Procesy geologiczne
Podział procesów geologicznych Procesy wewnętrzne Trzęsienia Ziemi Wulkanizm Ruchy górotwórcze Ruchy lądotwórcze Procesy zewnętrzne Wietrzenie Erozja Akumulacja Ruchy masowe
Budowa wnętrza Ziemi
Tektonika płyt ruch płyt
Wulkany -budowa
Wulkany rodzaje Podział ze względu na częstotliwość wybuchu: Wygasłe Czynne Drzemiące Podział ze względu na kształt: Stratowulkany (strome) Wulkany tarczowe (o łagodnych zboczach)
Wulkany produkty wybuchu Lawa Bomby wulkaniczne Lapille (materiał gruboziarnisty, obtopiony na krawędziach) Popioły wulkaniczne Pumeks (porowate bryłki zastygłej lawy) Gazy wulkaniczne
Wulkany czynne -przykłady Etna Wezuwiusz Kluczewska Sopka(Kamczatka, Rosja) Orizaba (Meksyk) Hekla (Islandia) Mauna Loa(Hawaje) Krakatau (Jawa/Sumatra) Góra Świętej Heleny (USA)
Trzęsienia Ziemi Ruch płyt litosfery generuje naprężenia, uwolnienie nagromadzonej energii na styku płyt powoduje trzęsienie ziemi. Epicentrum miejsce na powierzchni Ziemi, położone nad ogniskiem trzęsienia Hipocentrum miejsce pod powierzchnią ziemi, skąd rozchodzą się fale trzęsienia
Hipocentrum a epicentrum
Pomiar trzęsień Ziemi Skala Richtera skala otwarta, algorytmiczna Trzęsienia o sile 7 uznawane są za poważne, a o sile 9 jako katastrofalne
Rejony sejsmiczne i płyty litosfery Płyty tektoniczne Rejony sejsmiczne
Skutki trzęsień Ziemi Tsunami fala morska wywołana trzęsieniem Ziemi
Ruchy lądotwórcze Ruchy epejrogeniczne(lądotwórcze) powolne, długotrwałe, pionowe ruchyskorupy ziemskiejpowodujące wydźwignięcielądulub obniżanie dna oceanicznego, a właściwie ruchy wypiętrzające gotowy już blokkontynentalny. Powodują podnoszenie lub obniżanie lądów, a poprzez totransgresję(zalewanie) iregresję(cofanie się) mórz.
Ruchy górotwórcze (orogeneza) Powstawanie gór w wyniku aktywności tektonicznej, polegające na fałdowaniu i tworzeniu się skał. Ruchy kaledońskie Ruchy hercyńskie Ruchy alpejskie
PROCESY ZEWNĘTRZNE Wietrzenie Wietrzenie proces polegający na rozpadzie i rozkładzie skał pod wpływem działania powietrza wody, temperatury i organizmów.
Rodzaje wietrzenia Wietrzenie fizyczne (mechaniczne) Zachodzi pod wpływem zmian temperatury, działania mrozu Przykład: gołoborza Wietrzenie chemiczne Polega na rozkładzie skał w wyniku zachodzących reakcji chemicznych pomiędzy skałą a innymi związkami chemicznymi np. CO 2, siarką, azotem Przykład: zjawiska krasowe
Rodzaje wietrzenia Wietrzenie biologiczne Zachodzi pod oddziaływania organizmów żywych na skały. Przykład: szczeliny skalne na zboczach gór utworzone przez korzenie roślin Ruchy masowe Polegają na przemieszczaniu się mas skalnych (kamieni, okruchów, żwirów) pod wpływem siły grawitacji Przykład: stożki piargowe
Wietrzenie mechaniczne (fizyczne) - gołoborza Gołoborza rumowiska skalne na zboczach gór, efekt wietrzenia mrozowego. Zbocza Gór Świętokrzyskich, Sudety
Wietrzenie chemiczne zjawiska krasowe Proces rozpuszczania skał wapiennych i gipsowych przez dwutlenek węgla rozpuszczony w wodzie. Kras podziemny Stalaktyty Stalagmity Stalagnaty Draperie Kominy krasowe Kras powierzchniowy Jary (kaniony) Leje krasowe Ponory Wywierzyska Ostańce Polja(obniżenia)
Formy krasowe
Klimat a wietrzenie W klimatach wilgotnych i ciepłych przeważa wietrzenie chemiczne W klimatach zimnych i suchych dominuje wietrzenie mechaniczne
Wietrzenie biologiczne
Ruchy masowe osuwanie, spełzywanie, obrywanie Przykład: Stożki usypiskowe (piargi) u podnóża góry
Erozja Erozja to procesy polegające na mechanicznym niszczeniu skał przez różne czynniki np. wodę, wiatr, lód
Działalność rzek
Bieg rzeki
W biegu górnym dominuje erozja wgłębna i transport W biegu środkowym zachodzi erozja boczna, transport i akumulacja W biegu dolnym występuje akumulacja
Bieg górny Bieg górny -odcinek rzeki od źródła, po tereny wyżynne Początkowo w górnym biegu rzeka płynie zazwyczaj po stromych zboczach, często bardzo szybko, żłobiąc wąskie i głębokie doliny. Siła płynącej wody jest tu tak duża, że wyrywa z dna i brzegów koryta rzeki nawet duże bloki skalne.
Meandry rzeki bieg środkowy
Bieg dolny i ujście rzeki Rzeka płynie powoli, transportowany materiał jest tu osadzany (akumulowany). Powstają mielizny, ławice (łachy), kępy Ujście rzeki: rodzaje - Lejkowate (estuarium) -Deltowe
Estuarium / delta
Wodospad erozja wsteczna i wgłębna
Lodowce Lodowce dzielimy na kontynentalne (lądolody) np. na Grenlandii i Antarktydzie Lodowce górskie (Himalaje, Pamir, Alpy) Lodowce szelfowe (Antarktyda) pływające płyty lodowe blisko brzegu
Granica wiecznego śniegu Granica wiecznego śniegu wysokość powyżej której więcej śniegu przybywa niż się go topi. Granica przebiega na różnej wysokości w zależności od klimatu oraz ekspozycji stoku. S N
Budowa lodowca górskiego
Działalność lodowców górskich Działalność niszcząca Tworzenie dolin U- kształtnych Działalność budująca (akumulacyjna) Powstawanie moren (czołowej, dennej bocznej) Ponadto: Powstawanie jezior cyrkowych Źródła rzek
Lodowiec górski
Lądolody
Formy polodowcowe Moreny (czołowa, boczna, denna) Gliny zwałowe Głazy narzutowe
Wody polodowcowe -działalność Jeziora rynnowe Jeziora wytopiskowe Pradoliny Sandry Ozy Kemy Drumliny
Rzeźbotwórcza działalność fal morskich Abrazja erozja morska polegająca na niszczeniu brzegu przez fale morskie. Inne pojęcia: klif (faleza) stromy brzeg morski Mierzeja zbudowana z piasku bariera (wydłużony półwysep) oddzielająca zatokę od morza
Abrazja
Mierzeja
Typy wybrzeży morskich
Typy wybrzeży
Typy wybrzeży
Typy wybrzeży
Typy wybrzeży
Typy wybrzeży dalmatyńskie fiordowe
Typy wybrzeży Lidowo-lagunowe Mierzejowe
Typy wybrzeży riasowe szkierowe
Rzeźbotwórcza rola wiatru Erozja wietrzna (korazja) żłobienie, szlifowanie skał wskutek działania wiatru (np. uderzenia ziaren piasku o skały) Deflacja wywiewanie drobnych okruchów skał przez wiatr Akumulacyjna działalność wiatru powstawanie wydm
Rodzaje wydm paraboliczne barchany Środek wydmy wyprzedza ramiona Ramiona poruszają się szybciej niż środek wydmy
Wydma paraboliczna
Wydmy wędrujące Słowiński Park Narodowy
Erozyjna działalność wiatru grzyby skalne
Grzyb skalny na pustyni