11) rzeki Dopływ z Gruczna na terenie gmin wiejskich: Bukowiec i Świecie w powiecie

PROJEKT ROZPORZĄDZENIE NR /2012 DYREKTORA REGIONALNEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ w GDAŃSKU z dnia..2012 r. w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Na podstawie art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019, z późn. zm. 1 ) zarządza się co następuje: 1. Za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych w regionie wodnym Dolnej Wisły uznaje się wody powierzchniowe: 1) rzeki Raciąska Struga i jeziora Grochowskiego na terenie gmin wiejskich: Tuchola i Kęsowo w powiecie tucholskim, województwo kujawsko - pomorskie; 2) rzeki Kamionka, Jeziora Niwskiego, Jeziora Zamarte i Jez. Radzim na terenie gmin wiejskich: Sępólno Krajeńskie i Kamień Krajeński w powiecie sępoleńskim oraz gmin wiejskich: Gostycyn i Kęsowo w powiecie tucholskim, województwo kujawsko pomorskie; 3) rzeki Krówka na terenie gmin wiejskich: Koronowo i Sicienko w powiecie bydgoskim oraz gminy wiejskiej Sośno w powiecie sępoleńskim, województwo kujawsko - pomorskie; 4) rzeki Dopływ spod Gościeradza na terenie gmin wiejskich: Koronowo i Sicienko w powiecie bydgoskim, województwo kujawsko - pomorskie; 5) rzeki Sucha na terenie gminy wiejskiej Lubiewo w powiecie tucholskim, województwo kujawsko - pomorskie; 6) rzeki Kotomierzycy na terenie gmin wiejskich: Pruszcz i Bukowiec w powiecie świeckim oraz gmin wiejskich: Dobrcz, Koronowo i Osielsko w powiecie bydgoskim, 7) rzeki Struga Graniczna na terenie gmin wiejskich: Świekatowo, Pruszcz i Bukowiec w powiecie świeckim oraz gmin wiejskich: Dobrcz i Koronowo w powiecie bydgoskim, 8) rzeki Struga Niewieścińska na terenie gmin wiejskich: Świecie i Pruszcz w powiecie świeckim oraz gminy wiejskiej Dobrcz w powiecie bydgoskim, województwo kujawsko- 1 Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 267, poz. 2255, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217 i Nr 227, poz. 1658, z 2007 r. Nr 21, poz. 125, Nr 64, poz. 427 i Nr 75, poz. 493, Nr 88, poz. 587, Nr 147, poz. 1033, Nr 176, poz. 1238, Nr 181, poz. 1286 i Nr 231, poz. 1704, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 i Nr 227, poz. 1505, z 2009 r. Nr 168, poz. 1323 i Nr 215, poz. 1664, z 2010 r. Nr 44, poz. 253, Nr 96, poz. 620, Nr 44, poz. 253 i Nr 182, poz. 1228 oraz 2011r. Nr 32, poz. 159 1

pomorskie; 9) rzeki Dopływ spod Gawrońca na terenie gmin wiejskich: Bukowiec, Pruszcz i Świecie w powiecie świeckim, 10) rzeki Wyrwa na terenie gmin wiejskich: Świecie, Bukowiec, Świekatowo i Lniano w powiecie świeckim, 11) rzeki Dopływ z Gruczna na terenie gmin wiejskich: Bukowiec i Świecie w powiecie świeckim, 12) rzeki Dopływ z Biechówka na terenie gminy wiejskiej Drzycim w powiecie świeckim, 13) rzeki Dopływ z Drzycimia na terenie gminy wiejskiej Drzycim w powiecie świeckim, 14) rzeki Dopływ z jez. Stelchno na terenie gmin wiejskich: Świecie i Jeżewo w powiecie świeckim, 15) rzeki Młyńska Struga na terenie gminy wiejskiej Warlubie w powiecie świeckim, 16) rzeki Osa, Jeziora Łasińskiego, Świętego i Płowęż na terenie gmin wiejskich: Rogóźno, Gruta, Grudziądz, Łasin, Świecie nad Osą w powiecie grudziądzkim i gminy wiejskiej Jabłonowo Pomorskie w powiecie brodnickim, 17) rzeki Gardęga, Jeziora Kuchnia i Jeziora Nogat na terenie gmin wiejskich: Rogóźno i Łasin w powiecie grudziądzkim, 18) rzeki Radzyńska Struga na terenie gmin wiejskich: Świecie nad Osą, Gruta i Radzyń Chełmiński w powiecie grudziądzkim oraz gminy wiejskiej Wąbrzeźno w powiecie wąbrzeskim; 19) rzeki Lutryna na terenie gmin wiejskich: Świecie nad Osą i Radzyń Chełmiński w powiecie grudziądzkim, gmin wiejskich: Wąbrzeźno i Książki w powiecie wąbrzeskim oraz gmin wiejskich: Bobrowo i Jabłonowo Pomorskie w powiecie brodnickim, 20) rzeki Kujawka i Jeziora Wieczno Północne na terenie gmin wiejskich: Dębowa Łąka w powiecie Wąbrzeskim, Bobrowo w powiecie brodnickim i Golub-Dobrzyń w powiecie golubsko dobrzyńskim, 21) rzeki Bacha na terenie gmin wiejskich Lubicz, Łysomice i Chełmża w powiecie toruńskim, gminy wiejskiej Kowalewo Pomorskie w powiecie golubsko-dobrzyńskim, gmin wiejskich Wąbrzeźno i Płużnica w powiecie wąbrzeskim oraz gminy wiejskiej Lisewo w powiecie chełmińskim, 22) rzeki Dopływ spod Wielbądza na terenie gmin wiejskich Wąbrzeźno i Płużnica w powiecie wąbrzeskim oraz gminy wiejskiej Lisewo w powiecie chełmińskim, 23) rzeki Dopływ z Brzeźna na terenie gminy wiejskiej Lubicz w powiecie toruńskim, 24) rzeki Młynówka na terenie gmin wiejskich: Grudziądz w powiecie grudziądzkim, Płużnica w powiecie wąbrzeskim oraz gminy wiejskie Lisewo i Stolno w powiecie chełmińskim, 25) rzekiżacka Struga, Jeziora Kornatowskiego i Jeziora Czystego na terenie gmin wiejskich: Lisewo, Papowo Biskupie i Stolno w powiecie chełmińskim, województwo kujawsko - pomorskie; 2

26) rzeki Struga Łysomicka na terenie gmin wiejskich: Zławieś Wielka, Łysomice, Chełmża i Łubianka w powiecie toruńskim oraz gminy wiejskiej Unisław w powiecie chełmińskim, 27) rzeki Dopływ z Siemonia na terenie gmin wiejskich: Dąbrowa Chełmińska i Unisław w powiecie chełmińskim oraz gminy wiejskiej Zławieś Wielka w powiecie toruńskim, 28) rzeki Czarna na terenie gmin wiejskich: Kowalewo Pomorskie i Golub-Dobrzyń w powiecie golubsko dobrzyńskim, 29) rzeki Jordan na terenie gmin wiejskich: Obrowo i Czernikowo w powiecie toruńskim, 30) rzeki Lubianka Jeziora Steklińskiego (Steklin) i Jeziora Kikolskiego na terenie gmin wiejskich: Golub-Dobrzyń, Ciechocin i Zbójno w powiecie golubsko dobrzyńskim, Obrowo i Czernikowo w powiecie toruńskim oraz Kikół w powiecie lipnowskim, 31) rzeki Ruziec i Jeziora Ostrowickiego na terenie gmin wiejskich: Brzuze i Rogowo w powiecie rypińskim, Chrostkowo i Kikół w powiecie lipnowskim oraz Zbójno, Golub- Dobrzyń i Radomin w powiecie golubsko dobrzyńskim, województwo kujawsko pomorskie; 32) rzeki Radomińska Struga na terenie gminy wiejskiej Radomin w powiecie golubsko dobrzyńskim, 33) rzeki Dopływ z Płonnego na terenie gminy wiejskiej Radomin w powiecie golubsko dobrzyńskim, 34) rzeki Dopływ spod Jankowa na terenie gminy wiejskiej Lipno w powiecie lipnowskim, 35) rzeki Pisia na terenie gmin wiejskich: Górzno, Świedziebnia i Osiek w powiecie brodnickim, 36) rzeki Samionka z jez. Samińskim na terenie gmin wiejskich: Grążawy i Brzozie w powiecie brodnickim, 37) rzeki Dopływ z Murzynna na terenie gminy wiejskiej Gniewkowo w powiecie inowrocławskim, 38) rzeki Tążyna na obszarze gmin wiejskich: Aleksandrów Kujawski, Koneck, Bądkowo, Waganiec, Zakrzewo i Raciążek w powiecie aleksandrowskim oraz gmin wiejskich: Dąbrowa Biskupia i Gniewkowo w powiecie inowrocławskim, województwo kujawsko pomorskie. 39) Kanału Parchańskiego na terenie gmin wiejskich: Rojewo, Gniewkowo, Inowrocław i Dąbrowa Biskupia w powiecie inowrocławskim, 40) rzeki Dopływ z Gnojna na terenie gminy wiejskiej Bobrowniki w powiecie lipnowskim, 41) rzeki Dopływ z Marszałkowa na terenie gmin wiejskich: Bądkowo i Waganiec w powiecie aleksandrowskim oraz gminy wiejskiej Lubanie w powiecie włocławskim, 42) rzeki Dopływ z Sierzchowa na terenie gmin wiejskich: Nieszawa, Raciążek i Waganiec w powiecie aleksandrowskim, 3

2. Za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się wody podziemne w zasięgu wyznaczonych obszarów szczególnie narażonych w regionie wodnym Dolnej Wisły. 3.1. Za obszary szczególnie narażone w regionie wodnym Dolnej Wisły, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych należy ograniczyć uznaje się: 1) obszar w zlewni rzeki Raciąska Struga na terenie gmin wiejskich: Tuchola i Kęsowo w powiecie tucholskim, województwo kujawsko - pomorskie; 2) obszar w zlewni rzeki Kamionka na terenie gmin wiejskich: Sępólno Krajeńskie i Kamień Krajeński w powiecie sępoleńskim oraz gmin wiejskich: Gostycyn i Kęsowo w powiecie tucholskim, 3) obszar w zlewniach rzek Krówka i Dopływ spod Gościeradza na terenie gmin wiejskich: Koronowo i Sicienko w powiecie bydgoskim oraz gminy wiejskiej Sośno w powiecie sępoleńskim, województwo kujawsko - pomorskie; 4) obszar w zlewni rzeki Sucha na terenie gminy wiejskiej Lubiewo w powiecie tucholskim, województwo kujawsko - pomorskie; 5) obszar w zlewniach rzek Kotomierzyca i Struga Graniczna na terenie gmin wiejskich: Świekatowo, Pruszcz i Bukowiec w powiecie świeckim oraz gmin wiejskich: Dobrcz, Koronowo i Osielsko w powiecie bydgoskim, 6) obszar w zlewniach rzek Struga Niewieścińska i Dopływ spod Gawrońca na terenie gmin wiejskich: Pruszcz, Bukowiec i Świecie w powiecie świeckim oraz gminy wiejskiej Dobrcz w powiecie bydgoskim, 7) obszar w zlewniach rzek Wyrwa, Dopływ z Gruczna, Dopływ z Biechówka i Dopływ z Drzycimia na terenie gmin wiejskich: Świecie, Bukowiec, Świekatowo, Drzycim i Lniano w powiecie świeckim, 8) obszar w zlewni rzeki Dopływ z jez. Stelchno na terenie gmin wiejskich: Świecie i Jeżewo w powiecie świeckim, 9) obszar w zlewni rzeki Młyńska Struga na terenie gminy wiejskiej Warlubie w powiecie świeckim, 10) obszar w zlewniach rzek Osa, Gardęga, Radzyńska Struga i Lutryna na terenie gmin wiejskich: Rogóźno, Gruta, Grudziądz, Łasin, Świecie nad Osą i Radzyń Chełmiński w powiecie grudziądzkim, gmin wiejskich: Jabłonowo Pomorskie i Bobrowo w powiecie brodnickim oraz gmin wiejskich: Wąbrzeźno i Książki w powiecie wąbrzeskim, 11) obszar w zlewni rzeki Kujawka na terenie gmin wiejskich: Dębowa Łąka w powiecie Wąbrzeskim, Bobrowo w powiecie brodnickim i Golub-Dobrzyń w powiecie golubsko dobrzyńskim, 12) obszar w zlewni rzeki Bacha, Dopływ spod Wielbądza i Dopływ z Brzeźna na terenie gmin wiejskich Wąbrzeźno i Płużnica w powiecie wąbrzeskim, gminy wiejskiej Lisewo w powiecie chełmińskim, gmin wiejskich Chełmża, Lubicz, Łysomice w powiecie toruńskim oraz gminy wiejskiej Kowalewo Pomorskie w powiecie golubskodobrzyńskim, 13) obszar w zlewniach rzek Młynówka i Żacka Struga na terenie gmin wiejskich: Grudziądz w powiecie grudziądzkim, Płużnica w powiecie wąbrzeskim oraz gmin wiejskich Lisewo, 4

Papowo Biskupie i Stolno w powiecie chełmińskim, województwo kujawsko pomorskie; 14) obszar w zlewniach rzek Struga Łysomicka i Dopływ z Siemonia na terenie gmin wiejskich: Zławieś Wielka, Łysomice, Chełmża i Łubianka w powiecie toruńskim, gminy wiejskiej Dąbrowa Chełmińska w powiecie bydgoskim i gminy wiejskiej Unisław w powiecie chełmińskim, 15) obszar w zlewni rzeki Czarna na terenie gmin wiejskich: Kowalewo Pomorskie i Golub- Dobrzyń w powiecie golubsko dobrzyńskim, 16) obszar w zlewniach rzek Jordan, Lubianka, Ruziec, Radomińska Struga i Dopływ z Płonnego na terenie gmin wiejskich: Obrowo i Czernikowo w powiecie toruńskim, Golub-Dobrzyń, Radomin, Ciechocin i Zbójno w powiecie golubsko dobrzyńskim, Kikół i Chrostkowo w powiecie lipnowskim oraz Brzuze i Rogowo w powiecie rypińskim, 17) obszar w zlewni rzeki Dopływ spod Jankowa na terenie gminy wiejskiej Lipno w powiecie lipnowskim, 18) obszar w zlewni rzeki Pisia na terenie gmin wiejskich: Górzno, Świedziebnia i Osiek w powiecie brodnickim, 19) obszar w zlewni rzeki Samionka z jez. Samińskim na terenie gmin wiejskich: Grążawy i Brzozie w powiecie brodnickim, 20) obszar w zlewni rzeki Dopływ z Murzynna na terenie gminy wiejskiej Gniewkowo w powiecie inowrocławskim, 21) obszar w zlewniach rzek Tążyna, Kanał Parchański, Dopływ z Gnojna, Dopływ z Marszałkowa i Dopływ z Sierzchowa na terenie gmin wiejskich: Aleksandrów Kujawski, Koneck, Bądkowo, Waganiec, Nieszawa, Zakrzewo i Raciążek w powiecie aleksandrowskim oraz gmin wiejskich: Inowrocław, Rojewo, Dąbrowa Biskupia i Gniewkowo w powiecie inowrocławskim, Bobrowniki w powiecie lipnowskim, Lubanie w powiecie włocławskim, województwo kujawsko pomorskie. 2. Granice obszarów szczególnie narażonych, o których mowa w ust. 1 stanowią granice obrębów ewidencyjnych gmin wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia. 3. Lokalizację obszarów szczególnie narażonych określa załącznik nr 2 do rozporządzenia. 3. Traci moc rozporządzenie nr 2/2008 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku z dnia 29 kwietnia 2008r. w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć (Dz.Urz. Woj. Kujawsko-Pomorskiego z 2008r. Nr 77, poz. 1277). 4. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Kujawsko-Pomorskiego. 5

UZASADNIENIE do projektu rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej, na podstawie delegacji ustawowej wynikającej z treści art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 ze zmianami) określa wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Powyższy artykuł stanowi: Art. 47 ust. 3. Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej określi, w drodze rozporządzenia, wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć, uwzględniając: 1) zawartość związków azotu w wodach powierzchniowych i podziemnych, ze szczególnym uwzględnieniem wód pobieranych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia; 2) stopień eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych i wód przybrzeżnych, dla których czynnikiem eutrofizacji jest azot; 3) charakterystykę terenu, ze szczególnym uwzględnieniem: rodzaju działalności rolniczej, struktury użytków rolnych, koncentracji produkcji zwierzęcej, rodzaju gleb i klimatu. Przepis ten stanowi implementację do prawodawstwa polskiego dyrektywy Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991r. w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniem powodowanym przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych (zwanej dalej dyrektywą azotanową ). Ze względu na istotny wpływ źródeł rolniczych na jakość wód, Unia Europejska przywiązuje do tego zadania szczególną wagę, dokładnie analizując wdrażanie dyrektywy azotanowej w krajach członkowskich. Obecnie obowiązującym jest Rozporządzenie nr 2/2008 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie określenia wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć (Dz.Urz.Woj. Kujawsko- Pomorskiego z 2008r. Nr 77, poz. 1277). W w/w rozporządzeniu za wody wrażliwe oraz obszary szczególnie narażone (OSN) uznano: 1) wody rzeki Kotomierzycy OSN nr 1 na terenie gmin wiejskich: Pruszcz i Bukowiec położonych w powiecie świeckim oraz gminy wiejskiej Dobrcz położonej w powiecie bydgoskim, 2) wody rzeki Żackiej Strugi, Jeziora Kornatowskiego i Jeziora Czystego OSN nr 2 na terenie gmin wiejskich: Lisewo, Papowo Biskupie, Stolno - położonych w powiecie chełmińskim, 3) wody rzeki Tążyny OSN nr 3 na terenie gmin wiejskich Aleksandrów Kujawski, Koneck, Bądkowo, Waganiec i Raciążek położonych w powiecie aleksandrowskim oraz 6

gminy Dąbrowa Biskupia położonej w powiecie inowrocławskim, kujawsko - pomorskie. województwo Stosownie do art. 47 ust. 4 ustawy Prawo wodne, co 4 lata wymienione wody i obszary poddawane są weryfikacji w celu uwzględnienia zmian czynników nieprzewidzianych podczas ich wyznaczania. Dlatego w 2011 roku Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku przystąpił po raz kolejny do przeglądu wód powierzchniowych i podziemnych w obszarze działania RZGW Gdańsk i dokonał weryfikacji wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie narażonych, z których odpływ azotu do tych wód należy ograniczyć. Weryfikacja ta była zdeterminowana kilkukrotnymi wystąpieniami Komisji Europejskiej, skierowanymi do Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, wskazującymi na uchybienia zobowiązań naszego kraju, względem z dyrektywy azotanowej. Ostatnie wystąpienie Komisji Europejskiej w w/w sprawie nastąpiło pismem z dnia 24 listopada 2011r. w którym Sekretariat Generalny Komisji Europejskiej skierował do Rzeczpospolitej Polskiej Uzasadnioną opinię Naruszenie nr 2010/2063 w związku z uchybieniem zobowiązań wynikających z art. 3 wraz z załącznikiem I oraz art. 5, także w związku z załącznikiem II pkt A(2), A(3), A(4), oraz załącznikiem III pkt.1(1) (3), pkt 2(1) dyrektywy Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991r. dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego. W dokumencie tym Komisja Europejska wskazuje, że mimo wezwania w 2010 r. do usunięcia naruszenia, Polska nie usunęła uchybień wynikających z niewłaściwego wdrożenia dyrektywy azotanowej. Komisja nie podziela opinii władz Polski, że dotychczasowy status wyznaczania wód wrażliwych i OSN-ów jest wystarczający, albowiem status ten nie uwzględnia zasady przezorności. Komisja uważa, że oprócz wód, w których poziom azotanów przekracza 50 mg NO 3 /l, istnieją na obszarze naszego kraju również wody poza wyznaczonymi dotychczas obszarami szczególnie narażonymi, które w przypadku, gdy nie zostaną podjęte działania na mocy art. 5 dyrektywy azotanowej, mogą przekroczyć to stężenie. Komisja nie przyjmuje też argumentów Polski, że główną przyczyną zwiększonej zawartości azotanów w wodach są bardzo często źródła komunalne, w tym m.in. ścieki bytowe z obszarów nie podłączonych do kanalizacji zbiorczej lub objętych turystyką i rekreacją. Zdaniem Komisji w miejscach gdzie jedną z potencjalnych przyczyn zanieczyszczenia wód azotanami są źródła rolnicze, to niezależnie od istnienia innych źródeł, należy w tych miejscach wyznaczyć obszary szczególnie narażone i podejmować działania na mocy art. 5 dyrektywy azotanowej stanowiąc programy działań. W związku z powyższym Ministerstwo Środowiska wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi na spotkaniu, które odbyło się w dniu 16 grudnia 2010 r., podjęło ustalenia w sprawie spójnej strategii w zakresie wyznaczania w Polsce w latach 2012-2015 obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zobowiązało się do przekazania Ministerstwu Środowiska oraz Krajowemu Zarządowi Gospodarki Wodnej, naukowych dowodów oraz analizy na temat stanu rolnictwa w Polsce wraz z oceną presji rolniczej i jej wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych wraz ze wskazaniem obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. 7

Spełnieniem tego zobowiązania jest wykonana - na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB) w Puławach, praca pt. Ocena presji rolniczej na stan wód powierzchniowych i podziemnych oraz wskazanie obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. Praca ta została przekazana do Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i regionalnych zarządów gospodarki wodnej i zgodnie z ustaleniami z w/w spotkania, stanowi podstawę weryfikacji wód wrażliwych i obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych w Polsce na lata 2012-2015. Wykonawca w/w opracowania, w celu wyznaczenia OSN-ów zastosował podejście modelowe. Było to podyktowane faktem, że monitoring wód powierzchniowych, prowadzony przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, nie obejmuje wszystkich zlewni na poziomie jednolitych części wód (JCW). A w ramach monitoringu wód glebowo-gruntowych, prowadzonego przez Krajową Stację Chemiczno-Rolniczą, pod kierunkiem IUNG-PIB, pomiary stężeń azotu wykonywane są jedynia w ok. 1200 punktach na terenie całego kraju. W związku z powyższym reprezentatywność tych wyników do typowania obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego jest zbyt mała. W opracowaniu wszystkie obliczenia prowadzące do wydzieleń OSN-ów prowadzono na rastrze o romiarze 100 m na 100 m (1 ha). Do OSN-ów zaliczono: powierzchnie użytków rolnych, dla których przewidywane przez model stężenie azotu azotanowego w wodach odpływu przekracza wartość 10 mg N-NO 3 /l oraz powierzchnie zlewni jezior dotkniętych eutrofizacją. Model oparto w znacznej mierze o kryteria i wzory określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryterium wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093). Dokonano także kalibracji modelu na danych z Oceny eutrofizacji rzek w JCW z lat 2007-2009 (GIOŚ 2010) dotyczących maksymalnego stężenia lub odpowiedniego percentyla azotu azotanowego. Przyjęta przez model wartość progowa stężenia azotu azotanowego odpowiada wartości progu stężenia dla wody pitnej, a w przeliczeniu na stężenia azotanów wynosi 44,3 mg NO 3 /l. Wartość ta jest niższa niż wartość, która zgodnie z rozporządzeniem o wyznaczaniu wód wrażliwych określa zanieczyszczenie azotanami (50 mg NO 3 /l) i nieco wyższa od wartości, od której wody uznaje się za zagrożone zanieczyszczeniem azotanami pochodzenia rolniczego (40 mg NO 3 /l). W związku z powyższym do wydzielenia OSN-ów przyjęto próg z nadmiarem w stosunku do obowiązujących przepisów, co pozostawia margines bezpieczeństwa chroniący przed efektami niepewności oszacowań modelu. Inne dane wykorzystane do modelu to: wartości opadu i ewapotranspiracji potencjalnej, pojemność wodna gleb w profilu glebowym o miąższości 90 cm, polowa pojemność wodna poszczególnych gatunków gleb. Na ich podstawie model obliczył średni roczny odpływ dla Polski, który został skonfrontowany z danymi dotyczącymi ładunków azotu ze źródeł komunalnych i rolniczych. Wstępne wydzielenie obszarów szczególnie narażonych objęło jednostki administracyjne (obręby geodezyjne), w których suma: powierzchni użytków rolnych, na których model przewidywał stężenia azotu azotanowego w odpływie większe od 10 mg NO 3 /l oraz powierzchni użytków rolnych w zlewniach jezior zeutrofizowanych, była większa od 50% powierzchni użytków rolnych w danym obrębie geodezyjnym. Wydzielenia wstępne poddano weryfikacji w oparciu o wyniki państwowego monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, czego wynikiem było wyłączenie obrębów w zlewniach jednolitych części wód rzek, w których nie stwierdza się 8

zanieczyszczenia azotem (zawartość azotanów nie przekracza 10 mg NO 3 /l). Następnie wyłączono obręby w granicach administracyjnych miast oraz położone na terenach leśnych. Na końcu wyłączono obręby, w których powierzchnia użytków rolnych ze stwierdzoną presją rolniczą jest mniejsza od 100 ha. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093), za wody wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych mogących przekształcić się w azotany, pochodzących z działalności rolniczej. Za wody zanieczyszczone uznaje się: 1) śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO 3 /l; 2) śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Za wody zagrożone zanieczyszczeniem uznaje się: 1) śródlądowe wody powierzchniowe, a w szczególności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg NO 3 /l i wykazuje tendencję wzrostową; 2) śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać przez zmniejszenie dawek dostarczanego azotu. Przy ocenie stopnia i rodzaju zanieczyszczenia wód podziemnych związkami azotu, poza wartością azotanów, uwzględnia się również zawartości: tlenu rozpuszczonego, azotu amonowego i azotu azotanowego. Przy ocenie stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych i morskich stosuje się wskaźniki określone w załączniku nr 1 do w/w rozporządzenia. Biorąc pod uwagę wszystkie wymienione powyżej czynniki, Dyrektor RZGW w Gdańsku wyznaczył, jako obszary szczególnie narażone na azotany pochodzenia rolniczego, obręby geodezyjne wskazane przez IUNG, jako te będące pod znaczącą presją rolniczą. Za wody wrażliwe natomiast uznano wody znajdujące się na wyznaczonych obszarach OSN. IUNG w swoim opracowaniu zidentyfikował także obręby leżące w strefie zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami >50 mg NO 3 /l z lat 2004-2010 z trzech różnych baz monitoringu (krajowej, regionalnej i azotany) uzyskanych z GIOŚ. Wpisują się więc one w wyznaczone w projekcie rozporządzenia OSN-y. Wyznaczone OSN-y powstały poprzez pogrupowanie wskazanych przez IUNG obrębów geodezyjnych w granicach zlewni jednolitych części wód powierzchniowych. Wynika to z faktu, że kalibracja modelu została wykonana na danych dotyczących jakości wód z Oceny eutrofizacji rzek w jednolitych częściach wód powierzchniowych z lat 2007-2009 i w dalszej perspektywie ułatwi ich analizę. 9

Na terenie województwa kujawsko pomorskiego wyznaczonych zostało 21 obszarów szczególnie narażonych (OSN), z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do wód należy ograniczyć, o łącznej powierzchni 445082,7923 ha, co stanowi 12,8% powierzchni regionu wodnego Dolnej Wisły. 10