52. lubliniecki / Rezerwat Rajchowa Góra 10883 8053 15
53. Rezerwat Romanka 63014 46630 54. bielski / Rezerwat Rotuz 116897 86503 55. zawierciański / Rezerwat Ruskie Góry 42813 31681 56. Polska / miasto Bytom / Rezerwat Segiet 5348 3957 57. cieszyński / Rezerwat Skarpa Wiślicka 444319 328796 58. zawierciański / Rezerwat Smoleń 42813 31681 59. częstochowski / Rezerwat Sokole Góry 19416 14367 60. kłobucki / Rezerwat Stawiska 6426 4755 61. bielski / Rezerwat Stok Szyndzielni 116897 86503 62. kłobucki / Rezerwat Szachownica 6426 4755 63. Rezerwat Szeroka w Beskidzie Małym 63014 46630 64. Rezerwat Śrubita 63014 46630 65. częstochowski / Rezerwat Wielki Las 19416 14367 66. cieszyński / Rezerwat Wisła 444319 328796 16
67. cieszyński / Rezerwat Zadni Gaj 444319 328796 68. kłobucki / Rezerwat Zamczysko 6426 4755 69. bielski / Rezerwat Zasolnica 116897 86503 70. częstochowski / Rezerwat Zielona Góra 19416 14367 71. pszczyński / Rezerwat Żubrowisko 15085 11162 6.2. ZAGROŻENIA DLA EKOTURYSTYKI ZAGROŻENIA KRYTYCZNE DLA OBSZARU ROBOCZEGO 1, ODDZIAŁUJĄCE NA OBSZARY EKOTURYSTYCZNE Granice (administracyjne) rozmiar 10 x 10 km Obszar roboczy obejmuje teren następujących gmin regionu: Porąbka, powiat bielski (zasadnicza część obszaru roboczego) osady: Bujaków, Kobiernice, Porąbka, Czaniec. Czernihów, powiat żywiecki osady: Międzybrodzie Bialskie Obszar roboczy znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego Katastrofalne zatopienia W przypadku katastrofy lub awarii zbiornika Porąbka i Czaniec może nastąpić zatopienie: - w I strefie gmina Porąbka 314 ha, 3175 budynków, 900 osób. - w II strefie gmina Wilamowice 180 ha, 2050 budynków, 650 osób. Zagrożenia powodziowe związane z rzeką Soła Mogą wystąpić w wyniku wystąpienia długotrwałych opadów atmosferycznych w dwóch wariantach. Wariant I (bez przelania zapór)- w tym przypadku powódź obejmowałaby 30% sołectwa Porąbka i Czaniec. Wariant II z przelaniem zapory w Porąbce oraz Czańcu występujący w sytuacji gdy nie było decyzji 17
opróżnienia zbiorników wodnych na granicy ryzyka. W tym przypadku powodzią objęty byłby obszar 50% gminy Zagrożenia toksycznymi środkami przemysłowymi W gminie Porąbka zlokalizowana jest Spółka Woda AQUA Stacja Uzdatniania Wody Kobiernice oraz Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodno Kanalizacyjne Katowice Stacja Uzdatniania Wody Kobiernice. W zakładach tych znajduje się ok. 16 Mg chloru, co w wypadku awarii stanowi zagrożenie dla ludności gminy w strefie porażeń śmiertelnych 500 osób, w strefie porażeń średnich 5600 osób. ZAGROŻENIA KRYTYCZNE DLA OBSZARU ROBOCZEGO 2, ODDZIAŁUJĄCE NA OBSZARY EKOTURYSTYCZNE Granice (administracyjne) rozmiar 10 x 10 km Obszar roboczy obejmuje teren następujących gmin regionu: Cieszyn, powiat cieszyński (zasadnicza część obszaru roboczego) Dębowiec, powiat cieszyński osady: Kostkowice, Ogrodzona Goleszów, powiat cieszyński osady: Bażanowice, Dzięgielów, Leszna Górna, Puńców Hażlach, powiat cieszyński osady: Zamorski Zagrożenie powodziowe istnieje jedynie w dolinie rzeki Puńcówki. OBSZAR ROBOCZY 3, ODDZIAŁUJĄCE NA OBSZARY EKOTURYSTYCZNE Granice (administracyjne) rozmiar 10 x 10 km Obszar roboczy obejmuje teren następujących gmin regionu: Milówka, powiat żywiecki osady: Nieledwia Rajcza, powiat żywiecki (zasadnicza część obszaru roboczego) osady: Rajcza,Rycerka Dolna, Rycerka Górna, Sól, Sól-Kiczora Ujsoły, powiat żywiecki osady: Ujsoły Teren roboczy znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Beskidu Żywieckiego 18
zagrożenie powodziami Największe zagrożenia stwarzają potoki górskie o znacznych spadkach. Część z nich to cieki okresowe uaktywniające się tylko podczas roztopów i opadów. Wszystkie cieki na wyznaczonym obszarze charakteryzują się szybkimi zmianami w ilości przepływającej wody związanymi z opadami atmosferycznymi. Ze względu na intensywność zjawiska mogą nawet stwarzać zagrożenie życia, cechują się dużym stopniem nieprzewidywalności. zagrożenie huraganami Górski charakter obszaru powoduje występowanie pewnych specyficznych zjawisk meteorologicznych. Jednym z nich są tzw. porywy wiatru (silny, porywisty wiatr, który jest przyczyną większości szkód,,dynamicznych polegający na zrywaniu dachów, zwalaniu się drzew itp.) Obszar roboczy z uwagi na swoje położenie, w terenie o bardzo urozmaiconej rzeźbie, oznacza się niezwykle zróżnicowanymi stosunkami anemologicznymi. Ta urozmaicona rzeźba terenu przyczynia się do powstawania wiatrów fenowych /halnych/ i występowania lokalnej cyrkulacji górsko dolinnej. Wiatry fenowe znacznie przyczyniają się do wzrostu temperatury powietrza, w okresach zimowych powodują niekiedy bardzo szybki zanik pokrywy śnieżnej, a w ekstremalnych przypadkach, przy bardzo dużych prędkościach wiatru wyrządzają znaczne szkody przyrodnicze i gospodarcze. Największym udziałem zjawisk fenowych charakteryzują się marzec, październik i listopad. 6.2.1. Zadania zarządzania kryzysowego i ekoturystyka Turystyka ma wieloraki wpływ na środowisko zarówno poprzez zawłaszczanie zasobów służących różnym celom jak i także w wyniku odprowadzania zanieczyszczeń. Jednocześnie rozwój turystyki związany jest nierozerwalnie z walorami przyrodniczymi. Zazwyczaj to, co najciekawsze z punktu widzenia turysty jest również najbardziej cenne przyrodniczo i powinno być chronione, również przed dowolną penetracją turystyczną. Udział turystyki w degradacji środowiska naturalnego szacowany jest na 5 7 %. Jej formy organizacyjne i koncentracja w czasie oraz przestrzeni przyczyniają się do znacznego wpływu na środowisko, prowadząc w niektórych obszarach do znacznej degradacji środowiska, a tym samym przyrodniczych walorów turystycznych. Zarówno ruch masowy jak i źle zaplanowane elementy infrastruktury, funkcjonujące na obszarach o cennych walorach przyrodniczych czy w ich sąsiedztwie, mogą okazać się szczególnie uciążliwe dla środowiska. Nie tylko wielkie centra, ale nawet rozproszone, lecz liczne obiekty, stanowią zagrożenie dla terenów wrażliwych przyrodniczo. Rozbudowa infrastruktury turystycznej stanowi również zagrożenie dla jakości środowiska (czystość wód, powietrza, gleb), krajobrazu czy stanu bioróżnorodności. 19
ZASOBY Teren, surowce, metale, drewno, itp. Infrastruktura, budynki, budownictwo ODDZIAŁYWANIE Zanieczyszczenie powietrza, zmiany klimatyczne, fragmentacja krajobrazu. Surowce, metale, energia, plastik, szkło. Pojazdy i ich produkcja Zanieczyszczenie powietrza, wody, odpady. Energie. Podróże tam i z powrotem Zanieczyszczenie powietrza, zmiany klimatyczne, hałas. Energia, woda. Pobyt Zanieczyszczenie powietrza, zmiany Rys. 1. Oddziaływanie turystyki na środowisko Wszędzie tam, gdzie turystyka ma miejsce, plagą jest zaśmiecanie terenu oraz wzrost ilości wykorzystanych zasobów wody, coraz większe zapotrzebowanie w energię ze wszystkimi negatywnymi skutkami jej wytwarzania, produkcję dóbr będących przedmiotem zakupów turystycznych i towarzyszącemu temu często nadmierna konsumpcja. Presja turystyczna, wiążąca się z zaśmiecaniem środowiska, wpływa negatywnie na szatę roślinną, glebę i hydrosferę, a także na życie mazofauny oraz kręgowców. Powoduje ona zagrożenia chemiczne i fizyczne. Chemiczne oddziaływanie człowieka jest związane z przedostawaniem się do ekosystemów naturalnych różnych substancji pochodzenia zwierzęcego. Spacery poza ścieżkami wiążą się 20
z wydeptywaniem szaty roślinnej, a co za tym idzie eliminacją niektórych gatunków, będących niekiedy pod ochroną. Istniejące i powstające ścieżki prowadzą do fragmentacji siedlisk i ograniczenia prawidłowego rozmnażania się i rozwoju zwierząt i roślin. Liczebność roślin jest także ograniczona zrywaniem przez spacerowiczów wielu atrakcyjnych pod względem wyglądu gatunków roślin. Do fizycznych oddziaływań na przyrodę zalicza się także uszkadzanie kory drzew ostrymi narzędziami oraz łamanie gałęzi i mniejszych drzew. Częstym i bardzo groźnym skutkiem działalności turystów są nieumyślne podpalenia. Hałas wywoływany przez turystów w połączeniu z pozostawianym przez nich zapachem stresuje i płoszy zwierzynę. W polskiej praktyce rozwoju turystyki jej uczestnicy bardziej kierują się zaspokajaniem potrzeb niż uwarunkowaniami trwałego rozwoju tej społecznej i gospodarczej dziedziny życia. Zaspokojeniu potrzeb nie odpowiada infrastruktura transportowa kraju, choć powoduje ona wzmożony ruch pojazdów. Do poprawy dostępności rejonów, miejscowości i obiektów turystycznych jest postulowana tylko koncepcja budowy dróg szybkiego ruchu i autostrad, bez względu na to, że niebezpiecznie zwiększy to presje ruchu turystycznego na środowisko regionów recepcyjnych, a w nich należy liczyć się ze wzrostem zanieczyszczenia powietrza, wzmożonym hałasem, zwiększeniem wykorzystania zasobów nieodnawialnych lub słabo odnawialnych zawłaszczeniem przestrzeni, fragmentacją krajobrazu, prowadząc do jego zubożenia nawet dla percepcji turystycznej oraz zagrożenia dla gatunków, które nie są w stanie przetrwać w wyizolowanych wyspach pomiędzy ciągami infrastruktury transportowej. Zagrożenie ze strony turystyki nasila się na obszarach szczególnie popularnych, w strefach masowego wypoczynku, gdy dochodzi do nieprzestrzegania ustalonych wcześniej norm dopuszczalnego obciążenia ruchu turystycznego, gdy infrastruktura turystyczna i paraturystyczna (kanalizacja, wodociągi, wywóz śmieci, baza noclegowa) nie jest dostosowana do liczby. Istotne znaczenie dla globalnych zmian klimatycznych ma rozwój turystyki zwłaszcza coraz częstsze i coraz szybsze przemieszczanie się osób. Ważną role odgrywa tu transport lotniczy, który rozwija się najszybciej, jak również masowa motoryzacja. W Polsce przewiduje się, że emisja CO 2 podstawowego gazu cieplarnianego z transportu bez lotnictwa może wzrosnąć w okresie od 2001r. do 2015r. o 80 %. Przewidywany w Polsce rozwój ruchu turystycznego, a wraz z nim rozwój transportu, będzie przyczyniał się w istotny sposób do zmian klimatycznych, a tym samym do wielu negatywnych konsekwencji z tym związanych, w szczególności coraz częstsze i o coraz większym nasileniu ekstrema pogodowe. 21
6.2.2. Wpływ kryzysów na aktywność ekoturystyczną Numer 1. 2. 3. 4. 5. 6. Kraj / Jednostka administracyjna / Teren ochrony krajobrazowej kłobucki / Załęczański Park Krajobrazowy kłobucki, lubliniecki, częstochowski / Park Krajobrazowy Lasy Nad Górną Liswartą raciborski, gliwicki, rybnicki, miasto Gliwice / Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich cieszyński, bielski, żywiecki, miasto Bielsko Biała / Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego Żywiecki Park Krajobrazowy żywiecki, bielski / Park Krajobrazowy Beskidu Małego Zagrożenia krytyczne / stopień niebezpieczeństwa Wpływ zagrożeń krytycznych Uwagi Patrz Rezerwat Lasek Miejski nad Puńcówką - - Patrz Rezerwaty: Butorza, Dziobaki, Muńcoł, Oszast - - Patrz Rezerwaty: Szeroka i Zasolnica - - 22
7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. zawierciański, myszkowski, częstochowski / Park Krajobrazowy Orlich Gniazd częstochowski / Park Krajobrazowy Stawki pszczyński / Rezerwat Babczyna Dolina cieszyński / Rezerwat Barania Góra częstochowski / Rezerwat Borek kłobucki / Rezerwat Bukowa Góra częstochowski/ Rezerwat Bukowa Kępa Rezerwat Butorza lubliniecki / Rezerwat Cisy Koło Sierakowa a) szybkie zmiany w ilości przepływającej wody związane z a) zagrożenie powodziami / 7 opadami stopień niebezpieczeństwa; atmosferycznymi może b) zagrożenie huraganami / 3 stwarzać zagrożenie stopień niebezpieczeństwa życia; - b) szkody przyrodnicze i gospodarcze 23
16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. lubliniecki / Rezerwat Cisy nad Liswartą myszkowski / Rezerwat Cisy w Hucie Starej lubliniecki / Rezerwat Cisy w Łebkach cieszyński / Rezerwat Czantoria kłobucki / Rezerwat Dębowa Góra bielski / Rezerwat Dolina Łańskiego Potoku Polska / miasto Jaworzno / Rezerwat Dolina Żabnika Rezerwat Dziobaki Rezerwat Gawroniec zawierciański / Rezerwat Góra Chełm lubliniecki / Rezerwat Góra Grojec a) szybkie zmiany w ilości przepływającej wody związane z a) zagrożenie powodziami / 7 opadami stopień niebezpieczeństwa; atmosferycznymi może b) zagrożenie huraganami / 3 stwarzać zagrożenie stopień niebezpieczeństwa życia; - b) szkody przyrodnicze i gospodarcze 24
27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. zawierciański / Rezerwat Góra Zborów Rezerwat Grapa gliwicki / Rezerwat Hubert bielski / Rezerwat Jaworzyna lubliniecki / Rezerwat Jeleniak Mikuliny częstochowski / Rezerwat Kaliszak zawierciański / Rezerwat Kępina cieszyński / Rezerwat Kopce Rezerwat Kuźnie cieszyński / Rezerwat Lasek Miejski nad Olzą cieszyński / Rezerwat Lasek Miejski nad Puńcówką a) wysokie stany wody a) zagrożenie powodziowe w będące następstwem dolinie rzeki Pucówki / 8 gwałtownych ulew stopień niebezpieczeństwa powodują lokalne - podtopienia 38. Polska / miasto Katowice / Rezerwat Las Murckowski 25
39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. lubliniecki / Rezerwat Łęg nad Młynówką raciborski / Rezerwat Łężczak Rezerwat Madohora kłobucki / Rezerwat Modrzewiowa Góra bielski / Rezerwat Morzyk Rezerwat Muńcoł Polska / miasto Katowice / Rezerwat Ochojec częstochowski / Rezerwat Ostrężnik a) szybkie zmiany w ilości przepływającej wody związane z a) zagrożenie powodziami / 7 opadami stopień niebezpieczeństwa; atmosferycznymi może b) zagrożenie huraganami / 3 stwarzać zagrożenie stopień niebezpieczeństwa życia; - b) szkody przyrodnicze i gospodarcze 26
47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. Rezerwat Oszast częstochowski / Rezerwat Parkowe Rezerwat Pilsko Rezerwat Pięć Kopców Rezerwat Pod Rysianką lubliniecki / Rezerwat Rajchowa Góra Rezerwat Romanka bielski / Rezerwat Rotuz zawierciański / Rezerwat Ruskie Góry Polska / miasto Bytom / Rezerwat Segiet cieszyński / Rezerwat Skarpa Wiślicka zawierciański / Rezerwat Smoleń a) szybkie zmiany w ilości przepływającej wody związane z a) zagrożenie powodziami / 7 opadami stopień niebezpieczeństwa; atmosferycznymi może b) zagrożenie huraganami / 3 stwarzać zagrożenie stopień niebezpieczeństwa życia; - b) szkody przyrodnicze i gospodarcze 27
59. 60. 61. 62. 63. częstochowski / Rezerwat Sokole Góry kłobucki / Rezerwat Stawiska bielski / Rezerwat Stok Szyndzielni kłobucki / Rezerwat Szachownica Rezerwat Szeroka w Beskidzie Małym a) w przypadku katastrofy lub awarii zbiornika Porąbka i Czaniec może nastąpić zatopienie 494 ha powierzchni zagrożenie dla 1550 a) katastrofalne zatopienia / 2 mieszkańców; stopień niebezpieczeństwa b) mogą wystąpić w wyniku długotrwałych b) zagrożenia powodziowe opadów - związane z rzeką Soła / 8 atmosferycznych stopień niebezpieczeństwa - bez przelania zapórpowódź obejmie 30% gminy Porąbka; - przelaniem zapory w Porąbce oraz Czańcu powódź obejmie 50% gminy 28
64. 65. 66. 67. 68. Rezerwat Śrubita częstochowski / Rezerwat Wielki Las cieszyński / Rezerwat Wisła cieszyński / Rezerwat Zadni Gaj kłobucki / Rezerwat Zamczysko a) szybkie zmiany w ilości przepływającej wody związane z a) zagrożenie powodziami / 7 opadami stopień niebezpieczeństwa; atmosferycznymi może b) zagrożenie huraganami / 3 stwarzać zagrożenie stopień niebezpieczeństwa życia; - b) szkody przyrodnicze i gospodarcze 29
a) w przypadku katastrofy lub awarii zbiornika Porąbka i Czaniec może nastąpić zatopienie 494 ha powierzchni zagrożenie dla 1550 69. bielski / Rezerwat Zasolnica a) katastrofalne zatopienia / 2 stopień niebezpieczeństwa b) zagrożenia powodziowe związane z rzeką Soła / 8 stopień niebezpieczeństwa mieszkańców; b) mogą wystąpić w wyniku długotrwałych opadów atmosferycznych - bez przelania zapór- - powódź obejmie 30% gminy Porąbka; - przelaniem zapory w Porąbce oraz Czańcu powódź obejmie 50% gminy 70. 71. częstochowski / Rezerwat Zielona Góra pszczyński / Rezerwat Żubrowisko ANALIZA SWOT Analiza SWOT wchodzi w skład Strategia rozwoju turystyki w Województwie Śląskim na lata 2004-2013 uchwalonej przez Sejmik Województwa Śląskiego w dniu 20 grudnia 2004 Strategia określa priorytety rozwoju, cele i kierunki działań na rzecz turystyki do roku 2013. Głównym celem Strategii jest rozwój turystyki biznesowej, miejskiej, tranzytowej, aktywnej oraz agroturystyki. Wśród 30
głównych zadań znalazły się także podnoszenie jakości usług turystycznych oraz budowa systemu wsparcia markowych produktów turystycznych. Mocne strony 1. Relatywnie dobra dostępność komunikacyjna najatrakcyjniejszych trenów województwa. 2. Dobre połączenia komunikacyjne (drogowe, kolejowe, lotnicze). 3. Dobra infrastruktura dla aktywnego wypoczynku na niektórych obszarach, zwłaszcza w południowej części. 4. Wysokie i zróżnicowane walory przyrodnicze województwa śląskiego 5. Duża ilość atrakcyjnych pod względem turystycznym obszarów i obiektów chronionych. 6. Ciekawa i różnorodna oferta rozrywkowa 7. Bardzo wysoka ranga zabytków będących miejscami pątniczymi. 8. Unikalny w skali kraju charakter Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. 9. Obecność w regionie zagranicznych sieci hotelowych. 10. Rozbudowana baza turystyczna, zwłaszcza w rejonach górskich. 11. Duże zainteresowanie mieszkańców miast krótkim aktywnym wypoczynkiem w pobliskiej okolicy. 12. Lotnisko obsługujące międzynarodowe połączenia lotnicze oraz sieć lotnisk sportowych. 13. Liczne, zachowane w prawie niezmienionym stanie obiekty i budynki (XIX w.). 14. Występowanie osiedli o unikatowym w skali Europy charakterze ( np. Giszowiec, kolonia Rymer). 15. Wysoka konkurencyjność cenowa w strefie przygranicznej przyciągająca turystów zagranicznych. 16. Występowanie kilku ośrodków naukowych kształcących w zakresie turystyki. 17. Istnienie znacznych rezerw kapitału ludzkiego, możliwego do wykorzystania w usługach turystycznych. Słabe strony 1. Nierównomierne i słabe zagospodarowanie atrakcyjnych obszarów w województwie. 2. Brak koncepcji zagospodarowania i użytkowania obiektów i terenów poprzemysłowych 3. Niewystarczająca liczba szlaków turystycznych (rowerowych, konnych, narciarskich). 4. Niedostateczna ilość ścieżek dydaktycznych i proekologicznych na obszarach atrakcyjnych turystycznie 31
5. Brak lub złe oznakowanie obszarów chronionych. 6. Brak lub źle działające informacje turystyczne (niedostateczne lub błędne informacje). 7. Brak sprawnego regionalnego i lokalnego systemu informacji turystycznej. 8. Utrzymująca się popularność turystyki wyjazdowej wśród mieszkańców regionu. 9. Brak lub złe oznaczenie miejsc i obszarów atrakcyjnych turystycznie. 10. Infrastruktura drogowa niedostosowana do potrzeb turystyki w szczególności w obszarach przygranicznych. 11. Brak parkingów w wielu miastach o znaczeniu turystycznym. 12. Brak składników poszerzających produkt turystyki pielgrzymkowej. 13. Niewystarczająca współpraca sektora turystycznego z ośrodkami naukowymi. 14. Niewystarczająca wiedza branży turystycznej o możliwościach wykorzystania nowoczesnych technologii, szczególnie informatycznych. 15. Niepełna wiedza administracji lokalnej oraz przedsiębiorstw turystycznych o możliwościach wykorzystania różnych instrumentów finansowych. 16. Niewystarczająca współpraca wewnętrzna i zewnętrzna branży turystycznej. 17. Niewydolny system promocji turystycznej. 18. Brak monitoringu ruchu turystycznego w województwie. 19. Niezadowalający stan sanitarny obszarów recepcji turystycznej. 20. Duży stopień wyeksploatowania bazy turystycznej w szczególności uzdrowiskowej, wczasowej i schronisk górskich. 21. Stosunkowo niski poziom kwalifikacji kadr turystycznych. Szanse 1. W miarę stabilna gospodarka europejska i światowa. 2. Poprawa wizerunku turystyki w Polsce. 3. Rozwój turystyki tranzytowej w związku z wstąpieniem do Unii Europejskiej. 4. Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej województwa również dla sektora turystycznego (baza noclegowa, baza gastronomiczna, baza towarzysząca). 5. Docenianie turystyki jako istotnego czynnika restrukturyzacji i aktywizacji gospodarczej. 6. Rozwój ruchu lotniczego, w tym międzynarodowych i krajowych połączeń lotniczych, zwłaszcza ze strony tzw. tanich przewoźników. 32
7. Rozwój współpracy przygranicznej z Czechami i Słowacją. 8. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej stwarzające możliwość wykorzystania programów i funduszy pomocowych, w tym dla rozwoju sektora turystyki. 9. Transfer nowych technik, rozwiązań organizacyjnych w branży turystycznej, umożliwiający efektywniejsze działanie np. w rezerwacji miejsc, zakupu biletów, płatności kartą itd. 10. Dostrzeganie przez podmioty branży turystycznej potrzeby osiągania standardów europejskich przez wdrażanie systemów zarządzania jakością (EMAS, ISO 14000) oraz wdrażanie rozwiązań proekologicznych w obiektach noclegowych, a także rozwijanie turystyki zrównoważonej. 11. Działania integracyjne w ramach euroregionów. 12. Zainteresowanie społeczeństwa poznawaniem przeszłości. 13. Duże zainteresowanie społeczeństwa zabytkami cywilizacji przemysłowej. 14. Rozwój lobby proturystycznego w regionie. 15. Nowe trendy w turystyce międzynarodowej. 16. Znaczne zainteresowanie regionem ze strony partnerów zagranicznych. Zagrożenia 1. Utrzymujący się stereotyp województwa śląskiego jak obszaru typowo przemysłowego o wysokim poziomie zanieczyszczenia, obszaru zdegradowanego, zanieczyszczonego i mało atrakcyjnego. 2. Niestabilny system prawny. 3. Wysoki poziom fiskalizmu i niespójny system podatkowy. 4. Niska siła nabywcza społeczeństwa(bariera popytu). 5. Wysoka konkurencyjność turystycznych wyjazdów zagranicznych w stosunku do oferty turystyki krajowej. 6. Spadek ruchu turystycznego krajowego i międzynarodowego. 7. Silna konkurencyjność turystycznych wyjazdów zagranicznych dla turystyki krajowej. 8. Silna konkurencyjność regionów sąsiednich Czech i Słowacji. 9. Spadek obrotów w handlu przygranicznym w związku z wstąpieniem Polski do UE. 10. Niedostosowana do wymogów współczesnej turystyki infrastruktura techniczna w tym drogowa i transportowa. 11. Skomplikowany i ograniczony dostęp branży turystycznej do zewnętrznych źródeł finansowania. 33
12. Brak jednolitego i przejrzystego systemu wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw w tym także z branży turystycznej. 13. Nieefektywny system komunikacji i informacji w branży turystycznej. 14. Degradacja walorów przyrodniczych i krajobrazowych w obrębie obszarów chronionych, w wyniku niezrównoważonego korzystania. 6.3. ROLE I DZIAŁANIA PODMIOTÓW ZARZĄDZNIA KRYZYSOWEGO W ZABEZPIECZENIU EKOTURYSTYKI Jednostki zarządzania kryzysowego można podzielić na: organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego (decydenci); zespoły opiniodawczo-doradcze; centra zarządzania kryzysowego. centra ratownicze(pełniące funkcje łącznika pomiędzy systemem zarządzania kryzysowego a systemem ochrony ludności. Na poziomie krajowym: Decydent - na szczeblu centralnym funkcję decydenta pełni kolegialny organ wykonawczy Rada Ministrów, niezbędne jest wyznaczenia organu pełniącego funkcje decyzyjne w sytuacjach niecierpiących zwłoki. W polskim rozwiązaniu rolę tę pełni minister właściwy ds. wewnętrznych. Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, w skład zespołu wchodzą: 1) Prezes Rady Ministrów - przewodniczący; 2) Minister Obrony Narodowej i minister właściwy do spraw wewnętrznych - zastępcy przewodniczącego; 3) Minister Spraw Zagranicznych; 4) Minister Koordynator Służb Specjalnych. Do kompetencji zespołu należy: 1) przygotowywanie propozycji użycia sił i środków niezbędnych do opanowania sytuacji kryzysowych; 2) doradzanie w zakresie koordynacji działań organów administracji rządowej, instytucji państwowych i służb w sytuacjach kryzysowych; 34
3) opiniowanie sprawozdań końcowych z działań podejmowanych w związku z zarządzaniem kryzysowym; 4) opiniowanie potrzeb w zakresie odtwarzania infrastruktury lub przywrócenia jej pierwotnego charakteru; 5) opiniowanie i przedkładanie do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajowego planu reagowania kryzysowego; 6) opiniowanie i przedkładanie do zatwierdzenia Radzie Ministrów krajowego i wojewódzkich planów ochrony infrastruktury krytycznej; 7) opiniowanie projektów zarządzeń Prezesa Rady Ministrów dotyczących wykazu przedsięwzięć Narodowego Systemu Pogotowia Kryzysowego; 8) opiniowanie projektów decyzji Rady Ministrów dotyczących wprowadzania przedsięwzięć z wykazu przedsięwzięć Narodowy System Pogotowia Kryzysowego (NSPK); 9) organizowanie współdziałania ze związkami kryzysowych straży pożarnych w sytuacjach kryzysowych. Na szczebelu województwa: Decydent: organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego jest wojewoda. Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego W skład zespołu wojewódzkiego wchodzą wojewoda jako przewodniczący, dyrektor wydziału bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego w urzędzie wojewódzkim jako zastępca przewodniczącego, a także inne osoby wskazane przez przewodniczącego w zależności od potrzeb, wskazane spośród: 1) kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich; 2) osób zatrudnionych w urzędzie wojewódzkim lub w jednostkach organizacyjnych służb, inspekcji i straży wojewódzkich; 3) osób zatrudnionych w regionalnych zarządach gospodarki wodnej, wojewódzkich zarządach melioracji i urządzeń wodnych oraz Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Ponadto: przewodniczący może postanowić o włączeniu w skład zespołu wojewódzkiego Szefa Wojewódzkiego 35
Sztabu Wojskowego lub jego przedstawiciela, w skład zespołu wojewódzkiego może wchodzić przedstawiciel samorządu województwa, wyznaczony przez marszałka województwa, w skład zespołu wojewódzkiego mogą wchodzić inne osoby zaproszone przez przewodniczącego. Do zadań zespołu wojewódzkiego należy w szczególności: 1) ocena występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo publiczne i prognozowanie tych zagrożeń; 2) przygotowanie propozycji działań i przedstawienie wojewodzie wniosków dotyczących wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w wojewódzkim planie reagowania kryzysowego; 3) przekazywanie do wiadomości publicznej informacji związanych z zagrożeniami; 4) opiniowanie wojewódzkiego planu reagowania kryzysowego; 5) opiniowanie wojewódzkiego planu ochrony infrastruktury krytycznej. Za realizację zadań z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie województwa odpowiada wydział bezpieczeństwa i zarządzania kryzysowego urzędu wojewódzkiego, który zapewnia również obsługę wojewódzkiego centrum zarządzania kryzysowego. Do zadań wydziału należy w szczególności: 1) gromadzenie i przetwarzanie danych oraz ocena zagrożeń występujących na obszarze województwa; 2) organizacja i nadzór nad systemem ochrony ludności na obszarze województwa; 3) monitorowanie, analizowanie i prognozowanie rozwoju zagrożeń na obszarze województwa; 4) dostarczanie niezbędnych informacji dotyczących aktualnego stanu bezpieczeństwa dla wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego Narodowego Centrum Zarządzania Kryzysowego; 5) współpraca z powiatowymi zespołami zarządzania kryzysowego; 6) zapewnienie funkcjonowania wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego, w tym dokumentowanie jego prac; 7) realizacja zadań stałego dyżuru w ramach gotowości obronnej państwa; 8) opracowywanie i aktualizacja wojewódzkiego planu reagowania kryzysowego; 9) przygotowywanie, w oparciu o analizę zagrożeń w poszczególnych powiatach, wytycznych wojewody do powiatowych planów reagowania kryzysowego; 36