RACJONALNA GOSPODARKA ZŁOŻEM KOPALINY A RACJONALNE ZUŻYCIE ZASOBÓW ALIAS PROBLEMY TEORII ZASOBÓW Krzysztof Szamałek Uniwersytet Warszawski Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych Wrocław 2011
Podstawowe pytania Czy mimo 200 lat intensywnego rozwoju światowej gospodarki zabrakło jakiegoś surowca mineralnego? Czy słuszny jest pogląd o skończoności zasobów mineralnych? Jak kształtująsięwspółczynniki R:P podstawowych surowców? Jaki scenariusz zasobowy dla świata można przewidziećw perspektywie 100-200 lat?
Racjonalna gospodarka zasobami Akt działania Zestaw uregulowań prawnych Ciągły proces poszukiwania optymalnych metod eksploatacji i konsumpcji zasobów uwzględniających ograniczenia środowiskowe, imperatywy ekonomiczne, techniczne, filozoficzne Czy potrzebna i możliwa jest racjonalna gospodarka zasobami?
Pragmatyczna i racjonalna gospodarka zasobami mineralnymi powinna prowadzić do takiego zagospodarowania złóŝ kopalin, w którym jakość wykorzystywanej kopaliny jest adekwatna do jakości niezbędnego w procesie produkcyjnym surowca. Inaczej mówiąc surowiec powinien spełniać minimalne wymogi jakościowe. Wykorzystanie kopaliny o wyŝszych niŝ minimalne poŝądane cechy jakościowe jest przykładem nieracjonalnej gospodarki zasobami (choć moŝe być uznane za racjonalną gospodarkę złoŝem).
Szalony rok 2011 Wzrost cen surowców Przyczyny: Wyczerpywanie zasobów? Gwałtowny wzrost popytu? Kryzys finansowy? Inne?
Prognoza zużycia energii wg U.S. Energy Information Administration
Scenariusze energetyczne świata wg Shell (2011)
BP report 2011 W 1961 r. 41 lat ; 2010-46,2
Paradygmaty Ricardo i Malthusa Dynamiczna teoria zasobów Ricardo zasoby nieograniczone ale różne jakościowo i ekonomicznie, Barnett i Morse Statyczna teoria zasobów Malthus, raporty Klubu Rzymskiego Wykorzystanie zasobów o coraz gorszych parametrach ergo coraz droższych Skończoność zasobów
Czy istniejąwszystkie poniższe bariery surowcowe? Zasobowe tak ale w jakiej w perspektywie, kilkuset lat?? Techniczne tak Ekonomiczne tak Środowiskowe tak Społeczne -tak
Zasoby biotyczne Odnawialne, nieograniczone (tylko przestrzeń życiowa środowisko + pokarm) model do przyjęcia jednak bez ograniczeńi ingerencji ze strony człowieka Ingerencja człowieka (zanieczyszczenie środowiska, ograniczenie przestrzeni, przełowienie, środki chemiczne zwalczania) odnawialne w ograniczonym zakresie, zmniejszająca odnawialność do zaniku zasobu (ginięcie gatunków)
Zasoby abiotyczne Skończone, wyczerpywalne, zniszczalne, nieodnawialne ( w skali trwania cywilizacji ludzkiej) Poprzez rozwój wiedzy, odkrycia złóż, nowe zastosowania, substytucję, eksploatacjęcoraz uboższych złóż zasoby mineralne nie stanowiągranicy zasobów (tylko lokalnie i czasowo)
Gdzie sąrezerwy surowcowe? Ocean światowy woda oceaniczna, dno, podłoże oceaniczne zasoby na więcej niż500 lat Głębsze partie skorupy ziemskiej poniżej 2 tys.m zasoby na więcej niż500 lat Zużyte produkty podlegające recyklingowi krótszy cykl życia produktu Tworzenie sięzłóżw zgodzie z teorią aktualizmu geologicznego czas geologiczny, ale i krótki czarne kominy, złoża okruchowe
Braki surowcowe Lokalne Regionalne Czasowe Jakościowe Cenowe
Podsumowanie Paradoks teorii zasobów powstający jako skutek rozwoju wiedzy i techniki (nie mającej ograniczeńi barier) biotyczne odnawialne czynnik zakłócającydziałanie człowieka (wymieranie gatunków jako skutek cywilizacji nieodnawialne) statyczne nieodnawialne (a przywracanie do życia gatunków wymarłych?) abiotyczne nieodnawialne skończone (wiedza stale poszerzająca zasoby) uzupełnialne (odnawialne)
Nieuchronnośćprocesów Dogmat statycznej teorii nieodnawialnych zasobów jest obiektywnie słuszny, podobnie jak słuszny jest pogląd o nieuchronności zniszczenia w wyniku procesów fizycznychkosmogenicznych znanego i poznanego przez ludzkośćwszechświata. W obu przypadkach czas przyjmowany do analizy spełnia podstawowąi zmieniającąoptykęwidzenia problemu rolę.
Świadomośća działanie Zasoby mineralne sąi będądostępne w możliwym do analizy czasie Humanistyczne przesłanie korzystania z dóbr pożyczonych od wnuków podstawąpotrzeby racjonalnej gospodarki zasobami Świadomośćkońca nie odbiera człowiekowi motywacji działania A może wszyscy sięjednak jeszcze mylimy i wiedza wskaże nam inne scenariusze rozwoju