Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku OCENA STANU CHEMICZNEGO WÓD PODZIEMNYCH W WOJ. PODLASKIM W 2010 ROKU Białystok, kwiecień 2011 1
Opracowanie wykonano na podstawie wyników badao Paostwowego Monitoringu Środowiska. W przypadku cytowania niniejszej publikacji należy podad źródło informacji. 2
Przedmiotem monitoringu wód podziemnych są jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Zgodnie z definicją podaną w Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW), jednolite części wód podziemnych obejmują te wody podziemne, które występują w warstwach wodonośnych o porowatości i przepuszczalności, umożliwiających pobór znaczący w zaopatrzeniu ludności w wodę (pobór wynoszący średnio ponad 10 m 3 /d, albo zaopatrujący co najmniej 50 osób) lub przepływ o natężeniu znaczącym dla kształtowania pożądanego stanu wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych. Znaczący przepływ wód podziemnych wg RDW to taki przepływ, którego nie osiągnięcie na granicy JCWPd z wodami powierzchniowymi lub ekosystemami lądowymi powodowałoby znaczące pogorszenie ekologicznej lub chemicznej jakości wód powierzchniowych lub znaczną szkodę dla bezpośrednio zależnego od wód podziemnych ekosystemu lądowego. Wydzielenie JCWPd i przeprowadzenie wstępnej oceny ich stanu zostało dokonane w 2004 roku przez Paostwowy Instytut Geologiczny, po konsultacji z Regionalnym Zarządem Gospodarki Wodnej, Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska i Biurem Gospodarki Wodnej. Na terenie Polski wyznaczono 161 jednolitych części wód podziemnych. JCWPd zostały wyznaczone z uwzględnieniem typów i rozciągłości poziomów wodonośnych, związku wód podziemnych z ekosystemami lądowymi i wodami powierzchniowymi, możliwością poboru wód oraz w nawiązaniu do charakteru i zasięgu antropogenicznego przekształcenia chemizmu i dynamiki wód podziemnych. Wstępna charakterystyka i ocena stanu wód podziemnych, w tym ocena stanu ilościowego wszystkich wydzielonych JCWPd, sporządzona w ramach opracowania Raportów dla Obszaru Dorzecza Wisły i Obszaru Dorzecza Odry... (MŚ 2005r.; Herbich P. i in. 2006), zawierała również wstępną identyfikację JCWPd zagrożonych ryzykiem niespełnienia celu Dyrektywy w zakresie dobrego stanu wód podziemnych do 2015 roku. Łącznie z pogłębioną w stosunku do ww. opracowao analizą presji (Maciejewski M. z zespołem, 2007) wydzielono w Polsce 14 subczęści oraz 18 JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych w 2015 roku. Na terenie województwa podlaskiego w ww. opracowaniach, nie wydzielono JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu ilościowego wód podziemnych w 2015 roku. Nie wyznaczono tu również terenów narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Monitoring jakości wód podziemnych prowadzi Paostwowy Instytut Geologiczny w sieci piezometrów obejmujących wszystkie JCWPd. W 2009 roku badania prowadzone były w JCWPd zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu wód. W 2010 roku PIG przeprowadził 3
badania stanu chemicznego w ramach monitoringu diagnostycznego w pozostałych JCWPd. Monitoring diagnostyczny wód podziemnych na terenie woj. podlaskiego realizowany był w 24 punktach kontrolno-pomiarowych leżących na 10 JCWPd (o numerach: 22, 23, 33, 34, 51, 54, 55, 56, 57, 58). Podstawą oceny stanu chemicznego wód podziemnych jest Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U. Nr 143 poz. 896). Wyniki przeprowadzonych przez PIG badao wykazały zdecydowaną dominację wód reprezentujących dobry stan chemiczny (96% JCWPd) nad wodami reprezentującymi słaby stan chemiczny ( 4% ), przy czym dobry stan chemiczny to wody zaliczane do I, II i III klasy czystości. Wody zaliczone do IV i V klasy czystości to wody o słabej jakości. Jakość wód podziemnych w piezometrach na terenie woj. podlaskiego w 2010 roku - dane PIG 75% Na terenie województwa podlaskiego woda, z badanych piezometrów, kwalifikowała się przeważnie do III klasy (75%). Do II klasy czystości zaliczono 21% badanych punktów. O zaliczeniu wody do klasy III decydowały głównie podwyższone wartości wskaźników naturalnych, nie związanych z antropopresją tj. żelaza i twardości wody. Tylko w 2 punktach tzn. w punkcie nr 738 (tabela 1) wyznaczonym na terenach zabudowanych w Białymstoku (wody gruntowe) i w punkcie nr 1676 (tabela 1) na użytkach zielonych w Grajewie (wody wgłębne na głębokości 143 m) stwierdzono podwyższone wartości zanieczyszczeo odpowiednio: azotu azotanowego, potasu i wapnia oraz azotu amonowego (zaliczanych do antropogenicznych). II klasa Szczegóły klasyfikacji stanu chemicznego wód podziemnych badanych w ramach monitoringu JCWPd przedstawiono w tabeli 1, a ich lokalizację wraz z oceną przedstawia mapa Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w woj. podlaskim w 2010 roku na tle granic JCWPd (numeracja punktów na mapie wg tabeli 1). 4% III klasa V klasa 21% 4
Złą jakośd wód stwierdzono w 2010 roku tylko w 1 punkcie pomiarowym (tabela 1, punkt nr 1749, Wigraoce gm. Sejny JCWPd 23). O obniżeniu jakości zadecydowały podwyższone stężenia cynku (IV klasa) i niklu (V klasa). Stwierdzono ponadto, wyraźnie podwyższone, w stosunku do pozostałych punktów, stężenia: antymonu, glinu, kobaltu, miedzi i ołowiu. Należy zaznaczyd, że punkt zlokalizowany jest na terenie leśnym, a woda w tym punkcie ujmowana jest z głębokości 14 metrów. W pobliżu nie ma żadnych zewidencjonowanych źródeł zanieczyszczeo antropogenicznych. W takim przypadku wskazane jest przeprowadzenie badao potwierdzających niską jakośd wody w tym punkcie. 5
Monitoring wód podziemnych na obszarach zagrożonych zanieczyszczeniami przy składowiskach odpadów. Na terenie województwa podlaskiego prowadzony jest również monitoring wód podziemnych na obszarach bezpośrednio zagrożonych zanieczyszczeniami - piezometry przy składowiskach odpadów. Badania prowadzi się corocznie na zlecenie zarządzających składowiskami, a wyniki raportowane są do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku. W ewidencji Inspektoratu znajduje się łącznie 114 składowisk odpadów. W latach 2009-2010 roku wyniki badao wód podziemnych uzyskano od zarządzających 67 obiektami. Monitoring obejmował kontrolę jakości wód wokół składowisk czynnych jak i zamkniętych. Były to przeważnie składowiska odpadów tzw. komunalnych. Większośd obiektów posiada po trzy piezometry. Badania prowadzone są 4 razy w roku z częstotliwością jeden raz na kwartał. Zakres oznaczeo obejmuje 10 wskaźników: odczyn ph; przewodnictwo właściwe, OWO, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) i metale ciężkie: kadm, cynk, chrom 6+, ołów, miedź i rtęd. W podsumowaniu danych uzyskanych z badao przy składowiskach, wyniki oceny wskazują, że: przy 33 składowiskach woda charakteryzuje się stanem dobrym (I, II lub III klasa czystości); przy 20 obiektach charakteryzuje się stanem słabym (klasa IV lub V); przy 14 obiektach stwierdzono zróżnicowaną jakośd wody w poszczególnych piezometrach, od stanu dobrego do słabego. O obniżeniu jakości wody decydowały w większości przypadków, wartości ogólnego węgla organicznego i w kilku przypadkach wartości przewodnictwa właściwego. Szczegóły oceny wód podziemnych z piezometrów przy składowiskach odpadów przedstawia tabela 2 i mapa Klasyfikacja wód w piezometrach przy składowiskach odpadów w woj. podlaskim (numeracja składowisk na mapie odpowiada numeracji w tabeli 2). 6
7
Tabela 1. Klasyfikacja stanu chemicznego wód podziemnych w województwie podlaskim w 2010 roku wg badań PIG Lp. Numer otworu Miejscowość Gmina JCWPd Głębokość do stropu warstwy wodonośnej [m] Użytkowanie Klasa jakości wody w punkcie wg RMŚ 896 z dn. 23 lipca 2008 r. (stan na listopad 2010) wskaźniki w granicach stężeń III klasy jakości 1 11 Sidorówka Jeleniewo 23 126 Nieużytki naturalne III HCO3, Fe 2 12 Sidorówka Jeleniewo 23 24 Nieużytki naturalne II 3 126 Mońki Mońki 34 5 Obszary zabudowane III Ca, HCO3 4 132 Kozioł Kolno 33 10 Obszary zabudowane II 5 134 Kołaki Kościelne Kołaki Kościelne 51 57,5 Obszary zabudowane III O2 (teren) 6 237 Zambrów Zambrów 51 49 Obszary zabudowane III HCO3, Fe, O2 7 738 Białystok m. Białystok 55 2,5 Obszary zabudowane III NO3, K, Ca 8 741 Ostrówek Szudziałowo 56 14,7 Grunty orne - gospodarka rozdrobniona III O2 (teren) 9 745 Raczki Raczki 34 31 Grunty orne - gospodarka rozdrobniona III Fe 10 749 Sieruciowce Nowy Dwór 34 33 Grunty orne - gospodarka rozdrobniona III Ca, HCO3, O2 Fe 11 843 Suwałki m. Suwałki 23 67,8 Obszary zabudowane III temp 12 856 Wiżajny Wiżajny 22 64 Obszary zabudowane III HCO3, Fe 13 1101 Gródek Gródek 55 5 Obszary zabudowane III O2 (teren) 14 1112 Grabarka Nurzec-Stacja 54 6,4 Lasy II 15 1675 Kolno Kolno 33 25 Grunty orne - gospodarka rozdrobniona II 16 1676 Grajewo Grajewo 34 143 Użytki zielone III NH4, Fe 17 1678 Hajnówka Hajnówka 57 133 Użytki zielone III Fe 18 1681 Wysokie Mazowieckie Wysokie Mazowieckie 54 56 Obszary zabudowane III HCO3, Fe 19 1684 Łomża m. Łomża 51 62,5 Nieużytki naturalne III Fe 20 1742 Stare Boksze Puńsk 23 5,2 Grunty orne - gospodarka wielkopolowa III HCO3 Fe wskaźniki w granicach stężeń IV klasy jakości 21 1749 Wigrańce Sejny 23 13,8 Lasy V Zn, Ni 22 1881 Husaki Bielsk Podlaski 55 335 Grunty orne - gospodarka rozdrobniona III Fe, temp, O2 23 1882 Kobylin-Kuleszki Kobylin-Borzymy 55 38 Użytki zielone III HCO3, Fe 24 2220 Klukowicze Nurzec-Stacja 58 75 Grunty orne - gospodarka rozdrobniona II wskaźniki w granicach stężeń V klasy jakości 8
Tabela 2. Klasyfikacja wód w piezometrach przy składowiskach odpadów w woj. podlaskim Lp. Gmina Lokalizacja Status C -czynne / Z - zamknięte Ilość piezometrów Klasa wód podziemnych w piezometrach 2009 r. Klasa wód podziemnych w piezometrach 2010 r. 1 Augustów Augustów Z 2 piezometry 1 studnia V; V; IV 2 Bakałarzewo Czerwonka Z 3 I; II; I 3 Bargłów Kościelny Kroszówka C 4 II; II; II; II 4 Filipów Filipów Z 3 II; IV; IV 5 Lipsk Lipsk Z 3 studnie II; II; II 6 Puńsk Szołtany Z 2 II; I 7 Raczki Ludwinowo Z 3 II 8 Rajgród Wojdy C 3 I; V; IV 9 Rutka-Tartak Baranowo Z 2 II; I 10 Sejny Konstantynówka C 3 I; I 11 Suwałki ZUOK Suwałki C 4 I; II; I; I 12 Szypliszki Szypliszki Z 3 V; I; I 13 Wiżajny Wiżajny Z 2 I; I 14 Ciechanowiec Nowodwory C 3 II; II; I II; II II 15 Czyżew Czyżew Siedliska Z 3 V; III; III III; III; III 16 Grabowo Grabowo Z 2 I; II II, III 17 Grajewo Koszarówka Z 4 I; I; II; II 18 Jedwabne Korytki Borowe C 3 II; V; II III; III; II 19 Klukowo Żabiniec Z 3 II; V; II I; V ; II 20 Kolno Kolno C 3 II; V; II III; V; II 21 Kulesze Kościelne Czarnowo Biki C 2 III; II I; II 22 Miastkowo MPGKiM Łomża Czartoria C 3 V; IV; V V: V; V 23 Nowogród Nowogród C 3 II; II; II II; V; II 24 Piątnica Piątnica Z 2 V; II 25 Radziłów Radziłów C 3 II; II; I II: II; II 26 Sokoły Racibory Nowe C 3 III; II; II II; I; II 27 Stawiski Stawiski Z 3 I; II; II III; III III 28 Szczuczyn Szczuczyn C 3 II; II; II I; II; I 29 Szepietowo Dąbrówka Kościelna C 3 II; V; V III; V; V 30 Śniadowo Ratowo Piotrowo C 3 I; III; III I; II; II 31 Turośl Turośl Z 3 II; II; II 32 Wąsosz Komosewo C 3 II; II; I III; I; I 33 Wizna Małachowo Z 3 II; II; II 34 Wysokie Mazowieckie Gołasze Puszcza C 3 III; II; II II; II; II 35 Zambrowski Związek Gmin Czerwony Bór C 2 II; I II; I 36 Zbójna Pianki C 3 II; II; V III; II; II 37 Białowieża Stoczek Z 3 V; IV; IV 38 Bielsk Podlaski Augustowo C 3 II; II; IV II; II; II 39 Brańsk m. Brańsk C 3 V; V; V 9
40 Czeremcha Czeremcha C 3 II; V; V III; III; V 41 Czyże Czyże Z 2 II; V 42 Dąbrowa Białostocka Dąbrowa Białostocka C 3 I; III; IV 43 Dziadkowice Dziadkowice Z 3 III; V; V 44 Grodzisk Drochlin Z 3 III; III; III 45 Gródek Gródek Z 2 I; I I; I 46 Hajnówka Nowosady Z 3 V; II; - 47 Hajnówka m. Poryjewo Z 3 V V; V; V 48 Janów Janów C 2 V V; V 49 Jasionówka Jasionówka Z 3 V; V; V 50 Jaświły Jaświły C 3 IV V; V; V 51 Juchnowiec Hryniewicze C 4 V; V; V; V V; V; V; V 52 Kleszczele Kleszczele Z 3 V; V; V V; V; V 53 Knyszyn Knyszyn C 3 V II; III; III 54 Krypno Zastocze C 2 IV; V 55 Łapy Uhowo C 4 II; V; II; V V; V; V; V 56 Mońki Świerzbienie C 3 V V; V; V 57 Narew Narew C 3 V; III; V V; IV; V 58 Narewka Olchówka C 3 V; V; V 59 Siemiatycze Siemiatycze C 3 IV; IV; V II; I; V 60 Siemiatycze Kułygi Z 3 II; IV; III 61 Suchowola Poświętne C 2 V V; V 62 Supraśl Sowlany C 3 V III; II; II 63 Suraż Suraż Z 1 IV 64 Suraż Suraż Z 2 III; III 65 Tykocin Tykocin Z 3 V; IV; III V; II; III 66 Wasilków Studzianki C 3 IV; V; IV 67 Zabłudów Zabłudów C 3 II; II; II III; III; III LEGENDA dobry stan wód słaby stan wód zróżnicowana jakość wody w poszczególnych piezometrach Opracowanie: Wydział Monitoringu Środowiska kwiecieo 2011 10