INFORMATYCZNE NARZĘDZIA MODELOWANIA PROCESÓW BPMN Notacja modelowania procesów biznesowych Prowadzący: mgr inŝ. Marcin Moś
Plan wykładu Terminy prezentacji Co to jest notacja? Co to jest notacja modelowania procesów biznesowych? BPMN geneza Dlaczego BPMN jest tak istotny? Dla kogo BPMN? Elementy notacji BPMN a UML 2
3 Terminy prezentacji 26.04.2012r. 1 Aleksandra Jarocińska Ewelina Krawczyk 2 Katarzyna Piechula Kamil Lissok 3 Sonia śarówna Joanna Rowicka 4 Tomasz Kądziołka Remigiusz Smolarek 5 Łukasz Wysocki Krzysztof Majdański
4 Terminy prezentacji 10.05.2012r. 1 Sabina Rutowicz Agnieszka Wilk 2 Monika Ostapów Aleksandra Dąbrowska 3 Monika Pierwoła Aleksandra Porzuczek 4 Adam Sutrowicz Jakub Hałas, Jarosław Kolanek 5 Kornelia Kern Patrycja Brończak 17.05.2012r. 1 Robert Redlicki Adam Rogalski 2 Małgorzata Rybicka Adam Ostafin 3 Justyna Pelczar Paulina Piechocka 4 Norbert KsięŜuk Marcin śegleń 5 Tomasz Łoziński Bartosz Antonik
Notacja co to takiego? Notacja to określony zestaw symboli (język graficzny) oraz zasady ich uŝycia, słuŝący wizualizacji przebiegu procesu i innych związanych z nim elementów Modelowanie procesów biznesowych to działania związane z transformacją wiedzy o funkcjonowaniu wybranego obszaru (biznesowego) w modele odwzorowujące procesy realizowane w organizacji. [Źródło: Nosowski A., Modelowanie procesów - wyzwania, zasady, pułapki, materiał dydaktyczny] 5
Tworzone modele pozwalają na: ujęcie skomplikowanych procesów na róŝnych poziomach szczegółowości, co umoŝliwia skupienie się na poziomie najbardziej adekwatnym do potrzeb, bez rozpraszania na szczegóły; bardziej precyzyjny zapis procesu (dzięki notacji graficznej) niŝ wyraŝany przy pomocy języków naturalnych; wykorzystanie informatycznych narzędzi wspomagających przede wszystkim w symulacjach i analizach, co pozwala przetestować nowe koncepcje i ich wpływ na organizację; wykorzystanie baz modeli jako zasobów wiedzy biznesowej danej firmy czy organizacji; uŝycie systemów informatycznych automatyzujących procesy np. systemów zarządzania przepływami pracy, przetwarzanie bezpośrednie. [Źródło: Nosowski A., Modelowanie procesów - wyzwania, zasady, pułapki, materiał dydaktyczny] 6
Modelowanie procesów a zarządzanie procesami [Źródło: Nosowski A., Modelowanie procesów - wyzwania, zasady, pułapki, materiał dydaktyczny] 7
8 Notacja modelowania procesów biznesowych Notacja modelowania procesów biznesowych standardowy sposób graficznej reprezentacji procesów biznesowych
Czy standard modelowania jest potrzebny? RóŜne projekty modelowania róŝne narzędzia, róŝne metodyki: Swimlane/Cross functionall bo popularne EPC bo znana firma UML bo teŝ moŝna modelować procesy i informatycy to lubią Własne metodyki bo przecieŝ my się na tym znamy BPMN nie, bo ktoś powiedział, Ŝe za trudny Efekt: KaŜdy projekt zaczynamy od pustej kartki Brak komunikacji Brak zrozumienia Kosztowne projekty [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 9
Charakterystyka notacji graficznych zróŝnicowane źródła pochodzenia (i róŝne lobby za nimi stojące); róŝny stopień wspierania aspektów procesowych; faworyzowanie niektórych kontekstów modelowania; istnienie notacji rdzennych zaleŝność od dostawcy metodyki i najczęściej narzędzia modelowania; wysiłki standaryzacyjne BPMN, zróŝnicowana siła modelowania róŝny poziom szczegółowości i dokładności odwzorowania; [Źródło: Nosowski A., Modelowanie procesów - wyzwania, zasady, pułapki, materiał dydaktyczny] 10
Cechy dobrej notacji Notacja powinna: być jednoznaczna być moŝliwa do kontroli poprawności (walidacji) mieć swoją gramatykę czyli zasady dopuszczalności połączeń pomiędzy symbolami (syntaktykę), gramatyka notacji musi mieć sens biznesowy (np. sterowanie oznacza dostarczenie produktu do następnego procesu) mieć swój słownik (semantykę) : oznacza ścisłą zaleŝność jeden symbol jedno znaczenie mające sens biznesowy Notacja to język komunikacji więc nie moŝe być: niezrozumiała a nawet zbyt trudna [Źródło: śeliński J., Modelowanie procesów biznesowych, dlaczego mają sens tylko metody formalne i uznane notacje., www.gigacon.org ] 11
BPMN - wprowadzenie BPMN - Business Process Modeling Notation (Notacja Modelowania Procesów Biznesowych) BPMN - informacje wstępne Wspierana przez Business Modeling & Integration (BMI) Domain Task Force (DTF). Członek OMG (Object Management Group) 90+ członków z całego świata(producentów oprogramowania, klientów, naukowców) [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 12
13 BPMN - wprowadzenie Przyjęta oficjalnie w roku 2004 Wykorzystuje doświadczenia wielu firm (Oracle, Borland IBM, Tibco ) Główny CEL prostota zapisu procesów biznesowych, zapis niezbędnych informacji o procesie Stworzenie BPMN Wspólnego języka pomiędzy osobami mającymi kompetencje tematyczne i informatyczne
BMI DTF BMI DTF (dawna BPMI) współpracuje z OMG w celu promocji modelowania procesów Ustala standardy dla projektowania, wdraŝania, wykonywania, utrzymywania procesów: Business Process Modelling Notation(BPMN) BPMN dostarcza biznesowi moŝliwość definiowania i zrozumienia wewnętrznych i zewnętrznych procedur za pomocą diagramu procesów biznesowych, która da organizacji moŝliwość komunikacji opartej o przyjęte standardy. Business Motivation Model Business Process Maturity Model (BPMM) Production Rule Representation(PRR) Workflow Management Facility Specification [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 14
Czym jest BPMN? Business Process Modeling Notation (BPMN) jest: stabilną graficzną notacją (aktualna wersja 2.0) opisującą kroki w procesie biznesowym. zaprojektowana tak, aby odzwierciedlić: przepływ procesu i informacji (komunikatów) pomiędzy róŝnymi procesami. Wersja 2. została rozszerzona o mechanizmy pokazywania relacji pomiędzy procesami realizowanymi przez róŝne podmioty Jednoznaczność modeli BPMN umoŝliwia ich symulacje, jeśli narzędzie do modelowania potrafi ją wykonać. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 15
Cele BPMN Zminimalizowanie technicznych ograniczeń nakładanych na uŝytkownika biznesowego modelującego procesy. Zbudowanie pomostu pomiędzy projektem procesu biznesowego a fazą jego implementacji, W czasie projektu procesu uwzględniamy informację o komponentach odpowiedzialnych za jego realizację/wykonanie, Stworzenie standardu akceptowanego przez całą społeczność biznesową, Wspieranie tylko tych pojęć, które słuŝą modelowaniu procesów biznesowych Stworzenie moŝliwość zamodelowania bardzo skomplikowanych, złoŝonych procesów, Notacja BPMN dla procesów biznesowych musi być jednoznaczna i spójna [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 16
Dlaczego BPMN jest tak istotny? Procesy biznesowe są często wynoszone poza organizację, gdzie stają się fragmentami procesów tamtych organizacji. Oprócz przepływu procesu w obrębie jednej organizacji zaistniała potrzeba pokazania relacji pomiędzy niezaleŝnymi procesami. PoniewaŜ w róŝnych organizacjach do opisu procesów mogły być wykorzystywane róŝne narzędzia wzrastało ryzyko nieporozumień pomiędzy nimi. Przed BPMN nie było powszechnego precyzyjnego standardu opisującego relacje pomiędzy procesami przebiegającymi u róŝnych uczestników. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 17
Dlaczego BPMN jest tak istotny? Dlatego najwaŝniejsi gracze na tym rynku zaproponowali BPMN bezpłatny standard opisu procesów i relacji pomiędzy nimi. (nie jest istotne w jakim narzędziu tworzone są modele procesów nacisk został przełoŝony na opis zrozumiały dla wszystkich uczestników bez względu na zastosowane narzędzia.) wspierają ją m. in.: IBM, Sun, igrafx, Borland, Casewise, IDS, EDS, Stafware, Sybase, z polskich - Rodan (EPWD była modelowana w BPMN), Stylex, Dysant Diagramy BPMN mogą być jednoznacznie tłumaczone do innych standardów BPEL i XPDL. Ułatwia to migrację pomiędzy narzędziami implementacji procesów. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 18
Dlaczego BPMN jest tak istotny? Jeśli modele procesów biznesowych są opisane w BPMN: moŝna je przenosić do innych narzędzi poprzez XPDL (XMLProcess Definition Language), istnieje moŝliwość automatycznej ich implementacji w róŝnych systemach dających się wysterować poprzez WS-BPEL (Web Services Business Execution Language). UniezaleŜnia to od rozwiązań dostawcy (łatwiej zmienić dostawcę) jak i ułatwia konsolidację organizacji, które przed konsolidacją korzystały z róŝnych narzędzi. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 19
Dlaczego BPMN jest tak istotny? Standaryzacja szkoleń. W BPMN na potrzeby szkolenia moŝna wybrać dowolne narzędzie, gdyŝ bez względu na docelową implementację wszystkie najwaŝniejsze zasady opisu procesu pozostają bez zmian. Zwiększa to szybkość przepływu wiedzy, gdyŝ trenerzy rozwijają przede wszystkim swoją wiedzę związaną z metodyką opisu a nie z narzędziami. Standard administracji publicznej BPMN staje się preferowaną formą opisu procesów biznesowych w róŝnych agendach Unii Europejskiej oraz polskiej administracji publicznej (np. SłuŜby Celne w Ministerstwie Finansów, Projekt Upraszczania Procedur Ministerstwo Gospodarki) [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 20
Symulacje. Dlaczego BPMN jest tak istotny? Precyzyjny opis standardu nie wyklucza parametryzacji czynności i zadań W pewnym sensie wymusza parametryzację komunikatów i bramek Tak przygotowany model moŝe podlegać symulacji: koszty czas usterki wąskie gardła wykorzystanie zasobów relacje z innymi procesami BPMN nie narzuca modelu symulacji BPMN moŝe być standardem dla analityki [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 21
Dla kogo BPMN? BPMN jest kierowany przede wszystkim do szeroko pojętych analityków biznesowych. szefowie róŝnych szczebli zarządzania, piony pełnomocników ds. Systemów Zarządzania Jakością konsultanci zewnętrzni i wewnętrzni, analitycy procesów biznesowych (np. Six Sigma Black Belts i Six Sigma Green Belts, Lean Manufacturing), analitycy Rachunku Kosztów Działań (ABC), grupy wdroŝeniowe rozwiązań działających w architekturze SOA. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 22
Dla kogo BPMN? Łatwość tworzenia i zrozumiałość modeli predysponuje je do wykorzystywania we współpracy nawet z ludźmi o bardzo niskiej świadomości modelowania procesów (komunikowanie funkcjonowania procesu dla jego uczestników) Zdolności symulacyjne oprogramowania (np. igrafx) dają dodatkową wartość grafom zbudowanym w BPMN gdyŝ pozwalają ocenić wydajności proponowanych metod obiegu pracy i/lub ocenić potrzebne zasoby, aby móc zrealizować załoŝone cele. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 23
Dla kogo BPMN? Dla informatyków BPMN moŝe być uzupełnieniem UML a. Pozwala na przygotowanie konfiguratorów systemów, dzięki którym po uruchomieniu systemu dalsze zmiany mogą być wykonywane przez analityków juŝ bez udziału informatyków (dzięki eksportowi do BPEL). Szczególną rolę moŝe pełnić BPMN dla zespołów wdroŝeniowych systemów ERP/CRM/WorkFlow, gdyŝ moŝe stanowić wspólną platformę porozumienia dla dostawców oprogramowania, konsultantów wdroŝenia i uŝytkowników systemu. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 24
25 Właściwości BPMN Jeden rodzaj diagramu BPD (Business Process Diagram) SłuŜy jedynie do modelowania procesów biznesowych Nie modeluje przepływu danych, a jedynie przepływ sterowania (dane mogą być opisywane dodatkowo) Nic nie mówi o strukturze i dostępie do danych (zwłaszcza w przekroju bezpieczeństwa) Nie najlepiej odwzorowuje organizację firmy Ma uwidaczniać logikę biznesową procesu, a nie całościowy opis systemu informatycznego
Elementarz BPMN Notacja BPMN umoŝliwia modelowanie procesów biznesowych z wykorzystaniem szerokiej palety elementów. Podzielono je na 4 podstawowe kategorie: Elementy przepływu (Flow Objects) Połączenia (Connecting Objects) Miejsca realizacji (Swimlanes) Artefakty (Artifacts) KaŜda z powyŝszych kategorii dzieli się na podzbiory, prezentujące elementy pogrupowane zgodnie z ich charakterem. 26
Elementarz BPMN Elementy przepływu stanowią podstawę diagramu procesów biznesowych (BPD). MoŜna wyróŝnić trzy podzbiory tej kategorii: Zdarzenia (Events) Bramki (Gateways) Czynności (Activities) 27
28 Elementarz BPMN - zdarzenie Zdarzenia są sposobem prezentowania na diagramie wydarzeń, które wystąpią lub mogą wystąpić w trakcie wykonywania procesu. Wpływają na przebieg procesu i ich wystąpienie jest czymś spowodowane lub powoduje skutek. WyróŜnia się trzy typy zdarzeń: Początkowe Pośrednie Końcowe
29 Elementarz BPMN - bramki Bramki są elementami pozwalającymi na kontrolę przebiegu procesu, jego rozgałęzień i połączeń. UtoŜsamiać je moŝna z elementami decyzyjnymi. Na diagramie prezentowane są jako romby, których wnętrze zaleŝy od rodzaju bramki.
30 Elementarz BPMN - czynności Czynność jest ogólnym pojęciem określającym pracę, którą uczestnik procesu wykonuje. Czynności mogą być proste lub złoŝone (podprocesy). Na diagramie prezentowane są jako zaokrąglony prostokąt. Jeśli na symbolu umieszczony jest znacznik oznacza to, Ŝe jest to podproces.
31 Elementarz BPMN Kategoria Połączenia zawiera elementy pozwalające na zaprezentowanie związku pomiędzy elementami na diagramie, niezaleŝnie czy jest to prezentacja przepływu, czy uŝycia danego elementu przez inny na diagramie. WyróŜnia się trzy podzbiory tej kategorii: Przepływy sekwencji (Sequence Flow) Przepływy komunikatów (Message Flow) Asocjacje (Associations)
32 Elementarz BPMN - połączenia Przepływy sekwencji uŝywane są do pokazania kolejności, w jakiej Czynności będą wykonywane w ramach procesu. Przepływy komunikatów uŝywane są do pokazania wymiany komunikatów pomiędzy odrębnymi uczestnikami procesu. Asocjacje słuŝą do dołączania dodatkowych informacji do Elementów Przepływu. Strzałka na końcu Asocjacji wskazuje kierunek powiązania.
Elementarz BPMN - połączenia 33
34 Elementarz BPMN Kategoria Miejsca realizacji zawiera elementy pozwalające na grupowanie obiektów procesu biznesowego zgodnie z ich przynaleŝnością do osoby, roli bądź jednostki organizacyjnej. WyróŜnia się dwa podzbiory tej kategorii: Jednostki (Pools) słuŝą do prezentowania uczestników procesu. Zarówno Jednostki jak i Tory mogą być prezentowane w sposób horyzontalny (poziomy) lub wertykalny (pionowy). Tory (Lanes) - umieszcza się je wewnątrz Jednostek. SłuŜą do organizowania Czynności wewnątrz Jednostki.
35 Elementarz BPMN Kategoria Artefakty zawiera elementy pozwalające na zapewnienie dodatkowych informacji o modelowanym procesie. Nie są one bezpośrednio związane z przebiegiem procesu, lub przebiegiem informacji. WyróŜnia się trzy elementy tej kategorii: Obiekty danych (Data Objects) Grupy (Groups) Adnotacje (Annotations)
36 Elementarz BPMN - artefakty Obiekty danych mogą być dołączane do Przepływów, ale nie mają wpływu na ich przebieg. Mogą zawierać informacje o tym, czego dana Czynność wymaga, aby mogła zostać wykonana lub co dana Czynność produkuje. Grupy słuŝą do łączenia elementów diagramu i prezentowania pewnego ich związku. Grupa nie ma wpływu na Przepływy pomiędzy Czynnościami. Adnotacje są sposobem pozwalającym modelującemu na dołączenie do elementów diagramu dodatkowych informacji dla jego odbiorcy.
Elementarz BPMN - podsumowanie 37
BPMN a UML UML słuŝy obiektowo zorientowanemu modelowaniu aplikacji BPMN słuŝy procesowo zorientowanemu modelowaniu systemów. PoniewaŜ BPMN jest zogniskowany na procesach biznesowych (i ich ew. wsparciu przez systemy informatyczne) a UML na projektowaniu oprogramowania moŝna powiedzieć, Ŝe obie notacje są komplementarne względem siebie, gdyŝ pokazują róŝne punkty widzenia na modelowanie systemów. [Źródło: Biernacki P., BPMN rola standardu modelowania procesów w Administracji Publicznej, IT w Administracji GigaCon, 2010] 38
39 BPMN pozycje literaturowe Drejewicz Sz., Zrozumieć BPMN. Modelowanie procesów biznesowych., Wydawnictwo Helion 2012 Piotrowski M., Business Process Modeling Notation. Notacja modelowania procesów biznesowych podstawy, Wydawnictwo BTC, Legionowo 2007 www.bpmn.org