Uprawa roślin na świecie Poziom rozszerzony Rodzaje roślin uprawnych ze względu na przeznaczenie: Żywieniowe (alimentacyjne) Paszowe (pastewne) Przemysłowe Używki Uprawa zbóż Zboża to najczęściej uprawiane rośliny na świecie powierzchnia zasiewów zbóż to ponad połowa powierzchni gruntów ornych na świecie. Największą powierzchnię zasiewów mają w kolejności rosnącej powierzchni: żyto (1%) owies (2%) jęczmień (7%) proso i sorgo (10%) ryż (23%) kukurydza (27%) pszenica (30%) w nawiasach podano procentowy udział zasiewów poszczególnych zbóż w ogólnej powierzchni zasiewów zbóż na świecie 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Uprawa zbóż zbiory na świecie 2000 2005 2010 2011 2012 2013 zbiory w mld ton Uprawa zbóż główni producenci Francja 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Zbiory zbóż na 1 mieszkańca Światowe zbiory zbóż w roku 2013 wyniosły prawie 2,8 mld ton Zbiory zbóż na 1 mieszkańca w kg 1
80 Plony zbóż w wybranych krajach 1200 Zboża według zbiorów w mln ton 70 60 1000 50 40 800 30 600 20 10 400 0 200 plony zbóż w dt/ha 0 kukurydza ryż pszenica jęczmień proso i sorgo owies żyto 60 50 40 30 20 10 0 Plony zbóż na świecie w dt/ha kukurydza ryż pszenica żyto jęczmień owies proso i sorgo Pszenica Pochodzenie: Azja Zachodnia (Żyzny Półksiężyc) i Azja Środkowa Przeznaczenie: głównie żywieniowe (najważniejsze zboże chlebowe świata) oraz paszowe i przemysłowe (np.: produkcja alkoholu) Wymagania: łagodny klimat, żyzne gleby, długi okres wegetacji Pszenica nie udaje się w strefie równikowej jest rośliną długiego dnia Pszenica główni producenci Pszenica Rosja Francja Niemcy 2
Pszenica Kukurydza Pochodzenie: Ameryka Środkowa Przeznaczenie: Głównie paszowe oraz żywieniowe i przemysłowe (olej, biopaliwo, alkohol, cukier, papier) Wymagania: ciepły i wilgotny klimat, żyzne gleby i długi okres wegetacji Duża część produkcji kukurydzy to odmiany GMO Kukurydza - główni producenci Kukurydza Meksyk Argentyna Kukurydza Ryż Pochodzenie: Azja Południowo-wschodnia Przeznaczenie: Głównie żywieniowe oraz przemysłowe (alkohol, olej, wyroby ze słomy ryżowej, papier) Wymagania: gorący i wilgotny klimat, najczęściej uprawiany na polach zalanych wodą, ryż ma stosunkowo krótki okres dojrzewania (można zebrać dwa do trzech zborów w roku) 3
Ryż główni producenci Ryż Bangladesz Wietnam Ryż Jęczmień Pochodzenie: Bliski Wschód Przeznaczenie: pasze, browarnictwo, kasze, alkohol Wymagania: zboże odporne na niekorzystne warunki klimatyczne (niskie lub wysokie temperatury), może być uprawiany na obszarach o krótkim okresie wegetacji (3-4miesiące), nie wymaga zbyt żyznych gleb jest uprawiany od strefy klimatów umiarkowanych chłodnych po strefę zwrotnikową Jęczmień główni producenci Jęczmień Niemcy Francja Ukraina Rosja Hiszpania Kanada Australia 4
Proso i sorgo Pochodzenie: Proso Azja Środkowa i Wschodnia Sorgo: Północna Afryka Zastosowanie: żywieniowe, paszowe, przemysłowe (z gałęzi sorgo wyrabia się miotły i szczotki) Wymagania: długi okres wegetacji oraz wysokie temperatury, wytrzymałe na suszę, Proso główni producenci Nigeria Niger Mali Burkina Faso Sorgo główni producenci Nigeria Argentyna Etiopia Proso Owies Pochodzenie: Azja Przeznaczenie: głównie paszowe, w mniejszym stopniu żywieniowe (płatki, kasze, otręby) Wymagania: krótki okres wegetacji, wytrzymały na susze Sorgo 5
Owies główni producenci Owies Rosja Kanada Polska Australia Żyto Żyto główni producenci Pochodzenie: Azja Środkowa Zastosowanie: żywieniowe, przemysłowe, paszowe Wymagania: odporny na mróz, niskie wymagania glebowe i wodne Niemcy Polska Rosja Białoruś Żyto Rośliny bulwiaste Ziemniak Maniok Batat (słodki ziemniak) Jam (pochrzyn) Taro (kolokazja) Topinambur 6
Ziemniak Pochodzenie: Ameryka Południowa Przeznaczenie: żywieniowe, paszowe i przemysłowe (alkohol i skrobia) Wymagania: lekkie gleby, ciepło i dużo wilgoci w czasie wzrostu Uprawa ziemniaka jest bardzo pracochonna Ziemniak główni producenci Rosja Ukraina Ziemniak Ziemniak Maniok Pochodzenie: Ameryka Południowa Przeznaczenie: żywieniowe, przemysłowe (alkohol), uzyskuje się z niego kassawę i tapiokę (rodzaje mączki) Wymagania: roślina klimatu równikowego wybitnie wilgotnego Maniok główni producenci Nigeria Tajlandia Kongo DR 7
Maniok Maniok Bataty Bataty główni producenci Pochodzenie: Ameryka Południowa Przeznaczenie: żywieniowe, przemysłowe (alkohol) Wymagania: Klimat ciepły i wilgotny (strefa międzyzwrotnikowa) Uganda Nigeria Tanzania Bataty Bataty 8
Jam Pochodzenie:, Japonia Zastosowanie: żywieniowe, lecznicze Wymagania: gorący i wilgotny klimat Jam Nigeria Ghana Wybrzeże Kości Słoniowej Benin Jam Taro Pochodzenie: Azja Południowo-wschodnia Zastosowanie: żywieniowe, medycyna Wymagania: gorący i wilgotny klimat Taro Nigeria Kamerun Ghana Papua-Nowa Gwinea Taro 9
Rośliny cukrodajne Trzcina cukrowa (70% produkcji cukru na świecie) Burak cukrowy Klon cukrowy Kukurydza Trzcina cukrowa Pochodzenie: Nowa Gwinea Zastosowanie: produkcja cukru, biopaliwa, papieru, alkoholu Wymagania: klimat ciepły i wilgotny (strefa międzyzwrotnikowa) Trzcina cukrowa główni producenci Trzcina cukrowa Tajlandia Pakistan Trzcina cukrowa Burak cukrowy Pochodzenie: Europa Zastosowanie: produkcja cukru, pasza dla zwierząt (liście i tzw. wysłodki) Wymagania: klimat umiarkowany ciepły, żyzne gleby 10
Burak cukrowy główni producenci Burak cukrowy Francja Niemcy Rosja Turcja Ukraina Polska Burak cukrowy Rośliny włókniste Bawełna (ciepły suchy klimat, wilgotna gleba) Len (chłodny, wilgotny klimat) Juta (ciepły i wilgotny klimat) Agawa (ciepły i suchy klimat) włókno nazwane jest sizalem Konopie, rafia, itp Bawełna Bawełna 11
Bawełna główni producenci Len Pakistan Uzbekistan Len główni producenci Francja Rosja Białoruś Wielka Brytania Juta Juta główni producenci Agawa Bangladesz 12
Agawa główni producenci Tanzania Kenia Madagaskar Rośliny oleiste Soja żyzne gleby, niskie wymagania klimatyczne znaczna część upraw to odmiany GMO Rzepak - żyzne gleby, klimat umiarkowany ciepły i podzwrotnikowy Słonecznik - żyzne gleby, klimat umiarkowany ciepły i podzwrotnikowy Drzewo oliwne - klimat śródziemnomorski jedna z najdłużej żyjących roślin uprawnych Palma kokosowa - rośnie w strefie międzyzwrotnikowej nad brzegiem morza jest przystosowana do słonej wody Palma oleista - klimat gorący i wilgotny Orzech ziemny klimat gorący i półsuchy Soja Soja główni producenci Argentyna Jest też ważną rośliną paszową i żywieniową Rzepak Rzepak główni producenci Kanada Niemcy Francja Wielka Brytania 13
Słonecznik Słonecznik główni producenci Ukraina Rosja Argentyna Francja Drzewo oliwne Oliwki główni producenci Hiszpania Włochy Grecja Turcja Maroko Palma kokosowa Orzechy kokosowe główni producenci Filipiny Sri Lanka Biały miąższ nazywany jest koprą. Mydło zrobione na bazie oleju kokosowego pieni się w wodzie morskiej 14
Palma oleista Palma oleista główni producenci Malezja Tajlandia Nigeria Orzech ziemny Orzech ziemny główni producenci Nigeria Birma Senegal Używki Kawa (pochodzenie Wyżyna Abisyńska i Półwysep Arabski) Herbata (pochodzenia Azja) Kakaowiec (pochodzenie Ameryka Płd.) Tytoń (pochodzenie Ameryka) Kawa 15
Kawa główni producenci Herbata Wietnam Kolumbia Etiopia Herbata główni producenci Kakaowiec Kenia Sri Lanka Turcja Ziarno kakaowe główni producenci Wybrzeże Kości Słoniowej Ghana Tytoń Nigeria Kamerun 16
Tytoń główni producenci Malawi Owoce Cytrusy - większość odmian pochodzi z Azji, uprawy koncentrują się w strefie podzwrotnikowej i zwrotnikowej (odmiany morskie) Banany - pochodzą z Azji, współczesne uprawy występują w strefie międzyzwrotnikowej głównie Azji Południowej, Ameryki Środkowej oraz Afryki Winorośl pochodzenie: region Morza Kaspijskiego, jest to roślina strefy podzwrotnikowej Ananasy roślina pochodząca z Ameryki Południowej, wymaga wysokiej temperatury, dużej ilości Słońca oraz niskiej wilgotności gleby Jabłka jabłoń to drzewo pochodzące z Azji Środkowej Cytrusy 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Cytrusy główni producenci (mln ton) Meksyk Hiszpania Pomarańcze Grejpfruty Cytryny Mandarynki Bananowiec Banany główni producenci Filipiny Ekwador 17
Winorośl Winogrona główni producenci Włochy Hiszpania Francja Turcja Chile Argentyna Jabłonie Jabłka główni producenci Turcja Włochy Polska Ananasy Ananasy główni producenci Filipiny Tajlandia Kostaryka 18