Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie II IV. Właściwości i rola wody w przyrodzie Uczeń: podaje stany skupienia wody (2) nazywa przemiany stanów skupienia wody (2) opisuje właściwości wody (2) charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie (3) omawia obieg wody w przyrodzie (3) proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą (3) proponuje doświadczenie udowadniające, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu (4) wymienia źródła zanieczyszczeń wód (4) wymienia niektóre zagrożenia wynikające z zanieczyszczenia wód (5) omawia wpływ zanieczyszczenia wód na organizmy (5) wymienia sposoby przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód (5) zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody (2) definiuje pojęcie dipol (2) dzieli substancje na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie (2) podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie (2) definiuje pojęcia rozpuszczalnik i substancja rozpuszczana (2) definiuje pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina (2) opisuje budowę cząsteczki wody (3) wyjaśnia, co to jest cząsteczka polarna (3) identyfikuje cząsteczkę wody jako dipol (3) bada zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie (3) podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe (3) podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie i tworzą koloidy lub zawiesiny (3) wymienia różnice między roztworem właściwym a zawiesiną (3) wyjaśnia, na czym polega proces rozpuszczania (4) określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem (4) wyjaśnia, na czym polega tworzenie wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody (4) omawia budowę polarną cząsteczki wody (4) określa właściwości wody wynikające z jej budowy polarnej (4) wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest, a dla innych nie jest rozpuszczalnikiem (4) przedstawia za pomocą modeli proces rozpuszczania w wodzie substancji o budowie polarnej, np. chlorowodoru (5) porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i związków jonowych (5) wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie (2) definiuje pojęcia: roztwór nasycony, roztwór nienasycony, roztwór stężony i roztwór rozcieńczony (2) definiuje pojęcie krystalizacja (2)
wymienia sposoby otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i otrzymywania roztworu nasyconego z nienasyconego (3) planuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałych w wodzie (3) wykazuje doświadczalnie wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie (4) opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym (4) przeprowadza krystalizację (4) stwierdza doświadczalnie, czy roztwór jest nasycony, czy nienasycony (5) opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym (5) definiuje pojęcie rozpuszczalność (2) wymienia czynniki, które wpływają na rozpuszczalność (2) określa, co to jest wykres rozpuszczalności (3) odczytuje z wykresu rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze (3) porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze (3) posługuje się sprawnie wykresem rozpuszczalności (4) oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze (4) rozwiązuje zadania dotyczące rozpuszczalności substancji (5) definiuje stężenie procentowe roztworu (2) podaje wzór opisujący stężenie procentowe (2) wykonuje proste obliczenia z wykorzystaniem stężenia procentowego, masy substancji, masy rozpuszczalnika, masy roztworu (2) oblicza masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu (3) wyjaśnia, jak sporządza się roztwór o określonym stężeniu procentowym (np. 100 g 20-procentowego roztworu soli kuchennej (3) oblicza masę wody, znając masę roztworu i jego stężenie procentowe (3) oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze (z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) (4) wymienia czynności, które należy wykonać, aby sporządzić określoną ilość roztworu o określonym stężeniu procentowym (4) sporządza roztwór o określonym stężeniu procentowym (4) rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe z wykorzystaniem gęstości (5) oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze (5) wymienia sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia roztworów (3) oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zatężenie lub przez rozcieńczenie roztworu (4) rozwiązuje sprawnie zadania rachunkowe związane ze zmianą stężeń roztworów (5) V. Kwasy, zasady Uczeń: definiuje elektrolit i nieelektrolit(3)
wyjaśnia pojęcie wskaźnik i wymienia trzy przykładywskaźników (3) opisuje zastosowania wskaźników (4) podaje przykłady elektrolitów i nieelektrolitów (5) planuje doświadczenie pozwalające odróżnić elektrolit i nieelektrolit (5) wymienia zasady BHP dotycząceobchodzenia się z kwasami (2) definiuje pojęcie kwasy (2) opisuje budowę kwasów beztlenowych (2) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie chlorowodorowym (2) wyznacza wartościowość reszty kwasowej (2) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny kwasu chlorowodorowego (2) opisuje właściwości kwasu chlorowodorowego (3) opisuje zastosowanie kwasu chlorowodorowego (3) rozróżnia kwasy od innych substancji za pomocą wskaźników (4) wyjaśnia, dlaczego podczas pracyz kwasami należyzachować szczególną ostrożność (4) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu chlorowodorowego (5) opisuje doświadczenie otrzymywania kwasu chlorowodorowegoprzeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (5) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowodorowym (2) zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny kwasu siarkowodorowego (2) opisuje właściwości siarkowodoru (2) opisuje właściwości kwasu siarkowodorowego (2) opisuje zastosowanie kwasu siarkowodorowego (3) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowodorowego (4) planuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas beztlenowy (5) zapisuje równanie reakcji otrzymywania wskazanego kwasu beztlenowego (5) odróżnia kwasy tlenowe od beztlenowych (2) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym(vi) (2) zapisuje wzór sumaryczny kwasu siarkowego(vi) (2) opisuje budowę kwasu siarkowego(vi) (3) opisuje właściwości stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) (3) wskazuje przykłady tlenków kwasowych (3) wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy (3) opisuje zastosowanie stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) (3) wyznacza wartościowość niemetalu w kwasie (4) wyznacza wzór tlenku kwasowego (4) podaje zasadę bezpiecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(vi) (4) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(vi) (4) opisuje doświadczenie otrzymywania kwasu siarkowego(vi) przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (5)
wykazuje doświadczalnieżrące właściwościkwasu siarkowego (VI) (5) wyjaśnia, dlaczego kwassiarkowy(vi) pozostawionyw otwartym naczyniu zwiększaswą objętość (5) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie siarkowym(iv) (2) zapisuje wzór sumaryczny kwasu siarkowego(iv) (2) opisuje budowę kwasu siarkowego(vi) (3) opisuje właściwości kwasu siarkowego(iv) (3) opisuje zastosowanie kwasu siarkowego(iv) (4) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu siarkowego(iv) (4) zapisuje równanie reakcji rozkładu kwasu siarkowego(iv) (5) planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas siarkowy(iv) (5) zapisuje wzór sumaryczny kwasu azotowego(v) (2) wskazuje wodór i resztę kwasową w kwasie azotowym(v) (2) opisuje budowę kwasu azotowego(v) (3) podaje wzór sumaryczny tlenku kwasowego kwasu azotowego(v) (3) opisuje właściwości kwasu azotowego(v) (3) opisuje zastosowanie kwasu azotowego(v) (4) opisuje reakcję ksantoproteinową (4) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasu azotowego(v) (4) planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas azotowy(v) (5) planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (w serze, mleku, jajku) (5) zapisuje wzory sumaryczne kwasów węglowego i fosforowego(v) (2) opisuje budowę kwasów tlenowych i wyjaśnia, dlaczego kwasy węglowy i fosforowy(v) zaliczamy do kwasów tlenowych (3) podaje wzór sumaryczny tlenku kwasowego kwasów węglowego i fosforowego(v) (3) opisuje właściwości kwasów węglowego i fosforowego(v) (3) wymienia metody otrzymywania kwasów tlenowych i beztlenowych (3) opisuje zastosowania kwasów węglowego i fosforowego(v) (4) zapisuje równanie reakcji otrzymywania kwasów węglowego i fosforowego(v) (4) zapisuje równanie reakcji otrzymywania dowolnego kwasu (4) identyfikuje kwasy na podstawie podanych informacji (4) planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać kwas węglowy oraz kwas fosforowy(v) (5) rozwiązuje trudniejsze chemografy (5) definiuje pojęcia: jon, kation, anion (2) definiuje kwasy zgodnie z teorią Arrheniusa (2) definiuje pojęcie odczyn kwasowy (2) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa kwasów (2) zapisuje i odczytuje wybrane równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (3) wyjaśnia pojęcie dysocjacja jonowa (3) definiuje reakcje odwracalną i nieodwracalną (4)
wymienia wspólne właściwościkwasów (4) wyjaśnia, z czego wynikają wspólnewłaściwości kwasów (4) wyjaśnia, dlaczego wodne roztwory kwasów przewodzą prąd elektryczny (4) zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej kwasów (5) określa odczyn roztworu kwasowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze (5) wyjaśnia pojęcie kwaśne opady (2) wymienia tlenki powodujące powstawanie kwaśnych opadów (3) analizuje proces powstawania kwaśnych opadów oraz skutki ich działania (4) proponuje sposoby ograniczenia powstawania kwaśnych opadów (5) wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z zasadami (2) definiuje pojęcie wodorotlenek (2) opisuje budowę wodorotlenków (2) podaje wartościowość grupy wodorotlenowej (2) definiuje pojęcie tlenek zasadowy (2) podaje przykłady tlenków zasadowych (2) wymienia dwie główne metody otrzymywania zasad (2) zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu (2) opisuje właściwości i zastosowania wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu (3) zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu (3) wyjaśnia, dlaczego podczas pracyz zasadami należyzachować szczególną ostrożność (4) opisuje doświadczenie badania właściwości wodorotlenku sodu przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (4) planuje i wykonuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać wodorotlenek sodu lub wodorotlenek potasu (5) omawia budowę wodorotlenku wapnia (2) zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia (2) opisuje właściwości wodorotlenku wapnia (3) opisuje zastosowanie wodorotlenku wapnia (ze szczególnym uwzględnieniem zastosowania w budownictwie) (3) zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku wapnia (3) wyjaśnia pojęcia: woda wapienna, wapno palone, wapno gaszone (4) planuje i wykonuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać wodorotlenek wapnia (5) zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku glinu (2) zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków: miedzi(ii), żelaza(iii) i glinu (3) zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku dowolnego metalu (3) opisuje doświadczenie otrzymywania wodorotlenków: miedzi(ii), żelaza(iii), glinuprzeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (4) planuje i wykonuje doświadczenia otrzymywania wodorotlenków trudno rozpuszczalnych w wodzie (5) zapisuje równania reakcji otrzymywania różnych wodorotlenków (5) identyfikuje wodorotlenki na podstawie podanych informacji (5) rozwiązuje chemografy (5)
definiuje pojęcie zasada (2) wymienia poznane tlenki zasadowe (2) wymienia przykłady wodorotlenków i zasad (2) definiuje zasady zgodnie z teorią Arrheniusa (2) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa zasad (2) określa rozpuszczalność wodorotlenków na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli (3) zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej zasady sodowej i zasady potasowej (3) wymienia wspólne właściwości zasad (3) wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości zasad (4) definiuje pojęcie odczyn zasadowy (4) rozróżnia pojęcia wodorotlenek i zasada (4) zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej zasad (4) określa odczyn roztworu zasadowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze (5) wymienia rodzaje odczynu roztworów (2) określa zakres ph i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów (2) bada odczyn roztworu (2) omawia skalę ph (3) wykonuje doświadczenie pozwalające odróżnić zasady od kwasów i innych substancji za pomocą wskaźników (3) wymienia uwarunkowania odczynu kwasowego, zasadowego i obojętnego roztworów (4) opisuje zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego, oranżu metylowego) (4) wykonuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów użytku codziennego (żywność, środki czystości) (4) interpretuje wartość ph w ujęciu jakościowym (odczyn kwasowy, zasadowy, obojętny) (4) planuje doświadczenie pozwalające odróżnić zasady od kwasów i innych substancji za pomocą wskaźników (4) określa odczyn roztworu na podstawie znajomości jonów obecnych w roztworze (5) opisuje zastosowania wskaźników (fenoloftaleiny, wskaźnika uniwersalnego, oranżu metylowego) (5) planuje doświadczenie, które umożliwi zbadanie wartości ph produktów użytku codziennego (5) VI. Sole Uczeń: opisuje budowę soli (2) wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli (2) zapisuje wzory sumaryczne soli (chlorków, siarczków) (2) wskazuje wzory soli wśród zapisanych wzorów związków chemicznych (2) tworzy nazwy soli na podstawie wzorów sumarycznych soli (siarczków i chlorków) (3) zapisuje wzory sumaryczne soli na podstawie ich nazw (siarczków i chlorków) (3) tworzy nazwy soli kwasu tlenowego na podstawie ich wzorów sumarycznych (siarczanów(vi), azotanów(v), fosforanów(v), węglanów) (3) zapisuje wzory sumaryczne soli kwasu tlenowego na podstawie ich nazw (siarczanów(vi), azotanów(v), fosforanów(v), węglanów (3)
tworzy nazwę dowolnej soli na podstawie jej wzoru sumarycznego oraz wzór sumaryczny na podstawie nazwy soli (4) sprawnie posługuje się nazewnictwem systematycznym i pisaniem wzorów soli tlenowych i beztlenowych (5) opisuje, w jaki sposób dysocjują sole (2) zapisuje równanie reakcji dysocjacjijonowej wybranych soli, np. chlorku sodu,chlorku potasu (2) dzieli sole ze względuna ich rozpuszczalnośćw wodzie (2) określa rozpuszczalność soli w wodzie na podstawie tabelirozpuszczalnościwodorotlenków i soli (3) wyjaśnia, dlaczego wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny (3) zapisuje równania reakcji dysocjacji jonowej dowolnej soli (3) zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej dowolnej soli (4) planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające zbadać rozpuszczalność wybranych soli w wodzie (4) planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające zbadać odczyn roztworu soli (5) definiuje pojęcie reakcja zobojętniania (2) odróżnia zapis cząsteczkowy od zapisu jonowego równania reakcji chemicznej (2) zapisuje równanie reakcji otrzymywania chlorku sodu i siarczanu(vi) sodu (reakcja zobojętniania) w postaci cząsteczkowej (3) zapisuje równanie reakcji otrzymywania chlorku sodu i siarczanu(vi) sodu (reakcja zobojętniania) w postaci cząsteczkowej i jonowej (4) wyjaśnia przebieg reakcji zobojętniania (4) tłumaczy rolę wskaźnika w reakcji zobojętniania (4) opisuje doświadczenie otrzymywania chlorku sodu i siarczanu(vi) sodu przeprowadzone na lekcji (schemat, obserwacje, wniosek) (4) wyjaśnia zmiany odczynu roztworów poddanych reakcji zobojętniania (4) wyjaśnia zmiany odczynu roztworów poddanych reakcji zobojętniania (4) zapisuje cząsteczkowo, jonowo i jonowo w sposób skrócony równania reakcji zobojętniania (5) zapisuje cząsteczkowo i jonowo oraz odczytuje równania reakcji zobojętniania (5) podaje różnicę między cząsteczkowym a jonowym zapisem równania reakcji zobojętniania (5) wyjaśnia zmiany odczynu roztworów poddanych reakcji zobojętniania (5) planuje i wykonuje doświadczenie otrzymywania soli przez działanie kwasem na zasadę (5) rozwiązuje chemografy (5) zapisuje cząsteczkowo i odczytuje równania reakcji metali z kwasami (2) wymienia sposoby zachowania się metali w reakcji z kwasami(np. miedź lub magnezw reakcji z kwasemchlorowodorowym) (2) dzieli metale ze względuna ich aktywność chemiczną na podstawie szeregu aktywności metali (3) określa, korzystając z szereguaktywności metali, które metalereagują z kwasami wedługschematu: metal + kwas sól + wodór (4) wyjaśnia na czym polega mechanizm reakcji metali z kwasami (5) planuje i wykonuje doświadczenie otrzymywania soli w reakcji kwasu z metalem (5)
podaje sposób otrzymywaniasoli trzema podstawowymimetodami (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas) (2) zapisuje cząsteczkowo i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli w reakcji tlenków metali z kwasami (2) zapisuje cząsteczkowo i odczytuje równania reakcji otrzymywania soli w reakcji wodorotlenków metali z tlenkami niemetali (3) dobiera substraty w reakcji wodorotlenku metalu z tlenkiem niemetalu na podstawie wzoru sumarycznego soli (3) zapisuje równania reakcji otrzymywania soli pięcioma sposobami (4) planuje i wykonuje doświadczenie otrzymywania pięcioma sposobami (5) rozwiązuje chemografy (5) definiuje pojęcie reakcji strąceniowej (2) korzysta z tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli (2) zapisuje i odczytuje proste równania reakcji strąceniowych w postaci cząsteczkowej i jonowej (3) wyjaśnia pojęcie reakcja strąceniowa (4) formułuje wniosek dotyczący wyniku reakcji strąceniowej na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli (4) przewiduje, czy zajdzie danareakcja chemiczna (4) zapisuje i odczytuje równaniareakcjiotrzymywania soli (reakcje strąceniowe) w postaci cząsteczkowej jonowej i jonowej skróconej (5) projektuje doświadczenia umożliwiające otrzymywanie soli w reakcjach strąceniowych (5) proponuje reakcję tworzeniasoli trudno rozpuszczalnej (5) określa zastosowania reakcjistrąceniowej (5) wymienia zastosowania najważniejszych soli, np. chlorku sodu (2) podaje zastosowania soli: chlorków, węglanów, azotanów (3) podaje zastosowania soli: fosforanów (4) wymienia przykłady soliwystępujących w przyrodzie (4) identyfikuje sole na podstawie podanych informacji (5) Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: posiada wiedzę i umiejętności wykraczające poza podstawę programową, która wynika z jego samodzielnych poszukiwań i przemyśleń samodzielnie wykorzystuje wiadomości w sytuacjach nietypowych i problemowych (np. rozwiązując dodatkowe zadania o podwyższonym stopniu trudności, wyprowadzając wzory, analizując wykresy) formułuje problemy i dokonuje analizy lub syntezy nowych zjawisk i procesów chemicznych wykorzystuje posiadaną wiedzę do projektowania doświadczeń chemicznych oraz formułuje obserwacje i wnioski dotyczące ich przebiegu wykonuje złożone obliczenia połączone z wyprowadzeniem wzorów jest autorem samodzielnie wykonanej pracy o dużych wartościach poznawczych i dydaktycznych, osiąga sukcesy w konkursach szkolnych i pozaszkolnych