PROBLEMATYKA KLASYFIKACJI TYPOLOGICZNEJ WÓD W OBRĘBIE POLSKICH OBSZARÓW MORSKICH RP Włodzimierz Krzymiński Magdalena Kamińska Oddział Morski IMGW w Gdyni Lidia Kruk-Dowgiałło Instytut Morski w Gdańsku Ogólnopolska Konferencja Naukowa ECOSTATUS, Uniwersytet Łódzki, 7-9.12.2005
Definicje wg prawa polskiego Art. 5. Ustawy Prawo Wodne 1. Wody dzielą się na powierzchniowe i podziemne. 2. Wody, z wyjątkiem wód morza terytorialnego i morskich wód wewnętrznych, są wodami śródlądowymi. 3. Śródlądowe wody powierzchniowe dzielą się na: 1) płynące - w ciekach naturalnych, kanałach oraz w źródłach, z których cieki i biorą początek, 2) stojące - znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych z ciekami naturalnymi. Art. 9. 1. Definicje 23) Wody przybrzeŝne - rozumie się przez to część obszaru morza terytorialnego w odległości jednej mili morskiej od linii podstawowej morza terytorialnego, określonej zgodnie z ustawą o obszarach morskich Rzeczypospolitej j Polskiej i administracji morskiej. Art. 7. 1. Przepisy ustawy mają zastosowanie do wód śródlądowych oraz morskich m wód wewnętrznych, z wyłączeniem morskich wód wewnętrznych Zatoki Gdańskiej. 2. Przepisy ustawy mają zastosowanie równieŝ do wód morza terytorialnego rialnego oraz morskich wód wewnętrznych Zatoki Gdańskiej w zakresie ochrony przed zanieczyszczeniem ze źródeł lądowych oraz przed powodzią, a w pozostałym zakresie - w przypadkach w niej określonych.
Podział obszarów morskich RP
Ramowa Dyrektywa Wodna 1. Wody powierzchniowe oznaczają wody śródlądowe (bez podziemnych); wody przejściowe i przybrzeŝne. Dla stanu chemicznego oznaczają takŝe wody terytorialne. 2. Wody przybrzeŝne oznaczają wody powierzchniowe znajdujące się po odlądowej stronie linii, której kaŝdy punkt leŝy w odległości jednej mili morskiej na odmorskiej stronie od najbliŝszego punktu linii bazy, od której mierzona jest szerokość wód terytorialnych, rozszerzone, jeśli jest to stosowne, do zewnętrznej granicy wód terytorialnych (dla stanu chemicznego). 3. Wody przejściowe są to zbiorniki wód powierzchniowych znajdujących się w pobliŝu ujść rzek, mające w wyniki bliskości wód przybrzeŝnych częściowo słony charakter, ale na które w znaczący sposób oddziaływają wody słodkie. 4. Wody śródlądowe są to wszystkie wody... po odlądowej stronie linii, od której mierzona jest szerokość wód terytorialnych. Kategorie wód Prawo Wodne 1. Art.5. Art.5.1. Wody dzielą się na powierzchniowe i podziemne. 2. Art.9.1. 23) Wody przybrzeŝne - rozumie się przez to część obszaru morza terytorialnego w odległości jednej mili morskiej od linii podstawowej morza terytorialnego, określonej zgodnie z ustawą o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. 3. Brak odpowiedniej definicji. W pewnym stopniu odpowiadają jej definicja: przez morskie wody wewnętrzne rozumie się wody określone zgodnie z ustawą o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej... 4. Art. 5.2. 5 Wody, z wyjątkiem wód morza terytorialnego i morskich wód wewnętrznych, są wodami śródlądowymi. 5. Zbiornik wód powierzchniowych jest to oddzielony i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro, rezerwuar, rzeka lub kanał, strumień, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub odcinek wód przybrzeŝnych. 5. Art. 5. 5 3. Śródlądowe wody powierzchniowe dzielą się na: 1) płynące w ciekach naturalnych, kanałach oraz w źródłach, z których cieki biorą początek, 2) stojące znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych niezwiązanych z ciekami naturalnymi
Obszar objęty analizą Zgodnie z art. 3 ust.1 Ustawy Prawo Wodne zarządzanie zasobami wodnymi jest realizowane z uwzględnieniem podziału państwa na obszary dorzeczy i regiony wodne. W ustępie 2. ustawy ustala się następujące obszary dorzeczy: obszar dorzecza Wisły obejmujący, oprócz dorzecza Wisły znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, takŝe znajdujące się na tym terytorium dorzecza Dniestru, Dunaju poprzez rzekę Wag, dorzecze Niemna, Słupi, Łupawy, Łeby, Redy oraz rzek wpadających bezpośrednio do Zalewu Wiślanego, a takŝe znajdujące się na tym terytorium dorzecza ŚwieŜej i Pregoły, obszar dorzecza Odry obejmujący, oprócz dorzecza Odry znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, takŝe znajdujące się na tym terytorium dorzecza Łaby oraz Dunaju przez rzekę Morawę, a takŝe dorzecza Regi, Parsęty, Wieprzy, Ücker i rzek wpadających do Zalewu Szczecińskiego.
Liczebność pomiarów wybranych parametrów abiotycznych w latach 1957 2003 Akwen / profil ujścia rzeki liczba pomiarów liczba stacji temperatura zasolenie stęŝenie tlenu Zatoka Gdańska Wew. 38 23289 23183 11829 Zatoka Gdańska Zewn. 12 8761 8733 6481 Profil ujścia Wisły 7 14937 14881 9968 Zalew Wiślany 4 306 306 218 Zatoka Pucka 7 513 513 413 Słupia 3 1728 1707 1485 Łeba 4 1436 1435 1336 Parsęta 6 1277 1277 1194 Zatoka Pomorska 73 3227 3226 2884 Zalew Szczeciński 3 273 273 220
Analiza dostępności pomiarów w IMGW OM Liczba pomiarów zasolenia w wybranych rejonach polskiej strefy przybrzeŝnej p Bałtyku Skala: kółka czarne brak pomiarów, kółka czerwone odpowiednio do 4000, 20000 i powyŝej 40000 pomiarów.
Podstawa klasyfikacji typów System A System B zasolenie wody, połoŝenie geograficzne zasolenie wody, pływy, prądy morskie, ekspozycja na fale, głębokość warstwy wymieszania, substrat dna, morfologia brzegów
Typy wód przejściowych wg systemu A Części wód Zalew Wiślany Typ TW I Wody oligohalinowe Typ TW II Zalew Pucki (Zatoka Pucka wewnętrzna) Wody oligohalinowe Zatoka Gdańska Wewnętrzna Wody mezohalinowe Ujście Wisły Przekop Wody oligohalinowe Ujście Świny Wody oligohalinowe Ujście Dziwny Wody oligohalinowe Zalew Kamieński Wody oligohalinowe Zalew Szczeciński (Wielki Zalew i Mały Zalew) Wody oligohalinowe
Typy wód przybrzeŝnych wg systemu A Części wód Mierzeja Wiślana Półwysep Hel (Hel - Władysławowo) Władysławowo - Jastrzębia Góra Jastrzębia Góra klif Rowy (do ujścia Łupawy) klif Rowy Jarosławiec Jarosławiec Sarbinowo Sarbinowo Dziwna Dziwna Świna Port Władysławowo wody zmodyfikowane Typ CW I Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe Wody mezohalinowe
Zatoka Gdańska 55.0 54.8 54.6 54.4 54.2 55.0 średnie 18.4 18.6 18.8 19.0 19.2 19.4 19.6 19.8 54.8 54.6 54.4 54.2 minimalne 18.4 18.6 18.8 19.0 19.2 19.4 19.6 19.8 Zasięg zasolenia na powierzchni wody w Zatoce Gdańskiej. Oprac. na podstawie danych IMGW i IM
Zatoka Pomorska Odległość od brzegu w milach morskich 54.6 1.49 8.61 15.33 19.93 54.4 SW3 B13 B16 B17 54.2 0 54.0 średnia 13.8 14.0 14.2 14.4 14.6 14.8 15.0 15.2 15.4 g³ebokoœæ [m] -10 średnie 54.6 54.4 54.2 54.0 maksymalne głebokość [m] 0-10 SW3 B13 B16 B17 13.8 14.0 14.2 14.4 14.6 14.8 15.0 15.2 15.4 maksymalne 54.6 SW3 B13 B16 B17 54.4 0 54.2 54.0 minimalne 13.8 14.0 14.2 14.4 14.6 14.8 15.0 15.2 15.4 głębokość [m] -10 minimalne Rozkłady zasolenia na powierzchni wody na Zatoce Pomorskiej. Kolor jasno zielony oznacza zasolenie mniejsze od 3 PSU Rozkłady zasolenia na profilu pionowym na przedpolu ujścia Świny Na podstawie danych IMGW OM
Łeba L4 L7 L8 L9 L4 L7 L8 L9 L4 L7 L8 L9 0 0 0-10 -10-10 -20-20 -20-30 minimalne -30 średnie -30 maksymalne Rozkład zasolenia na profilu pionowym na przedpolu ujścia rzeki Łeby Wg danych IMGW OM Pole rozkładu zasolenia w strefie ujścia Łeby Wg oprac. IM w Gdańsku
Parsęta K6 K-3 K-1 K6 K-3 K-1 K6 K-3 K-1 0 0 0 10-10 -10 minimalne średnie maksymalne Rozkłady zasolenia na profilu pionowym na przedpolu ujścia Parsęty, wg danych IMGW OM Powierzchniowy rozkład zasolenia wody w ujściu Parsęty (21.06.1995 r.) Zmienność pola zasolenia wody na przekroju pionowym ujścia Parsęty Wg oprac. Instytutu Morskiego w Gdańsku
Rega Zasięg koncentracji bakterii coli w ujściu Regi przy wietrze 5 m/s z kierunku zachodniego. Wg oprac. Instytutu Morskiego w Gdańsku. Wg oprac. Instytutu Morskiego w Gdańsku.
Zalew Szczeciński 53.9 53.9 53.9 53.8 53.8 53.8 53.7 53.7 53.7 53.6 14 14.2 14.4 14.6 minimalne 53.6 14 14.2 14.4 14.6 średnie 53.6 14 14.2 14.4 14.6 maksymalne Rozkłady zasolenia na powierzchni wody na Zalewie Szczecińskim do granicy polsko-niemieckiej. Kolorem białym oznaczono zasolenie mniejsze od 0,5 PSU.
Typy wód przejściowych wg systemu B TW I TW II TW III TW IV TW V Lagunowy z substratem mułowym i piaszczystym Zalewowy z substratem piaszczystym i mulistym Zatokowy z substratem ilasto-mulistym Zatokowy z substratem piaszczystym okresowo stratyfikowany Ujściowy z substratem piaszczystym
Części wód przejściowych wg systemu B Wody przejściowe TW I Lagunowy z substratem mułowym i piaszczystym głęb. 2,4-3,8 m, oligohalinowy, bardzo osłonięty Zalew Wiślany, Zalew Szczeciński, Zalew Kamieński TW II - Zalewowy z substratem piaszczystym i mulistym głęb. 0,1-5 m, mezohalinowy, bardzo osłonięty Zalew Pucki TW III - Zatokowy z substratem ilasto-mulistym głęb. <30 m, mezohalinowy, osłonięty Zatoka Pucka Zewnętrzna TW IV - Zatokowy z substratem piaszczystym okresowo stratyfikowany głęb. >30 m, mezohalinowy, umiarkowanie wyeksponowany Zatoka Gdańska Wewnętrzna TW V - Ujściowy z substratem piaszczystym głęb. <10 m, oligohalinowy, wyeksponowany Ujście Wisły Przekop, Ujście Dziwny, Ujście Świny
Typy wód przybrzeŝnych wg systemu B CW I Mierzejowy CW II Otwarte wybrzeŝe z klifami i substratem piaszczystym CW III Otwarte wybrzeŝe z substratem piaszczystym z brzegiem wydmowym
Części wód przybrzeŝnych wg systemu B Symbo l Nazwa typu Charakterystyka hydrologiczna Część wód Wody przybrzeŝne CW I Mierzejowy głęb. <30 m, mezohalinowy, wyeksponowany na falowanie Mierzeja Wiślana Hel - Władysławowo Port Władysławowo (wody zmodyfikowane) CW II Otwarte wybrzeŝe z klifami i substratem piaszczystym i Ŝwirowym głęb. <30 m, mezohalinowy, wyeksponowany na falowanie Władysławowo- Jastrzębia Góra Rowy Jarosławiec Wschód Rowy Jarosławiec Zachód Sarbinowo - Dziwna CW III Otwarte wybrzeŝe z substratem piaszczystym i brzegiem wydmowym głęb. <30 m, mezohalinowy, wyeksponowany na falowanie Jastrzębia Góra -Rowy Jarosławiec - Sarbinowo Dziwna Świna Świna - Niemcy
Mapa morskich części wód
Podsumowanie Wyznaczenie granic wód przejściowych Dla ujść głównych rzek wskazanych przez Ustawę Prawo Wodne wyznaczono odmorskie granice tych wód z uwzględnieniem gradientu zasolenia, cech morfologiczno-sedymentacyjnych oraz modelowania. Za odlądowe granice tych wód moŝna uznać granice morskich wód wewnętrznych, zgodnie z Ustawą o obszarach morskich RP i administracji morskiej. Dokonano wyodrębnienia następujących kategorii wód: Wody przejściowe. Do wód przejściowych zaliczono w całości Zalew Szczeciński, Zalew Kamieński i Zalew Wiślany oraz część Zatoki Gdańskiej (Zatoka Pucka wewnętrzna Zalew Pucki, Zatoka Pucka Zewnętrzna, Zatoka Gdańska Wewnętrzna), oraz Zatoki Pomorskiej w zasięgu oddziaływania wód rzecznych, z uwzględnieniem naturalnych warunków morfologicznych. Wody przybrzeŝne stanowią pas wód definiowanych zgodnie z RDW Art. 2 ust. 7 uwzględnieniem Art. 2 ust. 1, z wyłączeniem rejonów występowania wód przejściowych. Wody zmodyfikowane stanowiące głównie wody w obrębie ujściowych odcinków rzek, odpowiadające morskim wodom wewnętrznym, zgodnie z Ustawą o morskich obszarach RP.