Wdrażanie i funkcjonowanie Krajowych Ram Kwalifikacji w Wielkiej Brytanii na przykładzie University of Huddersfield

Wdrażanie i funkcjonowanie Krajowych Ram Kwalifikacji w Wielkiej Brytanii na przykładzie University of Huddersfield Zespół realizujący: dr Andrzej Rozmus (kierownik projektu), mgr Karolina Cyran, mgr Olga Kurek, mgr Monika Struck-Peregończyk Najważniejsze wnioski z wizyty studyjnej w University of Huddersfield dla polskiego szkolnictwa wyższego: uczelnia ma dowolność w tworzeniu nowych kierunków studiów, ale ma bardzo szczegółowe i czasochłonne procedury zapewniania jakości, Procedury stosowane w zapewnianiu jakości są liczne i obejmujące szeroki zakres obszarów związanych w kształceniem, zostawiają jednak pewną swobodę dotyczącą zawartości modułu, szczegółowych metod oceniania (karta modułu jest o wiele mniej szczegółowa), Metodologia zbierania danych Samodzielny Zakład Badań nad Szkolnictwem Wyższym w ramach działalności statutowej Wydziału Nauk Społecznych prowadzi badania pt. Praktyka wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji w wybranych uczelniach europejskich. Społecznopedagogiczne uwarunkowania implementacji zmian w programach kształcenia studentów. Podstawowymi założeniami badawczymi projektu są: diagnoza panujących trendów w europejskich systemach szkolnictwa wyższego po przyjęciu przez Parlament Europejski w 2008 roku idei Europejskiej Ramy Kwalifikacji; projekt badawczy ma na celu przeprowadzenie analizy międzynarodowych praktyk i doświadczeń (metod, technik, narzędzi godnych naśladowania) z zakresu wdrażania ram kwalifikacji w poszczególnych krajach europejskich; ponadto interesujące z punktu widzenia podjętej problematyki badawczej są opinie, reakcje i spostrzeżenia studentów oraz kadry akademickiej na temat programów nauczania opartych o rzeczywiste efekty uczenia się i kluczowe kompetencje społeczne wymagane od absolwentów na rynku pracy; oraz analiza nowoczesnych metod nauczania w wiodących krajach europejskich, które posiadają mocno wdrożoną ramę kwalifikacji, w tym w Irlandii, Wielkiej Brytanii i Niemczech. Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o: wywiady przeprowadzone podczas wizyty studyjnej w University of Huddersfield w dniach 22-24 kwietnia 2013 roku z osobami piastującymi następujące stanowiska: John Anchor - Head of Strategy and Marketing - The Business

School, Emi Chiu - Administrative Systems Manager, Janine Day - Head of Bachelor Programmes (Department of Strategy and Marketing), Dr Eleanor Davies - Head of Master Programmes (Department of Strategy and Marketing). wywiady powstały w oparciu o ustrukturyzowany kwestionariusz składający się z dwóch części: 1. Praktyka funkcjonowania Krajowych Ram Kwalifikacji, 2. Praktyka wdrażania Krajowych Ram Kwalifikacji, z których pierwsza zawierała 5 pytań głównych i kilkadziesiąt pomocniczych, a druga 11 pytań głównych i kilkadziesiąt pomocniczych; odpowiedzi uzyskane drogą mailową, dzięki nawiązanym kontaktom z pracownikami University of Huddersfield; dokumenty uzyskane podczas wizyty studyjnej od poszczególnych rozmówców; krajowe i międzynarodowe opracowania, w tym: The framework for higher education qualifications in England, Wales and Northern Ireland,. Charakterystyka systemu szkolnictwa wyższego oraz KRK w Wielkiej Brytanii 1 : Prace nad ujęciem kwalifikacji w system prowadzono w Wielkiej Brytanii już od lat 80. XX w., a pierwszą ramę kwalifikacji wdrożono w 1987 roku. Wraz z powstaniem Europejskiej Ramy Kwalifikacji (ERK) w 2008 roku w Wielkiej Brytanii podjęto starania o odniesienie istniejących ram kwalifikacji do ERK. Brytyjski system kwalifikacji tworzą trzy podsystemy: angielski (z Irlandią Północną), szkocki i walijski. Anglia, Irlandia Północna i Walia wprowadziły wspólne bądź podobne rozstrzygnięcia w dziedzinie kwalifikacji, natomiast w Szkocji obowiązują rozwiązania odrębne. Obecnie w Wielkiej Brytanii funkcjonuje pięć oddzielnych ram kwalifikacji. Są to: 1. Rama kwalifikacji i zaliczonych osiągnięć: Qualifications and Credit Framework (QCF) - uwzględniając system akumulacji i przenoszenia osiągnięć (credit system). 2. Krajowa rama kwalifikacji: National Qualifications Framework (NQF); 3. Scottish Credit and Qualifications Framework (SCQF), obejmujący Framework for Qualifications of Higher Education Institutions in Scotland (FQHEIS); 4. Credit and Qualifications Framework for Wales (CQFW); 5. Framework for Higher Education Qualifications in England, Wales and Northern Ireland (FHEQ). 1 http://biblioteka-krk.ibe.edu.pl/opac_css/doc_num.php?explnum_id=349

Po raz pierwszy informacja na temat krajowych ram kwalifikacji dotyczących szkolnictwa wyższego (FHEQ) pojawiła się w raporcie Dearing w 1997 roku (National Committee of Inquiry into Higher Education). Ostateczny dokument regulujący te kwestie powstał natomiast w 2001 roku - opracowany przez The Quality Assurance Agency for Higher Education (QAA). Kwalifikacje przypisane do poziomów QCF oparte są na efektach uczenia się pogrupowanych w jednostki efektów uczenia się. Integralną częścią systemu kwalifikacji opartego na QCF jest system akumulacji i przenoszenia zaliczonych osiągnięć, dzięki któremu możliwe jest gromadzenie i transfer potwierdzonych efektów uczenia się bez względu na czas i sposób ich uzyskania. Objętość jednostek efektów uczenia się oraz kwalifikacji przypisanych do poziomów QCF wyrażana jest w punktach zaliczeniowych (tzw. credits), określanych na podstawie wystandaryzowanego czasu, w jakim przeciętny uczeń uzyska zakładane efekty uczenia się. W Wielkiej Brytanii kwalifikacje nadają podmioty zwane awarding organisations; W ich gestii leży tworzenie kwalifikacji, a następnie ich nadawanie. Każdy podmiot, który chce nadawać kwalifikacje wpisane do rejestru kwalifikacji musi uzyskać akredytację regulatora kwalifikacji Ofqualu 2. Kwalifikacje można w Wielkiej Brytanii zdobywać w ramach systemów szkolnictwa, ale nie tylko. Oferują je między innymi zakłady pracy, ośrodki doszkalające, organizacje społeczne, osoby prywatne. Podmioty kształcące (providers), którymi mogą być np. szkoły, instytucje szkoleniowe, pracodawcy, stowarzyszenia przedsiębiorców, college, zawierają z podmiotami nadającymi kwalifikacje umowy, na podstawie których uczący się w nich mogą uzyskać daną kwalifikację. Podmioty kształcące muszą wykazać, że spełniają ustalone standardy zapewniania jakości kształcenia, oraz że stosują się do wymagań dotyczących przewidzianego dla danej kwalifikacji sposobu oceniania. Podmioty nadające kwalifikacje pobierają opłaty za swoje usługi ich wysokość oraz zasady, na jakich są pobierane mogą się różnić w zależności od instytucji oraz rodzaju kwalifikacji. Państwo finansuje kształcenie w szkołach i college ach, jednak tylko tych programów, które prowadzą do kwalifikacji wpisanych do rejestru. 2 The Office of Qualifications and Examinations Regulation (Biuro ds. regulacji kwalifikacji i egzaminów), department rządowy.

Framework for Higher Education Qualifications jest pięciopoziomową ramą kwalifikacji zdobywanych w szkolnictwie wyższym całej Wielkiej Brytanii z wyjątkiem Szkocji (która wykorzystuje w analogicznym celu własną Framework for Qualifications of Higher Education Institutions in Scotland). Pięć poziomów FHEQ różnicowane jest dzięki deskryptorom uwzględniającym wszelkie efekty uczenia się w podziale na wiedzę (knowledge), zrozumienie (understanding) i umiejętności (skills). Kwalifikacje Poziom FHEQ Odpowiednik FQ-EHEA Doctor al degrees (eg, PhD/DPhil 8 trzeci cykl (zawiera new-route PhD), EdD, DBA, DClinPsy) 3 Master's degrees (eg, MPhil, 7 drugi cykl MLitt, MRes, MA, MSc) 4 Integrated master's degrees 5 (np. MEng, MChem, MPhys, MPharm) Postgraduate Diplomas Postgraduate Certificate in Education (PGCE) 6 Postgraduate certicates Bachelor's degrees with 6 pierwszy cykl honours (eg, BA/BSc Hons) 7 Bachelor's degrees 8 Professional Graduate Certificate in Education (PGCE) Graduate diplomas Graduate certificates Foundation Degrees 5 krótki cykl (eg, FdA, FdSc) Diplomas of Higher Education (DipHE) Higher National Diplomas (HND) 9 3 stopień odpowiadający polskiemu stopniowi doktora 4 tytuł odpowiadający polskiemu tytułowi magistra 5 studia obejmują najczęściej 4 lata, z których przynajmniej rok jest na poziomie 7. Studia na poziomie licencjatu są zintegrowane ze studiami magisterskimi coś w rodzaju jednolitych studiów magisterskich. 6 studia dla osób posiadających tytuł licencjata, przygotowujące je do pracy nauczyciela. 7 tytuł odpowiadający polskiemu tytułowi licencjata 8 tytuł niepełnego licencjata zazwyczaj przyznawany osobom, które ukończyły studia, ale nie zaliczyły pracy licencjackiej, lub tez któregoś z modułów (np. uzyskały 300 z 360 punktów zaliczeniowych). 9 kwalifikacje zawodowe, w przybliżeniu odpowiadające 2 latom na poziomie studiów licencjackich.

Higher National Certificates (HNC) 10 Certificates of Higher Education (CertHE) 4 Źródło: The framework for higher education qualifications in England, Wales and Northern Ireland, The Quality Assurance Agency for Higher Education, August 2008 Podstawowe informacje o University of Huddersfield: Na Uniwersytecie Huddersfield studiuje ponad 24 000 studentów ze 120 krajów świata. Uniwersytet Huddersfield ma status uniwersytetu od 1992 roku (wcześniej był politechniką). Jego historia sięga 1825 r., kiedy to powstał Instytut Nauki i Mechaniki (Science and Mechanic Institute). Uniwersytet posiada 7 wydziałów (academic schools): 1. Nauki stosowane: Wydział Nauk Biologicznych i Chemicznych, w tym żywienie i farmacja 2. Sztuka, projektowanie i architektura (w tym: projektowanie 3D, animacja, architektura, sztuka współczesna i sztuki piękne, media cyfrowe, projektowanie mody, grafika, ilustracja, projektowanie wnętrz, fotografia, projektowanie produktu) 3. Biznes (w tym: księgowość, analiza biznesowa, przedsiębiorczość, logistyka i zarządzanie hotelarstwem, finanse, zarządzanie zasobami ludzkimi, prawo, przywództwo, marketing i zarządzanie). 4. Informatyka i inżynieria (Katedra Informatyki w tym: informatyka, systemy informacyjne i media cyfrowe; Wydział Inżynierii i Technologii w tym: elektrotechnika i inżynieria mechaniczna, techniki motoryzacyjne, technologie muzyczne) 5. Edukacja i rozwój zawodowy (pedagogika, edukacja środowiskowa i międzynarodowa, praca z młodzieżą) 6. Nauki społeczne i zdrowotne: kryminologia; wymiar sprawiedliwości, zdrowie i społeczeństwo; pielęgniarstwo, położnictwo, studia policyjne, polityka, podstawowa opieka zdrowotna, psychologia, zdrowie publiczne, praca socjalna, socjologia, sport) 7. Muzyka, nauki humanistyczne i media: dramaturgia, filologia angielska (język, literatura i kreatywne pisanie), historia, języki, media i dziennikarstwo, technologie muzyczne 10 kwalifikacje zawodowe, w przybliżeniu odpowiadające 1 r. na poziomie studiów licencjackich.

Uniwersytet Huddersfield jest znany z doskonałego poziomu dydaktyki w takich dziedzinach jak: elektronika, opieka społeczna, muzyka i informatyka. Uczelnia jest w pierwszej dziesiątce jeśli chodzi poziom satysfakcji studentów (National Student Surveys 2011 and 2012). Uczelnia dysponuje w pełni wyposażonymi bibliotekami, laboratoriami, pracowniami komputerowymi i warsztatami, pracowniami projektowymi, studiami nagraniowymi, salami przeznaczonymi do przedstawień, oraz zapleczem do nauki własnej. Uniwersytet pomaga studentom znaleźć staże zawodowe (2 tys. studentów rocznie bierze udział w stażach 11 ), oferuje też pomoc osobistego opiekuna, którego zadaniem jest wspieranie studentów, tak, by wynieśli jak największe korzyści ze swoich studiów. Uniwersytet prowadzi też Biuro Karier i Zatrudnienia (The Careers and Employability Service 12 ), które pomaga studentom i absolwentom w znaleieniu pracy. Absolwenci mogą korzystać z usług Biura do 3 lat po zakończeniu studiów. Wskaźniki zatrudnialności absolwentów uczelni są bardzo wysokie 94% absolwentów studiów licencjackich (undergraduate students) i 93% absolwentów studiów magisterskich (postgraduate students) w 6 miesięcy po ukończeniu edukacji uczy się dalej albo pracuje. Absolwenci mogą oczekiwać pierwszej pensji na poziomie 19 500 funtów rocznie 13. w listopadzie 2013 r. uniwersytet zdobył nagrodę Higher Education University of the Year dziennika the Times, a w 2012 r. nagrodę za swoję przedsiębiorczość Higher Education award for Entrepreneurial University of the Year, także przyznaną przez dziennik the Times Uczelnia plasuje sie w pierwszej dziesiątce angielskich uniwersytetów jeśli chodzi o jakość kształcenia (2011 Sunday Times University Guide), zatrudnialność absolwentów, ofertę praktyk w przemyśle i liczbę wspieranych przez uczelnię przedsiębiorstw założonych przez studentów i absolwentów. w marcu 2010 r. uczelnia była kontrolowana przez Agencje ds. Zapewniania Jakości (Quality Assurance Agency, QAA), i otrzymała najwyższą ocenę. Zwrócono uwagę na użycie Mapy Strategicznej (Strategy Map) do wprowadzania i koordynacji zmian na terenie uczelni, pro aktywną postawę działu informatycznego i biblioteki (Computing and Library Services), 11 http://www.hud.ac.uk/about/ 12 http://www.hud.ac.uk/careers/ourservices/graduates/ 13 Tamże

wszechstronne i systematyczne wsparcie oferowane studentom oraz wkład w zapewnianie jakości poprzez różne sposoby dostrzegania osiągnięć studentów i pracowników Planowanie i kontrola procesu dydaktycznego w University of Huddersfield a) Tworzenie i charakterystyka procesu dydaktycznego QAA wydała tzw. Code of Practice (Kodeks Postępowania), który od 2013 r. został zastąpiony przez The UK Quality Code for Higher Education 14 (Kodeks Jakości dla edukacji wyższej w Wielkiej Brytanii), który dotyczy różnych aspektów związanych z kształceniem (m.in. projektowanie kursów, zasady przyjęć studentów, wsparcie dla studentów, uznawanie wcześniejszych kwalifikacji, ocenianie studentów). istnieje tzw. subject benchmark statement dla danego obszaru kształcenia np. business and management 15 opracowany przez QQA, w którym opisane są ogólnie efekty kształcenia, metody weryfikacji, sylwetka absolwenta. Jeśli są programy łączące dwa obszary, to nie trzeba spełniać wszystkich wymogów z obu obszarów byłoby to niemożliwe wybiera się niektóre) kursy składają się z modułów, standardowo studia licencjackie trwają 3 lata (rok 1: tzw. foundation year, rok 2: tzw. intermediate year, rok 3, tzw. honours year), i obejmują 360 punktów zaliczeniowych, po 120 / rok (jeśli w trakcie studiów studenci odbywają roczny staż, to 480 p.). Standardowo moduł obejmuje 20 p. zaliczeniowych, ewentualnie 30 lub 40, praca licencjacka może mieć 60, na każde większe odstępstwo musi wyrazić zgodę Prorektor ds. Nauczania. Liderzy kursów mają dość dużą swobodę w decydowaniu o tym jak będzie wyglądał dany kurs (kierunek studiów). Mogą np. zdecydować, że wszystkie moduły danego kursu będą obowiązkowe (tak często jest na kursach w Art School). Nie ma limitów co do liczby przedmiotów wybieranych. Przedmioty są wybierane najczęściej spośród oferty danego wydziału (szkoły), zazwyczaj studenci dokonują wyboru wcześniej, np., w kwietniu na semestr jesienny. Istnieją też studia typu: o BA (Hons) CPD Programme możliwość kreowania własnego programu studiów z oferty modułów Uczelni, w zależności od poziomu modułów i ilości p. zaliczeniowych można zdobyć także określony tytuł. 14 http://www.qaa.ac.uk/assuringstandardsandquality/quality-code/pages/default.aspx 15 http://www.qaa.ac.uk/publications/informationandguidance/documents/businessmanagementmasters.pdf

Najczęsciej opcja ta wybirana jest przez osoby pracujące,m które chcą zdobyc wiedze potrzebna im w wykonywanej pracy 16 o Combined Honours możliwość kompilowania programu studiów z różnych zestawów modułów, np. Music&Politics 17 liczba tzw. contact hours, czyli zajęć na uczelni jest ustalana przez lidera modułu. 1 punkt zaliczeniowy (credit) równy jest 10 godzinom nauki (duża część to praca własna studenta) 18. Proporcje między pracą własną studenta a zajęciami na uczelni ustala lider modułu, nie ma odgórnych limitów. Podobnie z formami zajęć lider modułu decyduje czy ma to być wykład, seminar czy lecture. Studenci także zwracają uwagę na liczbę contact hours płacą za studia (obecnie po podwyżkach czesnego są to duże kwoty), więc im więcej zajęć na uczelni, tym lepiej jest to postrzegane. W toku studiów realizowane są trzy formy prowadzenia zajęć: wykład (lecture), ćwiczenia (tutorial) oraz seminaria (seminar), z których studenci otrzymują oceny. Różnice pomiędzy tymi formami mogą być rozpatrywane na 2 sposoby: różnice w metodach nauczania oraz różnice w liczbie studentów (lecture caly rok, tutorial najmniejsza grupa). Różnice między tutorial a seminar są niewielkie tutorial trwa zazwyczaj 1 godzinę, seminar 2 godz, grupa tutorialowa to najczęściej około 25 osób (ale może być nawet 60 dużo zależy od rozmiaru sali!), grupa seminaryjna 35-40 osób.. Zazwyczaj uwzględnia się sugestie prowadzących zajęcia co do tego jaką formę mają mieć zajęcia. Nie trzeba mieć tytułu doktora, żeby prowadzić wykłady W ciągu roku akademickiego realizowanych jest 6 modułów. Na zaliczenie każdego modułu student jest zobligowany zdobyć 40% punktów. Jeśli student zdobędzie mniej punktów (ale powyżej 30%), ma możliwość podejścia do terminu poprawkowego. Jeśli jest to mniej niż 30%, student musi powtarzać dany moduł (i za niego zapłacić) jest to problematyczne np. dla studentów zagranicznych. Jeśli student nie osiągnie odpowiedniej ilości punktów na terminie poprawkowym, ma szansę na awans. Ponadto wymagane jest, aby student zdobył 50 punktów zaliczeniowych (credits), aby pozostać na uczelni (na poziomie studiów I stopnia moduły mają najczęściej 20 punktów, 6 modułów/rok, na studiach II stopnia: 8 modułów x 15 p.+ 60p za prace mgr). praca licencjacka - to tylko 40 p. zaliczeniowych / 360. student otrzymuje 2 oceny, wystawiane przez promotora i recenzenta. Nie ma formalnej obrony 16 http://www.hud.ac.uk/courses/part-time/undergraduate/continuing-professional-development-ba-hons/ 17 http://www.hud.ac.uk/courses/full-time/combined-honours-ba-bsc-hons/ 18 2 p. zaliczeniowe = 1 punkt ECTS

pracy tylko gdy jest podejrzenie o plagiat. Jeśli student nie zaliczy pracy (mniej niż 40%), może poprawiać ocenę w lipcu lub w następnym roku. Kursy/moduły tworzone są przez zespół osób, kompetentnych w danej tematyce (eksperci). Przy tworzeniu modułów, są one konsultowane z interesariuszami zewnętrznymi. każdy moduł ma swojego lidera, współpracuje on z innymi wykładowcami prowadzącymi dany moduł (zespoły od 2-6/7 osób). Minimalna liczba studentów w module wynosi 25, natomiast 40 w przypadku kursu. Jeśli kurs jest bardzo specjalistyczny, Wydział ds. Planowania może wyrzec zgodę na uruchomienie kursu, nawet jeśli liczba studentów jest mniejsza. Uczelnia nie ustanowią odgórnie maksymalnej liczby uczestników na danym kursie niekiedy decydują o tym warunki lokalowe (ilość/wielkość sal) lub sprzętowe (np. liczba stanowisk komputerowych). Na Wydziale Strategii i Marketingu (w obrębie Business School), kierunki studiów II stopnia są zgrupowane w 4 pakiety (suites), w obrębie których są specjalizacje: o Marketing (do wyboru: International Marketing, Marketing&Communication, Marketing)) o International Business (do wyboru: IB with Management, IB with Financial Services) o Management (do wyboru: 3 specjalizacje ) o Risk, Disaster and Environmental Management W ten sposób z 4 kierunków studiów tworzy się 9. Aplikuje sie na konkrety kierunek (np. International Business with Management). Studia drugiego stopnia trwają rok i składają się 3 semestrów. W ciągu dwóch pierwszych realizowanych jest 6 modułów obowiązkowych (core modules) i 2 wybierane (options), trzeci semestr przeznaczony jest na pisanie pracy. Moduły wybierane są wybierane tylko z nazwy w rzeczywistości są odzwierciedleniem tego, jaka specjalizacja została wybrana. W ten sposób, poprzez dodanie dwóch nowych modułów (i dedykowanie pracy tematowi wybranej specjalizacji), tworzy się nowy kierunek studiów. Nie można jednak zbytnio rozbudowywać oferty żeby uruchomić moduł potrzeba 25 studentów. Jeśli jest ich mniej, moduł nie zostaje uruchomiony. Na Wydziale Strategii i Marketingu (w obrębie Business School), kierunki raczej nie są realizowane we współpracy z innymi wydziałami (ze względów finansowych) Wykładowcy wykorzystują platformę Blackboard (ale raczej służy do przekazywania materiałów, nie ma tam kursów typu distance learning, to lider modułu decyduje jak będzie wykorzystywany BB) Do oddawania i sprawdzania

prac pisemnych używa się platformy turnitin 19, która ma wbudowany mechanizm antyplagiatowy. rzadko zdarza się żeby moduły miały elementy distance learning, jeśli juz to cały moduł / kurs jest realizowany ta metodą. Najczęściej zachowana jest forma modułu, tyle że realizowana przy pomocy komunikacji elektronicznej (np. webinars zamiast zajęć, prezentacje studentów przez Skype itp.). jest możliwość odbycia rocznego stażu w ciągu studiów I stopnia (między 2 a 3 rokiem). Jest on wtedy liczony jako dodatkowe 120 punktów zaliczeniowych. Staże nie są obowiązkowe. Na niektórych wydziałach studenci musza odbywać obowiązkowe praktyki. obecność na zajęciach jest obowiązkowa (min. 70%). Sprawdzanie obecności odbywa się elektronicznie, system monitoruje obecność studentów (czasami stosuje się też wyrywkowe kontrole niektórzy studenci oszukują, np. dając swoja legitymacje kolegom). Jeśli frekwencja studenta jest niższa niż 70%, jest on wzywany na rozmowę z tzw. attendance tutor (wykładowcy, którzy zajmują się monitorowaniem obecności studentów). Jeśli sytuacja się powtarza, a student nie ma usprawiedliwienia swojej nieobecności, może zostać zawieszony. b) Systemy zapewniania jakości dydaktyki Uczelnia może uruchomić dowolny kierunek studiów, nie musi się ubiegać o zgodę np. ministerstwa. Są jednak szczegółowe procedury wewnętrzne, które mają zapewnić jakość kształcenia na nowootwartym kierunku. Proces walidacji nowego kierunku kształcenia trwa około 1,5 roku. Każdy kierunek studiów ma swojego lidera (course leader). Każda nowa propozycja zmiany oceniana jest pod kątem ryzyka, najpierw przez zespół Uczelniany, a następnie przez niezależny panel sprawdzający złożony z: pracownika Uczelni, osoby z innej uczelni w Wielkiej Brytanii oraz interesariusza zewnętrznego. Podobnym procedurom poddawane są zmiany w obrębie istniejącego już kursu. Uczelnia jest poddawana zewnętrznej ocenie jakości kształcenia cyklicznie co 5 lat (przez QAA). Ostatnia ocena miała miejsce w 2010 r. Wyniki oceny są publikowane, stąd też każdej uczelni zależy na dobrym wyniku. Oprócz tego, każdy kierunek studiów jest poddawany wewnętrznej ocenie co 5 lat (kiedyś robiła to QAA). W komisji znajdują się osoby z innej uczelni, innego wydziału danej uczelni, przedstawiciel samorządu studenckiego, osoba z Registry, osoba z praktyki jednostka odpowiedzialna za wdrażanie KRK to Quality Assurance Team, będąca częścią Registry 20 (obecnie jest to 5 osób). Jednostki takie są na 19 http://turnitin.com/pl/

wszystkich uczelniach, ich ulokowanie w strukturze uczelni może być jednak różne. Istnieje coś w rodzaju Księgi jakości - Quality Assurance Procedures for Taught Courses 21 Uczelnia uwzględnia kompetencje zdobyte w innych instytucjach edukacyjnych np. posiadacze Higher Education Diploma, jeśli ukończyli go z dobrym wynikiem, mogą być przyjęci na ostatni rok studiów I stopnia (ale temu, czy dany HND odpowiada danemu kierunkowi studiów przygląda się Admission Tutor (pracownik działu rekrutacji). Jeśli chodzi o kwalifikacje zdobyte za granicą, w przypadku niektórych krajów Universities and Colleges Admission Service (UCAS 22 ) ma przygotowane tzw. tariff tables 23, które opisują kwalifikacje zdobyte w innych krajach i ich odniesienie do kwalifikacji brytyjskich. Prosi się także kandydata o dodatkowe dokumenty (np. karty modułów/przedmiotów). Na poziomie danej szkoły (school) działa specjalny Zespół ds. Uznawania Wcześniejszej Edukacji (Accreditation of Prior Learning Panel). Na pytanie czy uczelnia uwzględnia kompetencje zdobyte poza obszarem formalnej edukacji wyższej, (non-formal education recognition), ale dana osoba musi zaliczyć przedmioty odpowiadające min. 1/3 punktów zaliczeniowych możliwych do zdobycia podczas studiów (najczęściej dotyczy to kilku modułów). Kandydat musi przygotować dokument (nie ma ogólnego, uczelnianego wzoru), w którym deklaruje, w jakim stopniu jego umiejętności odpowiadają programowi studiów. Następnie dokonywana jest ocena tego co wskazał student, poprzez kontakt np. z osobami z firmy w której pracuje/pracował. Wymagania odnośnie kompetencji zdobytych poza obszarem formalnej edukacji wyższej określone każdorazowo przez Admission Tutor (jest to wyznaczony wykładowca). Proces ten jest częściej spotykany na studiach II stopnia. Do celu monitorowania losów absolwentów Uczelnia wykorzystuje program Destination of Leavers from Higer Education (DLHE) 24. Sposób działania: odpowiedni departament (w tym przypadku jest to Departament Planowania i Informacji Pan Paul Jancksen) kontaktuje się z absolwentami telefonicznie bądź mailowo w ciągu 3-6 miesięcy od zakończenia studiów i przeprowadza ankietę. Z zebranych informacji tworzone są raporty 20 Jednostka w rodzaju Działu Nauczania, współpracuje z Prorektorem ds. Nauczania 21 http://www.hud.ac.uk/registry/regulationsandpolicies/qa/ 22 Prawie wszystkie uczelnie w Wielkiej Brytanii wykorzystują UCAS do rekrutacji studentów na studia I stopnia (dotyczy to zarówno krajowych, jak i zagranicznych kandydatów) kandydat składa w styczniu swoją aplikację, wymieniając do 5 kierunków studiów, na które chciałby się dostać - http://www.ucas.com/ 23 http://www.ucas.com/sites/default/files/international-qualifications-2014.pdf 24 http://www.hud.ac.uk/careers/ourservices/whatgraduatesdo/

monitorujące losy absolwentów. Uczelnia posiada jeden z najwyższych wskaźników zatrudnienia jeśli chodzi o absolwentów w branżach zgodnych z ich kierunkiem studiów. Wyniki tychże badań są wykorzystywane przy tworzeniu/modyfikacji kierunków studiów. weryfikacja efektów kształcenia: Teoretycznie powinno się zweryfikować osiągnięcie wszystkich efektów kształcenia przypisanych do modułu. W praktyce: student musi zdobyć 40% możliwych do zdobycia punktów (jeśli są dwie formy sprawdzenia efektów, np. esej i egzamin, to liczy się średnia z tych dwóch). Osiągnięcie przez studenta poszczególnych kompetencji społecznych oceniane na podstawie licznych zadań i prezentacji jakie studenci wykonują podczas zajęć. Studenci dostają szczegółowy opis metod zaliczenia każdego modułu, są więc świadomi, w jaki sposób będą oceniani: studenci są coraz bardziej sprytni jeśli chodzi o ocenianie wiedzą, że jak ważne są efekty kształcenia, jak połączone są z poszczególnymi elementami oceny są świadomi jak są oceniani i co powinni umieć metody weryfikacji efektów kształcenia zazwyczaj końcowy egzamin / praca pisemna, w mniejszym stopniu ocena ciągła. O metodzie oceny decyduje zazwyczaj lider danego modułu. Niektóre wydziały wprowadziły tzw. assessment guidelines (wskazówki dot. oceniania), dość ogólne, zawierające np. ogólne wskazówki na temat tego czym powinna się wyróżniać praca na daną ocenę (przedział procentowy, np. 90-100%) oraz sugestie co do sposobów oceny, długości prac zaliczeniowych i licencjackich/magisterskich (wyrażone liczbą słów). Im większy moduł, tym odpowiednio dłuższa musi być praca zaliczeniowa (np. praca magisterska powinna liczyć 15-20 tys. słów). Można odstąpić od reguł zawartych w assessment guidelines, ale trzeba to uzasadnić i zgodzić się na to musi panel ds. walidacji na poziomie wydziałowym (zebrania panelu odbywają się średnio raz w miesiącu). zewnętrzna ocena prac zaliczeniowych tzw. moderation około 10% prac jest kontrolowanych przez innych wykładowców z wydziału (ocenia się sposób oceniania, nie sama pracę), potem jest wysyłanych do egzaminatorów zewnętrznych niektórzy twierdzą, że to przesada, procedury, które mają służyć właściwym celom, stają się celem samym w sobie, że jest to duże obciążenie dla wykładowców a im więcej mają prac do sprawdzenia, tym mniej czasu na ich sprawdzanie, co wpływa na jakość oceny prac. Na Uczelni funkcjonuje system oceny modułów (na końcu modułu) oraz kierunków (kursów) (pod koniec każdego roku). Ankiety dotyczą nie tylko jakości nauczania, ale również innych aspektów procesu kształcenia. Nie ma typowej oceny (np. wyrażonej liczbowo) danego nauczyciela. Istnieje natomiast system hospitacji koleżeńskich (peer review) raz w roku,

hospitacji dokonuje ktoś z tego samego wydziału, hospitowany nauczyciel dowiaduje się wcześniej o terminie hospitacji. c) Wpływ interesariuszy zewnętrznych na proces dydaktyczny Uczelnia stara się przyciągać praktyków nie są oni jednak zainteresowani poprawianiem prac, itp., chcą uczyć, ale nic więcej. Dodatkową trudnością jest nowa polityka uczelni wszyscy wykładowcy mają mieć stopień doktora, to rzadkie wśród praktyków. Każdy moduł prowadzony na roku 2 i 3 (w przypadku studiów I stopnia) ma także tzw. zewnętrznego egzaminatora, jest to osoba z innej uczelni, lider modułu musi z nim konsultować wszystkie większe zmiany, osoba ta kontroluje także sposób oceniania. Przy tworzeniu modułów, są one konsultowane z interesariuszami zewnętrznymi. Uczelnia gromadzi dokumentację potwierdzająca tego typu konsultacje. Uczelnia jest również otwarta na tworzenie programów specjalnie pod konkretną firmę czy instytucję tj. modułów/kursów dotyczących konkretnej branży. d) ocena KRK i systemów zapewniania jakości KRK i wszystkie procedury związane z zapewnianiem jakości spotykają się nieraz z niechęcią nauczycieli akademickich z jednej strony, pozwalają one na jasność i przejrzystość procedur, z drugiej: wydłużają procedury (np. żeby kierunek studiów mógł zostać uruchomiony, potrzeba około 1,5 roku). Niektórzy twierdzą, że długie i skomplikowane procedury zabijają kreatywność: niektórzy pracownicy postrzegają to jako barierę do wychodzenia z nowymi inicjatywami, ponieważ to oznacza bardzo dużo pracy i przygotowań, ale większość rozumie dlaczego te procedury są potrzebne, dostrzega korzyści ze standaryzacji pewnych rzeczy. Od momentu wprowadzenia KRK, Uczelnia zanotowała większą liczbę obcokrajowców. Wynika to m.in. łatwiejszego zdefiniowanie umiejętności wspomagany przez studentów oraz łatwiejszy transfer punktów ECTS. Wprowadzenie Ramy Kwalifikacji sprawiło, że przenoszenie się do innej uczelni stało się łatwiejsze (szczególnie w obrębie Wielkiej Brytanii), choć są tez różnice między uczelniami (np. w Huddersfield moduły na studiach I stopnia obejmują najczęściej 20 punktów zaliczeniowych, w pobliskim Leeds 30).

Na pytanie jakie zagrożenia widzicie Państwo we wdrażaniu Krajowych Ram Kwalifikacji? Padła odpowiedź: Nie ustalać zbyt dużej ilości efektów kształcenia, gdyż może dojść do sytuacji kiedy nie będzie możliwości ich sprawdzenia Porównanie organizacji procesu dydaktycznego w Polsce i Wielkiej Brytanii na przykładzie Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania oraz Huddersfield University Lp. Wskaźnik Huddersfield University WSIiZ 1. karta przedmiotu Karta przedmiotu (załącznik nr 1) to dokument zawierający 20 punktów, w tym 16 to dane techniczne modułu (nazwa, imię i nazwisko lidera, typ modułu, kierunek studiów, wymagania wstępne itp.). Pozostałe punkty są bardziej merytoryczne, obejmują bowiem streszczenie modułu, opis zagadnień poruszanych w module, efekty kształcenia, metody oceny, strategia uczenia. Efekty kształcenie podzielone są na dwie grupy: Wiedza i zrozumienie oraz Umiejętności. Efekty sprawdzane przez poszczególne metody oceny powinny być rozłączne (efekt może być sprawdzany tylko przez jedną formę oceny, np. egzamin końcowy).brak informacji na temat tego które treści i efekty kształcenia realizowane są na poszczególnych formach zajęć czy podczas pracy własnej studenta. Kryteria oceny osiągniętych efektów kształcenia dość ogólne, bez odniesienia do konkretnych ocen. Karta przedmiotu (załącznik nr 2) składa się z 4 części merytorycznych: 1. Podstawowe informacje o przedmiocie 2. Wymagania wstępne (wynikające z następstwa przedmiotów) 3. Efekty kształcenia i sposób realizacji zajęć: 4. Cele przedmiotu Przedmiotowe efekty kształcenia, z podziałem na wiedzę, umiejętności i kompetencje, wraz z odniesieniem do efektów kształcenia dla kierunku i obszaru (obszarów) Formy zajęć dydaktycznych oraz wymiar godzin i punktów ECTS Metody realizacji zajęć dydaktycznych Treści kształcenia (oddzielnie dla każdej formy zajęć) Korelacja pomiędzy efektami kształcenia, celami przedmiotu, a treściami kształcenia Metody weryfikacji efektów kształcenia (w odniesieniu do poszczególnych efektów) Kryteria oceny osiągniętych efektów kształcenia Literatura 4. Nakład pracy studenta -

2. harmonogram zajęć studenta bilans punktów ECTS Załącznik nr 4 prezentuje tygodniowe obciążenie dydaktyczne studenta studiów I stopnia trybu stacjonarnego na kierunku Finanse i rachunkowość. 3. sylwetka absolwenta Zarys sylwetki absolwenta (załącznik nr 5) przygotowuje QAA dla danego obszaru (np. biznes i zarządzanie) i poziomu (licenjat/magister). Uczelnia ma wykazać w jaki sposób efekty kształcenia wpisują się w odpowiednie elementy sylwetki absolwenta przygotowuje się tzw. mapping dokument. Wynika z niego, że student spędza podczas obowiązkowych zajęć ok. 11 godzin na uczelni, realizując średnio 9 odmiennych modułów (z planów studiów wynika, że na I semestrze jest ich 8, na II, III i IV po 10, na V i VI - 9), odbywających się w 45 lub 90 minutowych blokach, w przedziale czasowym od 8 do 16 godziny. Jeden dzień w tygodniu (w tym przypadku środa) jest dniem wolnym od zajęć. Na indywidualnym harmonogramie dostępnym dla studenta za pomocą systemu informatycznego umieszczone są informacje o nazwie przedmiotu, miejscu i godzinie realizowanych zajęć, nazwisku osoby, która je prowadzi oraz ich formie (np. wykład, projekt, laboratorium). Zarys sylwetki absolwenta (załącznik nr 6) opisany jest bardzo szczegółowo oraz odrębnie dla każdego z kierunków studiów. Zawiera opis konkretnie nabytej wiedzy, umiejętności i kompetencji. Np. absolwent Finansów i rachunkowości studiów I stopnia: zna podstawowe rynki, podmioty i instytucje finansowe i prawne oraz rozumie zasady ich funkcjonowania; potrafi wykonywać analizy ilościowe i na tej podstawie formułować wnioski i opinie; potrafi myśleć

i działać w sposób przedsiębiorczy, itp. 4. program studiów 5. sposób współdziałania z interesariuszam i zewnętrznymi osoby z branży są zaangażowane w różnego rodzaju panele, oceny nowych /istniejących kierunków są tzw. industry panels spotkania pracowników naukowo-dydaktycznych z przedstawicielami z branży jest możliwość tworzenia kierunków studiów pod wymagania konkretnego pracodawcy (uczelnia tworzyła roczne kursy np. dla Royal Mail i sieci supermarketów) Programy studiów (załącznik nr 8) są bardziej rozbudowane, zawierają informacje o: nazwach planowanych przedmiotów wraz z liczbą godzin i formą ich realizowania informacje o tym czy są to zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich i studentów czy zajęcia o charakterze praktycznym informacje o numerze semestru na którym realizowany jest poszczególny przedmiot informacje charakterze przedmiotu: ogólnouczelniany, podstawowy, kierunkowy i specjalnościowy liczbie punktów transferowych przypadających na poszczególne przedmioty łącznej liczbie punktów transferowych przypadających na poszczególne semestry. W księdze kierunku Finanse i rachunkowość znajduje się informacja, że władze kierunku współpracują przede wszystkim z przedsiębiorstwami i bankami. Współpraca ta dotyczy głównie: tworzenia programów kształcenia, włączania w proces dydaktyczny osób z doświadczeniem praktycznym w zawodzie, organizacji praktyk zawodowych, pośrednictwa w zatrudnianiu osób na stanowiska w działach ekonomicznych,

poprzez dystrybucję wybranych ofert oraz współudział w organizowaniu spotkań z pracodawcami. Ponadto projekt programu kształcenia został poddany konsultacjom, w których uczestniczyli przedstawiciele interesariuszy zewnętrznych z lokalnych firm. Konsultacje dotyczyły w szczególności formułowania kierunkowych efektów kształcenia oraz wybranych efektów przedmiotowych, wraz z zawartością merytoryczną poszczególnych modułów. Aneksy Załącznik 1: Wzór karty modułu Huddersfield University Nazwa wydziału Kod modułu Nazwa modułu Wydział /wymienić wszystkie wydziały zaangażowane w realizacje modułu/ Nazwa kierunku/ów /wszystkie kierunki studiów, na których realizowany jest moduł/ Lider modułu Lokalizacja /miejsce/kampus gdzie realizowany jest moduł/ Typ modułu /compulsory bezwzględnie obowiązkowy core względnie obowiązkowy optional do wyboru stand alone moduł jako krótki kurs, możliwy do realizacji poza studiami/ Liczba punktów zaliczeniowych Poziom Metody nauczania Wymagania wstępne Rekomendowana wiedza Moduły współzależne Samorządy /Poziomy wyznaczone przez ramę kwalifikacji FHEQ/ /liczba i typ zajęć, w relacji 10 godz=1 punkt kredytowy, np. seminars 48 godz., praca własna studenta: 152 godz./ /odnosi się do modułów, które muszą być zaliczone przed rozpoczęciem danego modułu/ /odnosi się do modułów, których zaliczenie byłoby wskazane przed rozpoczęciem danego modułu,/ /moduł, który musi być realizowany razem z danym modułem/ /jeśli dany moduł jest regulowany przepisami

zawodowe Typ oceny Zabronione moduły Streszczenie Zarys syllabusa Efekty kształcenia Metody oceny Strategia uczenia samorządów zawodowych, które są inne niż regulacje uniwersyteckie (np. wymagany próg zaliczenia to 50, a nie 40%)/ /Oceniany/nieoceniany/ /moduły, które nie powinny być realizowane wraz z danym modułem, gdyż np. zawierają bardzo podobne treści/ /krótkie streszczenie modułu, powinno być napisane przystępnym językiem, gdyż jest wykorzystywane w celach marketingowych/ / kwestie poruszane w danym module/ /podzielone na wiedzę i zrozumienie oraz umiejętności /- ocena ciągła przynajmniej jeden rodzaj -ocena końcowa wymienione metody+jakie efekty sprawdzają+ile jest to procent oceny końcowej z modułu, np. praca pisemna 2 500 słów, efekty kształcenia 1,2 i 8, 30% oceny końcowej - kryteria oceniania / jakie metody nauczania będą stosowane, mogą się też tu znaleźć uwagi w jaki sposób metody te uwzględniają potrzeby studentów z niepełnosprawnościami/ Załącznik 2: Wzór karty przedmiotu - WSIiZ WYŻSZA SZKOŁA INFORMATYKI I ZARZĄDZANIA z siedzibą w Rzeszowie 1. Podstawowe informacje o przedmiocie NAZWA PRZEDMIOTU ROCZNIK STUDIÓW WYDZIAŁ KIERUNEK STUDIÓW POZIOM KSZTAŁCENIA PROFIL KSZTAŁCENIA SPECJALNOŚĆ OSOBA ODPOWIEDZIALNA KARTA PRZEDMIOTU 2. Wymagania wstępne (wynikające z następstwa przedmiotów)

Lp. 3. Efekty kształcenia i sposób realizacji zajęć C1 Cn 3.1. Cele przedmiotu 3.2. Przedmiotowe efekty kształcenia, z podziałem na wiedzę, umiejętności i kompetencje, wraz z odniesieniem do efektów kształcenia dla kierunku i obszaru (obszarów) Opis przedmiotowych efektów kształcenia Po zaliczeniu przedmiotu student w zakresie WIEDZY potrafi P_W0 1 P_W0 2 Po zaliczeniu przedmiotu student w zakresie UMIEJĘTNOŚCI potrafi P_U01 P_U02 Po zaliczeniu przedmiotu student w zakresie KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH potrafi P_K01 Odniesienie do efektów kształcenia dla dla kier unk u 3.3. Formy zajęć dydaktycznych oraz wymiar godzin i punktów ECTS Studia stacjonarne (ST) W K Ćw L ZP P el ECTS obs zar u Studia niestacjonarne (NST) W K Ćw L ZP P el ECTS 3.4. Metody realizacji zajęć dydaktycznych Formy zajęć Metoda realizacji Wykład Konwersatorium Ćwiczenia Laboratorium Zajęcia praktyczne Projekt e-learning (el) 3.5. Treści kształcenia (oddzielnie dla każdej formy zajęć) WYKŁAD Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach wykładów W1 W2 W3

KONWERSATORIUM Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach konwersatorium K1 K2 K3 ĆWICZENIA Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach ćwiczeń Cw1 Cw2 Cw3 LABORATORIUM Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach laboratorium L1 L2 L3 ZAJĘCIA PRAKTYCZNE Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach zajęć praktycznych ZP1 ZP2 ZP3 PROJEKT Lp. Treści kształcenia realizowane w ramach projektu P1 P2 P3 e-learning Lp. Treść kształcenia realizowane w ramach e-learning D1 D2 D3 3.6. Korelacja pomiędzy efektami kształcenia, celami przedmiotu, a treściami kształcenia Efekt kształcenia Cele przedmiotu Treści kształcenia