BIBLIOTEKA GŁOWNA ROCZNIK BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO

BIBLIOTEKA GŁOWNA ROCZNIK BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO R. V OPOLE 2000

UNIWERSYTET OPOLSKI Rocznik Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego R. v OPOLE 2000

KOMITET WYDAWNICZY Przewodniczący: Stanisław Sławomir Nicieja Członkowie: Stanisław Gajda, ks. Piotr Jaskóła, Adam Latała, Marek Masnyk, Janusz Słodczyk, Krzysztof Szczegot, Janina Hajduk-Nijakowska REDAKCJA Anna Blaszczyk, Władysław Hendzel, Wanda Matwiejczuk, Teresa Wiercińska (sekretarz) REDAKCJA TECHNICZNA Jolanta Brodziak-Rajfur SKŁAD KOMPUTEROWY Jolanta Brodziak-Rajfur, Elżbieta Rybakowska PROJEKT OKŁADKI Ewa Krasińska ZDJĘCIA Zygmunt Drużbicki, K rzysztof Swiderski, zdjęcia archiwalne Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego ISSN 1231-5796 Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 45-037 Opole, ul. H. Sienkiewicza 33, tel. (077) 453 70 63 (składanie zamówień), 441 08 78 (sekretariat), e-mail: wydawnictwo@ uni.opole.pl. Druk: Zakład Poligraficzny NOT, 45-061 Opole, ul. Katowicka 50. Nakład: 50 egz. Objętość: ark. wyd. 4,95; ark. druk. 4,0 + 0,5.

UNIWERSYTET O PO LSK '^

SPIS TREŚCI Od re d a k c ji... 7 ARTYKUŁY Wanda M ATW IEJCZUK - Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 r o k u... 11 Wanda M ATW IEJCZUK - Odbudowa zniszczonego obiektu i plany budowy nowego gmachu b ib lio te c z n e g o... 17 Anna BŁASZCZYK, Elżbieta RYBAKOW SKA - Odtwarzanie utraconego księgozbioru. Dary przekazane Bibliotece Głównej Uniwersytetu O p o ls k ie g o... 25 KOM UNIKATY Helena OKOŃ - Zestaw ienia tematyczne Oddziału Informacji Naukowej z lat 1997-1998... 49 SPRAW OZDANIE I KRONIKA Alicja TOM ALSKA - Sprawozdanie z działalności Biblioteki Głównej i sieci bibliotecznej w latach 1997-1998... 53 Anna BŁASZCZY K - W ażniejsze wydarzenia w latach 1997-1998.. 61

OD REDAKCJI Piąty numer Rocznika Biblioteki Głównej opracowany został ze znacznym opóźnieniem, spowodowanym usuwaniem skutków tragicznej powodzi. Materiały zamieszczone w tym roczniku poświęcone są dokumentacji wydarzeń z lipca 1997 roku, ludziom i ich pracy, zrealizowanym zadaniom i planom na przyszłość. W czasie powodzi zniszczony został księgozbiór liczący ponad sto dwadzieścia tysięcy woluminów. Szczególnie dotkliwe straty poniesiono w czasopiśm iennictwie. Ten zbiór zostanie odtworzony poprzez zmikrofilmowanie brakujących roczników czasopism. W okresie od sierpnia 1997 roku do grudnia 1999 roku, Biblioteka Główna otrzymała od osób prywatnych i instytucji ponad siedemdziesiąt tysięcy wolum inów książek i czasopism. Nadal kontynuowane są działania związane z uzupełnianiem utraconego księgozbioru i przyjmowane są dary a ten proces potrwa z pew nością jeszcze kilka lat. W kolejnych wydaniach ROCZNIKA będą przekazywane informacje o postępie starań Biblioteki w zakresie odbudowy zniszczonego warsztatu naukowego, zamieścimy listy ofiarodawców książek i czasopism, a także postaramy się poinformować o bliższych terminach rozpoczęcia budowy nowego budynku bibliotecznego. Okaleczona przez powódź Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego została odbudowana i służy czytelnikom, było to możliwe dzięki zaangażowaniu, szybkiej pomocy, ofiarności i pracy wielu ludzi, którzy wraz z bibliotekarzami stawili czoło potężnemu żywiołowi powodzi. Wszystkim osobom i instytucjom, które udzieliły pomocy Bibliotece Głównej Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 roku, a także przy usuwaniu jej skutków, władze Uniwersytetu Opolskiego i dyrekcja Biblioteki Głównej składają najserdeczniejsze podziękowanie. dr W anda Matwiejczuk Dyrektor Biblioteki Głównej

ARTYKUŁY

W anda M ATW IEJCZUK BIBLIOTEKA GŁÓWNA UNIWERSYTETU OPOLSKIEGO W CZASIE POWODZI W 1997 ROKU Dziewiąty lipca 1997 roku, słoneczny, ciepły, letni dzień był ostatnim przed tragedią powodzi, która dzień później ogarnęła wyspę Pasiekę i znajdującą się tam Bibliotekę Uniwersytetu Opolskiego. Komunikat W ojewody O polskiego zam ieszczony w tym dniu w prasie zawierał wezwanie do ewakuacji wielu miejscowości, nie wymieniono w nim jednak Opola, jak również nie było w nim zdecydowanego ostrzeżenia, które rejony miasta m ogą zostać zalane. W godzinach popołudniowych tego dnia radio rozpoczęło nadawanie ostrzegawczych wiadomości o zbliżającej się powodzi. Nadal jednak brakowało informacji określających przewidywania co do rozmiarów fali powodziowej. W sytuacji narastającego zagrożenia dyrekcja Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego dziewiątego lipca o godzinie 930 rozpoczęła działania w trybie nadzwyczajnym. Przerwane zostały codzienne obowiązki i udostępnianie zbiorów, Bibliotekę zamknięto, a bibliotekarze, wraz z dodatkowo przydzieloną obsługą, i z pom ocą służb administracyjnych Uniwersytetu, przystąpili w szybkim tempie do ewakuacji księgozbioru. Opróżniono regały z najniżej położonej kondygnacji m agazynów, przeniesiono na korytarze i do sal na piętrach wszystko to, co można było przenieść w ciągu kilkunastu godzin w bardzo trudnych warunkach. W godzinach popołudniowych JM Rektor, prof. dr hab. Stanisław Nicieja, wydał szczególne polecenia, przyspieszające prace ewakuacyjne, sprowadził na pomoc wojsko i osobiście nadzorował przebieg prowadzonej akcji. W ieczorem przybył także do Biblioteki przewodniczący Rady Bibliotecznej, prof. dr hab. Stanisław Kochman. W wyniku podjętych działań wyniesiono poza magazyny ponad kilkadziesiąt tysięcy woluminów książek i czasopism, aparaturę i część wyposażenia bibliotecznego. Pozostały księgozbiór przemieszczono na najwyższe półki regałów. Tego dnia i tej nocy nie można było wykonać już nic więcej. W bibliotece zorganizowano specjalny dyżur i w obiekcie pozostał kierownik administracyjny, inż. Antoni Mańka. Kiedy wraz z JM Rektorem opuszczałam po północy obiekt biblioteczny,

12 Wanda Matwiejczuk mieszkańcy wyspy Pasieka spali, w domach było ciemno, nikt prawdopodobnie nie przeczuw ał tego, co miało się wydarzyć za kilka godzin. Dziesiątego lipca o godzinie 530 na budynku bibliotecznym i sąsiednich domach mieszkalnych umieszczony został kom unikat o konieczności ewakuacji z powodu zbliżającej się powodzi. Tego ranka mieliśmy wrócić do pracy i kontynuować akcję ewakuacyjną. N iestety, część z nas pozostała w zalanej, odciętej od centrum Opola, zaodrzańskiej części miasta. Tam bowiem już o 430 rozpędzona fala zalała ul. Prószkowską, N iem odlińską i pozostałe ulice tego rejonu. Grupa pracowników z bezpiecznej części Opola dotarła do Biblioteki i starała się wynieść wszystko, co można było uratować do godziny dziesiątej rano, dziesiątego lipca, to jest do momentu, kiedy woda wtargnęła na wyspę Pasiekę, zalała Bibliotekę Główną, Instytut Śląski, W ojewódzką Bibliotekę Publiczną, Polskie Radio, szkoły, redakcję Nowej Trybuny Opolskiej, budynki mieszkalne i kilkanaście innych instytucji. W oda osiągnęła poziom 5,30 m. Zatopiony został cały dolny magazyn Biblioteki i górny do połowy. Siła fali pow odziowej, dostając się do drugiej kondygnacji i na korytarze, zniekształciła ciężkie metalowe regały i osiągnęła w niektórych miejscach, odbijając się od ścian, wysokość około siedmiu metrów. Nikt z nas, nigdy wcześniej nie mógłby przewidzieć tak tragicznego wym iaru zaistniałej katastrofy. Przez dwie doby budynek biblioteczny był odcięty od ocalałej części miasta. W pobliże budynku, a następnie do wewnątrz dotarliśmy dwunastego lipca, kiedy woda częściowo opadła. Prowizoryczny pomost, przerzucony z Instytutu Śląskiego, stanowił jedyną drogę do Biblioteki Głównej. Tego dnia zebrał się rów nież trzyosobow y zespół: dyrektor administracyjny, dr Kazim ierz Sochacki, kwestor, mgr inż. M aria Najda i dyrektor Biblioteki Głównej, dr W anda M atwiejczuk, którem u JM Rektor Uniwersytetu Opolskiego przekazał kom petencje i upow ażnienia w zakresie usuwania skutków powodzi. Z dnia na dzień powiększał się skład tego zespołu o pracowników bibliotecznych, administracyjnych i inżynieryjnotechnicznych. Dyrektor Departam entu Nauki i Szkolnictwa W yższego, m gr Stanisław Madej z M inisterstwa Edukacji Narodowej, powiadom ił władze U niwersytetu o natychmiastowej pomocy finansowej kierowanej w celu usuwania skutków powodzi. Rozpoczął się wyścig z czasem i ucieczka przed zapowiadaną drugą falą powodzi. Dzięki wielkiej dyscyplinie pracowników i sprawnej organizacji w zakresie transportu, urządzeń zabezpieczających energię elektryczną w bibliotece, instalacji pom p odprowadzających wodę, kom unikacji, aprowizacji i dostaw wody pitnej, zabezpieczenia ludzi pracujących przy usuwaniu zniszczeń, można było podjąć ten wielki wysiłek. W szyscy pracownicy U niwersytetu Opolskiego, którzy z w ielkim oddaniem i dużą pom ysłowością w spontanicznie podejmowanych akcjach i działaniach stanęli obok bibliotekarzy, dali wspaniały dowód i przykład, że w U niwersytecie Opolskim są ludzie, którym można powierzyć najtrudniejsze zadania, którzy nie liczyli godzin i dni przepracowanych w trudzie, wspólnie, ażeby uratować ja k najwięcej.

Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 r. 13 Przed kolejną przewidywaną w ielką falą, w momencie, gdy pojawiła się możliwość wejścia do magazynu bibliotecznego, ewakuowano cały księgozbiór. To działanie było bardzo ważne i konieczne, ponieważ wilgoć panująca w dolnej części budynku i wysoka temperatura powodowały porażenie grzybem suchych książek. Jednocześnie podjęto w porozumieniu z Centrum Informatycznym Uniwersytetu szybkie działania w celu uzyskania kabiny dezynfekcyjnej do ratowania zalanych zbiorów. K om unikat przekazany przez Internet umożliwił nam uzyskanie kontaktu z Panią Ew ą Esser z Hann, przedstawicielką firmy ART ASSISTANCE w Niemczech. Pragnąc nieść pomoc w ratowaniu zalanych zbiorów bibliotecznych i zniszczonych przez powódź zabytkowych obiektów na Śląsku, podjęła ona akcję zbierania środków finansowych na ten cel i wyekspediowała do W rocławia i Opola specjalne komory, w których dezynfekowano i osuszano książki, czasopisma, archiwalia i dokumenty. Fachowe, specjalistyczne wskazania i zalecenia odnośnie ratowania i postępow ania ze zniszczonym księgozbiorem przekazała nam Biblioteka Narodowa. Z Pracowni Konserwatorskiej Uniwersytetu M ikołaja Kopernika z Torunia przyjechał do Biblioteki specjalista, konsultant do spraw konserwacji zbiorów. W raz z nim dotarła do nas chłodnia, do której przyniesiono zawilgocone najważniejsze publikacje. Ten specjalny konwój uzupełniono dodatkowym sam o chodem, którym wyekspediow ano do Torunia książki wymagające natychm iastowego zabezpieczenia w odpowiednich warunkach. Duże znaczenie w ratowaniu majątku bibliotecznego miała inicjatywa, pomysłowość i natychm iastowe działanie inż. Andrzeja Kimli i Zbigniewa Ratajczaka, którzy skonstruowali linię konserwatorską do odrestaurowania zalanych m i krofilmów. Dzięki ich działaniom oczyszczony, zdezynfekowany i osuszony zbiór klisz m ikrofilm owych wrócił do zbiorów bibliotecznych. Stosując się do obowiązujących zaleceń, które obligowały nas do szybkiego usunięcia zagrożonych, zgniłych i zagrzybionych publikacji, zorganizowano specjalny transport. Ciężarowe samochody zapełnione tysiącami książek naukowych, podręczników, skryptów i czasopism, z wielkim trudem gromadzonych przez ponad czterdzieści pięć lat, szybko pokonywały ostatnią drogę, aby podzielić los zniszczonych sprzętów mniejszej i większej wartości na specjalnym miejskim wysypisku, przeznaczonym na mienie zniszczone przez powódź. Decyzja o usunięciu zniszczonych zbiorów była konieczna, długi okres przebywania druków w wodzie mocno zanieczyszczonej związkami chemicznymi, w błocie i rozwijającej się pleśni, spowodował zanik oraz wybarwienie tekstu i ilustracji, sklejenie stron oraz poważne uszkodzenia, nie pozwalające na identyfikację większości dokumentów. Ze względu na bezpieczeństwo ludzi zastosowano szczególne środki ostrożności, a do najbardziej zniszczonych części m agazynów skierowane zostały specjalne ekipy wojska. Nie udałoby się nam tak szybko wydźwignąć z powodzi, gdyby nie ofiarna pomoc żołnierzy i świetne dowództwo chorążego, Stanisława Gawła z JW 3411 z Opola. Odpowiednio przygotowane i wyposażone grupy wojska przem ieszczały się sprawnie w ciemnych wypełnionych w odą korytarzach, wynosząc zniszczone zbiory. W lipcu i sierpniu żołnierze pracowali razem

14 Wanda Matwiejczuk z bibliotekarzam i po kilkanaście godzin dziennie i wykonywali najcięższe, ryzykowne prace ewakuacyjne. Przy ratowaniu zbiorów bezcenna okazała się praca wszystkich bibliotekarzy, ich postawa i wielka zawodowa solidarność. Zarówno w czasie ewakuacji jak i przy usuwaniu skutków powodzi pracownicy nie szczędzili czasu ani sił, przerywali urlopy i stanęli jeden obok drugiego, podając z rąk do rąk tysiące książek. Przy osuszaniu publikacji pomagali nam pracownicy naukowi, cierpliwie przekładając setki stronic bibułą filtracyjną. Zrezygnowano z wolnych sobót i niektórych niedziel, pracowano bardzo szybko, ażeby wynieść ocalałe wydawnictwa i ulokować je w suchym, bezpiecznym miejscu. Budynek starego szpitala przy placu M. Kopernika w Opolu stał się lecznicą dla zawilgoconych zbiorów książek, czasopism, archiwaliów i dokumentów Biblioteki Głównej Uniwersytetu, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, Archiwum i Rozgłośni Polskiego Radia. Po oczyszczeniu, a także długiej, ponad dwuletniej kwarantannie część z tych druków powróciła na półki biblioteczne. Powódź zniszczyła, przez całkowite zalanie lub zawilgocenie, ponad sto dwadzieścia tysięcy woluminów książek, czasopism i wydań albumowych. Powstały duże braki w literaturze naukowej, podręcznikach i skryptach, a największe w czasopiśmiennictwie. Historia, filologia polska i językoznawstwo, filologia wschodniosłowiańska, pedagogika, psychologia, socjologia i filozofia, to dziedziny w iedzy, z których poniesiono największe straty w księgozbiorze bibliotecznym. Chronologia wydawnicza zniszczonego zbioru obejmuje okres międzywojenny, lata 1945-1970, w zbiorach z tego okresu poniesiono największe straty, w mniejszym stopniu zniszczenia w ystępują w publikacjach wydanych w latach 1980-1996. Ocalały księgozbiór w liczbie ponad 400 tysięcy woluminów to zbiory, które ewakuowano oraz księgozbiór naukowy czytelni, starodruki, zbiory Informacji N a ukowej i mikrofilmy. Nie uległy zniszczeniu zbiory bibliotek wydziałowych, instytutowych i Katedry Inżynierii Procesowej. Równolegle z usuwaniem strat po powodzi podjęte zostały działania, które będą trwały kilka, może nawet kilkanaście lat, mające na celu odtworzenie zniszczonego księgozbioru. Na apel skierowany do dużych bibliotek polskich odpowiedziała w iększość z nich, deklarując konkretne tytuły i roczniki czasopism. W iele osób prywatnych zgłosiło się z propozycją przekazania w darze swoich domowych i naukowych księgozbiorów. Jako jedna z pierwszych zgłosiła się Pani Grażyna Strumiłło-M iłosz, która zadeklarowała zgromadzenie większości książek wydanych przez Profesora Czesława Miłosza, laureata Nagrody Nobla. Dziewiątego października 1997 roku książki te znalazły się już w Opolu. Biblioteka Główna Uniwersytetu M ikołaja Kopernika w Toruniu dostarczyła na własny koszt pierwszy transport książek przekazanych w darze. W ydawnictwo Ossolineum we Wrocławiu zgromadziło i przekazało wiele ważnych tytułów książek i czasopism wydanych w tej oficynie. Zbiórkę książek prowadziła dla bibliotek opolskich Biblioteka Narodowa. Profesorowie Uniwersytetu Opolskiego z własnej inicjatywy pośpieszyli z pom ocą Bibliotece Głównej, pro

Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego w czasie powodzi w 1997 r. 15 wadząc korespondencję i czyniąc starania o pozyskanie niezbędnych tytułów książek i brakujących roczników czasopism humanistycznych. W iele urzędów, instytucji, uczelni i osób prywatnych oprócz zbiorów skierowało na adres Uniwersytetu Opolskiego konkretne środki finansowe z przeznaczeniem ich na usuwanie skutków powodzi i odrestaurowanie obiektu Biblioteki Głównej, a także na zakup księgozbioru, aparatury, wyposażenia. N ajw iększą dotację przekazały nam na ten cel: M inisterstwo Edukacji Narodowej, Komitet Badań N a ukowych, Fundacja Nauki Polskiej LIBRARIUS, Bank Śląski w Opolu, firma Eichmiiller z N iem iec, Uniwersytet Śląski w Katowicach, księża katoliccy z A m e ryki, profesorowie z kilku uczelni polskich i zagranicznych. Biblioteka Narodowa udzieliła nam pomocy merytorycznej w zakresie ratowania zbiorów, dostarczyła nam książki zebrane z darów, podjęła się zmikrofilmowania brakujących czasopism i wyposażyła Bibliotekę w sprzęt do osuszania pomieszczeń i księgozbioru. Władze Uniwersytetu Opolskiego przeznaczyły z budżetu dodatkowe fundusze na uzupełnienie zbiorów. Obecnie staje przed bibliotekarzami kolejne zadanie, dalsze gromadzenie oraz opracowanie odzyskanych zbiorów i przygotowanie ich do udostępniania czytelnikom. Będzie to w ym agało wielu dodatkowych godzin pracy i dużego zaangażowania ze strony bibliotekarzy. Przyjmowany egzemplarz obowiązkowy, dodatkowe zwiększone zakupy, a także liczne dary książkowe i udzielana pomoc finansowa umożliwiająca zakup odpowiedniej aparatury kopiującej, pozwalają prognozować, że uda się w najbliższym dziesięcioleciu przywrócić Bibliotece Głównej Uniwersytetu Opolskiego stan jej księgozbioru sprzed powodzi. Rada Biblioteczna na posiedzeniu dnia 9 września 1997 roku przejęła informacje o stanie Biblioteki i wielkich stratach, jakie spowodowała powódź. Sformułowane wnioski dotyczą konieczności rozbudowy obecnego budynku bibliotecznego, a w najbliższej przyszłości przystąpienia do budow y nowego obiektu na suchym, odpowiednio bezpiecznym terenie. Od 1 października 1997 roku Biblioteka Główna rozpoczęła swoją działalność. Udostępniono czytelnikom księgozbiór czytelni, który powiększono o kilkanaście tysięcy tytułów książek, otwarto wyodrębnioną wypożyczalnię podręczników i skryptów. Pozostały księgozbiór będzie udostępniony po odzyskaniu części m agazynów bibliotecznych, które zostały poddane osuszeniu i remontom.

2. Wejście do magazynu bibliotecznego (Folo. arch. BGUO)

4. Grupa żołnierzy, która brała udział w usuwaniu skutków powodzi {Foto. arch. BGUO)

. Wnętrze kabiny dezynfekcyjnej zainstalowanej w Opolu do osuszania zalanych zbiorów (Fon, arek BGUO) 6. Suszenie zawilgoconego księgozbioru (Foto. arch. BGUO)

8. Wolontariusze z Wielkiej Brytanii. Holandii, Francji, Japonii, Czech (Foto. arch. BGUO)

10. Czyszczenie i osuszanie mikrofilmów {Foto. arch. BGUO)

11. Bibliotekarki czyszczą zawilgocone książki (Foto. arch. BGUO) 12. Segregowanie zbiorów uratowanych przed powodzią (Foto. K. Świderski)

14. Książki Czesława Miłosza ofiarowane przez Panią Grażynę Strumiłło-Miłosz (Foto. arch. BGUO)

16. Powrót książek do magazynów (Foto. arch. BGUO)

W anda M ATW IEJCZUK ODBUDOWA ZNISZCZONEGO OBIEKTU I PLANY BUDOWY NOWEGO GMACHU BIBLIOTECZNEGO W pierwszych dniach w rześnia 1997 roku bibliotekarze, administracja, służby techniczne, rem ontow e i porządkowe przystąpiły do drugiego etapu prac przy usuw a niu skutków powodzi. Określono stan strat, plan remontów i inwestycji oraz harm o nogram działań, który miał doprowadzić do szybkiego, ponownego otwarcia Biblioteki Głównej w październiku 1997 roku. Stan budynku po powodzi w lipcu 1997 roku Całkowitem u zniszczeniu uległy dwa duże magazyny biblioteczne. Decyzja odzyskania utraconej powierzchni magazynowej dotyczyła tylko jednego magazynu, usytuowanego na parterze budynku, drugi magazyn ulokowany w piwnicach został wyłączony z użytkowania. Powódź zniszczyła sieć elektryczną, system wentylacyjny, kanalizacyjny, cieplny, zabezpieczenie przeciwpożarowe i łączność telefoniczną. Dwie windy towarowe nadawały się do pilnej naprawy. Ciągi regałów zwartego magazynowania zostały zdewastowane w takim stopniu, że konieczny był ich demontaż i kapitalny remont, zaszła potrzeba zakupu dodatkowych zestawów regałów, które mogłyby zastąpić zniszczone, nie nadające się ju ż do użytku. Hole, korytarze i sale, gdzie składowano ewakuowane zbiory należało w yrem ontować. Elewacja budynku, chodniki i podjazdy zostały poważnie zniszczone i wymagały również odpowiednich napraw.

18 Wanda Matwiejczuk Odbudowa zniszczonego obiektu Zadania zrealizowane od 1 w rześnia 1997 roku do 30 grudnia 1999 roku: 1 października 1997 roku Biblioteka Główna została udostępniona pracownikom naukowym i studentom, zorganizowano na okres przejściowy wypożyczalnię podręczników i skryptów w byłym pomieszczeniu m agazynowym sprzętu technicznego, nowe lokum wyremontowano i wyposażono w odpowiedni sprzęt. W ciągu 1998 roku powiększono księgozbiór czytelni o kilkanaście tysięcy w o luminów książek i czasopism, rozbudowano salę czytelnianą o dwa pom ieszczenia um ożliwiające rozszerzenie usług informacyjnych i kserograficznych dla czytelników. Dodatkowo wybudowano informatorium, gdzie czytelnicy m ają dostęp do skom puteryzowanych baz danych i informacji o zbiorach bibliotecznych. W czytelni wprowadzono wolny dostęp do zbiorów z zastosowaniem systemu zabezpieczającego 3M. To zadanie miało być rozpoczęte latem 1997 roku, niestety powódź uniemożliwiła jego realizację. Całość prac wykonano w 1998 roku ze środków przyznanych z Fundacji Nauki Polskiej - LIBRARIUS i Programu SUBIN-Powódź 98 Nr 2, przyznana subwencja wyniosła sto pięćdziesiąt tysięcy złotych. Z uzyskanej dotacji wykonano także wiele prac przy oczyszczaniu i naprawie budynku. Odrestaurowano jeden magazyn biblioteczny, co umożliwiło wygospodarowanie miejsca na przechowywanie około sto pięćdziesięciu tysięcy woluminów. Magazyny wyposażono w nowy sprzęt i bloki nowych regałów zwartego magazynowania. W yrem ontowano sieć elektryczną i ciepłowniczą, udrożniono ciągi wodne i kanalizacyjne oraz system przeciwpożarowy, który przed pow odzią sterowany był automatycznie, po powodzi ze względu na bardzo wysoki koszt zainstalowania nowego systemu, zmuszeni byliśm y zastosować sterowanie ręczne. Odnowiono elewację budynku, naprawiono zniszczone obrzeża chodników oraz podjazdy do posesji bibliotecznej. Uzupełniono zniszczony sprzęt, wyposażenie, odnowiono zniszczoną introligatom ię i warsztat konserwatorów obiektu. Dzięki drugiej dotacji z Fundacji Nauki Polskiej, Programu SUBIN-Powódź 98 w wysokości jednego miliona złotych, zainstalowano zautomatyzowany system wentylacji i klimatyzacji. Agregaty zabezpieczające praw idłow ą funkcję tego systemu zainstalowane zostały tak, ażeby w każdej koniecznej sytuacji można było dokonać szybkiego ich demontażu i ewakuacji. To zadanie zostało wykonane do 30 grudnia 1999 roku. Pom ieszczenia biblioteczne, które w czasie powodzi znalazły się pod wodą, zostały odrestaurowane. W magazynie bibliotecznym na bieżąco wykonywane są pomiary wilgotności i temperatury, zainstalowany nowy system wentylacyjnoklimatyzacyjny sterowany automatycznie zapewnia ludziom odpowiednie warunki pracy a zbiorom bibliotecznym prawidłowe przechowywanie. Realizacja tych w szy

Odbudowa zniszczonego obiektu i plany budowy nowego gmachu bibliotecznego 19 stkich prac remontowo-budowlanych i ponowne uruchomienie Biblioteki nie byłyby możliwe, gdyby nie szybka pomoc ze strony M inisterstwa Edukacji Narodowej, Komitetu Badań Naukowych, M inistra ds. Usuwania Skutków Powodzi, pana Jerzego W idzyka, Biblioteki Narodowej i wielkiego zaangażowania władz i administracji Uniwersytetu Opolskiego, a przede wszystkim olbrzymiego wysiłku bibliotekarzy, kierownika administracyjnego Biblioteki i podległych mu służb technicznych, a także wojska i wolontariuszy, którzy przybyli do Opola z różnych regionów Europy i bezinteresownie ponad miesiąc pracowali przy usuwaniu skutków powodzi. W tym miejscu dyrekcja Biblioteki Głównej pragnie złożyć najserdeczniejsze p o dziękowanie wszystkim władzom państwowym, resortowym i uczelnianym, kierownikom i pracownikom Biblioteki Głównej i sieci bibliotecznej, pracownikom naukowym i studentom, wojsku, wolontariuszom i wszystkim osobom, które przyszły z pomocą i przyczyniły się do uratowania znacznej części księgozbioru, odrestaurowania budynku i oddania go ponownie do użytku czytelnikom. Dzięki uzyskanej pom ocy finansowej i ofiarnej pracy ludzi, większość prac została zakończona do 30 grudnia 1999 roku. Plany budowy nowego gmachu bibliotecznego Trudna sytuacja lokalowa Biblioteki Głównej spowodowana przez powódź i brak miejsca na grom adzenie zbiorów stały się przedmiotem troski władz adm inistracyjnych i uniwersyteckich. Dnia 12 stycznia 1998 roku został powołany Społeczny Kom itet Budowy Biblioteki Uniwersyteckiej w Opolu, w jego skład weszli parlamentarzyści, przedstaw iciele administracji państwowej, politycy, pisarze, bibliotekarze, nauczyciele akadem iccy i przedstawiciele przemysłu. Honorowym przew odniczącym został ks. biskup prof. dr hab. Alfons Nossol, pracami organizacyjnymi będzie kierował przewodniczący Rady Bibliotecznej Uniwersytetu Opolskiego, prof. dr hab. Stanisław Kochman. W celu upamiętnienia podjęcia tej ważnej decyzji przez mieszkańców województwa opolskiego, pozwalamy sobie zamieścić teksty dokum entów przygotow anych i skierowanych do różnych środowisk z prośbą o poparcie zainicjow anych starań (załącznik 1, 2, 3 do artykułu). Rok 1998 przeznaczono na opracowanie programu użytkowego oraz wytycznych architektoniczno-urbanistycznych nowego obiektu. Program użytkowy obiektu opracowany został w 1998 roku przez Wandę Matwiejczuk i Elżbietę Czerwińską. W oparciu o ten dokument Jerzy Maj, Witold Przybyszewski, A nna Przybyszewska opracowali wytyczne architektoniczno-urbanistyczne oraz technologiczne1. W ojewoda Opolski, Ryszard Zembaczyński po 1 Program użytkowy obiektu Biblioteki Głównej Uniwersytetu Opolskiego, oprać.: Wanda Matwiejczuk i Elżbieta Czerwińska, Opole 1998 (maszynopis). Wytyczne architektoniczno-urbanistyczne. Program użytkowy oraz wytyczne technologiczne, oprać.: Jerzy Maj, Witold Przybyszewski, Anna Przybyszewska, Warszawa 1998 (maszynopis).

20 Wanda Matwiejczuk wołał zespół doradczy przy architekcie wojewódzkim, który wspomagał dyrekcję Biblioteki w pracach programowych. Opracowany wniosek, dotyczący budowy nowego gmachu bibliotecznego na posesji stanowiącej własność Uniwersytetu, skierowano do opinii M inisterstwa Edukacji Narodowej. Planowany obiekt przewidziany jest docelowo na zgromadzenie ok. 1 600 000 woluminów. Jego realizacja przebiegać będzie w czterech etapach: I etap - przygotowanie i wykonanie projektu architektonicznego i proje- R. 2001 ktu budowlano-wykonawczego oraz przygotow anie placu budowy. II etap - planowane rozpoczęcie budowy i realizacja zadań umożli- L. 2002-2006 wiających budowę głównego gmachu, w którym znajdą się: informacja naukowa, agendy udostępniania zbiorów, dział zbiorów zabytkowych, zespół pracowni bibliotecznych i dydaktycznych, magazyn otwarty z wolnym dostępem do zbiorów na 120 000 woluminów, magazyn z wolnym dostępem do czytelni na 100 000 woluminów, magazyn ogólny na zbiory zwarte i czasopisma na 300 000 woluminów. III etap L.2007-2009 IV etap L.2010-2012 - budow a I magazynu na 500 000 woluminów. - budow a II magazynu również na 500 000 woluminów. Obiekt będzie m ieścił zbiory biblioteczne Uniwersytetu Opolskiego z następujących dziedzin: filologia polska, językoznawstwo, slawistyka, filologia wschodniosłowiańska, historia, pedagogika, psychologia, socjologia, filozofia, ochrona środowiska, polityka, geografia, a także zbiory prezencyjne ze wszystkich dziedzin wiedzy objętych programem studiów uniwersyteckich, zbiory regionalne dotyczące Śląska Opolskiego oraz zbiory ekonomiczne Biblioteki W ydziału Ekonomicznego. Podstawowym zbiorem bibliotecznym będą druki zwarte i czasopiśmiennictwo, ponadto zgromadzone zostaną starodruki, kolekcje zbiorów autorskich, archiwalia, kartografia, zbiory specjalne, dokumenty życia społecznego, normy, zbiory m ikrofilmów i m ikrofisz, fotokopie, nagrania dźwiękowe i filmy. Realizacja planowanej inwestycji przyczyni się do powstania pełnego kompleksu bibliotecznego i informacyjnego, zlokalizowanego przy ul. Oleskiej w pobliżu gm a chu głównego Uniwersytetu. Inwestycja ta zaspokoi potrzeby opolskiego środowiska naukowego na najbliższe trzydzieści lat.

Odbudowa zniszczonego obiektu i plany budowy nowego gmachu bibliotecznego 21 Załącznik la APEL Senatu Uniwersytetu Opolskiego do polskich środow isk uniwersyteckich i akadem ickicli Senat Uniwersytetu Opolskiego na posiedzeniu w dniu 27 listopada 1997 r. zapoznał się z raportem ekspertów o stanie technicznym gmachu Biblioteki Głównej Uniwersytetu. Raport ten jednoznacznie stwiterdza, że zalane w wyniku powodzi 10-16 lipca 1997 r. pomieszczenia magazynowe nie nadają się do użytku i na trwale uniemożliwiają bezpieczne magazynowanie zbiorów uszczuplając o 50% ogólną powierzchnię magazynową Biblioteki. Ten stan infrastruktury Biblioteki Głównej nie zapewnia warunków dla przechowywania zbiorów odtwarzanych po stratach powodziowych (około 120 000 woluminów), magazynowania nowych bieżących nabytków (około 10 000 woluminów) i tzw. egzemplarzy obowiązkowych przekazywanych Bibliotece Głównej przez wszystkie polskie wydawnictwa decyzją Ministerstwa Kultury (około 30-40 tysięcy egzemplarzy). Już w bieżącym roku akademickim wyczerpią się możliwości magazynowania zbiorów. Biorąc pod uwagę stan aktualnej Biblioteki Głównej i płynące stąd poważne zagrożenia dla pełnienia przez nią podstawowych funkcji naukowych i dydaktycznych adresowanych do całego środowiska naukowego Opolszczyzny, szczególnie humanistycznego, Senat Uniwersytetu Opolskiego podjął uchwalę zobowiązującą władze UO do wszczęcia starań o budowę nowego gmachu biblioteki uniwersyteckiej. Senat Uniwersytetu O polskiego zwraca się jednocześnie do wszystkich środow isk naukowych i akademickich w Polsce o solidarne poparcie starań w sprawie budowy nowego gmachu B iblioteki G łównej kierowanych przez władze Uczelni 1 W ojewodę O polskiego do Rządu Rzeczypospolitej Polskiej. Przewodniczący Senatu UO prof, dr hab. Stanisław Sławomir Nicieja

22 Wanda M atwiejczuk Załącznik lb U c h w a la n r 11 /96-9 9 S en atu U n iw e rs y te tu O p o ls k ie g o w s p ra w ie b u d o w y B ib lio te k i G łó w n e j S enat U n iw e rsyte tu O p o ls k ie g o na posiedzeniu w d n iu 27 lis to p a d a 1997 roku, po zapozn aniu się z raportem o stanie B ib lio te k i G łów nej po p o w o d zi prze dstaw ion ym p rz e z d y re k to ra B iblioteki dr W a n d ę M atw iejczu k, podjął uchw alę o k o n ie c z n o ś c i budow y now ego g m a chu B ib lio te k i G łów nej U niw ersytetu O p o ls k ie g o.. S enat zw ra ca się do W o je w o d y O polskie go z apelem o n ie zw ło czn e w y s tą p ie n ie do R ządu R z e c z y p o s p o lite j Polskiej w im ie n iu ad m in istra cji w o je w ó d ztw a o p o lskie g o z w n io s k ie m o w łączen ie do c e n tra ln e g o rejestru inw estycji z w ią z a n y c h z usu w a nie m skutków p o w o d zi w w o je w ó d z tw ie opolskim zadania in w e s ty c y jn e g o w postaci b u d o w y b ib lio te k i un iw e rs y te c k ie j w Opolu. Przewodniczący Senatu Uniwersytetu Opolskiego