CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA Tomasz Gorzelanny
PODSTAWY PRAWNE Dyrektywa Unii Europejskiej nr 2000/54/WE z 18.09.2000 r. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22.04.2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005r., nr 81, poz. 716)
BIOAEROZOL Układ dwu lub trójfazowy składający się z fazy rozpraszającej (powietrza) i fazy rozproszonej stałej lub ciekłej. Faza rozproszona może zawierać drobnoustroje czyli substancje organiczne pochodzące od ludzi lub zwierząt a także cząstki stałe
BIOAEROZOLE Cząstki stałe: Nasion Pyłki roślin Kurz Grzyby i zarodniki Wirusy Przetrwalniki bakteryjne
WIELKOŚĆ CZĄSTEK BIOAEROZOLI
CZYNNIKI BIOLOGICZNE Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują -drobnoustroje komórkowe, - pasożyty wewnętrzne, - jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, - hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia
CZYNNIKI BIOLOGICZNE WIRUSY - mają zdolność wzrostu i rozmnażania się jedynie wewnątrz zakażonej żywej komórki - drogi rozprzestrzeniania się: kropelkowa, przewód pokarmowy, pozajelitowa, bezpośredni kontakt z wydalinami chorego
CZYNNIKI BIOLOGICZNE BAKTERIE - drobnoustroje jednokomórkowe, rozmnażają się przez podział - dzielą się na podstawie ich zdolności do barwienia się metodą Grama na bakterie G (-) i G (+) - drogi rozprzestrzeniania się: drogi oddechowe, układ pokarmowy, uszkodzone błony śluzowe i skóry
CZYNNIKI BIOLOGICZNE GRZYBY - mogą powodować zakażenia ogólne jak i miejscowe np. na skórze STAWONOGI - pyły, wydaliny oraz inne drobne cząstki mogą powodować choroby alergiczne układu oddechowego wywoływane przez np. owady, pająki, skorupiaki
CZYNNIKI BIOLOGICZNE RIKETSJE - Drobnoustroje bakteriopochodne - Zajmują pośrednie miejsce między wirusami i bakteriami - Drogi rozprzestrzeniania się: poprzez wszy, pchły, kleszcze (np. dur plamisty)
CZYNNIKI BIOLOGICZNE MYKOPLAZMY - drobnoustroje mniejsze od bakterii - posiadają metabolizm podobny do bakteryjnego - wywołują tzw. nietypowe zapalenie płuc
CZYNNIKI BIOLOGICZNE PIEROWTNIAKI - Jednokomórkowe organizmy zwierzęce - Wydzielają do środowiska enzymy oraz toksyczne i antygenowe substancje, które wywołują przyczyny objawów klinicznych np. toksoplazmoza
CZYNNIKI BIOLOGICZNE ROBAKI PASOŻYTNICZE - Oddziałowują chorobotwórczo w postaci dorosłej jak i larwalnej - Drogi zakażenia: droga pokarmowa (poprzez połkniecie) np. owsica, glistnica, tasiemczyce i włośnica
Zagrożenia dla zdrowia pracownika Choroby zakaźne i inwazyjne (powodowane przez wirusy bakterie, pasożyty) Alergie (grzyby, pył organiczny) Zatrucie toksynami (wdychane mikroorganizmy) Działania drażniące Działania rakotwórcze
SZKODLIWE CZYNNIKI BIOLOGICZNE W ŚRODOWISKU GRUPA ORGANIZMÓW LICZBA ZNANYCH GATUNKÓW SZACUNKOW LICZBA GATUNKÓW PROCENT ZNANYCH GATUNKÓW WIRUSY 5000 130000 4 BAKTERIE 4760 40000 12 GLONY 40000 60000 67 GRZYBY I POROSTY 69000 1500000 5 PIERWOTNIAKI 40000 100000 31 Razem 158760 1830000 9
NARAŻENIE NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA DROGI PRZENOSZENIA Powietrzna/Powietrzno-kropelkowa (gruźlica, grypa, odra) Przez krew i inne płyny ustrojowe (zapalenie wątroby typu B i C, HIV)
NARAŻENIE NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE W SŁUŻBIE ZDROWIA DROGI PRZENOSZENIA CD. Przez bezpośredni kontakt (opryszczka) Pokarmowa (zapalenie wątroby typu A, Salmonella)
RYZYKO NARAŻENIA ZAWODOWEGO PERSONELU MEDYCZNEGO Ukłucie zakrwawioną igłą 80% Zranienie narzędziami chirurgicznymi 8% Kontakt krwi lub wydzielin z uszkodzoną skóra 7% Kontakt krwi lub wydzielin z błoną śluzową 5%
ZAKAŹNOŚĆ NOSICIELI HBV HIV 0,00004 ml - ilość krwi potrzebna - 0,1 ml do zakażenia
KLASYFIKACJA CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ZAGROŻENIA Grupa Zagrożenia Wystąpienie choroby Możliwość rozprzestrzeniania w populacji Profilaktyka i/lub leczenie Grupa zagrożenia 1 Mało prawdopodobne Bez znaczenia Nie jest wymagane Grupa zagrożenia 2 Możliwe Mało prawdopodobne Zazwyczaj możliwe Grupa zagrożenia 3 Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą Wysoce prawdopodobne Zazwyczaj możliwe Grupa zagrożenia 4 Istotne zagrożenie pracowników ciężką chorobą Wysoce prawdopodobne Zazwyczaj niemożliwe
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE ORGANIZACYJNE MEDYCZNE
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Urządzenia i środki do mycia i dezynfekcji
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Oddzielne pomieszczenia do spożywania posiłków Szatnie
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Zapewnienie pracownikom właściwych pomieszczeń higieniczno sanitarnych i środków higieny
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej Nowoczesne systemy wentylacyjne
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Powierzchnie podłóg, ścian, blatów łatwo zmywalne i odporne na działanie środków chemicznych
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Bezpieczny system składowania i transportu odpadów medycznych
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Bezpieczny sprzęt i narzędzia Zakaz ponownego nakładania nakładki na igłę
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Zapoznanie pracowników z oceną ryzyka zawodowego
METODY PROFILAKTYKI TECHNICZNE Bezpieczny system składowania ostrych narzędzi
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Mycie rąk przed i po pracy oraz po kontakcie z pacjentem lub materiałem biologicznym Właściwe zachowanie w przypadku niebezpiecznego zdarzenia z udziałem czynnika biologicznego
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Bezpieczne postępowanie z próbkami materiału biologicznego i odpadami medycznymi Nie pipetowanie ustnie
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Dezynfekcja i sterylizacja aparatury oraz narzędzi i sprzętu medycznego
STERYLIZACJA ENDOSKOPÓW Manipulacja przy zlewie,,brudnym (płukanie wodą, czyszczenie szczotką itp.) Sterylizacja (zanurzenie do płynu na 2 godziny) - po 15 min ginie wirus HIV - po 1 godzinie ginie wirus HBV - po 2 godzinach giną sporydia Manipulacje przy zlewie,,czystym (płukanie wodą jałową)
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Unikanie czynności prowadzących do tworzenia bioaerozoli Zakaz spożywania posiłków na stanowisku pracy Instrukcje stanowiskowe
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Zakaz noszenia prywatnej odzieży w pracy oraz prania odzieży służbowej w domu
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Oznakowanie miejsc w których mogą występować zagrożenia biologiczne
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Stosowanie wszelkich dostępnych środków zapobiegawczych eliminujących lub ograniczających stopień zagrożenia ze strony czynników biologicznych
METODY PROFILAKTYKI ORGANIZACYJNE Prowadzenie rejestru pracowników narażonych oraz rejestru prac narażających na szkodliwe czynniki biologiczne zakwalifikowane do 3 i 4 grupy zagrożenia
METODY PROFILAKTYKI MEDYCZNE Przeprowadzanie badań medycznych narażonych na czynniki biologiczne Szczepienia ochronne Profilaktyka poekspozycyjna
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ