Projekty Flagowe w Obszarze Priorytetowym Biogeny (Nutri) Strategii UE dla Regionu Morza Bałtyckiego Anna Sosnowska Główny Inspektorat Ochrony Środowiska 18.03.2014
Eutrofizacja główny problem Morza Bałtyckiego Eutrofizacja przeżyźnienie i jego niekorzystne skutki dla środowiska. Jest to szereg wzajemnie sprzężonych procesów, które w różnych akwenach zależą od różnych czynników. Główna przyczyna: dopływ biogenów (związków zawierających N i P) Skutki: nadmierny rozwój fitoplanktonu i makroglonów, intensywne zakwity, zmętnienie wody, wymieranie organizmów morskich, obniżenie walorów rekreacyjnych akwenu.
Antropogeniczne źródła biogenów: Spływ wody z gospodarstw rolnych Niewłaściwie oczyszczane ścieki Emisja gazów pochodzących z ruchu drogowego i morskiego oraz z procesów spalania
Obszar Priorytetowy Biogeny (PA Nutri) pn. Ograniczenie zrzutów substancji biogennych do morza do poziomów akceptowalnych (1) Głównym celem OP Biogeny jest osiągnięcie dobrego stanu środowiska morskiego (cel SUERMB: Save the Sea), włączając w to optymalny poziom biogenów. Koordynatorzy: Finlandia (Ministerstwo Środowiska) i Polska (Główny Inspektorat Ochrony Środowiska) Komitet Sterujący (od 2012 r.) 4 projekty flagowe w ramach obszaru Strona internetowa: http://groupspaces.com/eusbsr-nutrient-inputs/ Kontakt: a.sosnowska@gios.gov.pl, j.charytonowicz@gios.gov.pl więcej kontaktów: http://www.gios.gov.pl/artykuly/1022/kontakty-pa-nutri
Obszar Priorytetowy Biogeny (2) działania Działania w ramach OP Biogeny: 1. Poprawa oczyszczania ścieków. 2. Bardziej efektywne zarządzanie biogenami. 3. Poprawa międzysektorowego, politycznego dialogu. 4. Poszukiwanie korzystnych finansowo mechanizmów redukcji biogenów. 5. Współpraca z państwami spoza Unii Europejskiej. 6. Poprawa metod gromadzenia danych dotyczących obciążenia biogenami.
Projekty Flagowe (FP) Strategia UE RMB realizowana jest poprzez działania podejmowane w ramach konkretnych projektów flagowych. Mogą być to np. Działania w celu wypracowania kluczowych rozwiązań, nowych technologii, metod realizacji zadań, nowych form współpracy. Projekty mogą dotyczyć również kluczowych inwestycji o znaczeniu regionalnym. Projekty mogą być pojedyncze lub zgrupowane w klaster w ramach wspólnej dziedziny. Zyski ze statusu projektu flagowego: Nowe kontakty, tworzenie sieci partnerstwa i współpracy w regionie. Nowe możliwości promocji projektu. Informacje od PACs o ważnych inicjatywach i wydarzeniach w regionie. Wsparcie PACs przy poszukiwani finansowania.
Kryteria wyboru projektów flagowych w OP Biogeny Wypełnianie kryteriów ogólnych dla FP określonych w Planie Działania (AP) SUERMB. Realizowanie przynajmniej 1 z działań OP Biogeny. Osiągnięcie konkretnych rezultatów w redukcji ilości biogenów trafiających do Morza Bałtyckiego. Brak pokrywania się z istniejącymi FP. Współpraca w ramach projektu bądź jego efekty powinny dotyczyć przynajmniej 3 krajów z RMB w tym przynajmniej 2 z EU. Realistyczny i ograniczony czas realizacji projektu. Jasny, konkretny plan finansowania i plan realizacji projektu. Utworzenie sieci partnerów z wyznaczonym liderem projektu. Wypracowanie konkretnych praktycznych rezultatów, które będą dostępne publicznie. Brak negatywnego wpływu na SUERMB.
Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (1) Stopniowe zaprzestanie użycia fosforanów w detergentach (Phasing out of the use of phosphates in detergents) Partner wiodący: Szwedzka Agencja Chemikaliów. Zakończony: w 2011 r. Efekt projektu: Projekt wspierał państwa regionu Morza Bałtyckiego we wdrażaniu Zalecenia HELCOM 28E/7 (dot. ograniczenia ilości fosforanów stosowanych w proszkach do prania i środkach czyszczących do zmywarek) poprzez opracowanie materiału informacyjnego nt. stosowania fosforanów w detergentach. Przeznaczony głównie dla decydentów politycznych, dostępny w Internecie i wersji papierowej. Finansowanie: Szwedzka Agencja Chemikaliów.
Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (2) Baltic Deal - Wdrażanie najlepszych praktyk rolniczych (Putting best agricultural practices into work the Baltic Deal) Partner wiodący: Federacja Szwedzkich Rolników i Łotewskie Centrum Doradztwa i Szkoleń dla Obszarów Wiejskich Zakończony: w 2013 r. Efekt projektu: Projekt skupiał rolników oraz organizacje doradztwa rolniczego w celu podniesienia ich kompetencji dotyczących praktyk i działań rolnośrodowiskowych. Promował użycie uzasadnionych ekonomicznie środków ograniczających utratę biogenów z rolnictwa, przy zachowaniu konkurencyjności gospodarstw. Polskim partnerem projektu było Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu (CDR). Dzięki międzynarodowej współpracy w ramach projektu obecnie funkcjonuje 117 pokazowych gospodarstw rolnych służących dalszej edukacji rolników z regionu Morza Bałtyckiego, w tym 48 w Polsce. Odbyło się ponad 90 wizyt studyjnych i warsztatów w gospodarstwach demonstracyjnych z udziałem ponad 2000 osób. Finansowanie: BSR Programme 2007-13/ NIB/ NEFCO, ok. 4mln eur.
Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (3) Ocena regionalnego poziomu zanieczyszczeń biogenami i wskazanie projektów priorytetowych mających na celu ograniczenie ilości biogenów spływających z Białorusi do Morza Bałtyckiego (Assessment of regional nutrient pollution load and identification of priority projects to reduce nutrient inputs from Belarus to the Baltic Sea.) Partner wiodący: NEFCO (Nordic Environment Finance Cooperation) Zakończony: w 2013 r. Efekt projektu: Projekt opracował plan działania dotyczący podstawowych inwestycji i działań mających na celu redukcję i kontrolę ilości biogenów spływających z Białorusi do Bałtyku. Plan działania skierowany jest do decydentów politycznych i wskazuje potrzeby dokonania konkretnych inwestycji w oczyszczalniach ścieków w 10 miastach oraz na farmach białoruskich. Finansowanie: BSAP support (NIB/NEFCO), ok. 243 870 eur.
Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (4) PRESTO Projekt na rzecz zmniejszenia eutrofizacji Morza Bałtyckiego dzisiaj (Project on Reduction of the Eutrophication of the Baltic Sea Today) Partner wiodący: Związek Miast Bałtyckich (UBC) Zakończony: w lutym 2014 r. Efekt projektu: Projekt przeprowadził 5 badań technicznych i planów inwestycyjnych mających na celu osiągnięcie finansowo korzystnych redukcji zrzutów biogenów z miast białoruskich do Bałtyku. Poczyniono również niewielkie inwestycje w sprzęt laboratoryjny. Zorganizowano treningi i warsztaty dla operatorów oczyszczalni ścieków, inżynierów oraz przedstawicieli akademickich. Wyniki warsztatów zostały wprowadzone również do programu białoruskich uczelni. Finansowanie: ERDF (European Regional Development Fund)/ ENPI (European Neighbourhood and Partnership Instrument), ok. 4,5 mln eur.
Potencjalne Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (1) List informacyjny nt. SUE RMB i OP Biogeny wystosowany na początku 2013 r. przez koordynatorów w celu pozyskania nowych interesariuszy, liderów projektów. Zapewnianie istotnych informacji interesariuszom OP Biogeny np. nt. nowych źródeł finansowania projektów. 13 projektów zgłoszonych do OP Biogeny z prośbą o list poparcia do SMF, w tym: 3 projekty z polskimi liderami 4 projekty z polskimi partnerami 2 projekty z ww. mają zapewnione finansowanie początkowe SMF 2 projekty z ww. są wstępnie zaakceptowane do finansowania początkowego SMF.
Potencjalne Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (2) BEST Lepsza wydajność oczyszczania ścieków (Better Efficiency for a Sewage Treatment). Projekt ma na celu implementowanie korzystnych finansowo środków mających na celu poprawę jakości oczyszczania ścieków, w szczególności na obszarze Polski i Białorusi oraz przeprowadzenie inwestycji mających na celu eliminację fosforanów i substancji niebezpiecznych w oczyszczalniach. Liderzy: Miasto Helsinki, John Nurminen Foundation. BBG Bałtycki niebieski wzrost (Baltic Blue Growth). Projekt ma na celu promowanie farm małży na większą skalę. Małże służą m.in. do produkcji pasz, stanowią naturalny filtr dla biogenów zawartych w wodach morskich. Lider: Gmina Kalmar.
Potencjalne Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (3) SUWMAB Strategie zrównoważonej gospodarki komunalno ściekowej w regionie Morza Bałtyckiego (Strategies for sustainable communal wastewater management in the Baltic Sea Region). Projekt ma na celu zmniejszenie ilości biogenów trafiających do Bałtyku ze źródeł rozproszonych poprzez promowanie przydomowych oczek wodnych. Projekt przeprowadzi również pilotażowe inwestycje oraz odpowiednie szkolenia. Lider: Politechnika Gdańska. BARUWA Ocena i promocja oczyszczania ścieków na obszarach wiejskich w celu redukcji spływu ilości biogenów do Morza Bałtyckiego (Evaluation and promotion of rural wastewater treatment for reduction of nutrient loads to the Baltic Sea). Projekt ma na celu opracowanie podręcznika zawierającego wytyczne dla efektywnej redukcji spływu ilości biogenów do Bałtyku z obszarów wiejskich, szczególnie na terenie Polski. Lider: POMINNO.
Potencjalne Projekty Flagowe w ramach OP Biogeny (4) - raport nt. identyfikacji projektów Raport pn. Identyfikacja i wypracowanie nowych projektów dla Obszaru Priorytetowego Biogeny Strategii Unii Europejskiej dla Regionu Morza Bałtyckiego (Identification and Development of New Projects for Priority Area Nutri of the European Union Strategy for the Baltic Sea Region). Na zlecenie Ministerstwa Środowiska Finlandii opracowywany przez fińskie firmy usługowe SITO i Alleco. Projekt ma za zadanie zebrać informacje nt. aktualnie realizowanych działań (projektów) dot. eutrofizacji Morza Bałtyckiego i na podstawie przeprowadzonych wywiadów ma zaproponować zakres projektów, które w przyszłości najefektywniej posłużą zmniejszeniu eutrofizacji Bałtyku. Raport jest w trakcie opracowywania, zakończenie prac planowane jest w marcu 2014 r.
Osiągnięcie celów Strategii UE RMB Osiągnięcie celów Strategii UE RMB jest możliwe tylko poprzez efektywną realizację projektów flagowych stanowiących praktyczną odpowiedź na potrzeby środowiskowe. Niezbędnym jest zapewnienie środków, nie tylko na finansowanie początkowe, ale też środków na finansowanie właściwego projektu. Przegapienie odpowiedniego momentu na podjęcie działań może skutkować w groźnych dla środowiska morskiego skutkach oraz w znacznie wyższych nakładach finansowych na realizację działań naprawczych.
Dziękuję za uwagę Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Anna Sosnowska a.sosnowska@gios.gov.pl