RAPORT Z BADANIA NAUCZYCIELI na temat podręcznika MEN. Warszawa, marzec 2015

RAPORT Z BADANIA NAUCZYCIELI na temat podręcznika MEN Warszawa, marzec 2015

Tło badania (1/2) Inspiracją do przeprowadzenia badania było wprowadzenie od roku szkolnego 2014/2015 bezpłatnego podręcznika wydawanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Nasz Elementarz. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił w dniu 30 maja 2014 r. ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw. Główne zmiany polegają na wyposażaniu szkół podstawowych w podręczniki do edukacji wczesnoszkolnej w klasach I-III (które zapewnia Minister Edukacji Narodowej) oraz zapewnieniu wszystkim uczniom szkół podstawowych (i gimnazjów) prawa do bezpłatnego dostępu do podręczników i materiałów edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego. Zmiana ustawy i wprowadzenie we wrześniu bezpłatnych podręczników dla wszystkich uczniów klas pierwszych szkół publicznych od początku budziło wiele kontrowersji.

Tło badania (2/2) Zarówno rodzice, jak i nauczyciele uczniów z klas pierwszych obawiali się jakości, wyglądu oraz poziomu merytorycznego podręcznika zaproponowanego przez MEN. Konsultacje trwały krótko. Nie bez znaczenia był także termin napisania, wydania i rozdystrybuowania podręcznika do szkół. Podręcznik Nasz Elementarz w swoim założeniu jest podręcznikiem wykorzystywanym przez kilka roczników pierwszaków. Uczniowie zostawiają podręcznik w szkole, nie mogą w nim pisać. Nauczyciele mieli mało czasu na zapoznanie się z treściami, które będą przerabiać z uczniami w ramach programu nauczania. Istotne było także podzielenie Naszego Elementarza na cztery części, przekazywane szkołom w odległych od siebie terminach. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem podręczników ministerialnych dla drugich klas szkół podstawowych.

Cel badania Celem badania było dowiedzenie się, co nauczyciele Edukacji Wczesnoszkolnej pracujący od września 2014 roku z Nowym Elementarzem sądzą o zmianach dotyczących nowego podręcznika. Badanie miało dać odpowiedź, jak po zakończonym pierwszym semestrze nauki nauczyciele pierwszych klas szkół podstawowych oceniają realizację programu nauczania zawartego w podręczniku ministerialnym oraz czy zmiana obowiązującego podręcznika jest znacząca względem jakości merytorycznej w porównaniu do poprzednio używanych podręczników. Wnioski z badania miały także dać jasną odpowiedź na temat zalet i wad Naszego Elementarza.

O badaniu Badanie było przeprowadzone w dniach 20.01. - 08.02.2015 r. Badanie zostało zrealizowane w systemie do badań internetowych 3S, zgodnie z zasadami i standardami badań PKJPA i ESOMAR. Link do ankiety internetowej został wysłany do 18 016 nauczycieli prowadzących zajęcia w klasach pierwszych szkoły podstawowej. Każdy respondent mógł wziąć udział w badaniu tylko raz. W pełni wypełnionych kwestionariuszy z badań zebrano 1697. Poziom realizacji próby wyniósł 9,41%. Średni czas wypełniania ankiety przez respondentów to 10 minut. Badanie było anonimowe, respondenci zostali poinformowani o tym, że ich odpowiedzi nie pozwolą na ich identyfikację i będą przedstawiane wyłącznie w formie zbiorczych wyników statystycznych.

Szczegółowe wyniki badania Wszystkie dane zawarte w wykresach przedstawione są w %

Używanie podręczników do nauczania początkowego (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/2) P2. Z jakiego podręcznika korzystają Pan(i) uczniowie na zajęciach?* 94,0 6,9 5,0 0,4 2,1 "Nasz Elementarz" [MEN] "Elementarz XXI wieku" [Nowa Era] "Tropiciele" [WSiP] "Gra w kolory" [Juka] Inny podręcznik *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. N=1697

Używanie podręczników do nauczania początkowego (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 2/2) Zdecydowana większość badanych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej (94%) odpowiedziała, że pracując z uczniami na zajęciach, korzystają z Naszego Elementarza wydanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Mimo obligatoryjności Naszego Elementarza, w niektórych szkołach w czasie lekcji w klasach pierwszych nadal wykorzystywane są podręczniki wydane w poprzednich latach przez wydawnictwa edukacyjne. Podręczniki te wykorzystywane są zarówno jako uzupełnienie rządowego elementarza, jak i jako jedyny podręcznik. Z Elementarza XXI wieku wydanego przez Nową Erę korzysta 6,9% badanych a z podręcznika Tropiciele Wydawnictwa WSiP 5%. Część nauczycieli wykorzystuje także do realizacji programu nauczania wczesnoszkolnego podręcznik Gra w kolory Wydawnictwa Juka. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. N=1697

Używanie podręczników do nauczania początkowego (dane według stażu pracy nauczycieli - 1/2) P2. Z jakiego podręcznika korzystają Pan(i) uczniowie na zajęciach?* 91,3 91,8 95,0 12,6 3,9 8,6 10,2 5,5 4,1 1,3 2,6 2,9,3 1,9 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat Nasz Elementarz [MEN] Elementarz XXI wieku [Nowa Era] Tropiciele [WSiP] Gra w kolory [Juka] Inny podręcznik *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Łącznie N=1697

Używanie podręczników do nauczania początkowego (dane według stażu pracy nauczycieli - 2/2) Wraz ze wzrostem długości stażu pracy rośnie odsetek nauczycieli, których uczniowie korzystają z bezpłatnego podręcznika oferowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Nasz Elementarz jako wiodący, pierwszy podręcznik dla uczniów wybierają najczęściej nauczyciele o najdłuższym stażu pracy pracujący w zawodzie ponad 20 lat. Wśród nauczycieli ze stosunkowo najkrótszym stażem pracy w zawodzie (do 10 lat), największą popularnością - po obligatoryjnym podręczniku MEN - cieszy się podręcznik Elementarz XXI wieku wydawany przez Wydawnictwo Nowa Era. Z kolei wśród osób z doświadczeniem w pracy nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej od ponad 10 lat (jednak mniej niż 20) najczęściej wybieranym podręcznikiem - zaraz po bezpłatnym podręczniku MEN - jest znajdujący się w ofercie Wydawnictwa Szkolnego i Pedagogicznego podręcznik Tropiciele. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Łącznie N=1697

Wiodący podręcznik do nauczania początkowego (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/2) P3. Który z zaznaczonych podręczników jest wiodący w klasie, w której Pan(i) prowadzi zajęcia?* 39,8 75,9 24,1 24,1 10,6 1,4 Nasz Elementarz [MEN] Elementarz XXI wieku [Nowa Era] Tropiciele [WSiP] Gra w kolory [Juka] Inny podręcznik * Pytanie zadawane nauczycielom, którzy w pytaniu P2 wskazali kilka podręczników używanych na zajęciach. N=141

Wiodący podręcznik do nauczania początkowego (dane według rozkładu ogółem nauczycieli 2/2) Wśród badanych nauczycieli, którzy deklarują korzystanie z kilku podręczników (8,3% badanych) w klasach pierwszych szkół podstawowych 75,9% opiera prowadzenie zajęć o podręczniki inne niż zaproponowany przez MEN Nasz Elementarz. Wśród nich największym zainteresowaniem (39,8%) cieszy się Elementarz XXI wieku, ukazujący się na rynku poprzez Wydawnictwo Nowa Era. Bezpłatny Nasz Elementarz wydawany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej jako wiodący podręcznik dla uczniów klas pierwszych wybiera mniej niż co czwarty nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej (24,1% wszystkich wskazań). Taka sama grupa nauczycieli decyduje się rozpocząć nauczanie początkowe z pomocą podręcznika Tropiciele wydawanego przez Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne (również 24,1% wskazań). * Pytanie zadawane nauczycielom, którzy w pytaniu P2 wskazali kilka podręczników używanych na zajęciach. N=141

Wiodący podręcznik do nauczania początkowego (w klasie pierwszej, dane według stażu pracy nauczycieli - 1/2) P3. Który z zaznaczonych podręczników jest wiodący w klasie, w której Pan(i) prowadzi zajęcia?* 37,0 40,8 37,5 43,8 40,3 23,2 20,7 11,1 3,7 7,4 15,6 3,1 1,2 14,6 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat Nasz Elementarz [MEN] Elementarz XXI wieku [Nowa Era] Tropiciele [WSiP] Gra w kolory [Juka] Inny podręcznik *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: N=27; 11-20 lat: N=32; powyżej 20 lat: N=82. Łącznie N=141

Wiodący podręcznik do nauczania początkowego (w klasie pierwszej, dane według stażu pracy nauczycieli - 2/2) Wśród osób pracujących w zawodzie nauczyciela do 10 lat, którzy deklarują używanie kilku podręczników w czasie zajęć z pierwszakami, jako wiodący podręcznik wskazują Elementarz XXI wieku wydawany przez Wydawnictwo Nowa Era (40,8% odpowiedzi). Drugim wykorzystywanym przez nich podręcznikiem przez podręcznik od MEN. Równie chętnie publikację Wydawnictwa Nowa Era jako wiodący podręcznik wybiera grupa nauczycieli z najdłuższym, bo ponad 20 letnim stażem pracy w zawodzie nauczyciela edukacji wczesnoszkolnej. W tej grupie osób 40,2% deklaruje wykorzystywanie więcej niż jednego podręcznika i jako wiodącą publikację wybierają Elementarz XXI wieku. Jako drugie wskazanie (23,2%) deklarują wybór Naszego Elementarza Ministerstwa Edukacji Narodowej. W grupie nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej ze stażem pracy od 10 do 20 lat, 43,8% respondentów odpowiedziało, że wiodącym podręcznikiem jest publikacja od Wydawnictwa Szkolnego i Pedagogicznego (Tropiciele). Drugim wskazaniem (37,5%) wiodącego podręcznika jest podręcznik od Wydawnictwa Nowa Era. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: N=27; 11-20 lat: N=32; powyżej 20 lat: N=82. Łącznie N=141

Wiodący podręcznik do nauczania początkowego (dane według rozkładu ogółem i stażu pracy nauczycieli 1/2) Jaki procent nauczycieli korzysta z podręcznika MEN jako podręcznika wiodącego? P2. Z jakiego podręcznika korzystają Pan(i) uczniowie na zajęciach?* P3. Który z zaznaczonych podręczników jest wiodący w klasie, w której Pan(i) prowadzi zajęcia?** 12,3 15,7 19,3 10,3 87,7 84,3 80,7 89,7 ogółem do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat Nasz Elementarz inny podręcznik *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. **Pytanie zadawane nauczycielom, którzy w pytaniu P2 wskazali kilka podręczników używanych na zajęciach. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; nie pamiętam: n=12. Łącznie N=1697

Wiodący podręcznik do nauczania początkowego (dane według rozkładu ogółem i stażu pracy nauczycieli 1/2) Wśród ogółu badanych 87,7% nauczycieli korzysta z podręcznika Nasz Elementarz jako wiodącego. W grupie o najdłuższym stażu pracy odsetek ten wynosi 89,7%, a najmniejszy jest on wśród nauczycieli pracujących 11-20 lat (80,7%). Wśród osób pracujących jako nauczyciele nie dłużej niż 10 lat 84,3% z nich korzysta z podręcznika Ministerstwa Edukacji Narodowej jako wiodącego. * Pytanie zadawane nauczycielom, którzy w pytaniu P2 wskazali kilka podręczników używanych na zajęciach. N=141

Ocena bezpłatnego podręcznika Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli) P4. Jak Pan(i) ocenia podręcznik MEN w porównaniu do podręczników stosowanych w poprzednim cyklu edukacyjnym?* 68,4% suma odpowiedzi raczej źle i bardzo źle 1,2 12,9 17,5 47,3 21,1 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% bardzo dobrze raczej dobrze trudno powiedzieć raczej źle bardzo źle Zdecydowana większość ponad 2 / 3 badanych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej (68,4% wszystkich odpowiedzi), którzy korzystają z podręcznika Ministerstwa Edukacji Narodowej ocenia go raczej i bardzo źle. Co piąty respondent ocenił go bardzo źle, a niemal połowa wszystkich badanych - 45,7% raczej źle. Zaledwie 13,6% badanych ocenia podręcznik Nasz Elementarz lepiej niż podręczniki stosowane w poprzednim cyklu edukacyjnym. *Pytanie skierowane do nauczycieli korzystających z podręcznika MEN. N=1542

Ocena bezpłatnego podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli 1/2) P4. Jak Pan(i) ocenia podręcznik MEN w porównaniu do podręczników stosowanych w poprzednim cyklu edukacyjnym?* do 10 lat 3,5 8,8 21,2 43,0 23,5 66,5% suma odpowiedzi raczej źle i bardzo źle 11-20 lat 14,8 16,7 48,1 20,4 68,5% suma odpowiedzi raczej źle i bardzo źle powyżej 20 lat 1,0 13,3 17,3 48,1 20,3 68,4% suma odpowiedzi raczej źle i bardzo źle bardzo dobrze raczej dobrze trudno powiedzieć raczej źle bardzo źle * Pytanie skierowane do używających podręcznika MEN. Staż do 10 lat: n=170; 11-20 lat n=216; powyżej 20 lat: n=1145; brak odpowiedzi: n=11 N=1542

Ocena bezpłatnego podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli 2/2) Zdecydowana większość nauczycieli (w zależności od stażu pracy, od 66,4% do 68,5%) ocenia negatywnie bezpłatny podręcznik Ministerstwa Edukacji Narodowej. 66,5% nauczycieli o najkrótszym stażu pracy (tj. do 10 lat) oceniło bezpłatny podręcznik Nasz Elementarz Ministerstwa Edukacji Narodowej źle. W pozostałych grupach dotyczących stażu pracy było to ponad 68%. Im dłuższy staż pracy badanego nauczyciela, tym mniej pozytywnych ocen Naszego Elementarza. Najlepiej podręcznik MEN ocenili nauczyciele ze stażem pracy nie przekraczającym 10 lat. Wśród nauczycieli o dłuższym stażu pracy (wynoszącym od ponad 10 do 20 lat doświadczenia zawodowego) zauważyć można częstsze oceny raczej i bardzo złe podręcznika Ministerstwa Edukacji Narodowej w porównaniu do wcześniej używanych podręczników. * Pytanie skierowane do używających podręcznika MEN. Staż do 10 lat: n=170; 11-20 lat n=216; powyżej 20 lat: n=1145; brak odpowiedzi: n=11 N=1542

Słabości podręcznika Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/3) P5. Jakie są według Pana(i) główne słabości podręcznika MEN?* niska trwałość podręcznika (szybko się niszczy) 74,3 zbyt małe zróżnicowanie poziomu trudności w edukacji matematycznej - mało treści dla uczniów zdolnych mało okazji do rozwijania umiejętności rachunkowych nieprzemyślana kolejność wprowadzania liter niewłaściwe stopniowanie trudności tekstów do czytania zbyt mała liczba tekstów do czytania z wprowadzanych liter zbyt mała ilość treści przyrodniczych zbyt szybkie tempo wprowadzania liter mało atrakcyjna szaty graficzna inne słabości nie dostrzegam żadnych słabości 0,4 15,8 21,0 33,6 72,6 68,1 59,7 53,9 51,0 48,7 błędy merytoryczne/ metodyczne /dydaktyczne źle dobrane, trudne wprowadzanie liter treści nieadekwatne dla dzieci w tym wieku przeskoki tematyczne nieciekawe treści brak integracji matematycznej trudne teksty do czytania nie można w nim pisać nieczytelna grafika pomijanie wartości religijnych brak miejsca na pracę własną ucznia zbyt wolne wprowadzanie cyfr nietrwałość podręcznika zbyt duża poprawność polityczna brak oznaczeń stopnia zaawansowania inne 9,3 8,7 8,1 7,3 7,0 5,3 4,8 4,2 3,7 1,4 1,7 25,6 21,9 18,3 16,0 14,3 *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Pytanie półotwarte: inne jakie? N=356. Łącznie N=1697

Słabości podręcznika Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 2/3) Liczba wskazań na słabości podręcznika MEN czterokrotnie przewyższa liczbę wskazań na jego zalety. Badani nauczyciele zwracali uwagę przede wszystkim na słabości związane z edukacją matematyczną i brakiem indywidualizacji nauczania - zbyt małe zróżnicowanie poziomu trudności w edukacji matematycznej i mało treści dla uczniów zdolnych wskazało 72,6% nauczycieli. 68,1% badanych wskazało, że w podręczniku MEN jest za mało materiałów do rozwijania umiejętności rachunkowych a 59,7% z nich zwróciło uwagę na nieprzemyślaną kolejność wprowadzania liter. Większość wskazuje niską trwałość rządowego podręcznika. Niemal ¾ badanych nauczycieli widzi zbyt szybkie jego niszczenie się (74,3%). *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Pytanie półotwarte: inne jakie? N=356. Łącznie N=1697

Słabości podręcznika Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 3/3) Ponad połowa respondentów wskazała na niewłaściwe stopniowanie trudności tekstów do czytania oraz zbyt małą liczbę tekstów do czytania z wprowadzanych liter. Nauczyciele zwracają także uwagę na zbyt małą ilość treści przyrodniczych (48,7%) oraz nieciekawą szatę graficzną (15,8%). Nauczyciele zauważają także wiele błędów metodycznych zawartych w Naszym Elementarzu, treści są niedostosowane do poziomu uczniów pierwszych klas oraz pomijanie treści religijnych, politycznych i patriotycznych. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Pytanie półotwarte: inne jakie? N=356. Łącznie N=1697

Słabości podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli - 1/3) P5. Jakie są według Pana(i) główne słabości podręcznika MEN?* zbyt małe zróżnicowanie poziomu trudności w edukacji matematycznej - mało treści dla uczniów zdolnych niska trwałość podręcznika (szybko się niszczy) zbyt mała liczba tekstów do czytania z wprowadzanych liter mało okazji do rozwijania umiejętności rachunkowych nieprzemyślana kolejność wprowadzania liter zbyt mała ilość treści przyrodniczych niewłaściwe stopniowanie trudności tekstów do czytania zbyt szybkie tempo wprowadzania liter mało atrakcyjna szaty graficzna inne słabości nie dostrzegam żadnych słabości 0,4 0,4 16,5 14,3 15,8 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat 15,7 22,1 21,0 33,0 31,6 33,9 62,6 46,3 49,5 70,4 67,2 74,2 70,0 69,3 76,1 59,1 61,1 71,3 52,2 60,7 60,7 50,9 51,6 47,5 50,0 55,7 54,2 *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Pytanie półotwarte: inne jakie? n=356. Łącznie N=1697 źle dobrane, trudne wprowadzanie liter błędy merytoryczne/ metodyczne /dydaktyczne treści nieadekwatne dla dzieci w tym wieku przeskoki tematyczne nieciekawe treści nieczytelna grafika brak treści muzycznych, poezji, plastyki trudne teksty do czytania brak integracji matematycznej nie można w nim pisać nietrwałość podręcznika brak miejsca na pracę własną ucznia pomijanie wartości religijnych brak oznaczeń stopnia zaawansowania zbyt wolne wprowadzanie cyfr zbyt duża poprawność polityczna mało czytelny inne 18,5 22,2 22,4 22,2 26,0 29,6 16,7 19,4 18,5 11,1 15,7 20,4 11,1 13,0 20,4 1,9 11,1 7,9 3,7 8,3 10,2 8,3 7,9 14,8 8,3 9,3 9,4 7,4 8,3 8,7 3,7 5,6 4,3 5,6 5,1 5,6 5,6 7,1 7,4 2,8 1,6 2,8 3,7 5,5 2,8 3,5 5,6 1,2 3,7 1,9 3,1

Słabości podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli - 2/3) Badani pracujący w zawodzie nauczyciela krócej niż 10 lat częściej zwracali uwagę na zbyt małe zróżnicowanie poziomu edukacji matematycznej (70,4% nauczycieli z tej grupy) oraz słabą jakość wykonania Naszego Elementarza (70%). Wygląd graficzny, ilustracje i wizualizacja poszczególnych działów podręcznika MEN miała dla nich najmniejsze znaczenie (16,5% wskazań). Nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej ze stażem pracy od 10 do 20 lat za główną słabość podręcznika przygotowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej uznali jego wykonanie i to, że podręcznik po użytkowaniu przez jeden semestr nauki się rozlatuje (niemal 70% wskazań). Nauczyciele ci deklarują także, że Nasz Elementarz nie spełnia wymagań dotyczących zróżnicowania zagadnień matematycznych oraz nie wyczerpuje potrzeb treści dostosowanych do uczniów zdolnych (67,7%). *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Pytanie półotwarte: inne jakie? n=356. Łącznie N=1697

Słabości podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli - 3/3) Z kolei nauczyciele z najdłuższym stażem pracy (ponad 20 lat) uważają, że podręcznik MEN zbyt szybko ulega zniszczeniu deklaruje to ponad ¾ wszystkich badanych pracujących z dziećmi w pierwszej klasie. 74,2% nauczycieli z ponad dwudziestoletnim stażem pracy zauważa, że zagadnienia matematyczne realizowane z Naszym Elementarzem nie są przygotowane do umiejętności uczniów zdolnych, a ponad 71% z nich stwierdziło, że w podręczniku brakuje zadań rozwijających zdolności rachunkowe. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Pytanie półotwarte: inne jakie? n=356. Łącznie N=1697

Zalety podręcznika Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/3) P6. Jakie są według Pana(i) główne zalety podręcznika MEN?* jest bezpłatny 74,6 atrakcyjna szata graficzna 29,2 odpowiednie tempo wprowadzania liter odpowiednie stopniowanie trudności tekstów do czytania dobrze pomyślana kolejność wprowadzania liter duża liczba tekstów do czytania z wprowadzanych liter duża ilość treści przyrodniczych dużo okazji do rozwijania umiejętności rachunkowych 10,0 6,1 3,9 3,6 3,3 1,5 wysoka trwałość podręcznika (jest dobrze wykonany) inne zalety nie dostrzegam żadnych zalet 1,2 1,9 16,1 eksperymenty i dodatkowe aktywności podwyższony stopień trudności bezpłatność porządkuje wiedzę używanie jako multibook jest lekki brak przeładowania treścią dodatek do ćwiczeń komercyjnych wydawnictw inne brak zalet 9,4 9,4 6,3 6,3 3,1 3,1 3,1 6,3 18,8 34,4 *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. N=1697 (pytanie półotwarte,: inne jakie? n=32)

Zalety podręcznika Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli 2/3) Dla zdecydowanej większości badanych nauczycieli (74,6% wszystkich nauczycieli) główną zaletą podręcznika wydanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej jest to, że jest on bezpłatny. Mniej niż co trzeci badany nauczyciel deklaruje, że Nasz Elementarz ma atrakcyjną szatę graficzną, a jedynie co dziesiąta badana osoba prowadząca zajęcia z edukacji wczesnoszkolnej (10%) stwierdziła, że tempo wprowadzania liter rekomendowanych w podręczniku MEN jest odpowiednie. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. N=1697 (pytanie półotwarte: inne jakie? n=32)

Zalety podręcznika Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli 2/3) Rzadziej niż co dziesiąty poddany badaniu nauczyciel jako zalety podręcznika MEN wskazywał także na prawidłowe stopniowanie trudności czytanek, odpowiednie tempo wprowadzania nowych liter oraz dużą ilość treści przyrodniczych. Wśród innych udzielanych odpowiedzi (ogółem 1,9%) ponad 1/3 respondentów pozytywnie oceniła eksperymenty i dodatkowe aktywności, które zawiera podręcznik. Ponadto, 18,8% badanych (z pośród grupy 1,9%) jako zaletę wskazało, że podręcznik ma podwyższony stopień trudności. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. N=1697 (pytanie półotwarte,: inne jakie? n=32)

Zalety podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli 1/3) P6. Jakie są według Pana(i) główne zalety podręcznika MEN?* jest bezpłatny atrakcyjna szata graficzna odpowiednie tempo wprowadzania liter dobrze pomyślana kolejność wprowadzania liter duża ilość treści przyrodniczych odpowiednie stopniowanie trudności tekstów do czytania duża liczba tekstów do czytania z wprowadzanych liter dużo okazji do rozwijania umiejętności rachunkowych wysoka trwałość podręcznika (jest dobrze wykonany) inne zalety nie dostrzegam żadnych zalet 10,0 9,4 10,2 4,8 5,7 3,5 4,3 1,6 3,5 2,6 6,1 6,8 2,2 2,5 4,1 1,7 0,8 1,7 1,7 2,0 1,0 2,6 1,6 1,8 9,6 11,9 17,4 33,5 32,8 28,0 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat 77,0 77,9 74,2 eksperymenty i dodatkowe aktywności podwyższony stopień trudności bezpłatność porządkuje wiedzę jest lekki brak przeładowania treścią dodatek do ćwiczeń komercyjnych wydawnictw używanie jako multibook inne brak zalet 37,5 25,0 12,5 25,0 12,5 10,0 12,5 10,0 12,5 5,0 5,0 5,0 10,0 12,5 5,0 25,0 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12 Pytanie półotwarte inne jakie? n=32. Łącznie N=1697. Średnia liczba wskazywanych zalet była dużo mniejsza od średniej liczby wskazywanych słabości 75,0

Zalety podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli 2/3) Nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej pracujący krócej niż 10 lat jako zaletę podręcznika wskazywali najczęściej jego bezpłatność (77%). Co trzeci z nich zauważył atrakcyjną szatę graficzną. Kolejne zalety, jak odpowiednie tempo wprowadzania liter (10%) czy dobrze pomyślaną kolejność wprowadzania liter (4,8%) zaznaczył już znacznie mniejszy odsetek respondentów. 9,6% z nich nie dostrzega żadnych zalet podręcznika Nasz Elementarz. Wśród innych wskazywanych zalet respondenci z tej grupy wpisywali najczęściej eksperymenty i dodatkowe aktywności (37,5%). Wśród nauczycieli o stażu pracy od 11 do 20 lat 77,9% wskazało jako zaletę to, że podręcznik jest bezpłatny a 32,8%, że posiada atrakcyjną szatę graficzną. Wśród innych wpisywanych zalet ¾ badanych z tej grupy wskazało jako zaletę eksperymenty i dodatkowe aktywności. Prawie 12% respondentów nie wskazało żadnej zalety Naszego Elementarza. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12 Pytanie półotwarte inne jakie? n=32. Łącznie N=1697. Średnia liczba wskazywanych zalet była dużo mniejsza od średniej liczby wskazywanych słabości

Zalety podręcznika Nasz Elementarz (dane według stażu pracy nauczycieli 3/3) W grupie badanych o najdłuższym stażu pracy w zawodzie nauczyciela (ponad 20 lat) na bezpłatność podręcznika wskazało 74,2% respondentów. Mniejszy odsetek niż w innych grupach pozytywnie ocenił szatę graficzną (28%). Co czwarty badany wskazujący inne zalety niż wymienione podał eksperymenty i dodatkowe aktywności oraz podwyższony stopień trudności Naszego Elementarza. W porównaniu do innych grup, w tej odsetek osób, które nie dostrzegają żadnych zalet podręcznika MEN był największy (17,4%). *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12 Pytanie półotwarte inne jakie? n=32. Łącznie N=1697. Średnia liczba wskazywanych zalet była dużo mniejsza od średniej liczby wskazywanych słabości

Ocena dostosowania Naszego Elementarza do pracy z uczniem sześcioletnim (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/2) P7. Jak ocenia Pan(i) dostosowanie podręcznika do pracy z uczniem sześcioletnim? 26,0 1,5 20,6 podręcznik bardzo dobrze sprawdza się w pracy z uczniem sześcioletnim - nie mam żadnych uwag podręcznik dobrze sprawdza się w pracy z uczniem sześcioletnim podręcznik jest słabo dostosowany do pracy z uczniem sześcioletnim podręcznik jest niedostosowany do pracy z uczniem sześcioletnim - mam do niego sporo uwag 51,9 78% negatywnych odpowiedzi oceniających dostosowanie podręcznika do pracy z uczniem sześcioletnim N=1697

Ocena dostosowania Naszego Elementarza do pracy z uczniem sześcioletnim (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 2/2) Większość badanych nauczycieli źle ocenia podręcznik MEN w kwestii dostosowania do pracy z uczniem sześcioletnim. 78% respondentów ocenia negatywnie Nasz Elementarz względem dostosowania do pracy z uczniem sześcioletnim. Wśród nich ponad połowa (51,9%) ocenia go pod tym względem słabo a 26% jako w ogóle niedostosowany. Co piąty badany stwierdził, że Nasz Elementarz dobrze sprawdza się z w pracy z uczniem sześcioletnim, a jedynie 1,5% oceniło go bardzo dobrze. N=1697

Ocena dostosowania Naszego Elementarza do pracy z uczniem sześcioletnim (dane według stażu pracy nauczycieli - 1/2) P7. Jak ocenia Pan(i) dostosowanie podręcznika do pracy z uczniem sześcioletnim? 48,3 69,6% 78,7% 53,3 52,6 79,9% 28,7 21,3 20,1 25,4 18,6 27,3 1,7 1,2 1,5 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat podręcznik bardzo dobrze sprawdza się w pracy z uczniem sześcioletnim - nie mam żadnych uwag podręcznik dobrze sprawdza się w pracy z uczniem sześcioletnim podręcznik jest słabo dostosowany do pracy z uczniem sześcioletnim podręcznik jest niedostosowany do pracy z uczniem sześcioletnim - mam do niego sporo uwag Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12 N=1697

Ocena dostosowania Naszego Elementarza do pracy z uczniem sześcioletnim (dane według stażu pracy nauczycieli - 2/2) Wraz ze wzrostem długości stażu pracy w zawodzie nauczyciela rośnie odsetek osób, które uważają, że podręcznik MEN jest niedostosowany do pracy z uczniem sześcioletnim. W grupie badanych pracujących jako nauczyciele do 10 lat, 21,3% respondentów odpowiedziało, że Nasz elementarz jest niedostosowany do pracy z uczniem sześcioletnim i ma do niego sporo uwag a 69,6% wyraziło ogólną negatywną ocenę podręcznika pod tym względem. W grupie badanych nauczycieli, o stażu pracy powyżej 20 lat 27,3% odpowiedziało, że podręcznik Ministerstwa Edukacji Narodowej jest całkowicie niedostosowany do pracy z sześciolatkami a 52,6% wskazało, że jest on słabo dostosowany. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12 N=1697

Zniszczone podręczniki Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/2) P9. Jak Pan(i) szacuje, ile podręczników MEN zniszczyło się w tym semestrze w jednej klasie? 35,4 63,2% 27,8 14,7 9,9 6,6 5,6 żaden się nie zniszczył 1-20% 21-40% 41-60% 61-80% 81%-100% N=1697

Zniszczone podręczniki Nasz Elementarz (dane według rozkładu ogółem i z podziałem na staż pracy nauczycieli 2/2) Ponad połowa badanych nauczycieli deklaruje, że w pierwszym semestrze pracy z Naszym Elementarzem zniszczeniu uległo do 40% podręczników. Częściej niż co trzeci badany nauczyciel (35,4%) deklaruje, że od września 2014 uległo zniszczeniu do 20% podręczników. Ponad 30% badanych nauczycieli wskazało, że odsetek zniszczonych podręczników był większy. Powiązane jest to ze wskazywaną najczęściej słabością Naszego Elementarza jego niską trwałością. Jedynie 6,6% osób zajmujących się nauczaniem początkowym wskazało, że żaden podręcznik nie uległ zniszczeniu. Średnio nauczyciele wskazywali, że zniszczeniu uległo 31,2% podręczników Ministerstwa Edukacji Narodowej. N=1697

Podręcznik Nasz Elementarz w nienaruszonym stanie (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/2) P10. Jak Pan(i) szacuje, ile podręczników MEN zostanie przekazanych kolejnemu rocznikowi w nienaruszonym stanie? 26,8 18,3 19,5 15,6 9,4 10,4 żaden 1-20% 21-40% 41-60% 61-80% 81%-100% N=1697

Podręcznik Nasz Elementarz w nienaruszonym stanie (dane według rozkładu ogółem i z podziałem na staż pracy nauczycieli 2/2) Mniej niż co dziesiąty badany nauczyciel (9,4%) stwierdził, że podręcznik Nasz Elementarz w nienaruszonym stanie będzie można przekazać kolejnym rocznikom uczniom danej szkoły. Prawie jedna trzecia nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej (26,8%) uważa, że zaledwie do 20% podręczników wydanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej będzie można przekazać następnym rocznikom uczniów klas pierwszych. Pozostałe podręczniki ze względu na stan, nie będą nadawały się dla kolejnych uczniów. Średnio nauczyciele wskazywali, że 38,1% podręczników Nasz Elementarz zostanie przekazanych kolejnemu rocznikowi w nienaruszonym stanie. N=1697

Ograniczenie możliwości wyboru podręcznika (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 1/2) P11. Jak Pan(i) uważa, jaki wpływ na jakość kształcenia będzie miało ograniczenie możliwości wyboru podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej? 2,2 0,5 26,4 43,4 raczej negatywny bardzo negatywny ta zmiana nie będzie miała wpływu na jakość kształcenia bardzo pozytywny raczej pozytywny 27,5 70,9% negatywnych odpowiedzi oceniających ograniczenie możliwości wyboru podręcznika N=1697

Ograniczenie możliwości wyboru podręcznika (dane według rozkładu ogółem nauczycieli - 2/2) Niemal ¾ ankietowanych nauczycieli (70,9%) odpowiedziała, że ograniczenie możliwości wyboru podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej wpłynie negatywnie na jakość kształcenia, z czego 43,4% badanych wskazała, że efekty te będą raczej negatywne a 27,5% - bardzo negatywne. Mniej niż co trzeci badany nauczyciel (26,4%) zadeklarował, że ograniczenie możliwości wyboru podręcznika przez nauczycieli nie będzie miało wpływu na jakość kształcenia. Zaledwie 2,7% respondentów ocenia narzucenie podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej jako pozytywny wpływ na jakość kształcenia. N=1697

Ograniczenie możliwości wyboru podręcznika (dane według stażu pracy nauczycieli - 1/2) P11. Jak Pan(i) uważa, jaki wpływ na jakość kształcenia będzie miało ograniczenie możliwości wyboru podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej? 46,5 73,5% 75,9% 70,1% 44,3 43,0 31,6 27,0 27,2 27,1 21,7 23,4 2,2 2,6 0 0,7 0,3 2,4 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat bardzo pozytywny raczej pozytywny ta zmiana nie będzie miała wpływu na jakość kształcenia raczej negatywny bardzo negatywny N=1697

Ograniczenie możliwości wyboru podręcznika (dane według stażu pracy nauczycieli - 2/2) Niezależnie od stażu pracy, większość nauczycieli negatywnie ocenia ograniczenie możliwości wyboru przez nich podręcznika do nauki Edukacji Wczesnoszkolnej. Najczęściej negatywnie narzucenie podręcznika do nauczania początkowego oceniają nauczyciele, którzy pracują w zawodzie ponad 10 do 20 lat. Ograniczenie możliwości wyboru podręcznika jako negatywne i bardzo negatywne ocenia pond ¾ badanych osób (75,9%). Brak możliwości wyboru przez nauczycieli podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej negatywnie oceniają także najmłodsi stażem nauczyciele (pracujący do 10 lat 73,5%). Zaledwie 4,8% nauczycieli z tej grupy ocenia to ograniczenie jako raczej pozytywne lub pozytywne. Wśród nauczycieli pracujących w zawodzie od ponad 20 lat, dla zaledwie mniej niż 3% ograniczenie możliwości wyboru podręcznika jest dobrą zmianą a 70,1% badanych z tej grupy ocenia ją negatywnie. N=1697

Przywrócenie możliwości wyboru podręcznika (dane według rozkładu ogólnego) P12. Czy jest Pan(i) za przywróceniem możliwości wyboru podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej przez nauczyciela? 2,6 7,8 Zdecydowana większość badanych nauczycieli (89,6%) jest za przywróceniem możliwości wyboru podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej przez nauczyciela. 89,6 tak nie nie wiem/ trudno powiedzieć N=1697

Przywrócenie możliwości wyboru podręcznika (dane według stażu pracy nauczycieli - 1/2) P12. Czy jest Pan(i) za przywróceniem możliwości wyboru podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej przez nauczyciela?* 87,0 89,4 91,0 9,6 8,6 3,4 2,0 2,6 6,4 do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat tak nie nie wiem/ trudno powiedzieć *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Łącznie N=1697

Przywrócenie możliwości wyboru podręcznika (dane według stażu pracy nauczycieli - 2/2) Większość badanych osób deklaruje chęć kontynuacji możliwości wyboru podręcznika Edukacji Wczesnoszkolnej. Zdecydowanie staż pracy wpływa na decyzję o wyborze wiodącego podręcznika dla uczniów klas pierwszych: im dłuższy staż badanych osób w prowadzeniu zajęć z nauczania początkowego, tym większy jest odsetek odpowiedzi deklarujących przywrócenie możliwości wyboru podręcznika do nauki Edukacji Wczesnoszkolnej. W grupie o najkrótszym stażu pracy deklaracje nauczycieli względem wybierania przez nich podręczników wynosi on 87%, a wśród osób pracujących jako nauczyciele ponad 20 lat - 91%. Wraz ze wzrostem stażu pracy nauczycieli i ich deklaracjach dotyczących samodzielnego wyboru podręcznika przez nauczycieli spada liczba osób niezdecydowanych co do możliwości wyboru podręcznika wiodącego do nauki Edukacji Wczesnoszkolnej. *Możliwość wyboru wielu odpowiedzi. Staż pracy do 10 lat: n=230; 11-20 lat: n=244; powyżej 20 lat: n=1211; brak odpowiedzi: n=12. Łącznie N=1697

Demografia respondentów

Demografia: województwo zatrudnienia nauczycieli P13. W jakim województwie Pan(i) pracuje? dolnośląskim kujawsko-pomorskim lubelskim lubuskim łódzkim małopolskim mazowieckim opolskim podkarpackim podlaskim pomorskim śląskim świętokrzyskim warmińsko-mazurskim wielkopolskim zachodniopomorskim brak odpowiedzi 8,6 5,3 5,4 1,9 5,5 9,3 2,8 4,2 3,5 6,5 11,1 2,2 5,1 8,4 4,1 0,9 15,2 Rozkład respondentów z poszczególnych województw odpowiada zaludnieniu populacji nauczycieli w skali kraju pod względem zatrudnienia N=1697

Demografia: wiek, staż pracy i miejsce zatrudnienia P13. W jakim jest Pan(i) wieku? P14. Jaki jest status miasta w którym Pan(i) pracuje? P15. Jaki jest Pana(i) staż pracy w zawodzie nauczyciela? 71,4 59,0 39,1 9,9 19,4 11,0 13,6 14,4 14,8 19,2 13,3 13 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata powyżej 55 lat do 10 lat 11-20 lat powyżej 20 lat wieś małe miasto (do 20 tys.) średnie miasto (20-100 tys.) duże miasto (100-400 tys.) bardzo duże miasto (pow. 400 tys.) Rozkład respondentów odpowiada wiekowi respondentów, stażowi pracy oraz zaludnieniu populacji nauczycieli w skali kraju pod względem zatrudnienia. N=1697. Na wykresach nie pokazano odpowiedzi brak danych wynoszącej 0,7

Podsumowanie

Podsumowanie (1/2) Bezpłatny podręcznik MEN funkcjonujący od września 2014 roku pod nazwą Nasz Elementarz od początku wzbudzał wiele kontrowersji. Badanie przeprowadzone na przełomie stycznia i lutego 2015 r. wśród nauczycieli Edukacji Wczesnoszkolnej potwierdziło, że obawy względem ministerialnego podręcznika są uzasadnione, a ponowna debata o ustawie dotyczącej podręcznika konieczna. Entuzjaści nowego elementarza stanowią nieliczną grupę; najczęściej są to osoby pracujące w zawodzie nauczyciela dłużej niż 20 lat. Lista zalet Naszego Elementarza jest bardzo krótka i koncentruje się wokół dwóch aspektów: bezpłatnego charakteru podręcznika i atrakcyjnej szaty graficznej. Tylko nieliczni nauczyciele dostrzegli merytoryczne lub pedagogiczne walory nowego narzędzia.

Podsumowanie (2/2) Pod adresem rządowego podręcznika formułowano przede wszystkim krytyczne uwagi, a ich zakres jest bardzo zróżnicowany. Alarmujące są kwestie merytoryczne: Podręcznik jest niedostosowany do pracy z uczniami w wieku 6 lat, Zaniedbano rozwój umiejętności matematycznych i rachunkowych przeciętny poziom ćwiczeń nie pozwala na pracę z bardziej uzdolnionymi uczniami, Nie przemyślano również kwestii związanych z nauką czytania kolejność wprowadzania nowych liter budzi wiele wątpliwości, a teksty służące przyswojeniu nowej wiedzy są źle dobrane. Od strony technicznej (jakości wykonania), Nasz Elementarz został oceniony jako nietrwały. Według szacunków nauczycieli, maksymalna żywotność co drugiego podręcznika to zaledwie jeden semestr. Przekreśla to ministerialne założenia na temat wielorocznikowego charakteru podręcznika. Niemal wszyscy nauczyciele pracujący z dziećmi na początku ich edukacji opowiadają się za przywróceniem możliwości wyboru podręcznika do Edukacji Wczesnoszkolnej. Zgodnie uważają, że ograniczenie możliwości wyboru podręcznika spowoduje wyraźny spadek jakości kształcenia.

Kontakt: SW RESEARCH ul. Łucka 2/4/6 00-845 Warszawa sw@swresearch.pl