WSPÓŁCZESNE NARZDZIA PROGRAMISTYCZNE NA USŁUGACH FOTOGRAMETRII I SIP

Artur Janowski Jakub Szulwic WSPÓŁCZESNE NARZDZIA PROGRAMISTYCZNE NA USŁUGACH FOTOGRAMETRII I SIP Streszczenie. Autorzy prezentuj własne dowiadczenia i wyniki bada prowadzone nad wykorzystaniem współczesnych narzdzi programistycznych do tworzenia aplikacji SIP (GIS). Referat jest efektem studiów badawczych prowadzonych przez autorów, zawierajc równoczenie odwołania do aktualnych realizacji informatycznych wdraanych przez autorów na potrzeby projektów geoinformatycznych. W referacie wystpuj odwołania do produktów geomatycznych zbudowanych na potrzeby zada naukowych, procesu dydaktycznego, ale take wykorzystanych w komercyjnych rozwizaniach wspomagajcych fotogrametri i SIP (komercjalizacja nauki). Tre wywodu obejmuje nie tylko połczenie moliwoci bada naukowych z rozwojem projektów komercyjnych, ale jest dowodem na moliwo budowania zaawansowanych i dedykowanych projektów na potrzeby fotogrametrii i systemów informacji przestrzennej bez odwoływania si do komercyjnych narzdzi GIS. W referacie jako cenne wskazane zostaj rozwizania informatyczne zachowujce funkcjonalno na wielu platformach sprztowo-systemowych (multiplatformowo). Znaczenie to zostaje podkrelone w obliczu powstajcej Ustawy o informatyzacji działalnoci niektórych podmiotów realizujcych zadania publiczne, oraz zmianie Ustawy Prawo Geodezyjne i Kartograficzne. 1. Wprowadzenie Koniec wieku XX i pocztek XXI to okres szczególnie dynamicznego rozwoju dyscyplin naukowych opierajcych swoje istnienie na osigniciach ogólnie pojtej informatyki. Do takich dziedzin wiedzy bez wtpienia nale równie Systemy Informacji Przestrzennej (SIP), które dziki licznym analizom i weryfikacjom znajduj si dzi wród najszybciej rozwijajcych si dziedzin działalnoci człowieka zwikszajc stale sw popularno oraz rzesz odbiorców i uytkowników. Jednak nawet SIP nie s w stanie zdetronizowa technologii teleinformatycznych, które ju od kilkunastu lat zajmuj niepodzielnie zaszczytne pierwsze miejsce w rankingu myli technicznych. Z tego te wzgldu tylko w połczeniu z najnowsz technologi teleinformatyczn mon dopatrywa si dalszego rozwoju SIP, rozwoju o stopniu intensywnoci podobnym do obserwowanego w ostatnich latach XX wieku. Trudno jednak prognozowa dalszy rozwój, nie analizujc historii materii i praw, jakie w niej obowizywały i decydowały o postpie. W przypadku SIP poza rodkami technicznymi (sprzt komputerowy i teleinformatyczny) popularno była zawsze uzaleniona od wielu innych czynników (Rys. 1), wród których na wymienienie zasługuj: oprogramowanie podstawowe (systemy operacyjne) i specjalistyczne (jzyki programowania), postp technologii geoinformacyjnej, rozszerzenie liczby uytkowników i ich potrzeb,

rozwój komputerów i urzdze mobilnych, wprowadzanie nowych technologii sieciowych, zmiany obowizujcego prawa. Rysunek 1. Czynniki wypływajce na rozwój SIP. Analizy oprogramowania bazowego SIP dostpne w wielu opracowaniach dowodz, e wikszo współczesnych SIP róni si od swych prekursorów przede wszystkim liczb zaimplementowanych funkcji (jako mutacji i makr ich wczeniejszych wersji) oraz moliwoci obsługi danych zapisanych w rónych formatach. Takie zabiegi twórców oprogramowania maj czyni je bardziej uniwersalnym. Czy tego potrzebuje współczesnych uytkownik, który zmuszony do zakupu oprogramowania o podwyszonej cenie (ze zwikszon liczb funkcji), wykorzystuje je w niewielkiej czci odpowiadajcej jego wskiej i wyspecjalizowanej dziedzinie? Dlatego zestawienie ceny współczesnego oprogramowania i jego rzeczywistego wykorzystania wydaje si wysoce niekorzystne dla uytkownika. W technologii geoinformacyjnej coraz powaniejsz rol zaczynaj odgrywa uytkownicy okrelani mianem uytkowników masowych [Gajderowicz I., 2000]. Jednak przy jednostanowiskowych rozwizaniach SIP liczba ich jest z góry ograniczona. Jednym ze sposobów na szersze otwarcie si SIP jest docenienie i wykorzystanie potencjału, jaki niesie ze sob Internet, a z nim jego uytkownicy czyli internauci współczeni uytkownicy masowi. Konsekwencj zwikszajcej si roli internauty, a take cigłego rozwoju sieci komputerowych, stanie si wyodrbnienie silnej gałzi SIP tzw. WWW-SIP. Przyczynkiem prawnym do rozwoju WWW-SIP moe sta si take nowa Ustawa o zmianie ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz ustawy o ksigach wieczystych i hipotece, która definiuje Krajowy system informacji geograficznej. Stanowi go bd dane zawarte w katastrze nieruchomoci, katastrze obiektów uzbrojenia terenu, mapach topograficznych i inne dane zawarte w pastwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym. Zbiory informacji przestrzennych, niezbdnych do realizacji zada własnych bd te mogły tworzy organy administracji publicznej, a chocia nie s to materiały stricte geodezyjno-kartograficzne, to jednak mog skutecznie wzbogaci funkcjonalno WWW-SIP. Projektodawcy dopuszczaj bowiem rozpowszechnianie danych Krajowego systemu informacji geograficznej w Internecie tak w celu przegldania, jak i w zakresie pełnej funkcjonalnoci aczkolwiek za zezwoleniem odpowiednich władz.

Wpływ na rozwój metod i projektów udostpniajcych informacj przestrzenn uytkownikom masowym bd te miały aktualne uwarunkowania gospodarcze. W chwili obecnej dobiegaj koca due projekty informatyczne prowadzone przez najwiksze polskie podmioty brany teleinformatycznej. Nie bez wpływu na rozwój SIP w Internecie pozostanie rzesza informatyków wykształcona i skupiona w zespołach zaangaowanych dotychczas w takie projekty jak informatyzacja ZUS, tworzenie centralnych baz danych administracji (np. rejestr usług medycznych, rejestr pojazdów) czy informatyzacja najwikszych banków. W tej chwili priorytetem staje si elektroniczna administracja i internetowa platforma rozlicze podatkowych, w które łatwo wkomponowa geodezj i kartografi, a w nich przede wszystkim kataster jako jeden z głównych składników SIP. Fakty te równie znajduj odwołanie w deniu przepisania geodezji z resortu infrastruktury do resortu administracji. Dostrzeenie przez władze pastwa zasadniczej odpowiedzialnoci słub i wykonawców geodezyjnych za jako materiałów wspierajcych system fiskalny Rzeczypospolitej daje szans nie tylko na ponowne zauwaenie administracyjnej roli geodezji, ale włanie przede wszystkim pozwala myle pozytywnie o przyszłoci SIP w Polsce. Fakt rozwoju SIP a przede wszystkim WWW-SIP nie budzi współczenie obaw. Mona zastanawia si nad kierunkiem rozwoju SIP oraz nad doborem optymalnych narzdzi programistycznych do tworzenia aplikacji dla uytkownika SIP. W sukurs mylom przychodzi z jednej strony wielowtkowy rozwój sprztu mogcego stanowi baz i nonik dla informacji oraz aplikacji SIP, a z drugiej uwarunkowania prawne przewidywane do wprowadzenia w najbliszym czasie. Współczesny sprzt, ogólnie nazwany komputerami, obejmuje nie tylko tradycyjne komputery klasy PC i serwery, ale take laptopy i urzdzenia mobilne, wród których po stronie uytkownika masowego znajd si telefony komórkowe i palmphony, czy te urzdzenia typu Palm i PocetPC. Sprzt ten korzysta z szerokiego wachlarza teleinformatycznych transmisji danych gromadzonych i udostpnianych w SIP przez łcza stałe (dostp komutowany, kanały dzierawione) i radiowe (GSM, GPRS, EDGE, UMTS itp.), odwołujc si zasadniczo do internetowych protokołów przesyłania danych (TCP/IP). Tak dua rónorodno wymaga stosowania interplatformowych rozwiza wspartych na stabilnych współczesnych narzdziach programistycznych. Take uwarunkowania prawne wydaj si dawa nadziej na budowanie rozwiza funkcjonujcych na wielu platformach systemowo-sprztowych. Ministerstwo Informatyzacji i Nauki od dłuszego czasu przygotowuje projekt Ustawy o informatyzacji działalnoci niektórych podmiotów realizujcych zadania publiczne. Wród zada publicznych znajduje si Krajowy system informacji geograficznej. Twórcy Planu Informatyzacji Pastwa oraz projektów informatycznych o publicznym zastosowaniu zgodnie z projektem Ustawy o informatyzacji bd musieli mie na uwadze konieczno zapewnienia spójnoci działania systemów teleinformatycznych uywanych do realizacji zada publicznych oraz pewno sprawnej i bezpiecznej wymiany informacji. Wprowadzenie Ustawy o informatyzacji jest zwizane z inicjatyw e-europa 2005 Społeczestwo Informacyjne dla Wszystkich, w której elektroniczna administracja (e-government) take w dziedzinie geodezji odgrywa istotn rol. Projekt e-europa zakłada, e organy władzy publicznej powinny zapewni powszechny dostp on-line do informacji publicznych oraz umoliwi obywatelom i innym zainteresowanym podmiotom załatwianie swoich spraw z zakresu administracji publicznej w sposób interaktywny, za porednictwem systemów teleinformatycznych. Autorzy projektu Ustawy o informatyzacji szacuj, e koszt

dostosowania rejestrów publicznych do minimalnych wymaga okrelonych w Ustawie oscylował bdzie przy kwocie 500 milionów złotych, a wiec jest to kolejna szansa na wsparcie WWW-SIP. Wszystkie te przytoczone fakty s tylko fragmentarycznym przegldem powodów, jakie mog oddziaływa na rozwój SIP/WWW-SIP. Jednak ju przy tym tak ogólnym okreleniu aktualnego rodowiska dla funkcjonowania SIP dobór narzdzi informatycznych pozostaje priorytetowym zadaniem do tworzenia nowoczesnych SIP. 2. Załoenia i analizy Wczeniej zostało ju podkrelone, e projektujc SIP/WWW-SIP mona utosami uytkownika masowego z uytkownikiem Internetu. Odwołanie takie umoliwia wykorzystanie procedur przydatnych dla budowania aplikacji internetowych, a jednoczenie nie powoduje ograniczenia analizy potrzeb i wymaga uytkownika. Proces projektowy przeprowadzony na potrzeby tworzenia autorskich aplikacji WWW- SIP moe zosta ujty w ogólnym zestawieniu kroków postpowania: 1. analiza współczesnych zastosowa Internetu w technologii geoinformacyjnej 2. charakterystyka współczesnych odbiorców technologii geoinformacyjnej ze szczególnym uwzgldnieniem rosncej roli uytkownika masowego: klasyfikacja uytkowników, funkcja jakiej system ma słuy, 3. koncepcje sieciowej (lokalnej LAN i rozległej WAN) wymiany danych SIP: standardy przegldarek internetowych, oprogramowanie niezalene, technologia klient-serwer, 4. analiza istniejcych problemów sieciowej wymiany danych: metadane, optymalizacja transferu (szybko i wielofunkcyjno), bezpieczestwo i autoryzacja dostpu do danych, znaczna polaryzacja kompatybilnoci sprztowoprogramowej, wysokie ceny profesjonalnych i zaawansowanych technologii udostpniania danych, 5. opracowanie wykazu doboru optymalnych technologii dla okrelonych zada sporód dopuszczanych przez standard HTML, 6. okrelenie czynników decydujcych o podjciu decyzji dotyczcych doboru narzdzi przy konstruowaniu aplikacji specjalistycznych typu SIP ukierunkowanych na uytkownika masowego, ze szczególnym uwzgldnieniem: bezpieczestwa danych, masowego dostpu do danych, moliwoci natychmiastowej aktualizacji danych, uniezalenieniem działania od platformy sprztowej i systemowej odbiorcy, niskiej ceny stworzenia systemu i jego eksploatacji. W efekcie prowadzonych bada autorzy zwracaj uwag, i szczególn zainteresowanie i miejsce w tej publikacji naley powici dwóm zagadnieniom.

Pierwsze z nich to technologia klient-serwer (rozszerzana do technologii trójwarstwowej). Pozwala ona na najskuteczniejsz realizacj projektów internetowych wspierajcych si na układzie głównego serwera aplikacji i danych oraz odwołujcego si do niego oprogramowania klienckiego. Druga to technologia programowania w jzyku Java, który daje due moliwoci budowania aplikacji interplatformowych, niezalenych od sprztu komputerowego i systemu operacyjnego. 3. Model klient-serwer sieciowej wymiany danych. Technologi klient mona traktowa w oparciu o dwa konteksty: ujcie aplikacyjne (programowym), ujcie sprztowe. W ujciu programowym: klient i serwer s umownymi nazwami typów programów komputerowych. Klient z reguły nie posiada pewnych danych lub metod (funkcji) do ich przetwarzania. Dlatego łczy si z innymi programami w celu pozyskania niezbdnych informacji. Tymi programami, które oferuj klientom posiadany przez siebie dostp do danych i usług s aplikacje noszce nazw serwerów. Zarówno programy klienta jak i serwera mog, ale nie musz, znajdowa si w obrbie zasobów tej samej maszyny, nie stanowi to bowiem o istocie całej koncepcji klient-serwer w ujciu programowym. Natur rozwizania klient-serwer jest przede wszystkim rozdzielenie na poszczególne aplikacje systemu metod oraz dostpu do danych. Taka nomenklatura uywana jest równie w ujciu sprztowym, gdzie klient to maszyna łczca si poprzez sie z odległa maszyn serwera. W tym miejscu przy odnoszeniu si do SIP analizie podlega winien model klient-serwer w rozumieniu software owym, dodatkowo osadzonym w realiach rodowiska internetowego lub intranetowego wspieranego transmisj opart na protokole TCP/IP. Zasada działania takiego systemu zaley od wymiany informacji midzy dwoma rodzajami komponentów układu. Mona równie wyróni dwa rodzaje informacji otrzymywanych przez klienta: informacje zainicjowane zapytaniem lub daniem klienta skierowanym do serwera, który po przetworzeniu danych wysyła odpowied; informacje wysłane do klienta bez jego wyranego dania, bdce wynikiem analiz realizowanych w zasobach serwera, ale zainicjowanych przez inne ni dany klient czynniki np. uaktualnienie widoku bazy danych po transakcji wykonanej przez innego klienta. Ten prosty i skuteczny model został sprawdzony i doceniony przede wszystkim w wielu aplikacjach dostpnych za porednictwem Internetu (serwery WWW, wyszukiwarki internetowe, systemy poczty elektronicznej). Jednak z prostoty jego załoe nie wynika wcale prostota projektowania i póniejszej implementacji. Poza wdroeniem szczegółów połczeniowych projektant powinien zdecydowa o rozkładzie funkcji i danych oraz lokalizacji stanu tj. czy serwer ma by serwerem z tzw. stanem (serwer zapamitujcy i utrzymujcy etapy wykonywany procesów i operacji skorelowanych z danym klientem) czy bez stanu (informacje o postpie i wykonanych pracach przechowywane s na kliencie). Decyzja o lokalizacji stanu zaley od:

obcienia, przepustowoci i niezawodnoci sieci od jakoci sieci zaley ilo moliwej do przesłania informacji na drodze klient-serwer (jeli jest ona wysoka, dane mog by składowane na kliencie, odciajc zasoby serwera); iloci klientów przechowywanie informacji o duej iloci połcze z klientami moe negatywnie wpłyn na moc obliczeniowo-dostpow do serwera; stosunek mocy obliczeniowych serwera i klientów naley szuka nawet rozwiza porednich, aby cało systemu prezentowała optymaln funkcjonalno; bezpieczestwo danych jeli dane, na których dokonywane s operacje wymagaj szczególnej ochrony, jedynym rozwizaniem jest zastosowanie serwera nie tylko ze stanem, ale z wszelkimi funkcjami przetwarzania danych. Od podobnych czynników zaley równie czy projektowany system bdzie systemem tzw. cienkiego klienta, czy raczej dwóch bliskich równowadze aplikacji. Klient-serwer z cienkim klientem jest rozwizaniem wysoce podanym, ze wzgldu na: zminimalizowane wymaga sprztowych, uproszczon administracj systemu wszelkie innowacje wprowadzane s z reguły tylko na serwerze, a uaktualnienia aplikacji klienckich wymaga pobrania (czasem równie i zainstalowanie) niewielkiej iloci kodu, bezpieczestwo dane podlegajce ochronie znajduj si w jednym konkretnym miejscu, której łatwiej otacza opiek ni zdecentralizowany system komputerowy, łatwiej te dokonywa konserwacji systemu bazodanowego i ewentualnej jego naprawy. Oczywist wad systemu z cienkim klientem jest due obcienie serwera oraz przy znacznym ograniczeniu wielkoci kodu klienta równie zuboenie jego interfejsu i moliwoci funkcjonalnych. Odchudzanie klientów wymaga jednak rozwagi i głbokiego zastanowienia. Przesada doprowadza bowiem czsto do sytuacji odwrotnej od zamierze: klient nie jest w stanie wykona wszystkich postawionych im wymaga, w efekcie czego projektuje si kolejne dodatkowe aplikacje dedykowane funkcjom do tej pory nieobecnym, a wymaganym w systemie. Konsekwencj tego system obsługuje szereg cienkich aplikacji klienckich zlokalizowanych na tej samej maszynie, w miejscu normalnego tj. nieodchudzonego klienta, absorbujcych wiksze zasoby czasowe i sprztowe, a take trudniejsze w eksploatacji [Janowski A., 2003]. Najpopularniejszym modelem komunikacji w Internecie to model typu jeden do jednego (peer-to-peer). Protokół TCP/IP oferuje takie włanie połczenie midzy dwoma hostami. Programy warstwy zastosowa wykorzystuj tu koncepcj gniazd. Programy te s czci aplikacji rozproszonej. Aplikacja taka składa si z modułów (programów, procesów) rozmieszczonych na rónych komputerach, które współpracuj ze sob komunikujc si przez sie. Problemy z nawizaniem takiego połczenia łatwo rozstrzygn, gdy jako model aplikacji rozproszonej przyjmujemy włanie model klientserwer [Szulwic J., 2003].

4. Technologie informatyczne. Jednym z funkcjonalnych rozwiza modelu klient-serwer jest koncepcja klienta sieciowego SIP wspartego na przegldarce internetowej. Moe by zrealizowana w oparciu o kilka z powszechnie współczenie uywanych technologii (rys. 2.; schemat zawiera równie technologie nie bazujce na przegldarkach internetowych, poniewa mog one odwoływa si jednakowo do tych samych zasobów i procesów serwera co przegldarki WWW, zastpujc je w przypadku rozwiza dedykowanych) uznanych przez autorów za godne uwagi przede wszystkim ze wzgldu na oferowan wysok niezaleno platformow (std pominita technologia ActiveX). APLIKACJA JAVA APLIKACJA nie-java JAVA APPLET HTLM JavaScript SIE KOMPUTEROWA SERWER APLIKACJI SERWER WWW SERVLETY JSP ASP PHP BAZA DANYCH CGI Rysunek 2. Współczesne technologie informatyczne w technologii klient-serwer Uycie kadej z nich ma swoje zalety jak i ograniczenia, std ich zastosowanie uzalenione jest od celów stawianych przez projektantów systemów. Zgodnie z rys 2. wykonanie jakichkolwiek operacji na danych w całym systemie moe by wykonane tylko na serwerze lub na komputerze klienta (w przegldarce internetowej). Std technologie webowe mona podzieli (ze wzgldu na miejsce dokonywanych operacji) na technologie klienta i serwera. 5. Technologia interplatformowa Java. Autorzy, konstruujc własne aplikacje, wiele czasu powiecili jzykowi Java. W przykładach prezentowanych w dalszej czci artykułu nie zawsze narzdzie programistyczne wspierało si na Java, jednak projektujc SIP dla uytkownika masowego nie mona pomin rozwaa zwizanych włanie z Java. Zainteresowanie to jest uzasadnione szczególnie z powodu moliwoci wykorzystywania aplikacji tego jzyka po stronie serwera (np. serwlety), oraz klienta w rónych konfiguracjach sprztowych (aplety, midlety, aplikacje).

Java, pomimo i wywodzi si wprost z jzyków C/C++, róni si jednak od nich zasadniczo w materii wykonywania kodów programistycznych. Program pisany w jzykach C i C++ jest kompilowany do formy binarnej, która nadaje si do wykonania w okrelonym rodowisku systemowo-sprztowym. Kod ródłowy programu napisanego w Java (zawarty w pliku z rozszerzeniem.java) kompilowany jest do formatu poredniego zwanego kodem bajtowym - bytecode (zawarty w pliku z rozszerzeniem.class), stanowicym podstaw wykonania programu przez interpreter maszyny wirtualnej Java JVM (Java Virtual Machine). Kod bajtowy moe by take tłumaczony bezporednio na instrukcje jzyka maszynowego odpowiedniego procesora przez program JIT (Just-In- Time Compiler). Java pozwala na jednokrotne napisanie, optymalizacj programu i uruchamianie w rónych rodowiskach systemowo-sprztowych wyposaonych jednorazowo w odpowiedni JVM. Bytecode podlega weryfikacji przez weryfikator kodu bajtowego bezporednio przed przekazaniem do wykonania na JVM. Zapewnia to wiarygodno i podnosi bezpieczestwo programów. kod ródłowy Java moduł sprawdzajcy i weryfikujcy kod kompilator Java sie komputerowa LAN/WAN Internet JVM JIT kod bajtowy Java system operacyjny sprzt komputerowy Rysunek 3. Schemat funkcjonowania technologii Java. Aplikacje pisane w Java mog pracowa tylko na platformie JAVA, ale w odmiennych rodowiskach systemów operacyjnych. Składaj si na ni dwa podstawowe elementy: JVM i interfejs programowania Java API. Interpretacja kodu właciwa dla danego systemu operacyjnego (konwersja w locie bytecode do kodu wykonywalnego) wymaga odpowiednich bibliotek. Biblioteki klas, metod, pól, itp. (zalene i niezalene od sprztu) znajduj si w postaci skompilowanej w Java API. JVM oraz Java API tworz platform Javy zwane rodowiskiem uruchomieniowym aplikacji JRE (Java Runtime Engine). 6. Przykłady realizacji i wdroe. Wród realizacji autorskich mona przywoła przykłady aplikacji takie jak agroturystyczna wyszukiwarka internetowa i technologia identyfikacji obiektów na rastrze. Były one przedmiotem oddzielnych publikacji [Janowski A., Szulwic J., 2000, 2004] i stanowiły wydzielone, zamknite w sobie rozwizanie, które tu z przyczyn skromnoci miejsca nie bdzie przytoczone. Wspomnie jednak naley, e rozwizania te wykorzystywały jzyk Java wsparty aplikacjami serwera dedykowanymi dla Windows 2000 Server.

Innym przykładem rozwizania z dziedziny SIP jest technologia i program opracowane na potrzeby realizacji koncepcji system APWN (Analiza i Prognozowanie Wartoci Nieruchomoci; grant KBN). Rysunek 4. System APWN: okno stanu serwera. Rysunek 5. System APWN: wybór nieruchomoci filtrem opisowym. APWN to system przeznaczony przede wszystkim dla uytkowników zwizanych z rynkiem nieruchomoci, niekoniecznie majcych dowiadczenia w posługiwaniu si najnowsz technologi. Osnow dla bazy graficznej w APWN jest raster, wzgldem którego w procesie digitalizacji ustalane jest połoenie poszczególnych nieruchomoci tj. współrzdnych X, Y przypisanych im centroidów (Rys. 5.). Internauta uzyskuje dostp do danych gromadzonych i udostpnianych przez system APWN przy uyciu graficznej przegldarki internetowej z implementacj obsługi apletów Java, która stanowi w przypadku APWN jedyny dostpny interfejs. Jednak, aby mógł zamawia i filtrowa dane w sposób interaktywny, na serwerze (komputerze) zawierajcym APWN musi funkcjonowa odpowiednia aplikacja zapewniajca stały kontakt z apletem Java znajdujcym si na wywietlanej przez klienta stronie WWW. Aplikacja ta pełni rol serwera w technologii klient-serwer i całkowicie koordynuje przepływ danych do systemu APWN (tzn. przepływ definicji zapyta stawianych przez uytkownika jak i odpowiedzi udzielanych przez system). System posiada równie moliwo łcznego uycia definicji przestrzennej (poligon), oraz filtra opisowego, którego efektem jest odnalezienie w obszarze zdefininiowanego poligonu

obiektów spełniajcych kryteria ustalone przez uytkownika. Moliwe jest równie uzyskanie szczegółowych informacji z bazy opisowej na temat wybranych nieruchomoci wizualizowanych za pomoc niebieskich centroidów. Rysunek 6. System APWN: wybór nieruchomoci filtrem graficznym. Ogólnie system APWN, opierajcy sw budow i działanie na technologii klient-serwer i osadzony w Internecie, pozwala na dokonywanie w łatwy sposób analiz rynku nieruchomoci dla szerokiej rzeszy uytkowników, nie wymagajc przy tym przygotowania informatycznego oraz specjalistycznego sprztu. Kolejna przykładowa aplikacja to System TMW (Systemem Tworzenia Map Wartoci; grant KBN) na potrzeby gospodarki nieruchomociami (Rys. 7. i 8.). Rysunek 7. Prezentacja informacji o wybranym osiedlu. Rysunek 8. Przykład prezentacji wizualnej dla osiedli Olsztyna: moda i presti osiedla ocenione jako najlepsze.

Przykład obejmuje miasto Olsztyn i został zrealizowany na podkładzie numerycznej mapy katastralnej. Projekt funkcjonuje jako rozwizanie sieciowe (internetowe) w oparciu o technologi geoinfomacyjn i znajduje zastosowanie przede wszystkim w gospodarce odwołujc si do rzeczywistych wartoci. Nastpna przytoczona aplikacja SIP mobilny (MobileGIS) wykorzystuje technologi midletów Java w połczeniu z moliwociami stosukowo taniej transmisji danych GPRS. Schemat działania (Rys. 7.24) wykorzystuje przedstawione ju modele komunikacji, w których miejsce klienta zajł midlet. 4(#2#).5%# %#&+/ (,! "#$%#&'(%#)* +,!&+-#$.$$ /0(120 $. &#3.!$ Rysunek 9. Schemat funkcjonalny aplikacji SIP mobilny. Midlet nie jest rozwizaniem przeznaczonym wyłcznie dla telefonów komórkowych, ale szczególnie ze wzgldu na jego moliwo połczenia z sieci takie rozwizanie jest najatrakcyjniejsze. Nie musi bowiem zawiera wszystkich danych (wielko midletu jest ograniczona pamici urzdzenia), moe je w zalenoci od potrzeb pobiera z sieci. GPRS / HSCSD Rysunek 10. Wykorzystania telefonu komórkowego do komunikacji w SIP. Prezentowany przykład (Rys. 10.) pozwala na pobieranie interaktywnej mapy woj. warmisko-mazurskiego. Midlet oferuje moliwo zmiany skali prezentowanych informacji oraz poruszenie si po rastrze. Mapa generowana jest dynamicznie, na danie midletu, przez serwlet znajdujcy si na odległym serwerze internetowym. Ze wzgldu

na to, e mapa jest rastrem monochromatycznym przedstawiajcym obszar o powierzchni dziewi razy wikszym ni wielko wywietlacza aparatu telefonicznego, wielko bajtowa danych wymaganych do pobrania z sieci jest znikoma i pozwala na kilkukrotn zmian wizualizacji w ramach jednego transferowanego płatnego pakietu GPRS. Wikszo telefonów komórkowych posiada take moliwo pobierania i ogldania dokumentów zgodnych ze standardem WAP. Mog równie one prezentowa obrazy rastrowe, jednak s to dokumenty statyczne, midlety natomiast pozwalaj na interakcyjne wpływanie na prezentowane treci, mogc ograniczy przy tym do minimum płatn wymian danych z serwerem. Nowe generacje telefonów komórkowych, tzw. komunikatory (np. Nokia 9210i) oraz palmtopy (np. A716) nie ograniczaj moliwoci uytkowych do mildetów; uruchamianie pełnych aplikacji i baz danych stworzonych w Java nie stanowi problemu w przypadku komunikatorów. 7. Podsumowanie Wród technik i metod badawczych najskuteczniejszym okazało si zastosowanie dowiadcze w wyniku których najwysz not pozyskała technologia Java ujta w rozwizaniach sieciowych ze szczególnym skłonieniem si w stron Internetu jako medium najdokładniej uosabiajcej potrzeby uytkownika masowego. Internet stanowi dla autora doskonałe rodowisko badawcze dla osadzenia w nim badanego modelu, bdc dostpn, przewidywaln, reprezentatywn i opisan przestrzeni komunikacyjn. Wykorzystujc zdobyte dowiadczenie i przeprowadzone badania słusznym stwierdzeniem wydaje si, i wyczerpaniu uległy moliwoci dalszego rozwoju SIP w oparciu o rozwizania jednostanowiskowe z uwzgldnieniem ich propagacji wród uytkownika masowego. Istnieje konieczno unifikowania tworzonych systemów celem ich wykorzystania na dowolnej istotnej we współczesnym wiecie platformie systemowej, a specyfikacja i technologia Java wydaje si w chwili obecnej najtrafniejszym wyborem. Wanym zagadnieniem w tworzeniu aplikacji SIP dla uytkownika masowego jest upraszczania funkcjonalnoci interfejsów kocowych, ich ergonomizacji w celu zwikszania zainteresowania nimi i udostpnienia ich szerszemu gronu odbiorców Problematyka artykułu moe stanowi istotny element w dziedzinie bada nad rozwojem SIP dla potrzeb uytkownika masowego, tym bardziej, e badania wykonane w jej ramach wsparte s na licznych dowiadczeniach i nowoczesnych rozwizaniach teleinformatycznych a przede wszystkim zostały wdroone, spotykajc si z zainteresowaniem odbiorcy komercyjnego, stały si osnow projektów badawczych i rozpraw doktorskich. Literatura 1. Gajderowicz I., Janowski A., arnowski A., 2000, Tendencje i problemy rozwoju SIP oraz WWW-SIP, Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, Vol. 10, Kraków 2. Janowski A., 2003, Dobór optymalnych narzdzi informatycznych przy konstruowaniu aplikacji SIP przeznaczonych dla odbiorcy masowego, UWM Olsztyn, rozprawa doktorska.

3. Janowski A., Szulwic J., 2000, Interaktywna akwizycja opracowa fotogrametrycznych, Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, Vol. 10, Kraków. 4. Janowski A., Szulwic J., 2004, Koncepcja analizy geoinformacyjnej obrazów rastrowych w rozwizaniach fotogrametrycznych, GEODEZJA jej nauczanie i wykorzystanie w gospodarce, ISBN 83-909379-7-2, str. 107-115. 5. Szulwic J., 2003, Koncepcja technologii przetwarzania i analizy geoinformacyjnej zdj fotogrametrycznych w rozwizaniach internetowych, UWM Olsztyn, rozprawa doktorska.