10.3 Inne grunty i nieużytki Obok użytków rolnych i lasów, w strukturze użytkowania ziemi wyodrębniamy inne grunty, do których zaliczamy grunty zabudowane i zurbanizowane, grunty pod wodami, użytki ekologiczne, tereny różne oraz nieużytki. W ramach gruntów zabudowanych i zurbanizowanych wyodrębnia się tereny mieszkaniowe, tereny przemysłowe, inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, drogi, tereny komunikacyjne kolejowe i użytki kopalne. Grunty pod wodami obejmują grunty pod wodami płynącymi i grunty pod wodami stojącymi. Inne grunty i nieużytki zajmują duże powierzchnie w miastach na prawach powiatu Legnica (52,4% pow. ogólnej), Wrocław (49,6%) i Jelenia Góra (26,9%). Znaczne ich obszary występują ponadto w powiatach: bolesławieckim (16,1% pow. ogólnej), głogowskim (13,0%), zgorzeleckim (11,3%), świdnickim (10,9%), wałbrzyskim (10,8%) i polkowickim (10,6%). Niewielkie powierzchnie zajmują inne grunty i nieużytki w powiatach: milickim (4,7% pow. ogólnej), strzelińskim (6,0%), złotoryjskim (6,3%), kłodzkim (6,3%), lwóweckim (6,4%), kamiennogórskim (6,4%), górowskim (6,5%), oleśnickim (6,7%) i jaworskim (6,9%). Łącznie grunty zabudowane i zurbanizowane zajmują 130 455 ha, czyli 6,5% powierzchni województwa. Na terenie miast obejmują one 50 672 ha, a na terenie wsi 79 783 ha. Z ogólnej powierzchni gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 38,8% znajduje się w miastach, a 61,2% na wsiach. mieszkaniowe zajmują 16 407 ha, czyli 0,8% powierzchni województwa. Na terenie miast obejmują one 11 513 ha, a na wsiach 4 894 ha. Około 70,2% terenów mieszkaniowych województwa znajduje się w miastach, a 29,8% na wsi. mieszkaniowe odgrywają duże znaczenie w strukturze użytkowania ziemi w powiatach grodzkich. Największy obszar 2 654 ha zajmują we Wrocławiu, w Jeleniej Górze obejmują 798 ha, a w Legnicy 422 ha. We Wrocławiu tereny mieszkaniowe stanowią 9,1% powierzchni ogólnej, w Legnicy 7,5% i w Jeleniej Górze 7,4%. Znaczny odsetek terenów zajętych przez funkcję mieszkalną występuje ponadto w powiecie świdnickim (2,4%), wałbrzyskim (2,0%), jeleniogórskim (1,6%), dzierżoniowskim (1,2%) oraz wrocławskim (1,2%). przemysłowe zajmują 12 558 ha, czyli 0,6% powierzchni ogólnej województwa. Ich powierzchnia na obszarze miast wynosi 7 584 ha, a na wsiach 4 974 ha. Na obszarze miast znajduje się 60,4% terenów przemysłowych województwa, natomiast na wsiach 39,6%. Województwo dolnośląskie stanowi ważny region na gospodarczej mapie Polski. przemysłowe zajmują znaczną część miast na prawach powiatów - Wrocławia (5,3%) i
Legnicy (11,0%). Wrocław jest dużym ośrodkiem przemysłu elektrotechnicznego, środków transportu, metalowego, maszynowego, chemicznego, poligraficznego i spożywczego. W Legnicy zlokalizowana jest huta miedzi, zakłady maszynowe, elektrotechniczne i odzieżowe. Na terenie miasta funkcjonuje Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna (Panorama powiatów..., 2001). Duży udział terenów przemysłowych w powiecie lubińskim (2,6% pow. ogólnej), polkowickim (1,8%) oraz głogowskim (1,8%), związany jest z Legnicko-Głogowskim Okręgiem Miedziowym. Jest to obszar występowania i przetwórstwa należących do największych w Europie pokładów rud miedzi. Wydobycie odbywa się w czterech kopalniach: Lubin, Polkowice, Rudna, Sieroszowice, następnie rudy miedzi ulegają wzbogaceniu w zakładach flotacyjnych przy kopalniach i są wytapiane w hutach w Legnicy i Głogowie (2 huty). Przetwórstwem zajmuje się walcownia w Orsku. Powiat grodzki Jelenia Góra (1,9% terenów przemysłowych w pow. ogólnej), to ośrodek przemysłu chemicznego, farmaceutycznego, maszynowego, szklarskiego i papierniczego. Udział terenów przemysłowych powyżej średniej dla województwa ma jeszcze miejsce w powiatach wałbrzyskim (1,4%) i zgorzeleckim (0,9%). Wałbrzych, po zaniechaniu wydobycia węgla kamiennego, to przede wszystkim ośrodek przemysłu elektromaszynowego, ceramicznego, spożywczego, odzieżowego, motoryzacyjnego i materiałów budowlanych. Na terenie miasta działa Wałbrzyska Specjalna Strefa Ekonomiczna Invest-Park. W gospodarce powiatu zgorzeleckiego dominującą rolę pełni górnictwo i kopalnictwo oraz działalność produkcyjna. Duże znaczenie w strukturze tejże działalności odgrywa przemysł energetyczny, produkcja maszyn i urządzeń, chemiczny oraz mineralny. Inne tereny zabudowane obejmują 7 922 ha, czyli 0,4% powierzchni województwa. Ich obszar w miastach wynosi 5 866 ha, a na wsiach 2 056 ha. Większość, bo 74,1% innych terenów zabudowanych znajduje się w miastach, podczas gdy ich udział na wsiach wynosi 26,0%. Powierzchnię 6 908 ha zajmują zurbanizowane tereny niezabudowane. Stanowi to 0,4% powierzchni województwa. Ich obszar w miastach obejmuje 4 266 ha, a na wsiach 2 642 ha. Z ogółu zurbanizowanych terenów niezabudowanych województwa 61,8% znajduje się w miastach, a 38,3% na wsiach. Na inne (poza mieszkaniowymi i przemysłowymi) tereny zabudowane oraz zurbanizowane tereny niezabudowane, przypada 0,8% powierzchni ogólnej województwa (14 830 ha). Największy ich odsetek występuje w miastach na prawach powiatu i wynosi w Legnicy 14,2%, we Wrocławiu 8,0% i w Jeleniej Górze 4,6%. Ich znaczny udział występuje ponadto w powiatach: oławskim (1,3%), wałbrzyskim (1,3%), średzkim (1,0%) i dzierżoniowskim (0,9%). Najmniej innych terenów zabudowanych oraz zurbanizowanych terenów niezabudowanych znajduje się w powiatach górowskim, lwóweckim, milickim, jaworskim, legnickim i złotoryjskim. rekreacyjno-wypoczynkowe zajmują powierzchnię 8 424 ha, co stanowi 0,4% powierzchni ogólnej województwa. Na obszarze miast znajduje się 4 981 ha tych terenów
(59,1%), a na wsiach 3 443 ha (40,9%). rekreacyjno-wypoczynkowe odgrywają szczególne znaczenie w powiatach grodzkich. Ich udział w powierzchni Wrocławia wynosi 6,1%, Legnicy 3,3%, a Jeleniej Góry 2,4%. Wśród powiatów regionu wyższym od przeciętnego dla województwa odsetkiem terenów rekreacyjno-wypoczynkowych charakteryzują się powiaty: jeleniogórski (0,8%), lubiński (0,6%), świdnicki (0,5%) i ząbkowicki (0,5%). Powierzchnia dróg na terenie województwa wynosi 62 249 ha (3,1% powierzchni ogólnej), z czego na miasta przypada 11 344 ha, a na tereny wiejskie 50 905 ha. Z ogólnej powierzchni dróg 18,2% znajduje się w miastach i 81,8% na wsiach. Drogi zajmują największe powierzchnie w powiatach: kłodzkim (4 715 ha), wrocławskim (4 170 ha), oleśnickim (3 255 ha), trzebnickim (3 248 ha) i świdnickim (2 975 ha). Udział dróg w strukturze użytkowania ziemi powiatów jest zbliżony i waha się od 2,0% w powiecie bolesławieckim do 4% w powiecie świdnickim. Większe znaczenie odgrywają one w użytkowaniu ziemi w miastach na prawach powiatu Legnica (8,7% pow. ogólnej), Wrocław (7,3%) i Jelenia Góra (5,1%). komunikacyjne kolejowe zajmują 8 958 ha, co stanowi 0,5% powierzchni województwa. Na obszarze miast obejmują one 3 154 ha, a na wsiach 5 804 ha. Udział terenów komunikacyjnych kolejowych województwa w miastach wynosi 35,2%, a na wsiach 64,8%. komunikacyjne kolejowe zajmują powyżej 400 ha w powiatach: bolesławieckim, kłodzkim, legnickim, świdnickim, wrocławskim i zgorzeleckim. Ich udział w powierzchni ogólnej przekracza 1% tylko w powiatach grodzkich Wrocław (2,5%) i Legnica (2,4%). W pozostałych powiatach udział terenów komunikacyjnych kolejowych waha się od 0,2% w powiatach górowskim, milickim i trzebnickim do 0,9% w powiecie wałbrzyskim. W powiecie grodzkim Jelenia Góra wskaźnik ten wynosi 1,0%. Łącznie na tereny komunikacyjne województwa (drogowe i kolejowe) przypada 71 207 ha, czyli 3,6% jego powierzchni. Na terenach miast zajmują one 14 498 ha, natomiast na wsiach 56 709 ha. Z ogólnej powierzchni terenów komunikacyjnych województwa na miasta przypada 20,4%, a na wsie 79,6%. Ich rozmieszczenie jest stosunkowo równomierne w skali powiatów. Na tle województwa wyróżniają się jedynie powiaty grodzkie, w których strukturze użytkowania ziemi tereny komunikacji drogowej i kolejowej zajmują odpowiednio 11,0% w Legnicy; 9,8% we Wrocławiu i 6,0% w Jeleniej Górze. Udział użytków kopalnych w strukturze użytkowania ziemi w województwie jest niewielki i wynosi ok. 0,3% (6 796 ha). Na terenie miast znajdują się 1 854 ha użytków kopalnych, a na obszarze wsi 4 942 ha. Z ogólnej ich powierzchni 27,3% występuje w miastach i 72,7% na wsiach.
Górnictwo i kopalnictwo odgrywa ważną rolę w gospodarce powiatu zgorzeleckiego, w którym użytki kopalne zajmują 2 509 ha (3,0% powierzchni ogólnej). Wiąże się to z wydobyciem węgla brunatnego w rejonie Bogatyni (Kopalnia Węgla Brunatnego Turoszów ), eksploatacją bazaltu w rejonie Sulikowa (Kopalnia Skalnych Surowców Drogowych) oraz pozyskiwaniem piasków na potrzeby Pieńskich Hut Szkła i Fabryki Form Szklarskich Heye w Pieńsku. W pozostałych powiatach udział użytków kopalnych w powierzchni ogólnej nie przekracza 1%. Znaczne ich powierzchnie występują w powiecie bolesławieckim (718 ha). Jest on bogaty w złoża kruszywa naturalnego (żwiry, piaski, pospółka), co powoduje, że duże znaczenie w działalności produkcyjnej powiatu odgrywa przemysł mineralny (m.in. Kopalnia Gipsu i Anhydrytu Nowy Ląd w Lubkowie, Kopalnie Surowców Mineralnych Surmin-Kaolin S.A. w Nowogrodźcu, Kopalnie Piaskowca S.A. w Bolesławcu, Kopalnia i Zakład Przetwórczy Piasków Szklarskich Osiecznica sp. z o.o. i Zakład Wzbogacania Surowców Ceramicznych i Ekologicznych Ekocer w Zebrzydowej). W powiecie świdnickim użytki kopalne zajmują 535 ha, co wiąże się z funkcjonowaniem szeregu firm sektora małych i średnich przedsiębiorstw zajmujących się wydobyciem surowców naturalnych, takich jak granit i glina ogniotrwała. W powiecie ząbkowickim na użytki kopalne przypada 478 ha. Znajdujące się na terenie powiatu kruszce umożliwiły rozwój przemysłu wydobywczego, w tym eksploatacji kruszywa na potrzeby budownictwa (żwir i piasek) oraz kamienia sjenitu. W powiecie lwóweckim użytki kopalne zajmują 386 ha. Ze względu na zróżnicowaną budowę geologiczną wyróżnia się on bogactwem surowców mineralnych, w tym kruszyw naturalnych (piaski, żwiry, pospółki), surowców skalnych (bazalt, piaskowiec, kwarcyty, melafir), a także gipsu i anhydrytu. Przemysłem wydobywczym w powiecie lwóweckim zajmują się m.in. Kopalnia Gipsu i Anhydrytu Nowy Ląd w Niwnicach, PRI Bazalt w Rębiszowie i kopalnia Jerzy w Orłowicach. Wyższy od średniej wojewódzkiej udział użytki kopalne zajmują jeszcze w powiecie lubińskim. Wiąże się to przede wszystkim z zagospodarowaniem złóż rud miedzi i działalnością grupy kapitałowej KGHM Polska Miedź S.A. Grunty pod wodami płynącymi zajmują 11 627 ha, co stanowi 0,6% powierzchni województwa. Na miasta przypada 2 620 ha, a na wsie 9 007 ha. Z ogólnej powierzchni gruntów pod wodami płynącymi 22,5% znajduje się w miastach, a 77,5% na wsiach. Na grunty pod wodami stojącymi przypadają 5 862 ha, czyli 0,3% powierzchni województwa. Na obszarze miast obejmują one 613 ha, natomiast na terenie wsi 5 249 ha. W miastach znajduje się 10,5%, a na wsiach 89,5% gruntów pod wodami stojącymi województwa. Grunty pod wodami płynącymi i stojącymi zajmują łącznie 17 490 ha, co stanowi 0,9% ogólnej powierzchni województwa. Na terenie miast obejmują one 3 234 ha, a na obszarach wiejskich 14 256 ha. Z łącznej powierzchni gruntów, pod wodami płynącymi i stojącymi województwa 18,5% znajduje się w
miastach, a 81,5% na wsiach. Wysoki jest ich udział w powierzchni miast na prawach powiatu i wynosi we Wrocławiu 3,4%, w Legnicy 1,6% i w Jeleniej Górze 1,2%. Wśród pozostałych powiatów województwa najwyższe wskaźniki występują w powiatach: głogowskim (2,1%), legnickim (1,7%) i oławskim (1,5%). Najmniejszy odsetek gruntów pod wodami płynącymi i stojącymi posiadają powiaty: złotoryjski (0,4%) oraz bolesławiecki, kamiennogórski, kłodzki, milicki i wałbrzyski, w których wynosi on 0,5%. Użytki ekologiczne zajmują 1 966 ha, czyli ok. 0,1% powierzchni województwa. W miastach obejmują one 51 ha, natomiast na obszarach wiejskich 1 915 ha. Większość, bo 97,4% użytków ekologicznych znajduje się na wsiach. Użytki ekologiczne zostały sklasyfikowane głównie w powiecie polkowickim, w którym obejmują one 1 724 ha. Ich niewielkie ilości występują w powiatach: górowskim (132 ha), lubińskim (58 ha), złotoryjskim (13 ha), legnickim (7 ha), oławskim (2 ha) oraz w miastach na prawach powiatu: Legnica (23 ha) i Wrocław (7 ha). Istotniejszy udział użytków ekologicznych w strukturze użytkowania ziemi uwidacznia się tylko w powiecie polkowickim i wynosi on 2,2% powierzchni ogólnej powiatu. Nieużytki obejmują 12 194 ha, co stanowi zaledwie 0,6% powierzchni ogólnej gruntów woj. dolnośląskiego. Na terenie miast zajmują one 1 779 ha, a na terenie wsi 10 415 ha. Z ogólnej powierzchni nieużytków 14,6% znajduje się w miastach, a 85,4% na obszarach wiejskich. Większa ich ilość występuje w powiecie górowskim (1 074 ha), bolesławieckim (846 ha) i trzebnickim (715 ha). Nieużytki stanowią największy odsetek powierzchni powiatu grodzkiego Wrocław (1,3%) oraz powiatów górowskiego (1,5%) i głogowskiego (1,2%), natomiast w pozostałych powiatach ich udział w powierzchni ogólnej nie przekracza 1%. różne zajmują 26 149 ha, czyli 1,3% powierzchni województwa. Na miasta przypada 3 635 ha, a na wsie 22 514 ha tych obszarów. Na terenie miast znajduje się 13,9%, a na wsiach 86,1% terenów różnych województwa.