ROZPOZNANIE OGÓLNOWOJSKOWE

ROZPOZNANIE OGÓLNOWOJSKOWE (zwiadowca, drużyna, załoga) PODRĘCZNIK Podręcznik wykonał zespół autorski pod kierownictwem ppłk dr Zbigniewa WRÓBLEWSKIEGO

(redakcja naukowa, wstęp, rozdział 1 i 3). 2 Skład zespołu: - płk Waldemar FIGIEL rozdział - 2; - kpt. Jerzy MIELCAREK rozdział - 4; - ppłk dr Stanisław WRONA rozdział - 5; - mjr Ryszard SZYMAŃSKI rozdział - 6 i 8; - ppłk Jerzy LICKI rozdział - 7. SPIS TREŚCI

1. 1.1. 1.2. 1.3. 2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6 2.7 2.8. 3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.2.4. 3.2.5. 3.2.6. 3.2.7. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 5. 5.1. 5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.1.4. 5.1.5. 5.2. 5.3. 5.3.1. 5.3.2. 5.3.3. 5.3.4. 5.3.5. 5.4. 5.5. WSTĘP INFORMACJA I JEJ OBIEG A DOWODZENIE. Przyczyny pozyskiwania. System informacyjny i jego relacje. Obieg rozpoznawczych. TECHNICZNE ŚRODKI ROZPOZNANIA OGÓLNOWOJSKOWEGO. Lornetki. Peryskopy. Noktowizory. Urządzenia termowizyjne. Technika laserowa. Stacje radiolokacyjne. Wozy rozpoznawcze. Śmigłowce rozpoznawcze. PRZYGOTOWANIE ZWIADOWCY (TRANSPORTERA) DO DZIAŁAŃ ROZPOZNAWCZYCH W ASPEKCIE ZALECEŃ MASKOWANIA TAKTYCZNEGO. Maskowanie naturalne. Wykorzystanie naturalnych właściwości terenu w celach maskowniczych. Wykorzystanie pory doby, pory roku i warunków atmosferycznych. Maskowanie techniczne. Stosowanie sztucznych masek. Malowanie maskujące. Maskowanie dymami. Maskowanie roślinnością. Maskowanie świetlne. Maskowanie dźwiękowe. Maskowanie przeciwtermalne PRZEMIESZCZANIE ELEMENTÓW ROZPOZNAWCZYCH (PODODDZIAŁÓW) W UGRUPOWANIE PRZECIWNIKA. Przerzut elementów rozpoznawczych (pododdziałów) drogą powietrzną. Przerzut drogą lądową. Pozostawienie elementów rozpoznawczych (pododdziałów) w terenie czasowo opuszczonym. Przerzut elementów rozpoznawczych drogą wodną. OBSERWACJA (PODSŁUCH). Prowadzenie obserwacji. Poszukiwanie. Wykrywanie. Śledzenie. Identyfikacja. Określenie położenia obiektu (celu). Obserwator. Posterunek obserwacyjny. Skład osobowy. Organizacja pracy. Wyposażenie posterunku. Wybór miejsca na posterunek obserwacyjny. Urządzenie posterunku. Prowadzenie obserwacji w ruchu. Podsłuch. 3 Strona 4 5 5 7 9 15 15 18 20 24 24 25 26 31 32 36 36 41 43 44 49 51 53 54 55 57 61 62 65 69 70 72 75 76 78 80 80 81 89 92 92 93 94 96 99 105 112

6. 6.1. 6.1.1. 6.1.2. 6.2. 6.2.1. 6.2.2. 6.2.3. 6.3. 6.3.1. 6.3.2. 6.3.3. 6.4. 6.4.1. 6.4.2. 6.4.3. 7. 7.1. 7.2. 7.3. 7.4. 8. 8.1. 8.2. 8.3. 8.3.1. 8.3.2. 8.3.3. 8.3.4. 8.4. 8.4.1. 8.4.2. 8.4.3. 8.4.4. 8.5. PATROLOWANIE JAKO FORMA MAŁEJ TAKTYKI. Pojęcia ogólne. Rodzaje patroli i ich przeznaczenie. Skład, uzbrojenie i wyposażenie patroli. Przygotowanie patrolowania. Planowanie patrolowania. Organizowanie patrolowania. Doprowadzenie do gotowości składu patrolu do wykonania zadania. Ogólne zasady patrolowania. Wyjście patroli z ugrupowania własnych wojsk. Technika patrolowania. Powrót patrolu w ugrupowanie wojsk własnych. Działanie patroli rozpoznawczych, bojowych i ubezpieczających. Technika działania patroli rozpoznawczych. Technika działania patroli bojowych. Technika patrolowania w ubezpieczeniu wojsk. WYPAD. Istota, cel i zadania wypadu. Skład, organizacja i sposoby działania grupy wypadowej. Przykłady prowadzenia wypadów w okresie II wojny światowej. Sposoby obezwładniania i doprowadzania jeńca. ZASADZKA. Pojęcie ogólne i klasyfikacja zasadzek. Miejsce zasadzki, jej struktura i ugrupowanie. Przygotowanie zasadzki. Planowanie zasadzki. Organizowanie zasadzki Doprowadzenie pododdziału do gotowości do zasadzki. Przysposobienie rejonu zasadzki. Technika działania elementów ugrupowania zasadzki. Grupa ogniowa (wspierająca). Grupa uderzeniowa i chwytająca. Zespół (zespoły) ubezpieczający. Inne elementy ugrupowania zasadzki. Zasadzki artyleryjska-przeciwpancerna, przeciwlotnicza, inżynieryjna. ZAŁĄCZNIKI. LITERATURA. 4 116 116 116 118 122 123 124 126 127 127 129 136 138 138 142 149 152 152 156 163 169 174 174 176 180 181 182 183 184 184 186 186 187 188 189 191 194 WSTĘP

5 Wyniki prowadzonego rozpoznania ogólnowojskowego stanowią istotne źródło wartościowych 1 o przeciwniku,skutkach działań oraz warunkach terenowych i meteorologicznych. Pełność 2 Aktualność Wiarygodność Jakość WARTOŚĆ INFORMACJI Użyteczność Rys.1. Czynniki wpływające na wartość. Informacje powinny umożliwić dowódcy podjęcie optymalnej decyzji, jak również uniemożliwić zrealizowanie celów założonych przez stronę przeciwną. Zdobywanie w ramach prowadzonego rozpoznania ogólnowojskowego wykonywane jest przez etatowe i nieetatowe elementy,organizowane głównie z pododdziałów rozpoznawczych,piechoty i czołgów. Wyposażenie ich w zróżnicowany sprzęt umożliwia wykorzystanie pełnej gamy spsobów prowadzenia rozpoznania w zależności od warunków i potrzeb pola walki oraz decyzji dowódcy. Jest to istotne zwłaszcza w strefie szczegółowego zainteresowania,gdzie sytuacja wymuszać będzie konieczność prowadzenia tzw. rozpoznania pasywnego 3 (cichego,skrytego) - bezpośrednio na obiekt przeciwnika,a więc w konsekwencji bardzo wiarygodnego. 1 Z pragmatycznego punktu widzenia wartość kształtują dwie podstawowe cechy:przydatność/użyteczność i jakość. 2 Pełność obejmuje również określenie położenia obiektów. 3 Zwanego również rozpoznaniem bezpośrednim.

6 Ma to szczególne znaczenie w obecnej dobie kiedy to maskowanie i tworzenie obiektów pozornych stało się działaniem organizacyjnym porównywalnym z rzeczywistym planowaniem działań bojowych. Wpływ na proces dowodzenia oraz różnorodność sposobów ich zdobywania, powoduje powstanie określonych kryteriów w stosunku do elementów rozpoznawczych dostarczających. Są one różne,jednakże dwa z nich powinny byc przyjęte jako standard.należą do nich: profesjonalizm oraz niezawodność działania na polu walki. Oba są bezpośrednią pochodną bieżącego szkolenia w jednostkach wojskowych i specjalistycznych ośrodkach szkolenia. Dotyczy to zarówno pojedyńczego zwiadowcy jak i określonego zespołu organizacyjnego (drużyny,plutonu itp.). W niniejszym podręczniku opisano zasady przygotowania i prowadzenia działań rozpoznawczych przez pojedyńczego zwiadowcę i drużynę (załogę rozpoznania ogólnowojskowego). Zaprezentowano także także w ograniczonym zakresie (Rozdział 6 i 8) zasady małej taktyki opartej o regulaminy Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych 1 - stosowanej szeroko w trakcie działań pododdziałów w ramach tzw. misji pokojowych ONZ oraz wspólnych ćwiczeń sił członkowskich Paktu NATO. Całość poruszanych w podręczniku problemów czyni go ważnym materiałem dydaktycznym, niezbędnym w procesie szkolenia wojsk. INFORMACJA I JEJ OBIEG A DOWODZENIE 1 FH - 100-5 Operations. Washington 1986.

7 1.1.PRZYCZYNY POZYSKIWANIA INFORMACJI. Rozpoznanie jest to zespół przedsięwzięć organizacyjnych i działań realizowanych przez dowódców, sztaby i wojska w celu zdobywania o stronie przeciwnej i terenie, niezbędnych do przygotowania i pomyślnego prowadzenia walki. Obejmuje ono: - pozyskiwanie, - ich gromadzenie (ewidencjonowanie), - przetwarzanie, - opracowywanie, - dystrybucję i udostępnianie użytkownikom. Przedstawiona definicja ma charakter ogólny i nie określa różnic w przygotowaniu i prowadzeniu rozpoznania na poszczególnych szczeblach dowodzenia. Różnice te jednak występują, ponieważ inne są potrzeby informacyjne dowódcy drużyny (załogi), a inne np.: dowódcy dywizji. Chcąc przybliżyć ten problem, należałoby odpowiedzieć na następujące pytania: - czy informacje faktycznie potrzebne są dowódcy do podejmowania decyzji? - jeżeli tak, to w jakim stopniu na nie wpływają? Wg Forrestera 1 to właśnie posiadanie jakiejś jest przyczynkiem podejmowania decyzji przeradzającej się później w działanie. Tak więc przytoczone twierdzenie odpowiada na zadane wcześniej pytanie oraz wyjaśnia problem tak zwanych potrzeb informacyjnych. INFORMACJA DECYZJA DZIAŁANIE Rys.1 Wpływ na podejmowanie decyzji /wg Forrestera/ Możemy zatem powiedzieć, że tylko wtedy, gdy posiadamy określonej wartości informacje 2, jesteśmy w stanie wypracować - jako dowódca - optymalną decyzję i przystąpić (wydając rozkazy i zarządzenia) przy pomocy podległych sobie żołnierzy do jej wykonania. Również i później konieczne będą informacje zwrotne (np. z pola walki) - po to, aby kolejnymi decyzjami można było reagować na nieprzewidziane sytuacje. Twierdzenie Forrestera wyjaśnia i inne aspekty tego problemu. Precyzuje przyczyny i potrzeby prowadzenia rozpoznania w ogóle, jak również wskazuje głównego odbiorcę zdobytych. W konsekwencji przyjętego toku myślenia nasuwają się kolejne pytania np.: czy istnieją ponadto jakieś zależności i relacje w trakcie obiegu? 1... kierowanie jest procesem przemiany w działanie. J.W. Forrester: Managerial Decision Marking. Cambrige-New York 1962, The M.I.T. Press and John Wiley and Sous Inc., s. 147. 2 Z pragmatycznego punktu widzenia wartość kształtują dwie podstawowe cechy: przydatność i jakość, którą determinują kolejne trzy cechy: pełność, aktualność i wiarygodność.

8 Udzielenie odpowiedzi na nie ułatwi ponownie teoria oraz analiza funkcjonowania elementów najprostszego modelu systemu informacyjnego 1. 2. SYSTEM INFORMACYJNY I JEGO RELACJE. ŹRÓDŁO INFORMACJI kanał przesyłania ODBIORCA INFORMACJI (CENTRALA) Rys. 2 Model systemu informacyjnego Bazując na prezentowanym modelu możemy zaobserwować, że w początkowym etapie obiegu (podczas jej zdobywania przez obserwatora / szperacza): - źródłem będą obiekty przeciwnika i ich działanie, warunki terenowe, meteorologiczne itp.; - kanałem przesyłania będzie wzrok, słuch, węch, dotyk, smak (tzw. zmysły człowieka); - odbiorcą będzie obserwator / szperacz ( a faktycznie jego umysł). Na kolejnym etapie (i dalszych): - źródłem będzie obserwator / szperacz (dowódca elementu rozpoznawczego, itp.) czyli siły i środki zdobywające informacje; - kanałem przesyłania będą techniczne środki łączności, sygnalizacji, itp.,; - odbiorcą będzie dowódca drużyny/załogi - przełożony wykorzystujący informacje. Pomijając specyfikę początkowego etapu obiegu, gdzie źródłem są przede wszystkim: przeciwnik, teren, warunki meteorologiczne, w pozostałych etapach rozróżnić można dwa typy źródeł: - tzw. pierwotne źródła, którym nie podlegają żadne hierarchiczne niżej usytuowane źródła (należą do nich głównie elementy rozpoznawcze); - tzw. bezpośrednie źródła (wtórne), z których bezpośrednio otrzymuje się potrzebne informacje - częściowo lub całkowicie przetworzone (należą do nich między innymi sztabowe komórki rozpoznawcze). Z powyższej analizy wynika jednoznacznie, że oba wymienioe źródła odgrywają istotną rolę w rozpatrywanym procesie obiegu ponieważ: - pierwotne źródła są pierwszym ogniwem tego obiegu, zapewniającym napływ niezbędnych ; - bezpośrednie źródła przyjmują informacje z pierwotnych, dokonując ich ewidencji, analizy, selekcji i opracowania, aby po uogólnieniu przekazać je zainteresowanym (dowódcom). Można więc mówić o ich wpływie na całość procesu, ponieważ oprócz wymienionych w trakcie analizy relacji, dostarczają w znacznym stopniu subiektywnych - zdeterminowanych między innymi takimi czynnikami, jak: wyszkolenie obsady etatowej źródła, stan psychofizyczny personelu, odporność na stresy i zmęczenie, wyposażenie w sprzęt specjalistyczny, itp. Podbnej analizy jak ze źródłem dokonać można z kolejnymi elementami systemu informacyjnego : kanałem przesyłania i odbiorcą. Generalnie jednak całość systemu informacyjnego charakteryzują następujące włąściwości: - odbiorca (dowódca) może wykorzystać informacje tylko wtedy, gdy je posiada. To znaczy, że ważne jest zarówno ich magazynowanie na szkicu, mapie roboczej, w banku danych (także kompute- 1 P.Sienkiewicz: Poszukiwanie Golema. Warszawa 1988, Krajowa Agencja Wydawnicza, s. 59.

9 rowym), jak ich zbieranie (zdobywanie) przez źródła i dostarczanie kanałami przesyłania do odbiorcy ; - ilość u odbiorcy zależy od intensywności ich przyjmowania (czyli nadawania przez źródła ), jak również od możliwości (sposobów) ich gromadzenia. W przypadku, gdy odbiorca nie magazynuje napływających, to nie posiada ich zbioru i może korzystać tylko z bieżących; - informacje dotyczące tego samego problemu (lub obiektu), dostarczane z różnych źródeł jednocześnie (lub w krótkich odstępach czasu), umożliwiają weryfikacje ich treści przez potwierdzenie lub zaprzeczenie 1, co często jest ważniejsze, niż uzyskanie dodatkowej, nowej 2 ; - istnieje możliwość zakłócania treści przekazywanych na kanale przesyłania, jak również w miejscu ich nadawania i odbioru. 1.3. OBIEG INFORMACJI ROZPOZNAWCZYCH. Przytoczone rozważania teoretyczne ułatwiają nam poznanie relacji zachodzących w systemie informacyjnym oraz wyjaśniają znaczenie w procesie podejmowania decyzji. Możemy wrócić zatem do treści tematycznych i zająć się pozyskiwaniem na potrzeby decyzyjne dowódcy. Dla dowódcy drużyny / załogi informacje zdobywa wyznaczony ze składu podległej drużyny / załogi - obserwator (doraźnie według potrzeb - szperacz / szperacze, podsłuch). Stawiając mu zadanie, dowódca osobiście nadzoruje jego wykonanie, stając się w ten sposób koordynatorem, kolejnym obserwatorem 3, a zarazem odbiorcą zdobytych. Pozyskana przez obserwatora (szperacza / podsłuch) informacja wykorzystywana jest w pierwszej kolejności przez niego samego. Również on - jako pierwszy - wstępnie ocenia jej wartość (por. str. 5) oraz dokonuje selekcji i porównania 4 z informacjami już posiadanymi. Przekazanie do dowódcy drużyny / załogi odbywa się natomiast po wstępnej analizie, z zachowaniem wszystkich obowiązujących wymagań 5 stawianych przed całym rozpoznaniem wojskowym. Treść powinna być krótka i zwięzła, oparta na faktach, bez osobistych wniosków i kalkulacji. Sposób jej przekazania natomiast zależeć będzie głównie od ustaleń dowódcy, sytuacji faktycznej pola walki, miejsca wykonania zadania, wyposażenia drużyny / załogi 6 itp. Przekazywanie może nastąpić przez techniczne środki łączności (radiostacje małej mocy, radiotelefon, telefon polowy), głosem, umówionym sygnałem itp. Działanie obserwatora (szperacza / podsłuchu) w tym wypadku ukierunkowane będzie na zdobywanie potrzebnych dowódcy drużyny / załogi 7 z pasa lub sektora obserwacji, wyznaczonego na kierunku zainteresowania lub zagrożenia. Przekazywanie wartościowych dalej, na wyższe szczeble dowodzenia hierarchii wojskowej (od dowódcy drużyny / załogi do dowódcy plutonu itd.), powoduje uruchomienie tzw. obiegu 8, który zaspokaja potrzeby informacyjne innych użytkowników. 1 Tzw. ocenianie wiarygodności. 2 R.Grabau : Sechs Dimensionen des Krieges. Teil II : Informationen steuren Operationen. Soldat und Technik 1986 nr 6 s. 330. 3 Ocenia w ten sposób wiarygodność. 4 Jest to początkowy etap tzw. przetwarzania. 5 Należą do nich: skrytość, operatywność, terminowość, aktywność, celowość, wiarygodność i składność. 6 Wyposażenie obserwatora / szperacza np.: w kamerę telewizyjną lub przenośny terminal komputera umożliwia przekazywanie dowódcy tak zwanych jednoznacznych (w postaci obrazu na ekranie monitora pracującego w zakresie VHF), nie wymagających przetwarzania. 7 Dotyczące głównie przeciwnika, terenu i skutków rażenia. 8 Zachodzące w nim relacje i procesy omawiane były już wcześniej w ramach teoretycznych rozważań opartych na modelu systemu informacyjnego.

10 Powstawać on będzie zwłaszcza w sytuacjach, gdy drużyna / załoga działa jako tzw. ogólnowojskowy element rozpoznawczy 1. Wtedy to dowódca drużyny / załogi zobowiązany jest przeprowadzić rozpoznanie głównie na korzyść przełożonego, zgodnie z postawionym wcześniej zadaniem. Zwiększa w podległej drużynie / załodze ilość działających obserwatorów / szperaczy (to znaczy zwiększa ilość napływających do siebie ), a zdobyte tak informacje, po wstępnej analizie, przekazuje przełożonemu 2. Czas przekazania, jak również jej treść odnotowuje w Dzienniku obserwacji nanosząc ponadto wykryty obiekt na Szkic obserwacji 3. Przyjęcie przez dowódcę plutonu (kompanii / batalionu) wymusza na nim wykonanie podobnych operacji. Nieznaczna różnica w działaniu polega głównie na przenoszeniu bezpośrednio na mapę. Zasadnicze zmiany występują dopiero od szczebla oddziału, gdzie w tzw. sztabowych komórkach rozpoznawczych działania dotyczące przebiegają według określonego algorytmu. 1 Przykładowo: PO, WP, RPO. 2 Prowadzenie wstępnej analizy przez dowódcę drużyny/załogi charakteryzuje głównie obowiązek osobistego dokonania weryfikacji treści z rzeczywistością. 3 Realizuje w ten sposób tzw. gromadzenie.

11 EWIDENCJA Przyjmowanie Rozkodowanie Rejestracja Systematyzacja Ewidencja i statystyka Wrysowanie na mapę Siły i środki rozpoznania Wojska przeciwnika Wychowanie Szkolenie Uzupełnienie Uzbrojenie i wyposażenie Zabezpieczenie logistyczne

12 ANALIZA Przetwarzanie Analiza Ocena Aktualności Wiarygodność Kompletność Przydatność Selekcja Porównanie Zestawienie Opracowanie Formułowanie wniosków Kalkulacje Uogólnienie INFORMOWANIE Cykliczne Bieżące

13 Rys. 3 Algorytm pracy sztabowej komórki rozpoznawczej po otrzymaniu. Zapewnia on realizację kilku ważnych zadań 1 rozpoznawczych (tzw. działalności informacyjnej) takich jak: 1. Ewidencja - objęcie organów rozpoznawczych 2 i wojsk potencjalnego przeciwnika, ewidencją i statystyką w dziedzinie wychowania, szkolenia, uzupełnienia, uzbrojenia, wyposażenia i zabezpieczenia logistycznego. Dostarczanie na potrzeby informowania cyklicznego tych, które są niezbędne do sporządzania meldunków, komunikatów rozpoznawczych itp. 2. Analiza - ocenianie pod względem kompletności, wiarygodności, aktualności i przydatności dla zainteresowanych, przestudiowanie, selekcja i porównanie ich z informacjami już dostępnymi - w celu ustalenia istniejących zależności oraz opracowanie i uogólnienie na potrzeby informowania. 3. Informowanie (cykliczne i bieżące): a) cykliczne - przedstawianie meldunków rozpoznawczych komórkom nadrzędnym, sporządzanie periodycznych komunikatów rozpoznawczych podległym strukturom, a także cykliczne ocenianie przeciwnika, prognozowanie jego działania itp., realizowane w ramach informowania dowództwa; logicznym b) bieżące - przedstawianie rozpoznawczych nie objętych informowaniem cyklicznym, które charakteryzować się powinny dużą komunikatywnością, zwięzłością (osiąganą głównie przez wyeliminowanie z nich zbędnych wiadomości), układem, prostą formą i dostosowaniem do potrzeb procesu dowodzenia. Sposób wykonania tych zadań może być także różny 3 automatyzacji pracy sztabowej komórki rozpoznawczej 4. i zależeć będzie w znacznym stopniu od 1 Do podstawowych zadań realizowanych prze sztabowe komórki rozpoznawcze należeć będą: ewidencja, analiza, informowanie, przewidywanie (programowanie - planowanie), organizowanie, pobudzanie, kontrolowanie. 2 Organy rozpoznawcze to wszystkie siły i środki rozpoznania na danym szczeblu dowodzenia wraz ze sztabowymi komórkami rozpoznawczymi. 3 W.Więckowski : Dowodzenie z komputerem. Warszawa 1984, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, s. 138. 4 Stopień automatyzacji wyraża się za pomocą stosunku ilości zadań zautomatyzowanych, to jest realizowanych przez urządzenia techniczne, do całkowitej ilości zadań informacyjno-decyzyjnych, realizowanych przez sztabową komórkę rozpoznawczą.

14