KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE ZARZĄDZANIA Wykład 11 Tworzenie i wdrażanie systemów informatycznych cz.2 Dr inż. Mariusz Makuchowski
Analiza systemu W procesie analizy istnieją do osiągnięcia dwa cele: 1. stworzenie zbioru wymagań użytkownika (analiza potrzeb) oraz zewnętrzny opis systemu (sprecyzowanie zakresu) opis ogólny (omówiony na ostatnim wykładzie) 2. stworzenie logicznego modelu systemu (modelowanie) w postaci diagramów 2
Modelowanie systemu Modelowanie to budowanie obrazu rzeczywistości poprzez utrzymanie najistotniejszych cech i eliminację zbędnych. Modele danych Podstawowe (tzw. model konceptualny lub logiczny) Wdrożeniowe 3 Ukierunkowany na potrzeby użytkownika, opisuje dziedzinę przedmiotową, niezależnie od technicznego sposobu jego wdrożenia Dotyczy wdrożenia modelu danych w konkretnej technologii baz danych
Metody i techniki analizy i projektowania systemów Projektowanie i tworzenie systemów informatycznych może odbywać się za pomocą różnych metod i technik, do podstawowych należą: Podejście strukturalne Podejście obiektowe Podejście społeczne techniki heurystyczne Metody i techniki mają na ogół postać graficzną metody diagramowe wspomagane technikami tabelarycznymi i macierzowymi 4
Podejście strukturalne Podejście strukturalne to obecnie najczęściej używana w praktyce metoda projektowania systemów, chociaż za nowocześniejsze uważa się obecnie inne metodyki, na przykład projektowanie obiektowe. Klasyczna analiza strukturalna zaproponowana została przez Toma DeMarco (obecnie już rzadko spotykana w praktyce). Na jej bazie powstały nowoczesne metodyki strukturalne, np. nowoczesna analiza strukturalna Yourdona (Modern Structured Analysis) czy metodyka SSADM (Structural System Analysis and Deign Method) 5
Podejście strukturalne W podejściu strukturalnym dąży się do formalnej analizy systemu. W wyniku tej analizy tworzone są hierarchiczne struktury, których elementami są: procesy, dane związki zachodzące między nimi. Cechą charakterystyczną tego podejścia jest oddzielne modelowanie danych i procesów, wykorzystujące diagramowe i macierzowe metody i techniki. Jest stosowana dla systemów informacyjnych organizacji lub dla dobrze widocznej dziedziny problemowej. W odróżnieniu od obiektowej jest prostsza do zrozumienia. 6
Podejście strukturalne samolot silnik kadłub skrzydło statecznik sprężark a komora spalania turbina łopatka łopatka wał 7 Istotą tej metody jest upraszczanie złożonego systemu poprzez systematyczne rozkładanie go na prostsze elementy składowe - w ten sposób powstaje struktura rozważanego problemu.
Podejście strukturalne 8 W metodyce strukturalnej kierować się należy trzema ogólnymi zasadami tj.: Modelowanie, tj. wykorzystywanie modeli graficznych do klarownego i jednoznacznego przedstawienia systemu (aktualny system i struktura danych oraz żądany system i struktura danych), Podział na części, tj. podział systemu na części składowe, co sprzyja lepszemu zrozumieniu jego funkcjonowania oraz umożliwia podział pracy, Iteracja, tj. możliwość wnoszenia poprawek i uzupełnień do pierwszych, często nie w pełni poprawnych wersji reprezentacji aktualnego i żądanego systemu.
Techniki podejścia strukturalnego Fazy cyklu życia Analiza potrzeb informacyjnych Modelowanie funkcji systemu (struktura funkcjonalna systemu) Modelowanie procesów systemu (struktura funkcjonalna systemu) Modelowanie danych (struktura informacyjna systemu) Analiza dokumentacji Wywiad Ankieta Analiza dokumentów Obserwacja Metody i techniki Diagramy hierarchii funkcji Diagramy zależności funkcji Formularze opisu wymagań Diagramy przepływu danych Słowniki procesów, przepływów, obiektów Diagramy powiązania danych, Diagramy związków encji Słowniki danych Normalizacja 9
Zalety i wady podejścia strukturalnego 10 Zalety: skupione wokół wymagań systemu (firmy), elastyczne w reagowaniu na zmiany, ułatwiają komunikowanie się z użytkownikiem dzięki czemu może powstać system, którego użytkownik rzeczywiście potrzebuje, łatwość wykrycia błędów i luk już na etapie analizy (poprzez weryfikację różnymi metodami), opracowane systemy są łatwe do modernizacji (sprzęt na dalszym planie), system posiada pełną, spójną dokumentację ułatwia to eksploatację, modernizację, nie wiąże z jednym analitykiem (projektantem). Wady: przesunięcie punktu ciężkości prac na fazę analizy i związane z tym długie oczekiwanie użytkownika na namacalne efekty prac nad systemem
Podejście obiektowe Podstawową różnicą między podejściem strukturalnym a obiektowym jest zintegrowane, jednoczesne modelowanie statyki i dynamiki (danych i procesów) dziedziny przedmiotowej. 11 Zalety podejścia obiektowego: 1. Pojęcia klasy i obiektu umożliwiły powiązanie atrybutów (danych) i operacji (usług) w elementy, które łatwo przenieść koncepcyjnie na obiekty świata rzeczywistego. 2. Naturalna orientacja analizy obiektowej na przyrostowy model rozwoju oprogramowania: w każdej chwili klasy i obiekty mogą zostać dodane do modelu bez całościowej zmiany pozostałej części modelu. 3. Elementy podejścia obiektowego ułatwiają ich ponowne użycie, gdyż tworzą oddzielne, samodzielne byty.
Podejście obiektowe Programowanie obiektowe ma ułatwić pisanie, konserwację i wielokrotne użycie programów lub ich fragmentów. System w podejściu obiektowym stanowi kolekcję różnych rodzajów, wzajemnie powiązanych elementów zwanych obiektami, spełniających w nim określoną rolę. Obiekt to konkretny lub abstrakcyjny byt, reprezentujący lub opisujący pewną rzecz lub pojęcie obserwowane w świecie rzeczywistym. Obiekt jest odróżnialny od innych obiektów, ma nazwę, dobrze określone granice, posiada jeden lub więcej atrybutów oraz jedną lub więcej metod. 12
Klasa, atrybuty, metody Klasa to kolekcja obiektów posiadających te same metody i takie same atrybuty innymi słowy jest to definicja (opis) podobnych obiektów. Atrybut to określony, pojedynczy składnik danych w obiekcie, może mieć pojedynczą wartość lub zestaw wartości ze swojej dziedziny. Metody to wbudowane w obiekt procesy, które operują na wartościach atrybutów. 13 Polimorfizm to istotna cecha systemów obiektowych. Oznacza on, że ta sama nazwa może odnosić się do różnych metod w różnych obiektach, podobnie metody o różnych nazwach mogą realizować identyczne procedury.
Atrybuty i metody Obiekty o tej samej strukturze danych tj. takich samych atrybutach oraz takim samym zachowaniu tj. metodach, zgrupowane są w klasę obiektów. Nazwa klasy obiektu ZWIERZĘ atrybuty Masa: Wiek oddychaj patrz 14 metody
Hierarchia klas Dziedziczenie to przyporządkowanie atrybutów i metod klasom obiektów na podstawie hierarchicznej zależności między nimi. Hierarchia klas zwierząt Składowe klasy Pies domowy 15 Źródło: http://xion.org.pl/files/texts/mgt/html/1_7.html
Podejście społeczne Podejście społeczne sprawdza się w sytuacjach nieuporządkowanych, zmiennych, nieostrych, w których cele są rozmyte i trudne do określenia. Najbardziej znaczącymi metodykami społecznymi są: Podejście ETHICS (Effective Technical and Human Implementation of Computer-Based Systems) Podejscie SSm (Soft Systems Methodology) 16
Metodyka ETHICS W metodyce ETHICS tworzenie systemu jest postrzegane jako zagadnienie organizacyjne dotyczące procesu zmiany (tworzenia systemu informatycznego). 17 Metodykę to wyróżniają trzy aspekty: 1. Psychologiczny akcentuje zagadnienie satysfakcji pracownika (użytkownika, twórcy systemu) z pracy (dopasowanie oczekiwań i aspiracji pracownika do wykonywanej przez niego pracy) 2. Socjologiczny oznacza udział wszystkich osób i komórek organizacyjnych, związanych z podejmowaniem decyzji w procesie TSI. 3. Znaczenia zmiany ponieważ proces TSI jest procesem zmiany, zatem jego realizacja może pociągać konflikty interesów pomiędzy wszystkimi uczestnikami tego procesu. Wszystkie grupy powinny więc współuczestniczyć w celu pomyślnego wdrożenia systemu dzięki odpowiedniemu procesowi negocjowania. Obok zespołu projektowego powołany zostaje komitet sterujący.
Metodyka SSM Metodyka SSM zakłada wielostronność spojrzeń na dane zagadnienie, dopuszczając wzajemnie sprzeczne, alternatywne interpretacje. Nie koncentruje się na osiągnięciu celu ale na uczeniu się systemu poprzez proces zapytań, który prowadzi do wybrania jednego spośród wariantów działań. U podstaw metodyki SSM leży pięć założeń dotyczących: Rozumienia metodyki jako procesu zarządzania Różnorodności spojrzeń, ocen i działań Użyteczności pojęć systemowych Koncepcji systemu działań ludzkich Metodyki jako systemu zapytań 18
Programowanie SI Tworzenie oprogramowania odnosi się z reguły do czterech warstw: 1. Budowy interfejsu użytkownika stworzenie szaty graficznej programu, ustalenie formy wprowadzania i wyprowadzania danych wejściowych i wyjściowych, struktura głównego menu programu, postać generowanych raportów, itp. 2. Budowy reguł biznesowych i logiki programu programowe odzwierciedlenie procedur i algorytmów przetwarzania 3. Budowy warstwy transakcyjnej określenie, odzwierciedlenie i zaprogramowanie głównych funkcji systemu 4. Budowy warstwy danych i plików stworzenie struktury bazy danych 19
Interfejs użytkownika Interfejs użytkownika to techniczny sposób realizacji dialogu człowiek-komputer oraz odpowiadającego mu oprogramowania umożliwiającego sprawną, łatwą i niezawodną interakcję człowieka z komputerem i systemem informatycznym. 20 W praktyce użytkowane są aktualnie dwa rodzaje interfejsu użytkownika: interfejs znakowy, umożliwiający użytkownikowi kontakt z komputerem w trybie pytanie-odpowiedź lub poprzez język poleceń (systemy operacyjne DOS i Unix) interfejs graficzny, który do wybrania pliku, programu lub polecenia wymaga wskazania odpowiedniej formy graficznej (system operacyjny Windows). W zakresie projektowania i użytkowania systemów dominuje graficzna postać interfejsu.
21 Graficzny interfejs systemu WINDOWS
Wejścia i wyjścia systemów informatycznych Wejścia i wyjścia systemów informatycznych mają postać formatek ekranowych oraz zestawień i raportów. Generalną zasadą projektowania formatek i zestawień jest ich użyteczność mierzona szybkością dostępności danych, ich dokładnością oraz zaakceptowanie przez klienta/użytkownika. Formatka wejściowa to dokument, który zawiera już pewne dane wstępnie zdefiniowane, a także puste pola na dane które powinny zostać wprowadzone. Formatka wyjściowa (zestawienie) jest dokumentem pasywnym, który zawiera tylko dane wcześniej zdefiniowane, generowane stosownie do przyjętych algorytmów przetwarzania Formatki i zestawienia projektuje się w procesie prototypowania w wyniku dialogu z użytkownikiem i z uwzględnieniem jego oceny. 22
23 Formatka wejściowa
Formatka wyjściowa (zestawienie) format tabelaryczny 24
Formatka wyjściowa (zestawienie) format graficzny 25
Projektowanie plików i bazy danych 26 Pliki to kolekcja wystąpień jednorodnych lub podobnych rekordów. Zwykle wiążą się z odrębnymi zastosowaniami, modułami czy procesami. Baza danych to kolekcja wzajemnie powiązanych plików. Nie mają powiązania z procesami. Przy projektowaniu bazy danych należy zwrócić szczególną uwagę na to jakie programy i w jaki sposób będą korzystały z jej zasobów, jak również na jej skalowalność i wydajność. Inne istotne kwestie to rozmiar rekordu, wymagania dotyczące pojemności bazy danych, oraz bezpieczeństwa. Wynikiem tego etapu projektowania jest powstanie schematu bazy danych fizycznego diagramu związków encji.
Dokumentacja systemu informatycznego W trakcie fazy programowania powstaje dokumentacja systemu informatycznego, która jest tworzona w ścisłym związku z programistami. Tworzenie takiej dokumentacji ma na celu: Stworzenie narzędzia do komunikowanie się ludzi odpowiedzialnych za doskonalenie i wdrażanie systemu Stanowi ona instrukcję obsługi dla użytkowników eksploatujących system. 27
Testowanie oprogramowania 28 Przekazanie systemu do użytkownika musi poprzedzić proces testowania. Oprogramowanie musi zostać sprawdzone w zakresie: instrukcji modułów integralności Każda instrukcja (funkcja, procedura operacji na zmiennych czy plikach) powinna zostać przynajmniej raz wykonana ze skutkiem zgodnym z oczekiwaniem. Kontrola powinna dotyczyć także poprawności atrybutów i dziedzin zbiorów, dla jakich poszczególne elementy (zmienne, obiekty) powinny funkcjonować.
Testowanie oprogramowania Każdy moduł oprogramowania powinien zostać przetestowany na przygotowanym zestawie danych testowych i wygenerować poprawne wyniki. Należy sprawdzić wszystkie funkcje i czynności, jakie dany moduł udostępnia. Sprawdzanie integralności poszczególnych modułów w ramach całego oprogramowania jest ostatnią czynnością. Wykorzystuje się tu specjalne programy sterujące, które sprawdzają poprawność odwołań i wymiany danych pomiędzy wszystkimi modułami. 29
Testowanie oprogramowania Testowanie oprogramowania w trakcie konstrukcji nie zapewnia pełnej niezawodności, dlatego w praktyce jest ono kontynuowane i rozciągnięte na inne fazy. W trakcie tworzenia systemu testowanie jest dokonywane przez programistów na bieżąco i po zakończeniu kluczowych etapów. Następnie poszczególne moduły lub fragmenty systemu testowane są przez użytkownika na faktycznych lub przypadkowych danych. Ostateczne testowanie systemu odbywa się już po przekazaniu go do eksploatacji. 30
Wdrożenie systemu informatycznego Wdrożenie to ostatni etap tworzenia systemu informatycznego, który polega na zbudowaniu nowego systemu i przekazaniu go do eksploatacji. Etap ten wymaga przeprowadzenia szeregu czynności mających na celu właściwą realizację tej fazy: Organizacyjne przygotowanie obiektu, Nabycie sprzętu i oprogramowania, Weryfikację systemu, Konwersję systemu. 31
Wdrożenie systemu informatycznego Organizacyjne przygotowanie obiektu polega na dostosowaniu struktury organizacyjnej i funkcjonalnej przedsiębiorstwa zgodnie z wymogami nowego systemu oraz wnioskami z fazy analizy. Zmianom może podlegać system zarządzania jeżeli wdrażane rozwiązania wymuszają reorganizację tych procesów. 32 Nabycie sprzętu i oprogramowania - odbywa się na podstawie ustaleń zawartych w dokumentacji projektowej. Szczególny nacisk kładzie się tu na wzajemną kompatybilność hardware i software oraz ich zgodność z wymogami nowego systemu informatycznego. Rozpatrywana jest także instalacja infrastruktury sieciowej.
Wdrożenie systemu informatycznego Ostateczna weryfikacja systemu polega na sprawdzeniu poprawności jego działania w warunkach, w jakich jest praktycznie eksploatowany tzn.: w docelowej organizacji, wykorzystując nabyty sprzęt i oprogramowanie, przy użyciu infrastruktury sieciowej, przetwarzając rzeczywiste dane. Na tym etapie możliwa jest jeszcze korekta wykrytych usterek. 33
Wdrożenie systemu informatycznego Konwersja systemu czyli zastąpienie starego systemu nowym. Może odbywać się : równolegle, pilotażowo, etapowo, bezpośrednio, ewolucyjnie. 34
Wdrożenie systemu informatycznego Konwersja równoległa stary system współistnieje z nowym przez pewien czas co pozwala na praktyczne sprawdzenie funkcjonalności i niezawodności wdrażanego systemu. Konwersja pilotażowa pilotażowo wdraża się fragmenty systemu w określonym obszarze, dopiero potem następuje pełne wykorzystanie nowego systemu Konwersja etapowa polega na sukcesywnym wdrażaniu kolejnych podsystemów, aż do pełnego wycofania z użycia starego systemu i zastąpienia go nowym. 35 Konwersja ewolucyjna polega na ewolucyjnym rozroście systemu. Zamiast radykalnych zmian i przeobrażeń, mamy do czynienia ze stopniowym powstawaniem systemu.
Modele konwersji systemu informatycznego Stary system Nowy system Konwersja równoległa Konwersja pilotowa Konwersja etapowa Konwersja bezpośrednia 36
Szkolenia Wdrożenie systemu powoduje konieczność szkolenia, którym objęte muszą zostać dwie grupy pracowników: służby informatyczne użytkownicy systemu Szkolenia informatyków polegają na zaznajomieniu ze specyfiką systemu, zasadami instalacji, procedurami uaktualniania, konserwacji, możliwymi problemami, itp. Szkolenia użytkowników systemu polegają na zaznajomienia ich z funkcjami systemu, ich obsługą, zasadmi użytkowania itp. na ich stanowiskach pracy. 37
Proces wdrażania systemu informacyjnego S. Wrycza, Analiza i projektowanie systemów informatycznych zarządzania, WN PWN, Warszawa 1999, s. 214. 38
Podstawowe błędy przy wdrażaniu 39 Podstawowymi błędami firm zakupujących systemy informatyczne są [7]: zaufanie stwierdzeniom firm wdrożeniowych, iż system sam poprawi i zoptymalizuje system zarządzania przedsiębiorstwem. Odwrotnie wdrożenie systemu do nieprzygotowanego przedsiębiorstwa "zamrozi" jego struktury i sposób funkcjonowania na lata, bezkrytyczna adaptacja proponowanych standardowych rozwiązań branżowych. Rozwiązania te powinny stanowić bazę, ale każde przedsiębiorstwo ma swoją specyfikę i nie warto niektórych rozwiązań wprowadzać "na siłę". chaotyczne wdrożenie lub wdrożenie bez nadzoru nad firmą informatyczną. Dla wdrożenia drogich systemów opłaca się zatrudnić swojego administratora systemu, informatyka z duża wiedzą i doświadczeniem.
Podstawowe błędy przy wdrażaniu brak kluczowych osób w przedsiębiorstwie na początkowych etapach wdrożenia, rezygnacja z istniejącego systemu finansowo-księgowego oraz gospodarki materiałowej, tam gdzie one funkcjonują. Tam gdzie możemy sobie na to pozwolić, należy równolegle eksploatować system stary i nowy, co pozwoli szybko usuwać usterki i pozwoli uniknąć kłopotów finansowo-księgowych (np. braków inwentaryzacyjnych). 40
Wdrożenia systemu typu MIS Wdrożenia systemu typu MIS 9% na czas projekt przerwany 61,5% 29,5% przekroczony czas i koszty realizacji 41
Eksploatacja systemu informatycznego To ostatnia faza cyklu życia systemu, która polega na wykorzystywaniu systemu informatycznego do wspomagania bieżącej działalności. Faza ta łączy się z koniecznością modyfikacji i adaptacji systemu. Ponieważ użytkowanie systemu rzadko przebiega bezproblemowo, często konieczne są interwencje, które najczęściej polegają na: Usuwaniu błędów w funkcjonowaniu (oprogramowania, bazy danych, sieci komputerowych) Odzyskiwania systemu po jego zawieszeniu lub upadku. 42
Eksploatacja systemu informatycznego 43 Przedsiębiorstwo i jego otoczenie wciąż ulegają zmianom, w związku z tym, system również ulega stopniowej dezaktualizacji. Do podstawowych czynników dezaktualizacji należą: Wewnątrzorganizacyjne transformacje, wynikające ze zmian strategii gospodarczej firmy Zmiany w otoczeniu organizacji gospodarczej, związane przede wszystkim ze zmianą popytu na produkowane wyroby lub usługi oraz ze wzmocnieniem roli konkurencji Zmiany w technologii informatycznej, które mogą znacznie podnieść sprawność i nowoczesność posiadanej infrastruktury sprzętowoprogramistycznej firmy. W powyższych przypadkach należy wprowadzić zmiany w użytkowanym systemie czyli przeprowadzić jego adaptację co jest równoznaczne z powtórzeniem cyklu życia systemu w odniesieniu do modułu lub modułów użytkowanego systemu.
Audyt informatyczny Podstawą do podjęcia decyzji związanych z wprowadzeniem zmian w systemie informatycznym bądź jego dezaktualizacji i jego wycofaniu z użycia może być tzw. audyt informatyczny czyli audyt funkcjonowania systemu. Audyt ten przeprowadzany jest przez wyspecjalizowaną firmę doradczą. Polega na zebraniu i ocenie informacji dotyczących: Odpowiedniego przeszkolenia kadry, Nowoczesności i adekwatności stosowanej metodologii i technologii Racjonalności wykorzystania zasobów kadrowych i komputerowych Poziomu satysfakcji użytkownika z eksploatowanego systemu Posiadanego i stosowanego infoplanu oraz pełnej dokumentacji Istnienia procedur udoskonalania i odzyskiwania systemu. 44
System idealny System idealny winien być : Niesprzeczny - zadania nie mogą się kłócić z warunkami organizacyjnymi przedsiębiorstwa, system musi się wpisywać w ideologie przedsiębiorstwa. Funkcjonalny - wygodny, łatwy w użytkowaniu, nawiązujący do realnych potrzeb Ekonomiczny - niezbyt drogi w momencie kiedy go tworzymy, jak i w późniejszej eksploatacji i modyfikacji Bezpieczny - gwarancja że dane nie zostaną utracone i przechwycone przez konkurencje 45
System idealny Prosty Odtwarzanie danych - w przypadku awarii, pożaru, ataku hakera będzie potrafił odtworzyć dane Zwarty - Integralność rozwiązań Testowany - możliwość weryfikacji poprawności pracy Spójny - integralność w wewnętrznej wymianie informacji Zrozumiały - użytkownicy muszą mieć świadomość że rozumieją pracę tego systemu i umieją się nim posługiwać. 46
Analizy opłacalności wdrożenia systemu Analiza opłacalności to zestawienie wszystkich prognozowanych kosztów i zysków wynikających z budowy i eksploatacji systemu informatycznego widziane w perspektywie kilku lat, dlatego jako naturalne wydaje się przyporządkowanie kosztów do kolejnych faz cyklu życia systemu (kolejny slajd). 47
Budowa systemu wynagrodzenia dla całego personelu związanego z projektem, koszty szkolenia zespołu wykonawców, czas pracy komputera i koszty narzędzi programistycznych, koszty zatrudnienia nowych pracowników, koszt stanowiska pracy i wyposażenia dla nowych pracowników, koszty wyjazdów do odległych użytkowników. Faza implementacji szkolenia użytkowników, konwersji bazy danych, instalacji sprzętu przez dostawcę, kontroli zgodności z przepisami, pracy równoległej, pracy zespołu budującego system. Koszty eksploatacyjne sprzętu i związanego z nim wyposażenia, oprogramowania, osobowe, konserwacji, lokalizacji. 48
Zyski płynące z opracowywanego systemu zyski mierzalne wzrost wydajności, spadek kosztów operacyjnych, zmniejszenie zatrudnienia pracowników produkcyjnych, zmniejszenie wydatków na sprzęt komputerowy, mniejsze koszty sprzedaży, zmniejszenie wydatków na płace w grupie pracowników nieprodukcyjnych, obniżka kosztów eksploatacji pomieszczeń. zyski niemierzalne lepsze wykorzystanie aktywów, lepsza kontrola stanu zasobów, poprawa planowania, wzrost elastyczności organizacji, spełnienie wymogów prawnych, wzrost satysfakcji z wykonywanej pracy, poprawa procesu podejmowania decyzji, wzrost satysfakcji klientów, lepszy image firmy. 49
Bibliografia [1] Adam Nowicki, Komputerowe wspomaganie biznesu (2006) [2] Karol Kukuła, Badania operacyjne w przykładach i zadaniach (2002) [3] Czesław Smutnicki, Algorytmy szeregowania (2002) [4] Ryszard Knosyla i Zespół, Komputerowe wspomaganie zarządzania przedsiębiorstwem Nowe metody i systemy (2007) [5] Zbigniew Klonowski, Systemy informatyczne zarządzania przedsiębiorstwem. Modele rozwoju i właściwości funkcjonalne (2004) [6] M. Fertsch, K. Grzybowska, A. Stachowiak, Logistyka i zarządzanie produkcją nowe wyzwania i odległe granice (2007) [7] S. Zieliński Inteligentne systemy w zarządzaniu. Teoria i praktyka (2000) [8] Adamczewski, Piotr. Zintegrowane systemy informatyczne w praktyce, Warszawa, PWN, 2005 [9] Szejko, Stanisław (Redakcja naukowa). Metody wytwarzania oprogramowania, Warszawa, PWN, 2004 [10] Lausen, Georgie; Vossen, Gottfried. Obiektowe bazy danych. Modele danych i języki, Warszawa, WNT, 2004 50
Bibliografia [11] Miłosz, Marek (Redakcja naukowa). Bezpieczeństwo informacji, Warszawa, PWN, 2005 [12] Dolińska, Małgorzata. Projektowanie systemów informacyjnych na przykładzie zarządzania marketingiem, Warszawa, Agencja Wydawnicza "Placet", 2003. [13] Cheesman, John; Daniels, John. Komponenty w UML. Warszawa, WNT 2004 [14] Szyjewski, Zdzisław. Zarządzanie projektami informatycznymi, metodyka tworzenia systemów informatycznych. Warszawa, Agencja Wydaw. Placet, 2001. (Biblioteka Biznesmena) [15] Leyland, Valerie. EDI Elektroniczna wymiana dokumentacji. Warszawa, WNT, 2003 [16] Orłowski, Cezary. Projektowanie hybrydowych systemów informatycznych do wspomagania zarządzania, Wydaw. Politech. Gdańskiej, 1999. [17] M.Jurczyk, R.Knosala - Terminowość i efektywność realizacji zleceń w systemach z wyróżnionym zasobem taktującym [18] Jacek Florek, Edward Klimasara - Uwarunkowania tworzenia zintegrowanych systemów informatycznych (2002) [19] Anna Sołtysik-Piorunkiewicz Rozwój metodyk budowy systemów informatycznych w organizacjach [20] Wrycza S.: Analiza i projektowanie systemów informatycznych zarządzania [21] Jacek Słowik MRP (Planowanie Zasobów Produkcyjnych) dla MSP (2005) 51
Dziękuję za uwagę.