POSTĘPOWANIE CYWILNE SCHEMATY

POSTĘPOWANIE CYWILNE SCHEMATY

RODZAJE POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Sądowe Pozasądowe rozpoznawcz e egzekucyjne pomocnicze -postępowanie zabezpieczające; postępowanie rekwizycyjne; postępowanie o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt; inne upadłościo we postępowanie przed sądem polubownym (arbitrażowym); postępowanie mediacyjne; postępowanie przed komisjami rozjemczymi w sprawach z zakresu prawa pracy; Postępowanie procesowe (proces) Postępowanie nieprocesowe inne zwykłe odrębne kodeksowe Pozakodeksowe Międzynarodowe postępowanie cywilne

POJĘCIE EGZEKUCJI I POSTEPOWANIA EGZEKUCYJNEGO Egzekucja jest to stosowanie przez powołane do tego organy państwowe określonych w prawie środków przymusu w celu uzyskania od dłużnika należnego wierzycielowi świadczenia ustalonego w tytule wykonawczym Postępowanie egzekucyjne jest to ogół zorganizowanych czynności związanych z egzekucją

RODZAJE EGZEKUCJI SĄDOWEJ Egzekucja świadczeń pieniężnych Egzekucja świadczeń niepieniężnych Szczególne rodzaje egzekucji

EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH z ruchomości z wynagrodzenia za pracę z rachunków bankowych z innych wierzytelności z innych praw majątkowych z nieruchomości z ułamkowej części nieruchomości z użytkowania wieczystego uproszczona egzekucja z nieruchomości ze statków morskich

EGZEKUCJA ŚWIADCZEŃ NIEPIENIĘŻNYCH Egzekucja świadczenia wydania rzeczy ruchomych Egzekucja świadczenia wydania nieruchomości, statku albo opróżnienia pomieszczenia Egzekucja świadczenia polegającego na wykonaniu czynności Egzekucja świadczenia polegającego na zaniechaniu czynności albo nieprzeszkadzaniu w czynnościach wierzyciela Wykonanie orzeczenia sądu zobowiązującego do złożenia oświadczenia woli

SZCZEGÓLNE RODZAJE EGZEKUCJI Egzekucja przeciw Skarbowi Państwa Egzekucja z udziałem przedsiębiorców: przez zarząd przymusowy przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego Egzekucja świadczeń alimentacyjnych Egzekucja w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej

Art. 2. 1. Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości sądów szczególnych, oraz Sąd Najwyższy. 1a. (uchylony). 2. (skreślony). 3. Nie są rozpoznawane w postępowaniu sądowym sprawy cywilne, jeżeli przepisy szczególne przekazują je do właściwości innych organów. DROGA SĄDOWA W SPRAWACH CYWILNYCH Droga sądowa w najszerszym znaczeniu Art. 77 ust. 2 i art. 175 ust. 1 Konstytucji Droga sądowa w ścisłym znaczeniu w sprawach cywilnych (postępowanie przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym art. 2 1 k.p.c.)

NIEDOPUSZCZALNOŚĆ DROGI SĄDOWEJ bezwzględna względna czasowa Sprawa nie ma cywilnego charakteru Sprawa jest sprawą cywilną materialnie, ale nie formalnie Dla sprawy przewidziane jest fakultatywne postępowanie przed innym organem, np. przed komisją pojednawczą ds. pracy (art. 242 k.p.) W sprawie konieczne jest uprzednie wyczerpanie postępowania przed innym organem, np. postępowania reklamacyjnego (art. 75 Prawa przewozowego)

SKUTKI NIEDOPUSZCZALNOŚCI DROGI SĄDOWEJ 1. Odrzucenie pozwu brak pierwotny (art. 199 1. pkt 1 k.p.c.) bądź umorzenie postępowania brak następczy (art. 355 k.p.c.) 2. Nieważność postępowania (art. 379 pkt 1 k.p.c.) 3. Uwzględnianie przez sąd z urzędu (art. 202 k.p.c.) 4. Podstawa zaskarżenia nieprawomocnego orzeczenia 5. Podstawa wzruszenie prawomocnego orzeczenia skargą kasacyjną (art. 398(13) 1 i art. 398(19) k.p.c.) albo skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 424(11) 3 k.p.c.) 6. Unieważnienie prawomocnego orzeczenia przez Sąd Najwyższy na wniosek Prokuratora Generalnego (art. 64 ustawy o Sądzie Najwyższym)

WŁAŚCIWY TRYB POSTĘPOWANIA ROZPOZNAWCZEGO Art. 13. 1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych. 2. Przepisy o procesie stosuje się odpowiednio do innych rodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

SKUTKI WSZCZĘCIA SPRAWY W NIEWŁAŚCIWYM TRYBIE Przewodniczący bada (z urzędu), w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia (art. 201 1 k.p.c.) Niewłaściwość trybu postępowania sąd bierze pod uwagę w każdym stanie sprawy z urzędu (art. 202 k.p.c.). Następstwem stwierdzenia niewłaściwości trybu jest podjęcie postępowania we właściwym trybie. Na postanowienie sądu pierwszej instancji oraz na zarządzenie przewodniczącego o podjęciu postępowania w innym trybie przysługuje zażalenie (art. 394 1 pkt 1 k.p.c.) Rozpoznanie sprawy w niewłaściwym trybie jest uchybieniem procesowym, które może stanowić podstawę środka zaskarżenia

WPŁYW POSTĘPOWANIA I WYROKU KARNEGO NA POSTĘPOWANIE CYWILNE Zawieszenie postępowania cywilnego, jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej (art. 177 1 pkt 4 k.p.c.) Związanie sądu w postępowaniu cywilnym ustaleniami prawomocnego wyroku karnego skazującego co do popełnienia przestępstwa (art. 11 k.p.c.) Wznowienie postępowania cywilnego, jeśli wyrok został oparty na skazującym wyroku karnym następnie uchylonym (art. 402 1 pkt 1 k.p.c.)

WPŁYW POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO I DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ NA POSTĘPOWANIE CYWILNE Zawieszenie postępowania cywilnego, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej (art. 177 1 pkt 3 k.p.c.) Związanie sądu stanem prawnym stworzonym (decyzja konstytutywna) albo ustalonym (decyzja deklaratywna) w decyzji administracyjnej Brak związania ustaleniami faktycznymi o Związanie sądu stanem prawnym stworzonym w konstytutywnej decyzji administracyjnej. o Związanie stanem prawnym ustalonym w decyzji deklaratywnej tylko wtedy, gdy została ona wydana w sprawie administracyjnej w znaczeniu Ewentualność wznowienia materialnym. postępowania w przypadku następczego uchylenia decyzji administracyjnej tylko na podstawie art. 403 2

WPŁYW POSTĘPOWANIA SĄDOWO-ADMINISTRACYJNEGO NA POSTĘPOWANIE CYWILNE Zawieszenie postępowania cywilnego w razie zaskarżenia decyzji administracyjnej do sądu administracyjnego na podstawie art. 177 1 pkt 1 k.p.c. (brak odrębnej podstawy prawnej) o Prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego wiąże nie tylko strony i sąd, który go wydał, lecz również inne sądy (art. 170 p.p.s.a.). o W istocie chodzi jednak o problem związania decyzją administracyjną, która była zaskarżona do sądu administracyjnego

PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA CYWILNEGO (W UJĘCIU NAJSZERSZYM) Przesłanki procesowe (formalne) Przesłanki materialne (warunkują osiągnięcie celu postępowania, tj. uzyskanie ochrony prawnej) Dotyczące dopuszczalności postępowania Dotyczące prawidłowości postępowania Sensu largo Np. istnienie: - wniosku o udzielenie ochrony (powództwa ) - dwóch stron Sensu stricto Okolicznoś ci wskazane w art. 199, 1099, 1124, 1165 k.p.c. Np. -właściwość sądu; -skład sądu; -właściwy tryb postępowani a Np. - legitymacja procesowa; - upływ przedawnienia; - upływ terminu zawitego

PRZESŁANKI PROCESOWE SENSU STRICTO dodatnie Ujemne (tzw. przeszkody procesowe) 1. Dopuszczalność drogi sądowej; 2. Jurysdykcja krajowa; 3. zdolność sądowa stron; 4. Zdolność procesowa; 5. Należyta reprezentacja (zastępstwo) strony nieposiadającej zdolności sądowej; 1. Zawisłość sporu; 2. Powaga rzeczy osądzonej; 3. Brak w składzie organu powoda będącego jednostką organizacyjną; 4. Zapis na sąd polubowny; 5. Niezłożenie przez powoda cudzoziemca kaucji aktorycznej; 6. Immunitet sądowy 6. Właściwość sądu (tak W. Broniewicz)

PRZESŁANKI PROCESOWE SENSU STRICTO Bezwzględne (powodują bezwzględną niedopuszczalność wszczęcia i rozpoznania sprawy; nie mogą być konwalidowane) Względne (mogą być w toku postępowania konwalidowane) 1. Jurysdykcja krajowa (wyjątki: art. 1104 2, 1105 6 k.p.c.); 2. Powaga rzeczy osądzonej; 3. Zawisłość sporu; 1. Zdolność sądowa; 2. Zdolność procesowa należyta reprezentacja strony nieposiadającej zdolności procesowej; 3. Istnienie zapisu na sąd polubowny; 4. Immunitet sądowy

INNE WYSTĘPUJĄCE W NAUCE KRYTERIA PODZIAŁU PRZESŁANEK NA BEZWZGLĘDNE I WZGLĘDNE W. Siedlecki skutek braku przesłanki: - przesłanka bezwzględna to taka, która powoduje nieważność postępowania (art. 379, 1099 k.p.c.) - Przesłanka względna nie powoduje nieważności, lecz inne skutki W. Broniewicz, K. Weitz sposób badania i uwzględniania przesłanki: - przesłanka bezwzględna to taka, która jest badana przez sąd z urzędu i skutek jej braku jest brany przez sąd pod rozwagę z urzędu - Przesłanka względna jest badana i brana pod rozwagę przez sąd tylko na zarzut lub wniosek strony

SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK PROCESOWYCH DOTYCZĄCYCH DOPUSZCZALNOŚCI POSTĘPOWANIA Brak pierwotny (tzn. istniejący w chwili wniesienia pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego) Brak następczy (tzn. odpadnięcie przesłanki w toku postępowania) Odrzucenie pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego (art. 199, 1099, 1124 2, 1165 1 k.p.c.) postanowieniem sądu Umorzenie postępowania (art. 355 k.p.c.) postanowieniem sądu (orzeczenie formalne) (orzeczenie formalne)

SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK PROCESOWYCH DOTYCZĄCYCH PRAWIDŁOWOŚCI POSTĘPOWANIA Nie powodują ani odrzucenia pozwu (wniosku) ani umorzenia postępowania. Rodzaj skutku zależy od charakteru przesłanki, np.: - Wszczęcie sprawy przed sądem niewłaściwym skutkuje przekazaniem jej do sądu właściwego; - Wszczęcie sprawy w niewłaściwym trybie postępowania rozpoznawczego skutkuje zmianą trybu. Rozpoznanie sprawy przy braku tej przesłanki - w zależności od jej charakteru - może powodować: - nieważność postępowania albo - stanowić uchybienie procesowe

SKUTKI BRAKU PRZESŁANEK MERYTORYCZNYCH Oddalenie powództwa albo wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego: wyrokiem sądu, a w postepowaniu nieprocesowym postanowieniem co do istoty sprawy (orzeczenia merytoryczne)

RODZAJE WŁAŚCIWOŚCI SĄDU ustawowa Umowna (art. 46) Delegacyjna (art. 44, 45) miejscowa art. 27-42 rzeczowa art. 16-18 funkcyjna np. art. 52 1, 185 1, 394 itp. wyłączna Wyłączna Art.. art.. 38-42 niewyłączna ratione valoris art. 17pkt 4 ratione materiae art. 17 pkt 1-3 i 4(1)-4(4) ogólna art. 27-30 przemienna art. 31-17(1)

SKUTKI STWIERDZENIA NIEWŁAŚCIWOŚCI SĄDU niewłaściwość niewłaściwość usuwalna nieusuwalna (dająca się usunąć umową stron, tj. sąd mógłby być właściwy na podstawie umowy zob. art. 46; tylko właściwość miejscowa niewyłączna) (umowa o właściwość nie byłaby dopuszczalna zob. art. 46; właściwość miejscowa wyłączna, właściwość rzeczowa i funkcyjna) Uwzględniana przez sąd tylko na zarzut pozwanego podniesiony przed wdaniem się w spór co do istoty art. 202; Uwzględniana przez sąd z urzędu w każdym stanie sprawy w braku zarzutu sąd staje się właściwy - prorogatio fori tacita w razie zarzutu przekazanie sprawy sądowi właściwemu art. 200 1 Przekazanie sprawy sądowi właściwemu - art. 200 1

SKUTKI ROZPOZNANIA SPRAWY PRZEZ SĄD NIEWŁAŚCIWY Nieważność postępowania art. 379 pkt 6 Tylko w przypadku, gdy sąd rejonowy orzekł w sprawie w której właściwy rzeczowo jest sąd okręgowy bez względu na wartość przedmiotu sporu - art. 17 pkt 1-3 i 4(1)-4(4) Uchybienie procesowe (tj. naruszenie przepisów postępowania niepowodujące nieważności postępowania)

UDZIAŁ PROKURATORA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM ART. 7 Wszczynanie postępowania (wytaczanie powództw) Wzięcie udziału w toczącym się postępowaniu Wytoczenie powództwa na rzecz oznaczonej osoby - art. 55-56, 58 Wytoczenie powództwa nie rzecz określonej osoby (pozywanie wszystkich stron spornego stosunku prawnego)

UDZIAŁ ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH W POSTĘPOWANIU CYWILNYM ART. 8 Wytaczanie powództw na rzecz oznaczonej osoby fizycznej za jej zgodą w sprawach z art. 61 1 i 3 Wzięcie udziału w toczącym się postępowaniu za zgodą strony w sprawach z art. 61 1 i 3 Przedstawienie sądowi istotnego poglądu - art. 63

ZDOLNOŚĆ SĄDOWA Osoby fizyczne od chwili urodzenia (art. 64 1) oraz nasciturus w sprawach, w których ma zdolność prawną Osoby prawne (art. 64 1) Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (art. 64 1(1) Inne na podstawie przepisów szczególnych np. art. 691(3) k.p.c., art. 250 pkt 1 i 422 2 pkt 1 k.s.h.

SKUTKI BRAKU ZDOLNOŚCI SĄDOWEJ Brak pierwotny Brak następczy niedający się uzupełnić dający się uzupełnić Zawieszenie postępowania art. 174 1 pkt 1 Odrzucenie pozwu Art.. 199 1 pkt 3 Wyznaczeni e terminu do uzupełnienia braku - art. 70 1 Podjęcie postępowania z udziałem następców prawnych albo kuratora spadku art. 180 1 pkt 1 W braku następców prawnych umorzenie postępowania art. 355 Po bezskutecznym upływie odrzucenie pozwu art. 199 1 pkt 3 W razie uzupełnienia braku kontynuacja postępowania Umorzenie zawieszonego postępowania wskutek niewskazania lub niezgłoszenia się następców, po upływie roku lub 5 lat art. 182 1

ZDOLNOŚĆ PROCESOWA pełna ograniczona brak Osoby fizyczne o pełnej zdolności do czynności prawnych osoby prawne, jednostki organizacyjne posiadające zdolność sądową art. 65 1 - W postępowaniu działają samodzielnie Osoby fizyczne o ograniczonej zdolności do czynności prawnych art. 65 2 - Mogą podejmować czynności procesowe tylko w postępowaniach wynikających z czynności prawnych, które według prawa materialnego mogą dokonywać samodzielnie Osoby fizyczne nieposiadające zdolności do czynności prawnych, - działa za nie przedstawiciel ustawowy - art. 66

PODEJMOWANIE CZYNNOŚCI PROCESOWYCH PRZEZ OSOBY PRAWNE I JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE Osoby prawne Inne jednostki organizacyjne posiadające zdolność sądową Skarb Państwa Działa (art. 67 1): organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenia albo organ jednostki nadrzędnej Prokuratoria generalna SP Inne osoby prawne Działają przez swe organy art. 67 1 Działają przez: swe organy, np. zarząd w spółce partnerskiej albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu, np. wspólnicy w spółce jawnej, komplementariusze w spółce komandytowej - art. 67 1

SKUTKI BRAKU ZDOLNOŚCI PROCESOWEJ (BRAK PIERWOTNY) po stronie powodowej po stronie pozwanej Jeżeli istnieje przedstawiciel ustawowy Jeżeli powód nie ma przedstawiciela ustawowego Jeżeli istnieje przedstawiciel ustawowy Jeżeli pozwany nie ma przedstawiciela ustawowego Wyznaczenie terminu do uzupełnienia braku (przez wstąpienie przedstawiciela) - art. 70 1 Sąd zwraca się do sądu opiekuńczego o ustanowienie przedstawiciela ustawowego, a po jego ustanowieniu wyznaczy termin do wstąpienia do postępowania - art. 70 1 Przewodniczący wyznacza powodowi termin do wskazania przedstawiciela ustawowego pozwanego i jego adresu - art. 70 1 Przewodniczący wyznacza powodowi termin do zawiadomienia sądu opiekuńczego o potrzebie ustanowienia przedstawiciela dla pozwanego art. 70 1 Jeśli przedstawiciel nie wstąpi do sprawy - Sąd odrzuca pozew (art. 199 pkt 3) W razie niewykonania zarządzenia przewodniczącego: 1) Wydanego przed doręczeniem pozwu pozwanemu zwrot pozwu art. 130 2) Wydanego po doręczeniu pozwu pozwanemu zawieszenie postępowania art. 177 1 pkt 6 Nigdy nie ma odrzucenia pozwu!

SKUTKI NASTĘPCZEGO BRAKU ZDOLNOŚCI PROCESOWEJ W toku postępowania ma miejsce śmierć przedstawiciela ustawowego, utrata przez przedstawiciela zdolności procesowej lub utrata charakteru przedstawiciela ustawowego, utrata przez stronę zdolności procesowej Obligatoryjne zawieszenie postępowania cywilnego z urzędu art. 174 1 pkt 1 Zawiadomienie sądu opiekuńczego o potrzebie ustanowienia przedstawiciela ustawowego Podjęcie postępowania z udziałem przedstawiciela ustawowego art. 180 1 pkt 3

LEGITYMACJA W POSTĘPOWANIU CYWILNYM Procesowa (zwana też materialną albo rzeczową) Legitymacja ad causam (posiada ją strona w znaczeniu materialnym) Formalna (zwana też procesową albo podstawieniem procesowym) Legitymacja ad processus (posiada ją strona w znaczeniu formalnym) np. Legitymacja czynna: wierzyciel (art. 353 1 k.c.) właściciel (art. 222 1 k.c.) Posiadacz (art. 344 k.c.) legitymacja bierna: dłużnik (art. 353 1 k.c.) władający rzeczą (art. 222 1 k.c.) Podstawienie procesowe bezwzględne (subrogacja) np. wykonawca testamentu (art. 988 2 k.c.) zarządca przymusowy (art. 935 1 k.p.c.) syndyk masy upadłości (art. 144 ust. 1 PUN) Podstawienie procesowe względne (sustytucja) Np. zbywca przedmiotu sporu (art. 192 pkt 3 k.p.c.) wierzyciel egzekwujący (art. 887 i 902 k.p.c.)

LEGITYMACJA PROCESOWA indywidualna grupowa Przysługująca kilku określonym osobom, Np. Współwłaścici e-lom, wspólnikom (art. 250 pkt 2-5 k.s.h.) Przysługująca każdemu (actio popularis), np. w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone - art. 479(38) k.p.c. Łączna Przysługująca kilku osobom łącznie (współuczestnictw o konieczne art. 72 2 k.p.c.)

WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE formalne konkurencyjne materialne jednolite niejednolite konieczn e zwykłe

INTERWENCJA UBOCZNA NIESAMOISTNA wynajmujący Powództwo o eksmisję najem Interwencja uboczna najemca użyczenie Korzystający z lokalu regres

INTERWENCJA UBOCZNA SAMOISTNA Naruszający prawo własności Powództwo negatoryjne res iudicat a Interwencja uboczna Współwłaściciel (2) nieruchomości Współwłaściciel (1) nieruchomości