Zasoby, kapitał i potencjał organizacji
Zasoby Termin ten nie jest jednoznacznie definiowany i rozumiany. W tradycyjnym ujęciu pojęcie zasobów odnoszone jest do: - zasobów naturalnych (ziemia, surowce naturalne i inne dary natury); - zasobów pracy (ludzie wraz z ich wiedzą, kwalifikacjami i umiejętnościami); - zasobów kapitałowych (rzeczowe i pieniężne). Ostatnio do tej klasyfikacji dodaje się: - zasoby niematerialne (systemy informacyjne, prawa własności, reputację itp.)
Zasoby naturalne Nie są wytworem człowieka, lecz swoistym darem natury, tworząc środowisko życia dla ludzi oraz dostarczając istotnych czynników produkcyjnych (lub usługowych). Przykładowe zasoby naturalne: powietrze, ziemia, surowce naturalne, woda, flora i fauna, energia, przestrzeń geograficzna itd. Przez długi okres rozwoju cywilizacji ludzkiej traktowane były jako dobra wolne, czyli darmowy zasób. Obecnie wszystkie zasoby naturalne stały się dobrami ekonomicznymi. W związku z tym wzrosło zainteresowanie problematyką racjonalnego gospodarowania tymi zasobami. Należy jednak zgodzić się z P. Drucker em, który stwierdził, że: Zasób nie istnieje, dopóki człowiek nie znajdzie zastosowania dla czegoś, co występuje w przyrodzie, i nie nada mu w ten sposób wartości ekonomicznej.
Zasoby pracy (zasoby ludzkie) Synonimy: potencjał pracy, potencjał społeczny, potencjał kadrowy, potencjał ludzki, kapitał ludzki, personel, kadry itp; Określenia te odnoszą się do ogółu zatrudnionych pracowników oraz cech charakteryzujących ich wiedzę, kwalifikacje, umiejętności, cechy osobowości, postawy i zachowania. Określenie zasoby ludzkie ma znaczenie wartościujące, wskazujące na ich podstawowe znaczenie wśród innych zasobów, bowiem decyduje o ich wykorzystaniu. T.Schultz (Nobel z 1979 r.): Wszystkie ludzkie zdolności są bądź wrodzone, bądź nabyte. Każdy człowiek rodzi się z pewnym szczególnym zespołem genów określającym jego wrodzone zdolności. Cechy nabytej jakości populacji, które mają wartość i mogą być wzbogacone za pomocą odpowiedniego inwestowania, będziemy uważać za kapitał ludzki.
Zasoby To materialne i niematerialne wartości - znajdujące się w dyspozycji podmiotu kierującego organizacją które wykorzystywane są do realizacji celów i zadań stojących przed organizacją. Zasoby mogą być różne pod względem ilościowym i jakościowym można je zmieniać w zależności od potrzeb.
Zasoby materialne To majątek, jakim dysponuje organizacja. Na który składają się: - środki finansowe (gotówka, należności, kredyty, itp.); - nieruchomości; - maszyny i urządzenia; - środki transportu, - zapasy wyrobów gotowych, surowców, materiałów i półproduktów. Osobna kategoria to technika, technologia i knowhow.
Zasoby kapitałowe Zwane też zasobami majątkowymi; Kapitał w sensie ogólnym oznacza całokształt zasobów zaangażowanych w organizacji, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, własnych i obcych, terminowych i nieterminowych. Bilansowy punkt widzenia pozwala na wyodrębnienie kapitału trwałego i kapitału obrotowego. Kapitał trwały to ta część majątku organizacji, która jest zaangażowana w procesy produkcyjne lub usługowe na okres dłuższy niż jeden rok. (Można wyodrębnić: rzeczowy kap.trwały, finansowy kap.trwały oraz wartości niematerialne i prawne) Kapitał obrotowy, to ta część zasobów organizacji, która zużywa się w trakcie danego cyklu produkcyjnego (w tym: zapasy oraz należności i środki pieniężne).
Zasoby kapitałowe wg. źródeł pochodzenia Kapitał własny tworzony jest zgodnie z obowiązującym prawem na cały okres istnienia organizacji. Może podlegać zmianom wraz z rozwojem lub ograniczaniem działalności. Powstaje w wyniku: wniesienia określonych wartości oraz uzupełniania poprzez np. kapitalizację zysku. W firmach k.własny składa się z k.zakładowego oraz k.rezerwowego. Kapitał obcy część majątku, która nie jest finansowana kapitałami własnymi. Kapitał obcy udostępniają organizacji jej wierzyciele. Podstawowe formy: - zobowiązania długoterminowe (ponad rok); - zobowiązania krótkoterminowe. Inne: leasing, zastaw, faktoring
Kapitał niematerialny Wartości niematerialne kryją się przede wszystkim w ludziach, pomysłach, knowhow, relacjach, systemach i procesach pracy. Wszystkie one mają jedną wspólną cechę zwiększają efektywność ekonomiczną. Nie pojawiają się na arkuszu bilansu ani rachunku wyników, są jednak stymulatorami tworzenia wartości firmy, którymi można zarządzać i które zwykle można wycenić. Są źródłem ukrytej przewagi.
Wycena wartości niematerialnych Aktywa niematerialne mają pewną wartość. Kryje się ona w umiejętnościach i wiedzy ludzi, którzy zarządzają biznesem i którzy dla niego pracują. Jest wbudowana w reputację firmy i relacje z dostawcami, klientami, partnerami i innymi stronami. Ukrywa się w sposobie działania firmy: w koncepcjach, innowacjach, systemach informatycznych.
Zasoby (kapitał) niematerialne Kapitał niematerialny nie powstaje w wyniku prostego nabywania i gromadzenia wiedzy. Wartość kapitału niematerialnego jest tym, co organizacja jest zdolna wytworzyć korzystając z różnych czynników. Inaczej: Kapitał niematerialny ma wartość wtedy i tylko wtedy, gdy poprawia choćby pośrednio sytuację rynkową organizacji.
J.Low i P.C.Kalafut wymieniają dwanaście najważniejszych wartości, które tworzą kapitał niematerialny: (1)przywództwo, (2) strategia, (3) komunikacja i jawność, (4) wartość marki, (5) reputacja, (6)sieci i sojusze, (7) technologie i procesy, (8) kapitał ludzki, (9) organizacja i kultura miejsca pracy, (10) innowacyjność, (11)kapitał intelektualny oraz (12) elastyczność. J. Low, p.c. Kalafut, Niematerialna wartość firmy, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004, s. 63 i nast.
Szacowanie wartości kapitału niematerialnego Brak możliwości mierzenia k.n. przez tradycyjne metody księgowe. Nie istnieje też (jak dotąd) żadna bezpośrednia metoda wyznaczania wartości tego kapitału. Dwie metody szacowania: 1. Metoda giełdowa polega na odjęciu od wartości akcji korporacji wartości jej aktywów materialnych. Tym, co pozostaje, jest wartość jej aktywów niematerialnych. 2. Metoda analityczna jest podobna do poprzedniej, ale punktem odniesienia są prognozy analityków dotyczące wartości firmy.
Potencjał To możliwości danej organizacji do realizacji zadań dla których została ona utworzona. Potencjał tworzą kapitały znajdujące się w dyspozycji organizacji. Mogą one być wykorzystywane bądź marnotrawione. Kapitał ludzki jest podstawowym czynnikiem decydującym o wykorzystaniu potencjału oraz generującym jego wzrost. Potencjał organizacji zależy w podstawowym zakresie od sposobu zarządzania organizacją.
Koncepcja organizacji budującej potencjał ((McKinsey) Trzy imperatywy: 1) aktywne poszukiwanie asymetrii między organizacją i jej otoczeniem (a zwłaszcza konkurencją) i identyfikowanie związanego z nim potencjału. 2) Kreowanie świadomie zaprojektowanych konfiguracji zdolności. 3) Wykorzystanie szans przynoszonych przez rynek, które pozwalają najlepiej wykorzystać posiadane przez firmę unikalne konfiguracje zdolności.
Koncepcja organizacji budującej potencjał ((McKinsey) Dylematy: 1.Wyboru między refleksją a działaniem: pierwsze prowadzi do identyfikacji ukrytych asymetrii i zdolności, drugie do ich szybkiego przetestowania. 2. Wyboru między różnorodnością a koncentracją, z których pierwsze rozszerza możliwości ekspansji i ogranicza ryzyko, a drugie zapewnia spektakularne sukcesy i wysokie zyski. 3. Wyboru miedzy możliwościami a szansami i okazjami, czyli między agresywną ekspansją a rozsądną i chłodną ocena własnych możliwości.