Epoki historyczne PREHISTORIA (lub inaczej prahistoria, ok. 2 mln lat temu - ok. 3500 p.n.e.) - od powiedzmy pojawienia się człowieka do wynalezienia pisma. Dzieli się na kilka "podepok": paleolit, neolit, epoka miedzi, epoka brązu, epoka żelaza STAROŻYTNOŚĆ (epoka starożytna, ok. 3500 p.n.e. do 476 r.) - od wynalezienia pisma do upadku cesarstwa zachodniorzymskiego) ŚREDNIOWIECZE (476 r. do 1492 r.) - od upadku cesarstwa zachodniorzymskiego do odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba. Podaje się też jako datę końcową ok. 1450 - wynalazek druku, 1453 - upadek Konstantynopola. NOWOŻYTNOŚĆ (od 1492 r. do 1914 lub 1918 r.) WSPÓŁCZESNOŚĆ (inaczej czasy współczesne, najnowsze, 1914 lub 1918 - nadal trwa) Epoki w sztuce i literaturze SZTUKA STAROŻYTNA (ANTYK) SZTUKA ŚREDNIOWIECZNA (ROMAŃSKA, GOTYCKA) RENESANS wiek XV i XVI BAROK od końca XVI wieku do początków XVIII wieku OŚWIECENIE XVIII wiek ROMANTYZM pierwsza połowa XIX wieku POZYTYWIZM -druga połowa XIX wieku Dynastie panujące w Polsce Piastowie (960-1370) rodzima dynastia Przemyślidzi (1291-1306) dynastia pochodząca z Czech Andegawenowie (1370-1386) dynastia pochodząca z Węgier Jagiellonowie (1386-1572) dynastia pochodząca z Litwy Wazowie (1587-1668) dynastia pochodząca ze Szwecji Sasi (Wettynowie, czasy saskie 1697-1764) dynastia pochodząca z Saksonii Inne... czasy, epoki w historii Polski czasy zygmuntowskie (1506-1572) - panowanie Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta złoty wiek (1506-1586) - panowanie Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta i Stefana Batorego. srebrny wiek (1587-1696) - panowanie Zygmunta III Wazy, Władysława IV, Jana Kazimierza, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego. czasy saskie (1697-1764) - panowanie Augusta II Mocnego i Augusta III czasy stanisławowskie (1764-1795) - panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego
Bliski Wschód 3500 p.n.e. - Sumerowie wynaleźli pismo klinowe, pierwsze na świecie pismo obrazkowe 1200 p.n.e. - Fenicjanie stworzyli pierwsze na świecie pismo alfabetyczne Grecja 776 p.n.e. - pierwsze igrzyska w Olimpii (pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie 1896 r. - Ateny) V w. p.n.e. - Bitwa pod Maratonem (Grecja zaatakowana przez Persów, słynny bieg maratoński) - bitwa pod Termopilami (grecko-perska w wąwozie termopilskim, słynnych 300 Spartan króla Leonidasa) - Tukidydes IV w. p. n. e. - Aleksander Macedoński (Wielki) Rzym 753 p.n.e. - założenie miasta Rzym - wojny punickie (Hannibal) - powstanie Spartakusa - Juliusz Cezar wkroczył z wojskami do Italii rozpoczynając wojnę domową - Juliusz Cezar został zamordowany (słynne słowa "I ty Brutusie przeciwko mnie?") 395 r. - podział w imperium rzymskiego na dwie części: cesarstwo zachodniorzymskie (stolica Rzym) i cesarstwo wschodniorzymskie (zwane bizantyjskim lub bizantyńskim - stolica Konstantynopol, inaczej Bizancjum, dziś Istambuł) 476 r. - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego, koniec starożytności
Europa i świat 622 r. - hidżra (ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny). Początek nowej ery muzułmańskiej 843 r. - traktat w Verdun - podział państwa Franków (Karola Wielkiego) na trzy części. Dały początek Niemcom, Francji i Włochom. 1054 r. - wielka schizma wschodnia (podział chrześcijaństwa na katolicyzm i prawosławie) 1096-1099 r. - pierwsza krucjata (zdobycie Jerozolimy, powstanie w ziemi świętej państewek chrześcijańskich, m.in. Królestwo Jerozolimskie) 1450 r. - wynalazek druku: Jan Gutenberg 1453 r. - upadek Konstantynopola, stolicy cesarstwa bizantyjskiego. Zdobyte przez Turków staje się ich stolicą (zmieniają nazwę Konstantynopola na Stambuł/Istambuł). 1492 r. - Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę (koniec średniowiecza) 1497 r. - Vasco da Gama opłynął Afrykę i dotarł do właściwych Indii 1517 r. - wystąpienie Marcina Lutra - początek reformacji (powstanie wyznań protestanckich: Luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, itd.) 1519-1522 Ferdynand Magellan opłynął ziemię dookoła 1545-1563 trwa sobór trydencki 1588 - Anglia Elżbiety I pokonuje hiszpańską Niezwyciężoną Armadę (flotę) 1598 - edykt nantejski 1775-1783 wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych (Jerzy Waszyngton) 1776, 4 lipca Deklaracja Niepodległości (USA) 1789-1799 rewolucja francuska (lub do 1794) - zdobycie Bastylii, początek rewolucji francuskiej - Ludwik XVI ścięty na gilotynie, Francja republiką - terror jakobinów Maksymiliana Robespierre'a - rządy Napoleona Bonaparte we Francji (jako konsul, potem cesarz Francuzów) 1807 - utworzenie Księstwa Warszawskiego 1812 - wyprawa Napoleona na Moskwę 1815-100 dni Napoleona i bitwa pod Waterloo 1814-1815 KONGRES WIEDEŃSKI 1848 - wiosna ludów 1861-1865 wojna secesyjna (w Stanach Zjednoczonych, Abraham Lincoln) 1871 - zjednoczenie Niemiec (Otto von Bismarck) 1896 r. - pierwsze igrzyska nowożytne w Atenach 1914 - zamach w Sarajewie, zabójstwo arcyksięcia Franciszka Ferdynanda (był następcą na tron austro-węgierski, z dynastii Habsburgów). 1914 1918 I wojna światowa. 1917 - rewolucja bolszewicka w Rosji (obalenie caratu, Włodzimierz Lenin, komuniści - bolszewicy) 1918, 11 listopada Koniec I wojny światowej. Odzyskanie niepodległości przez Polskę. 1919 - traktat wersalski. Pokój zawarty po I wojnie światowej.
Polska Państwo pierwszych Piastów. Wieki X-XII do 1138 roku 966 chrzest Polski. Ślub Mieszka I i czeskiej księżniczki Dobrawy. Misja do pogańskich Prusów i męczeńska śmierć św. Wojciecha. papież kanonizował (ogłosił świętym) Wojciecha. 1000 r. zjazd gnieźnieński (czyli zjazd w Gnieźnie). Cesarz niemiecki Otton III przybył z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie i został wspaniale ugoszczony przez Bolesława Chrobrego. Wymieniono dary - m.in. Bolesław otrzymał kopię włóczni św. Maurycego co symbolizowało zgodę cesarza na koronację królewską dla Bolesława. Utworzenie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz trzech biskupstw (Kraków, Wrocław, Kołobrzeg). 1025 koronacja Bolesława Chrobrego, pierwszego króla Polski. 1025 śmierć Bolesława Chrobrego. Bolesław Krzywousty powstanie kroniki Galla Anonima na dworze księcia Bolesława Krzywoustego. 1138 testament (statut) Krzywoustego. Rozbicie dzielnicowe. Wieki XII-XIV od 1138 - rządzą synowie Bolesława Krzywoustego a następnie ich synowie, itd. następuje rozdrobnienie dzielnicowe 1226 1230 Konrad Mazowiecki sprowadził do Polski na ziemię chełmińską Krzyżaków Władysław Łokietek 1308-1309 Zajęcie przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego. 1320 koronacja Władysława Łokietka po raz pierwszy w Krakowie (i odtąd zawsze tutaj oprócz koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego - jego odbyła się w Warszawie). Ponowne zjednoczenie Polski i koniec rozbicia dzielnicowego.
Wieki XIV-XVI do roku 1572 (koniec rządów Piastów oraz czasy Andegawenów i Jagiellonów) Kazimierz Wielki ("zastał Polskę drewnianą a zostawił murowaną"). 1364 Założenie Akademii Krakowskiej (Uniwersytet Jagielloński). 1364 Uczta u Wierzynka. Zjazd monarchów w Krakowie z udziałem cesarza i króla Czech, króla Polski, króla Węgier, króla Cypru, króla Danii, księcia mazowieckiego, książąt śląskich i margrabiego brandenburskiego. 1370 Śmierć Kazimierza Wielkiego (ostatniego z Piastów na polskim tronie). Ludwik Węgierski 1374 Przywilej w Koszycach. 1385 Unia polsko-litewska zawarta w Krewie. Władysław Jagiełło 1386 Chrzest, koronacja, ślub Władysława Jagiełły z Jadwigą. 1409-1411 Wielka wojna z Zakonem krzyżackim. 1410, 15 lipca Bitwa pod Grunwaldem. 1411 I pokój toruński. 1444 W bitwie pod Warną z Turkami zginął król Władysław III Warneńczyk. Kazimierz Jagiellończyk. XV w. - Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego oraz inne dzieła tworzy Jan Długosz. 1454-1466 Wojna trzynastoletnia (zapoczątkowana inkorporacją, czyli włączeniem Prus do Korony, czyli Polski) 1454 Przywilej cerekwicko-nieszawski. 1466 II pokój toruński (koniec wojny trzynastoletniej). Prusy Królewskie włączone do Polski Aleksander Jagiellończyk. 1505 Przyjęcie przez sejm konstytucji Nihil novi (nic nowego - w domyśle bez zgody szlachty). Zygmunt Stary 1517 Wystąpienie Marcina Lutra w Niemczech. 1525 Hołd pruski, Albrecht Hohenzollern na rynku krakowskim złożył hołd Zygmuntowi Staremu. Zygmunt II August 1569 Zawarcie unii lubelskiej pomiędzy Polską i Litwą. Unia lubelska jest unią realną powstaje wspólne państwo, które nazywamy: Rzeczpospolita Obojga Narodów (I Rzeczpospolita 1569-1795, II Rzeczpospolita 1918-1939, III Rzeczpospolita 1989 - trwa) 1572 Śmierć Zygmunta Augusta. Koniec dynastii Jagiellonów na tronie Polski.
Królowie elekcyjni. XVI-XIX w. 1573 uchwalenie konfederacji warszawskiej. Zapewnienie swobody wyznania dysydenckiej szlachcie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. 1573 pierwsza wolna elekcja w Polsce (pacta conventa, artykuły henrykowskie). 1596 unia brzeska (część prawosławnych uznała zwierzchność papieża - powstał tzw. kościół grekokatolicki [inaczej unicki - wyznawcy to unici lub grekokatolicy]). 1648-1654 powstanie Chmielnickiego (Bohdana) na Ukrainie. 1655-1660 - II wojna północna, czyli tzw. Potop szwedzki. Obrona Jasnej Góry (Częstochowy), pokój zawarto w Oliwie 1673 - bitwa pod Chocimiem (Turków pokonuje Jan Sobieski) 1683 bitwa z Turkami pod Wiedniem. Osiecz wiedeńska - wspaniałe zwycięstwo Jana III Sobieskiego i jego husarii nad armią turecką Stanisław August Poniatowski. 1772 I rozbiór Polski. 1773 - powstaje Komisja Edukacji Narodowej (KEN) 1788-1792 Sejm Czteroletni (Wielki). 1791, 3 maja uchwalenie pierwszej polskiej konstytucji (Konstytucja 3 maja). 1792 wojna z Rosją w obronie konstytucji. Ustanowiono Order Virtuti Militari 1792 zawiązanie konfederacji targowickiej. 1793 II rozbiór Polski. 1794 insurekcja (czyli inaczej powstanie) kościuszkowska. 1795 III rozbiór Polski. Polska pod zaborami 1797 utworzenie Legionów Polskich we Włoszech. 1807 powstanie Księstwa Warszawskiego. 1815 - kongres wiedeński (w sprawie polski postanowiono: powstaje Królestwo Polskie (zwane Kongresowym) w związku z Rosją, Wielkie Księstwo Poznańskie oraz Rzeczpospolita Krakowska) 1830, 29 listopada na 30 listopada Noc Listopadowa, początek powstania listopadowego (trwa w l. 1830-1831). 1863, 22 stycznia początek powstania styczniowego (trwa w l. 1863-1864). 1914 1918 I wojna światowa. 1918, 11 listopada Koniec I wojny światowej. Odzyskanie niepodległości przez Polskę. 1919 - traktat wersalski. Pokój zawarty po I wojnie światowej. Lata 1919-1939 (II Rzeczpospolita, XX-lecie międzywojenne) 1919 1921 Wojna polsko-bolszewicka. 1920 Bitwa warszawska, zwana cudem nad Wisłą.