PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA OSTEOPOROZY BADANIA DENSYTOMETRYCZNE na lata 2012-2016

Załącznik do uchwały Nr XXXIV/529/12 Rady Miasta Opola z dnia 29 listopada 2012 r. PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA OSTEOPOROZY BADANIA DENSYTOMETRYCZNE na lata 2012-2016 Urząd Miasta Opola Wydział Polityki Społecznej

1. Opis problemu zdrowotnego a. Problem zdrowotny Osteoporoza jest metaboliczną chorobą kości charakteryzującą się zmniejszeniem masy kostnej, upośledzeniem mikrostruktury tkanki kostnej i w konsekwencji obniżeniem wytrzymałości mechanicznej na obciążenia i urazy, a więc zwiększeniem podatności na złamania. Choroba ta w ciągu ostatnich lat stała się problemem społecznym, jest ona jednym z najczęstszych schorzeń w populacji dorosłych. Jest trzecią po chorobach układu krążenia i chorobach nowotworowych przyczyną śmierci osób w podeszłym wieku. Światowa Organizacja Zdrowia zalicza osteoporozę do głównych chorób cywilizacyjnych. Jej znaczenie, wobec starzenia się społeczeństw, nieustannie rośnie. Choroba rozwija się w sposób podstępny, niepostrzeżenie przez wiele lat nie dając żadnych objawów, aż do wystąpienia złamania kości. Substancja kostna osiąga maksymalną objętość w wieku pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Jest to determinowane głównie przez czynniki genetyczne, wysiłek fizyczny, masę ciała, odżywianie i czynnik etniczny. Spadek masy kości rozpoczyna się od wczesnej dorosłości i trwa aż do zgonu. U kobiet przebudowa tkanki kostnej, a zwłaszcza kości beleczkowatej ulega przyspieszeniu w okresie menopauzy, powodując utratę kości około 5-15 % w ciągu pierwszych pięciu lat menopauzy. Po zakończeniu tej fazy początkowej masa tkanki kostnej nadal zmniejsza się w tempie 0,5-1 % rocznie. Utrata masy kostnej jest wynikiem braku równowagi pomiędzy procesami mineralizacji i resorbcji kości. Te dwa procesy w okresie równowagi są podstawą ciągłej przebudowy kości. Zachwianie tej równowagi prowadzi do osteoporozy. Najbardziej niebezpieczne są złamania szyjki kości udowej. Od 5 % do 20 % chorych umiera w ciągu pierwszego roku po złamaniu z powodu powikłań, a ponad 50 % spośród tych, którzy przeżyli ma często trwałe kalectwo. W ponad 40 % przypadków złamań szyjki kości udowej dochodzi do powikłań ze strony układu moczowego (45 %), sercowonaczyniowego (15 %), układu oddechowego (6 %), centralnego układu nerwowego (4 %) i odleżyn (8 %). b. Epidemiologia Z raportu przygotowanego przez Światową Organizację Zdrowia wynika, że osteoporoza staje się coraz większym problemem zdrowotnym, zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. Najwyższą zachorowalność na osteoporozę obserwuje 2/16

się w Hong Kongu, krajach skandynawskich, Anglii, Szwajcarii i przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych. Szacuje się, iż na osteoporozę na świecie cierpi około 75 milionów ludzi. W Polsce dotkniętych osteoporozą jest ponad 6 milionów osób. Rocznie stwierdza się około 14 tysięcy złamań związanych z tym schorzeniem, które bardzo często charakteryzuje powikłany przebieg. Polskie opracowania epidemiologiczne oparte na diagnostyce radiologicznej kręgosłupa wykazały, że w samej populacji szczecińskiej wśród osób powyżej 50 roku życia osteoporoza występuje u 27 % kobiet i u 13 % mężczyzn, a w populacji warszawskiej u 25 % kobiet i u 29 % mężczyzn. Osteoporoza jest głównie chorobą ludzi starszych. Ciągłe wydłużanie się średniej długości życia szacunkowo spowoduje w ciągu najbliższych 60 lat trzykrotny wzrost liczby złamań kości. Szacuje się, że w 2050 r. na świecie może zdarzyć się 4,5 miliona złamań szyjki kości udowej, a bardziej pesymistyczne prognozy podają liczbę 6,25 milionów. Wyniki badań epidemiologicznych wskazują dodatkowo, że przyczyną wzrostu wskaźnika liczby złamań osteoporotycznych jest nie tylko wydłużenie się życia, ale też m.in. wadliwy sposób żywienia, nadużywanie alkoholu, tytoniu, kawy oraz stresy. c. Populacja podlegająca jednostce samorządu terytorialnego i populacja kwalifikująca się do włączenia do Programu Liczba mieszkańców miasta Opola na dzień 8 sierpnia 2012 r. to 114.631 osób. Populacja kwalifikująca się do włączenia do Programu to kobiety w przedziale wiekowym od 55 do 80 lat oraz mężczyźni w przedziale wiekowym od 60 do 80 lat. Na terenie miasta Opola w ww. przedziale wiekowym zameldowanych jest obecnie 19.964 kobiety oraz 10.249 mężczyzn. d. Obecne postępowanie w omawianym problemie zdrowotnym ze szczególnym uwzględnieniem gwarantowanych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Realizowane aktualnie w Polsce działania na rzecz zapobiegania osteoporozie mają charakter inicjatyw doraźnych przy niedostatecznej koordynacji działań. Podstawową trudnością jest brak środków finansowych przeznaczonych na zapobieganie tej chorobie w ramach prewencji pierwotnej i wtórnej. Z tego m.in. powodu w społeczeństwie występuje niedostateczna wiedza na temat ograniczania czynników ryzyka osteoporozy. Niedostateczne są również działania zmierzające do powstrzymania lub opóźnienia postępu istniejącej już choroby, poprzez jej wykrycie i właściwe leczenie. 3/16

Artykuł 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) definiuje świadczenie zdrowotne jako działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania. Świadczenie opieki zdrowotnej finansowane w całości lub współfinansowane ze środków publicznych na zasadach i w zakresie określonym w ww. ustawie to świadczenie gwarantowane. Zakres i warunki realizacji ambulatoryjnych świadczeń opieki zdrowotnej, w skład których wchodzi również badanie densytometryczne, określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz.U. Nr 139, poz. 1142, z późn. zm.) oraz zarządzenie nr 62/2009/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 2 listopada 2009 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju ambulatoryjna opieka specjalistyczna. Zgodnie z ww. aktami prawnymi badania densytometryczne są kontraktowane z Narodowym Funduszem Zdrowia wyłącznie w ramach porad oferowanych przez poradnie osteoporozy, osteoporozy endokrynologicznej, reumatologii, chorób metabolicznych, ginekologii oraz geriatrii. W świetle obowiązujących przepisów nie ma możliwości, aby badania te uznane zostały za świadczenia gwarantowane. Finansowanie ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia tego zakresu świadczeń wymagałoby zmian ustawowych. e. Uzasadnienie potrzeby wdrożenia Programu Osteoporoza obecnie stanowi istotny problem zarówno zdrowotny, jak i ekonomiczny. Koszty społeczne leczenia osteoporozy to wydatki m.in. na leczenie chirurgiczne, rehabilitację, opiekę w warunkach domowych bądź w zakładach opieki (często dożywotnią), lekarstwa oraz koszty związane z nieobecnością pracownika w pracy z powodu choroby. Z roku na rok koszty te zdecydowanie rosną. Osteoporoza wymaga jak najwcześniejszego rozpoznania i oceny, czy wdrożyć profilaktykę lub leczenie mające na celu mineralizację kości i zapobieganie złamaniom, a wtórnie kalectwu lub przedwczesnej śmierci. Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy: menopauza (zwłaszcza wczesna), andropauza, zaawansowany wiek, uwarunkowania genetyczne, 4/16

szczupła budowa ciała, nieprawidłowa dieta (ubogobiałkowa oraz ubogowapniowa), długotrwałe unieruchomienie, spożywanie alkoholu, palenie papierosów, nadmierne spożywanie kawy, przyjmowanie leków: nasennych, hormonów tarczycy, leków antydepresyjnych, przeciwpadaczkowych i sterydów, przewlekłe schorzenia: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, choroby tarczycy, przewlekła niewydolność nerek, przewlekłe schorzenia wątroby. Osteoporozie można jednak zapobiec, jeśli wykryje się ją w miarę wcześnie. Stopień zagrożenia osteoporozą i złamaniem osteoporotycznym można określić już na wiele miesięcy i lat przed momentem, kiedy choroba staje się groźna. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie specjalistycznych badań. Jednym z nich jest densytometria, która polega na określeniu gęstości mineralnej kości (BMD). Badanie jest bezbolesne, trwa od kilku do kilkunastu minut. Badanie densytometryczne powinno wykonywać się raz na 12 miesięcy w okresie menopauzy, andropauzy, w potwierdzonym radiologicznie ubytku masy kostnej, występowaniu osteoporozy u członków rodziny, a także w przypadku obecności innych czynników ryzyka. Obecnie diagnostyka osteoporozy została zastąpiona diagnostyką oceny ryzyka złamań. W tym celu opracowano narzędzie do oceny bezwzględnego ryzyka głównych złamań osteoporotycznych, nazwane FRAX. Funkcja FRAX to 10-letnie ryzyko złamania kości dla danej osoby z uwzględnieniem obecności kilku wybranych klinicznych czynników ryzyka złamania kości oraz wyniku badania densytometrycznego szyjki kości udowej (lub total hip). Wyliczone 10-letnie ryzyko złamania wraz z wynikiem DXA kości udowej jest uważane za bardziej miarodajne niż oparte na obecności jedynie klinicznych czynników ryzyka. Zgodnie z zaleceniami ekspertów, jako próg do kwalifikowania do dalszego leczenia farmakologicznego osteoporozy, należy przyjąć 20 % i wyższe 10-letnie ryzyko złamania, wyliczone metodą FRAX. Jako próg do dalszej diagnostyki w kierunku osteoporozy, w tym do powtórzenia badań densytometrycznych i oceny metodą FRAX, należy przyjąć 10 % i wyższe 10-letnie ryzyko złamania kości. Kalkulator wyliczający 10-letnie ryzyko złamania został opracowany, jak dotąd, dla 12 krajów. Niestety, nie jest dostępna polska wersja metody FRAX. Dlatego proponuje się 5/16

korzystanie z obliczeń przygotowanych dla kraju, którego ryzyko złamania kości jest podobne jak w Polsce, np. dla Wielkiej Brytanii lub Włoch (kraje o wysokim ryzyku złamania kości). W osteoporozie ogromne znaczenie ma również profilaktyka. Eliminacja czynników ryzyka osteoporozy to podstawa zapobiegania chorobie. Tak naprawdę niewiele osób wie na czym polega ta choroba, jak jej należy zapobiegać, jak leczyć i jaka jest rola żywienia w profilaktyce i leczeniu tej choroby. Prowadzenie działań profilaktycznych umożliwia racjonalne obniżenie nakładów na opiekę zdrowotną i jest podstawą rozwoju właściwych relacji na poziomie kraju, regionu i społeczności lokalnych między organizatorem opieki zdrowotnej i jej odbiorcami, a także jest warunkiem skutecznej i efektywnej poprawy jakości życia. Nieodłącznym elementem profilaktyki jest edukacja zdrowotna, która powinna uświadamiać społeczeństwo jak należy się żywić i jaki prowadzić tryb życia, aby tej choroby uniknąć. 2. Cele Programu a. Cel główny wczesne wykrywanie i zmniejszenie umieralności z powodu osteoporozy b. Cele szczegółowe wdrożenie racjonalnego leczenia u osób z wysokim 10-letnim ryzykiem złamania ocenionym metodą FRAX, zmniejszenie liczby złamań osteoporotycznych, zapewnienie łatwego dostępu pacjentom z grup ryzyka do badań densytometrycznych, podniesienie świadomości zdrowotnej osób uczestniczących w Programie na temat osteoporozy i jej skutków, kształtowanie właściwych postaw prozdrowotnych oraz rozwijanie prawidłowych nawyków żywieniowych c. Oczekiwane efekty zmniejszenie częstotliwości występowania złamań osteoporotycznych, nabycie przez osoby biorące udział w Programie wiedzy dotyczącej właściwych postaw prozdrowotnych oraz prawidłowych nawyków żywieniowych, zmniejszenie wydatków na ochronę zdrowia związanych z leczeniem osteoporozy oraz jej powikłań, 6/16

zmniejszenie zachorowalności i umieralności na ww. chorobę oraz jej powikłania, wydłużenie przeciętnego trwania życia d. Mierniki efektywności odpowiadające celom Programu: procentowa liczba osób biorących udział w Programie w stosunku do populacji kwalifikującej się do włączenia do Programu, liczba osób z prawidłowym wynikiem badania, liczba osób z wykrytymi zmianami chorobowymi, którym zalecono dalsze leczenie 3. Adresaci Programu (populacja Programu) a. Oszacowanie populacji, której włączenie do Programu jest możliwe Liczba osób, które w latach 2012-2016 kwalifikować się będą do wzięcia udziału w Programie (według danych z dnia 8 sierpnia 2012 r.) przedstawia się następująco: - w 2012 r. 19.964 kobiety oraz 10.249 mężczyzn, - w 2013 r. 20.581 kobiet oraz 20.887 mężczyzn, - w 2014 r. 21.152 kobiety oraz 11.472 mężczyzn, - w 2015 r. 21.480 kobiet oraz 12.098 mężczyzn, - w 2016 r. 21.778 kobiet oraz 12.695 mężczyzn. b. Tryb zapraszania do Programu Program jest realizowany przez samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, dla którego podmiotem tworzącym jest miasto Opole. Środki finansowe niezbędne do realizacji Programu zostały przekazane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego ww. podmiotowi w formie dotacji zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.). Akcja informacyjno-promocyjna prowadzona jest zarówno przez Urząd Miasta Opola, jak i realizatora Programu. Zaproszenie do uczestnictwa w Programie zamieszczone zostało na stronie internetowej Urzędu Miasta Opola www.opole.pl oraz realizatora Programu, w prasie lokalnej oraz na ulotkach i plakatach dostępnych w miejscach publicznych. Akcję informacyjną prowadzą również lekarze pierwszego kontaktu zatrudnieni we wszystkich samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, dla których podmiotem tworzącym jest miasto Opole. 7/16

4. Organizacja Programu a. Części składowe, etapy i działania organizacyjne I etap Zorganizowanie spotkań informacyjno-szkoleniowych dla personelu medycznego, który będzie uczestniczył w realizacji Programu (ustalenie procedur postępowania, przygotowanie materiałów informacyjno-edukacyjnych dla uczestników Programu). II etap Przeprowadzenie wywiadu z rozpoznaniem czynników zagrożenia chorobą. III etap Wykonanie badania densytometrycznego oraz oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX IV etap Edukacja pacjenta na temat osteoporozy i jej skutków, a także profilaktyki i eliminacji czynników ryzyka zachorowania na tę chorobę. V etap Przekazanie wyniku badania oraz zalecenie dalszej diagnostyki i ewentualnego leczenia osobie, u której stwierdzono nieprawidłowy wynik badania. b. Planowane interwencje Przeprowadzenie badania densytometrycznego oraz oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX. c. Kryteria i sposób kwalifikacji uczestników Ze względu na wysokość środków finansowych przeznaczonych na realizację Programu, jego beneficjentami są wyłącznie osoby z największej grupy ryzyka zachorowania na osteoporozę, tj. kobiety w wieku 55-80 lat oraz mężczyźni w wieku 60-80 lat mieszkańcy miasta Opola. W 2012 r. badaniu poddane będą wszystkie osoby z ww. grupy wiekowej, które zgłoszą się na badanie, natomiast w latach kolejnych te osoby, które pierwszy raz zgłoszą się na badanie, jak również osoby, którym zalecono kontrolne badanie po 12 lub 24 miesiącach (z wyłączeniem osób, u których stwierdzono osteoporozę). 8/16

d. Zasady udzielania świadczeń w ramach Programu Podczas realizacji Programu planowane jest wykonanie bezpłatnego badania densytometrycznego oraz oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX. Objęte Programem osoby będą zgłaszać się na badanie bez skierowania. Rejestracja pacjentów następować będzie w pracowni densytometrycznej osobiście lub telefonicznie od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-18.00. Z pacjentem zostanie przeprowadzony wywiad z rozpoznaniem czynników zagrożenia chorobą (Załącznik). Dane zawarte w ankiecie wypełnionej przez osobę badaną oraz wskaźnik T-score BMD szyjki kości udowej posłużą do obliczenia ryzyka 10-letniego złamania kości. Po badaniu, pacjent otrzyma wydruk komputerowy, a w nim informację o parametrach uwapnienia badanych elementów kośćca oraz oszacowane 10-letnie ryzyko złamania kości metodą FRAX. W oparciu o stwierdzone zagrożenie złamania zalecona zostanie dalsza kwalifikacja do badań densytometrycznych w kolejnych latach. W przypadku nieprawidłowego wyniku badania zalecona będzie również konsultacja u lekarza pierwszego kontaktu w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Ponadto, w ramach realizacji Programu, planowane jest przeprowadzenie działań edukacyjnych mających na celu podniesienie świadomości zdrowotnej osób uczestniczących w Programie na temat osteoporozy i jej skutków, jak również kształtowania u nich właściwych postaw prozdrowotnych oraz rozwijania prawidłowych nawyków żywieniowych eliminujących ryzyko zachorowania na osteoporozę. Każda osoba biorąca udział w Programie otrzyma również stosowne ulotki informacyjno-edukacyjne dotyczące osteoporozy, jej zapobiegania i właściwego leczenia. e. Sposób powiązania działań Programu ze świadczeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków publicznych W świetle obowiązujących przepisów badania densytometryczne nie są kontraktowane z Narodowym Funduszem Zdrowia indywidualnie, ale w ramach porad oferowanych przez poradnie osteoporozy, osteoporozy endokrynologicznej, reumatologii, chorób metabolicznych, ginekologii oraz geriatrii. Finansowanie ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia tego zakresu świadczeń wymagałoby zmian ustawowych. Program profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy badania densytometryczne będzie wypełniać lukę w systemie opieki zdrowotnej, która nie jest finansowana ze środków publicznych. Dzięki Programowi osoby z grup ryzyka zachorowania 9/16

na osteoporozę będą mieć łatwiejszy dostęp do specjalistycznego badania. Wczesne wykrycie choroby umożliwi wczesne wdrożenie skutecznego leczenia. Ponadto Program kładzie duży nacisk na podniesienie świadomości zdrowotnej osób w nim uczestniczących. f. Sposób zakończenia udziału w Programie i możliwości kontynuacji otrzymywania świadczeń zdrowotnych przez uczestników Programu, jeżeli istnieją wskazania W informacji o parametrach uwapnienia badanych elementów kośćca oraz oszacowanym 10-letnim ryzyku złamania kości metodą FRAX, którą otrzyma każda przebadana osoba, zalecony będzie sposób dalszego postępowania w ramach świadczeń gwarantowanych opłacanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia (np. konsultacja u lekarza pierwszego kontaktu, itp.). Każdy pacjent indywidualnie podejmie decyzję o dalszym leczeniu. g. Bezpieczeństwo planowanych interwencji Badanie densytometryczne jest bezpieczne, nieinwazyjne, zarówno dla pacjenta, jak i dla osoby obsługującej urządzenie. Dawka promieniowania rtg pochłaniana w czasie badania jest równa około 0,005 msv (stanowi to około 1/10 dawki pochłanianej w czasie zdjęcia rtg klatki piersiowej). Badanie jest wykonywane w ciągu kilku minut i nie wymaga szczególnego przygotowania ze strony pacjenta. h. Kompetencje/warunki niezbędne do realizacji Programu Świadczenia w ramach Programu udzielane są w samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej. Na potrzeby Programu przystosowany został gabinet medyczny wyposażony w densytometr LUNAR PRODIGY PRIMO, rok produkcji 2010. Aparat posiada oprogramowanie DXA, które pozwala na obliczenie funkcji FRAX, a więc wyposażony jest w kalkulator oceny 10-letniego ryzyka złamania. Świadczenia w ramach Programu realizują: edukację pacjenta 1 pielęgniarka, badania densytometryczne oraz oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX 4 technicy radiologii. Ponadto obsługę administracyjną Programu prowadzi 1 rejestratorka. 10/16

i. Dowody skuteczności planowanych działań Odczuwalne lub widoczne objawy osteoporozy, takie jak: bóle pleców, zmniejszenie wzrostu, zniekształcenia sylwetki, czy też złamania, pojawiają się dopiero w zaawansowanej fazie choroby. Dopóki nie dojdzie do złamań, ubytek masy kostnej postępuje powoli, nieubłagalnie, ale bez bólów, które mogłyby być ostrzeżeniem przed nadchodzącą chorobą. Jest więc niezwykle ważne, by odpowiednio wcześnie wykryć zbliżające się zagrożenie. Badaniem pozwalającym na wczesne wykrywanie zmian zachodzących w tkance kostnej jest właśnie densytometria. Badanie to cechuje się bardzo dużą dokładnością i pozwala na określenie kilkuprocentowych zmian ilości masy kostnej. Dla porównania, na podstawie zdjęć rentgenowskich zmiany osteoporotyczne można rozpoznać dopiero, gdy ubytek masy kostnej wynosi 25-30 %. Wynik pomiaru densytometrycznego pozwala na: rozpoznanie osteoporozy nawet przy braku złamań, oszacowanie indywidualnego ryzyka złamań metodą FRAX, otrzymywanie informacji przydatnych do podjęcia decyzji o leczeniu pacjenta lub konieczności wykonania dalszych badań diagnostycznych. W rozpoznawaniu osteoporozy istotnym jest możliwość wczesnego wykrycia zagrożenia tym schorzeniem. Bezobjawowy początek, skryty i bezbólowy przebieg choroby powoduje, iż często pierwszym objawem osteoporozy jest dopiero złamanie. Aby się przed tym ustrzec, w każdym przypadku przewlekłych bólów kostnych przy równoczesnym występowaniu czynników ryzyka, warto wykonać badanie densytometryczne. Badanie to umożliwia nie tylko ocenę zagrożenia złamaniami, ale regularnie powtarzane co 1-2 lata, również ocenę progresji choroby i skuteczności dotychczas stosowanej terapii. W świetle obecnych zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia badanie densytometryczne jest kolejnym etapem oceny bezwzględnego ryzyka złamania i wykonuje się je u osób obciążonych czynnikami ryzyka. Celem prewencji i leczenia osteoporozy jest zmniejszenie resorpcji i zwiększenie kościotworzenia dla utrzymania masy kostnej powyżej wartości progowej złamań. Zatem wskazania do badania densytometrycznego są następujące: weryfikacja wartości względnego ryzyka złamania, podejrzenie obniżenia masy kostnej skutkiem istniejących schorzeń lub zażywania leków, 11/16

weryfikacja chorych planowanych do leczenia współczesnymi lekami antyresorpcyjnymi, które jest skuteczne przy obniżonej masie kostnej, monitorowane leczenie. 5. Koszty a. Koszty jednostkowe Badanie szyjki kości udowej oraz oszacowanie 10-letniego ryzyka złamania kości metodą FRAX (w tym również koszt edukacji pacjentów oraz spotkań informacyjnoszkoleniowych dla personelu medycznego) 80 zł. b. Planowane koszty całkowite Planowany koszt całkowity realizacji Programu w 2012 r. to kwota 208.300 zł. Środki finansowe przeznaczone na ten cel mogą ulec zwiększeniu bądź zmniejszeniu w latach kolejnych w zależności od możliwości budżetowych miasta Opola. Koszty, które będą pokrywane z dotacji: materiały informacyjne i edukacyjne, materiały biurowe, wynagrodzenie osób realizujących Program, koszty eksploatacyjne (czynsz, media, telefon, internet, amortyzacja sprzętu, itp.). c. Źródła finansowania, partnerstwo Program finansowany będzie ze środków budżetu miasta Opola, zgodnie z umową zawartą z jego realizatorem. d. Argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie dostępnych zasobów jest optymalne Złamania osteoporotyczne są kosztowne, zarówno w kategoriach indywidualnego cierpienia, jak i finansowych kosztów opieki nad pacjentem. Jeżeli chcemy zatrzymać lawinę kosztów związanych z osteoporozą, należy zwiększyć nakłady na badania w tej dziedzinie oraz podnieść edukację społeczeństwa w tym zakresie. Badania densytometryczne powinny być równie dostępne dla kobiet, jak i mężczyzn. Jest to jedyna droga, na której możemy zapobiegać osteoporozie w całej populacji osób dorosłych. W ostatnich latach w farmakoterapii osteoporozy nastąpił olbrzymi postęp, lecz skutki społeczne związane z leczeniem są dalej dotkliwe ze względu na koszty leczenia. Dlatego też profilaktyka w tym zakresie jest konieczna i bardziej opłacalna z punktu widzenia dobra 12/16

społecznego. Ważne jest uświadomienie społeczeństwu, że zapobieganie tej chorobie, jak również wcześniejsze jej wykrycie i szybkie podjęcie leczenia daje dużą szansę zahamowania jej rozwoju. W wyniku realizacji Programu profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy badania densytometryczne wydaje się w pełni możliwe obniżenie kosztów funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. Przy zmniejszeniu liczby osób zagrożonych zachorowaniem na osteoporozę, koszty opieki zdrowotnej mogłyby również ulec znacznemu obniżeniu. 6. Monitorowanie i ewaluacja a. Ocena zgłaszalności do Programu Zgłaszalność do Programu będzie oceniana na podstawie danych otrzymanych od realizatora Programu dotyczących procentowej liczby osób przebadanych w stosunku do populacji kwalifikującej się do włączenia do Programu. b. Ocena jakości świadczeń w Programie Ewaluacja Programu będzie prowadzona na bieżąco. Ocena jakości świadczeń w Programie będzie monitorowana na podstawie: obserwacji realizacji Programu, sprawozdań częściowych przedkładanych przez realizatora Programu. c. Ocena efektywności Programu Końcowa ocena efektywności Programu zostanie dokonana na podstawie następujących kryteriów: zgłaszalności osób do udziału w Programie, liczby osób z prawidłowym wynikiem badania, liczby osób z wykrytymi zmianami chorobowymi, którym zostało zalecone dalsze leczenie. 7. Okres realizacji Programu Program będzie realizowany w latach 2012-2016. W przypadku stwierdzenia dowodów skuteczności planowanych działań, istnieje możliwość jego kontynuacji w latach kolejnych. 13/16

Opracowano na podstawie: 1. Aktywnie przeciwko osteoporozie (http://www.fit.pl/eksperci/fitness/dr_jolanta_kuhbauch/publikacje/aktywnie_przeciw...) 2. Zapobieganie upadkom priorytetem w programie kompleksowego leczenia osteoporozy (http://www.poradnikmedyczny.pl/mod/archiwum/7532_zapobieganie_upadkom_prio...) 3. Pomiar gęstości mineralnej kości (http://www.pnmedycznych.pl/spnm.php?ktory=321) 4. Osteoporoza Cicha epidemia (Żołyńska B., Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE w Krakowie) 5. Badania kliniczne, osteoporoza (http://www.synexus.pl/text_pl.php?alias=bad_dens) 6. Densytometryczne badanie gęstości kości (http://www.resmedica.pl/pl/archiwum/zdart12989.html) 7. Osteoporoza w Polsce 2009 (http://www.kobieta50olus.pl/news/1,20080,osteoporoza-w-polsce-2009) 8. Osteoporoza (http://www.doctormed.pl/wydzial/203/artukul/234/osteoporoza) 9. Osteoporoza (http://osteoporoza.medog.eu/strony/epidemiologia.html) 10. Osteoporoza poznaj swego wroga (http://mediweb.pl/diseases/wyswietl.php?id=515) 11. Diagnostyka osteoporozy (http://www.zdrowie.med.pl/osteo/osteo_6.html) 12. Osteoporoza pomenopauzalna (Głogowska-Szeląg J., Kos-Kudła B., Katedra Patofizjologii i Endokrynologii, Śląska Akademia Medyczna, Zabrze) 14/16

. Pieczęć świadczeniodawcy Załącznik ANKIETA DLA OSÓB OBJĘTYCH PROGRAMEM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA OSTEOPOROZY - BADANIA DENSYTOMETRYCZNE (ocena czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy) 1. Nazwisko:... 2. Imię:... 3. PESEL:... 4. Data urodzenia:... 5. Adres zamieszkania: Miejscowość:... kod pocztowy:. ulica... nr domu:... nr lokalu:. 6. Telefon kontaktowy: 7. Płeć: Kobieta Mężczyzna 8. Wzrost: cm 9. Waga:.. kg 10. Czy miał już Pan/Pani wykonywane badanie densytometryczne? Nie - Jeśli tak, to proszę podać rok w którym badanie zostało wykonane 11. Czy miał Pan/Pani stwierdzoną wcześniej osteoporozę? Nie 12. Czy w ciągu ostatnich 3-5 dni było przeprowadzane badanie Rtg z użyciem środków kontrastujących? Nie 13. Czy w obszarze badanym posiada Pan/Pani elementy metalowe (endoproteza lub inne)? Nie 14. Czy jest Pani w ciąży? Nie 15/16

15. Czy spożywa Pan/Pani codziennie 3 lub więcej jednostek alkoholu? (odpowiada to standardowej szklance piwa 285 ml, jednej porcji spirytusu 30 ml, kieliszkowi wina średniej wielkości 20 ml lub 1 porcji aperitifu 60 ml) Nie 16. Czy pali Pan/Pani papierosy? Nie 17. Czy u Pana/Pani ojca lub matki było stwierdzone złamanie stawu biodrowego? Nie 18. Czy przyjmuje Pan/Pani doustnie lub przyjmował dłużej niż 3 miesiące glikokortykoidy? Nie 19. Czy doznał Pan/Pani wcześniej samorzutnego złamania lub złamania wynikającego z urazu, który u zdrowej osoby nie spowodowałby złamania? Nie 20. Czy cierpi Pan/Pani na chorobę silnie związaną z osteoporozą? (cukrzycę typu I, wrodzoną łamliwość kości u dorosłych, nie leczoną wieloletnią nadczynność tarczycy, niedoczynność gonad lub przedwczesną menopauzę - przed 45 rokiem życia, przewlekłe niedożywienie lub nieprawidłowe wchłanianie pokarmu lub przewlekłą niewydolność wątroby) Nie 21. Czy stwierdzono u Pana/Pani reumatoidalne zapalenie stawów? Nie.. ( czytelny podpis pacjenta) Przeprowadzono edukację pacjenta: 1. Przekazano informacje dotyczące osteoporozy i jej skutków, a także profilaktyki i eliminacji czynników ryzyka zachorowania na tę chorobę. 2. Przekazano materiały zachęcające do zmiany stylu życia na bardziej sprzyjający zdrowiu. (data). (podpis i pieczątka osoby realizującej edukację) 16/16