SPRZ T SPRZĘT I OSPRZ T I OSPRZĘT DOSSIER SPIS TREŚCI Dossier Ofenywa procesorów AMD: Llano i Bulldozer 12 Test Komputer w monitorze 18 Top 10 24 Poradnik Smartfony wielki wybór małych urządzeń 34 Test Dwie karty SIM w jednym 42 Pojedynek HTC Evo 3D vs. LG Swift 3D 48 Pytania, opinie i sugestie: pcwlab@idg.com.pl Dwa w jednym W tym miesiącu proponujemy dwa duże testy urządzeń łączących kompaktowe rozmiary z dużymi możliwościami, czyli komputerów all-in-one oraz telefonów Dual SIM. Modele typu all-in-one to ciągle rozwijający się segment desktopów. Oferują całkowicie inne podejście do koncepcji małego domowego komputera, bo nie wymagają oddzielnych, małych obudów po prostu mieszczą się w monitorze. W rezultacie na biurku stawiamy monitor, podłączamy do niego zasilanie, klawiaturę, mysz i całość gotowa jest do pracy. Co istotne, komputery te dzięki nowoczesnym, energooszczędnym podzespołom pobierają niewiele prądu i mają spore możliwości, np. dotykowe ekrany. Z kolei telefony Dual SIM świetnie nadają się dla osób używających prywatnej i firmowej komórki. To po prostu telefon z miejscem na dwie karty SIM, dzięki czemu można korzystać z jednego urządzenia, mając funkcjonalność dwóch. Najlepsze w nich jest jednak to, że są tanie. To ciągle rozwiązanie niszowe, ale według nas ma przyszłość, bo coraz częściej zwracają na nie uwagę również najwięksi producenci telefonów. Dla miłośników nowości mamy też test najnowszej platformy AMD Llano i zapowiedź nowej Bulldozera. Będzie ciekawie, bo obie są bardzo dobrą alternatywą dla produktów Intela. Zarówno pod względem ekonomicznym, jak też wydajnościowym. Edward Wawrzyniak Nowe procesory AMD Ofensywa procesorów AMD: Llano i Bulldozer AMD rozpoczyna mocną ofensywę technologiczną na rynku podzespołów. Efektem są wchodzące właśnie do sprzedaży niedrogie układy Llano, łączące procesor i kartę graficzną, oraz zapowiadane na czwarty kwartał tego roku procesory Bulldozer, skierowane do wymagających użytkowników. Historia Llano sięga 2006 roku, kiedy to zapowiedziano technologię Fusion, mającą pozwolić na zintegrowanie karty graficznej z procesorem. Od tego czasu pojawiło się kilka układów opartych na tej koncepcji Intel wprowadził do sprzedaży procesory o architekturze Sandy Bridge, których większość wyposażono w karty graficzne Intel HD 12 październik 2011 www.pcworld.pl
SPRZĘT I OSPRZĘT Karta graficzna Zastosowany w procesorach AMD z serii A układ graficzny, nazwany roboczo Sumo, należy do serii Radeon HD 6000, ale najbliżej mu do Radeona HD 5570 z dodaną obsługą technologii UVD3. Dzięki temu karta sprawdzi się nie tylko w grach, ale także podczas odtwarzania multimediów, a Llano może stać się hitem w laptopach, nettopach i komputerach typu HTPC. Oto porównanie do innych budżetowych kart. HD6530 HD 6550D HD5570 HD6670 NAZWA UKŁADU SUMO SUMO CEDAR PRO TURKS XT Jednostki cieniujące 320 400 400 480 ROP 8 8 8 8 Jednostki teksturujące 16 20 20 24 Zegar rdzenia (MHz) 443 600 650 800 Zegar pamięci (MHz) nie dotyczy nie dotyczy 900 1000 Szyna pamięci (bity) 2x 64 2x 64 128 128 Rodzaj pamięci DDR3 DDR3 GDDR3 GDDR5 Dekoder wideo UVD3 UVD3 UVD2.2 UVD2.2 2000 oraz 3000, a AMD przedstawiło przeznaczone do netbooków procesory Brazos. Jednak wszystkie wymienione modele łączące CPU i GPU miały słabe karty graficzne i nie pozwalały wygodnie bawić się w najnowsze gry czy korzystać z zaawansowanych aplikacji. Umożliwiały korzystanie z komputera jedynie w podstawowym zakresie i odtwarzanie filmów w rozdzielczości HD. Sytuację zmieniły procesory AMD Llano. Wyposażone w karty graficzne, które nie osiągają, co prawda, wyników GeForce a GTX 580, ale dorównują najtańszym na rynku kartom graficznym. Najmocniejszy układ AMD Llano pod względem wydajności można porównać do Athlona II X4 połączonego z Radeonem HD 5570. To bardzo ciekawy tandem, który wystarczy nawet do uruchomienia nowych gier ze średnim poziomem szczegółowości, czyli zrobi to wszystko, czego wymaga od komputera typowy użytkownik. AMD łatwiejsze nazewnictwo AMD odchodzi od określania linii procesorów takimi nazwami jak Athlon lub Phenom, bo uznało, że są mało rozpoznawalne i za trudne do zapamiętania dla użytkowników. W związku z tym postanowiono podzielić wszystkie procesory na serie: C, E, A i FX (w kolejności od najtańszych do najdroższych). Serie C i E są to konstrukcje najmniej wydajne, które znajdziemy w nettopach i netbookach. Jeżeli będziemy potrzebować szybszych jednostek, najprawdopodobniej zaopatrzymy się w jeden z produktów z serii A, podzielonej na podgrupy A4, A6 oraz A8 (najwydajniejsza z nich). Graczom spodobają się procesory z serii FX, znane jako Bulldozery. Nie zawierają układu graficznego, ale za to mają bardzo wysoką wydajność. Co na początek? AMD serię Llano zaczyna od dwóch modeli: A6-3650 oraz A8-3850. W dniu publikacji tego tekstu na rynku powinny być również modele A6-3600 oraz A8-3800. Procesory, których numer kończy się liczbą 50, nie obsługują technologii Turbo Core, odpowiednika intelowskiej Turbo Boost, mają natomiast podniesione na stałe taktowanie, co skutkuje wyższą wydajnością, ale też większym zużyciem energii. Warto wspomnieć, że modele A8-38x0 zostały wyposażone w karty graficzne Radeon HD 6550D, A6-36x0 zaś w Radeony HD 6530D. Wszystkie procesory mają po 4 MB pamięci podręcznej L2, obsługują pamięć DDR3 o maksymalnym zegarze 1866 MT/s (933 MHz) i działają na nowej podstawce FM1. Procesory A8 to najszybsze jednostki z serii Llano. Mają wystarczyć do codziennych zadań, takich jak edycja dokumentów, przeglądanie Internetu oraz granie. październik 2011 www.pcworld.pl 13
SPRZĘT I OSPRZĘT DOSSIER Testy procesora AMD A8-3850 pokonuje swojego cenowego rywala od Intela, czyli Core i3-2100, w aplikacjach wielowątkowych. Dzieje się tak, gdyż Core i3-2100 został wyposażony w dwa fizyczne rdzenie obsługujące technologię Hyper-Threading, co daje cztery rdzenie logiczne (wątki), podczas gdy najnowsza jednostka AMD ma cztery rdzenie fizyczne. Porównując ją z kolei do Athlona II X4 z podobnym zegarem, uzyskamy bardzo podobne wyniki i nie ma w tym nic dziwnego, w końcu chodzi o tę samą architekturę. AMD A6-3650 jest trochę wolniejsze od A8-3850 ze względu na wolniejszy o 300 MHz zegar. W grach i innych aplikacjach wykorzystujących zazwyczaj maksymalnie dwa rdzenie górować jednak będzie Core i3, czego najlepszym dowodem są wyniki testu 3DMark Vantage. graficznej, 4 do dowolnych urządzeń na płycie głównej, a ostatnie 4 tworzą nowe łącze UMI, zajmujące się komunikacją na linii procesor-mostek południowy. Każdy z dwóch mostków wyposażony jest w 4 porty PCI Express x1, 14 portów USB 2.0, 6 portów SATA, a także kontrolery zapewniające obsługę PCI, kart SD oraz podczerwieni. Różnią się tylko tym, że A75 ma 4 porty USB 3.0 i 6 portów SATA 6G, w A55 zaś brak takich funkcji. Nowy chipset i gniazdo procesora AMD poszedł drogą wytyczoną przez Intela i zdecydował się na zintegrowanie mostka północnego i karty graficznej z procesorem. Spowodowało to zmniejszenie liczby pinów do 905, zlikwidowanie łącza HyperTransport oraz brak kompatybilności z wcześniejszymi podstawkami. Kto ma platformę AMD i kupił do niej wydajny układ chłodzenia, nie będzie musiał się go pozbywać wraz z procesorem, bo na płytach z podstawką FM1 pozostał identyczny system mocowania chłodzenia. Nie zmieniły się też rozmiary procesorów, dzięki czemu nowy model można chłodzić wszystkim, co jest zgodne z podstawkami 754, 939, AM2, AM2+ oraz AM3 i AM3+. Jak widać na schematach mostków A75 i A55, procesor został wyposażony w 24 linie PCI Express, przy czym 16 z nich przeznaczono do obsługi karty APU kolejne nowości W związku ze zmianami konieczne było zaprojektowanie całego kontrolera pamięci. Ponadto AMD zintegrowało kartę graficzną z procesorem, co wymaga montowania drogich pamięci SidePort na każdej płycie głównej albo całkowite zrezygnowanie z nich. Firma wybrała drugie rozwiązanie, dlatego wydajność zintegrowanego układu graficznego w Llano ogromnym stopniu zależy od szybkości RAM. Teraz GPU i CPU mają takie same prawa dostępu do pamięci (które mogą być o wiele szybsze niż w wypadku platformy AMD poprzedniej generacji). Procesor został też wyposażony w znany z Radeonów blok UVD3, który koduje i dekoduje materiał wideo. 14 październik 2011 www.pcworld.pl
NOWE PROCESORY AMD SPRZĘT I OSPRZĘT Oszczędzanie energii APU wyprodukowane przez AMD, składa się z procesora o mocy wydzielanego ciepła (TDP) równej 65 W, karty graficznej z TDP 40 W oraz układu o funkcjonalności mostka północnego, charakteryzującego się TDP 13 W. Jest to znaczne uproszczenie, ale mimo wszystko bardzo dobrze pokazuje, ile pracy AMD musiało włożyć AMD poszedł drogą wytyczoną przez Intela i zdecydował się na zintegrowanie mostka północnego i karty graficznej z procesorem. w odpowiednie zarządzanie energią, jeśli APU miał działać stabilnie. W procesorze umieszczono dodatkowy mikrokontroler, który monitoruje aktywność poszczególnych jego części procesora i włącza lub wyłącza je w razie potrzeby. Na tym polu AMD bije nawet Intela, który zastosował w Nehalemach bardzo podobny układ, jednak mierzący nie aktywność, lecz temperaturę działania, co uzależniało działanie procesora od temperatury zewnętrznej. W połączeniu z techniką bramkowania zasilania, która polega na zastosowaniu dodatkowych tranzystorów odcinających zasilanie niewykorzystywanym elementom, można zauważyć zadziwiające efekty. Mikrokontroler obsługuje też tryb TurboCore, który bardzo przypomina tryb Turbo Boost, znany z procesorów Intel Core. Podnosi on taktowanie procesora na rdzeniach, jeśli program nie wykorzystuje pełnego potencjału jednostki, i używa tylko jednego, dwóch lub trzech, a nie wszystkich czterech rdzeni. Widać tu poprawę w porównaniu z pierwszą wersją trybu Turbo Core, którą obsługiwały Phenomy II X6. Teraz zmiana zegara będzie następować szybciej i częściej, co oznacza lepsze dostosowanie procesora do sytuacji i efektywniejsze zarządzanie energią. Oprócz tego nowy Turbo Core pozwala na zastosowanie kilku trybów przyspieszenia, podczas gdy kiedyś był tylko jeden. Niestety, dostarczone nam procesory nie obsługiwały trybu Turbo Core, więc przetestujemy jego działanie w praktyce przy innej okazji. AMD Dual Graphics AMD Dual Graphics Performance Boost to nowa technologia AMD, pozwalająca na połączenie mocy zintegrowanej karty oraz oddzielnego akceleratora. Jednak działa poprawnie tylko z niedrogimi modelami o wydajności dwa razy większej od tej którą ma integra. Zaleca się stosowanie kart nie szybszych niż Radeon HD 6670. Aby wykorzystać potencjał AMD Dual Graphic Performance Boost, należy spełnić kilka warunków. Podstawowy to korzystanie z Windows 7 oraz gier obsługujących DirectX w wersji 10 lub 11. Co prawda, można wykorzystać nową technologię również w środowisku linuksowym, ale trzeba się wówczas ręcznie przełączać między Ze względu na inny układ nóżek oraz odmienną architekturę procesory AMD Llano nie będą pasować do gniazd AM3 oraz AM3+. kartami, co może być uciążliwe. Wymagane jest też zainstalowanie oprogramowania AMD Vision Engine Control Center. Efekty mogą być zadziwiające. Wydajność redakcyjnego Radeona HD 6670 w połączeniu z procesorem A8-3850 wzrosła mniej więcej o 30%. To znakomity rezultat, który sprawia, że karta graficzna za 240 zł może służyć do komfortowego grania w większość nowych tytułów, zwłaszcza jeśli mamy monitor o rozdzielczości niższej niż Full HD (1920x1080). Pobór mocy Pod tym względem AMD Llano wypadają nieźle. W okresie bezczynności pobierają mniej energii niż Core i3-2100, ale obciążone są bardziej prądożerne od wszystkich procesorów Core i3 i niektórych Core i5. Naszym zdaniem, jest to spore niedopatrzenie, które nie spodoba się osobom intensywnie korzystającym z komputera. październik 2011 www.pcworld.pl 15
SPRZĘT I OSPRZĘT DOSSIER Testy karty graficznej Nowe APU AMD mają zdecydowanie najszybszą jednostkę na rynku, która może rywalizować nawet z kosztującym 240 zł akceleratorem GT440 GeForce a. To imponujący wynik. Wniosek jest prosty: mając procesor i płytę AMD, warto kupić też kartę graficzną tego producenta, zwłaszcza gdy liczymy się każdym groszem. Wówczas otrzymamy stosunkowo wysoką wydajność za możliwie najniższą cenę. Podkręcanie AMD Llano warto podkręcać. Zegar bazowy 100 MHz można przyśpieszyć nawet do 150 160 MHz. Oczywiście nie oznacza to, że procesor będzie działał z zegarem o 60% większym. Konieczne będzie obniżenie mnożnika z domyślnych 29 do 21 23, dzięki czemu uzyskamy zegar dochodzący do 3,5 GHz po podniesieniu napięcia mniej więcej do 1,4 V. To średni rezultat, przy czym nie jest pewne, że każdy procesor go osiągnie. Inaczej jest w wypadku karty graficznej przetaktowanie zegara bazowego o 60% da proporcjonalne przyspieszenie jej taktowania i będzie ona o ponad połowę szybsza niż przed podkręceniem. Należy jednak pamiętać, że podkręcanie każdego urządzenia daje inny efekt, nie każdy procesor uzyska więc rezultaty równe z naszymi. Wnioski AMD Llano to z całą pewnością rodzina bardzo dobrych podzespołów. Za 450 zł otrzymujemy wydajny procesor, dobry układ graficzny i rozsądny pobór energii. To połączenie jest niespotykane w rozwiązaniach konkurencyjnych. Oprócz tego mamy możliwość połączenia mocy zintegrowanej grafiki z mocą tańszej karty graficznej AMD i otrzymania w zamian o wiele wyższej wydajności za niską cenę. AMD Llano jest nie tylko Nowe procesory AMD Bulldozer, niezintegrowane z układem graficznym, są droższe od AMD Llano, bo mają konkurować z najwydajniejszymi modelami Intela. dobrym produktem, ale też przełomowym w branży układów zintegrowanych. Co prawda, nie spodoba się entuzjastom najlepszego i najwydajniejszego sprzętu, ale typowy użytkownik będzie z niego bardzo zadowolony. AMD Bulldozer nadchodzi pogromca Sandy Bridge a? Nowe procesory AMD Bulldozer, niezintegrowane z układem graficznym, są droższe od AMD Llano, bo mają konkurować z najwydajniejszymi modelami Intela. Pojawią się w wersjach cztero-, sześcio- oraz ośmiordzeniowych. Pierwsza z nich, przeznaczona dla graczy, będzie się charakteryzować najwyższymi zegarami, a układy wyposażone w większą liczbę rdzeni mają się spodobać profesjonalistom korzystającym z aplikacji wielowątkowych. Grunt to wielowątkowość Do tej pory były dwie metody przetwarzania dużej liczby wątków. Pierwsza z nich to Chip Multi-Processing, polegająca na umieszczeniu na jednej płytce krzemowej dwóch procesorów. Zastosowano ją w takich układach, jak Phenom II oraz Core 2 Duo. Druga metoda to Simultaneous Multi-Threading (wielowątkowość współbieżna), która zmusza jedną jednostkę do wykonywania dwóch zadań. Najlepszą jej implementacją jest Hyper-Threading, opracowany przez Intela. AMD zamierza odejść od obu sposobów i użyć technologii Chip Multi-Threading firmy Sun. Pozwala ona umieścić na jednym kawałku krzemu kilku układów oraz umożliwia wykonywanie przez jeden rdzeń wielu wątków. Została opracowana w 2003 roku, jednak w wypadku procesorów x86 jest nowością i może poprawić ich działanie w aplikacjach wielowątkowych. AMD uznało zatem, że procesory oraz aplikacje jednordzeniowe odchodzą do lamusa i świadczy o tym nie tylko nowa architektura. Nowością jest również to, że składający się z dwóch rdzeni moduł AMD postanowiło zmienić nie tylko architekturę nowych jednostek, ale też design ich opakowań. Dzięki temu bez problemu rozpoznamy nowe układy AMD na sklepowych półkach. 16 październik 2011 www.pcworld.pl
NOWE PROCESORY AMD SPRZĘT I OSPRZĘT Bulldozer będzie miał jedynie 80% wydajności dotychczas stosowanych dwóch rdzeni. W zamian za to będzie o wiele mniejszy i bardziej energooszczędny (oczywiście wówczas, gdy porównywane procesory są identycznie taktowane). Łatwo się więc domyślić, że najnowsze procesory AMD braki w wydajności nadrobią szybszymi niż dotychczas zegarami (w wypadku jednostek czterordzeniowych) lub większą liczbą rdzeni (w wypadku jednostek sześcio- i ośmiordzeniowych). Zarządzanie energią Bulldozery będą mieć szybsze taktowanie (według niepotwierdzonych informacji nawet 4 GHz) i do ośmiu rdzeni. Niewątpliwie zatem będą się bardzo nagrzewać i zużywać dużo energii. AMD zastosuje zapewne wszystkie technologie zarządzania energią opracowane do Llano, w tym technologię Turbo Core. Dzięki temu w trybie częściowego obciążenia będzie się zwiększało taktowanie w pełni wykorzystywanych rdzeni, a niepotrzebne jednostki będą się wyłączać. Zauważymy to zwłaszcza w trybie czuwania lub niskiego obciążenia, gdy procesor będzie nie tylko chłodny, ale też ekstremalnie energooszczędny. Podstawka Na poprzednich stronach pisaliśmy o nowej podstawce FM1, na której działają procesory AMD Llano. Bulldozer nie będzie na niej działał, gdyż FM1 nie jest kompatybilne z żadną inną podstawką, w tym z wykonaną specjalnie pod kątem Bulldozerów AM3+. Podstawka AM3+ będzie za to kompatybilna z AM3, na której działają dostępne obecnie Phenom II oraz Athlon II. Oznacza to, że posiadacze starszej płyty głównej z taką podstawką i wyposażonej w odpowiedni BIOS, dodający obsługę Bulldozerów, będą mogli bez problemu wymienić tylko procesor, bez konieczności modyfikacji reszty konfiguracji. ASUS Sabertooth 990FX jest jedną z kilkunastu obecnie dostępnych płyt, na których zadziałają procesory AMD Bulldozer. 3,6 GHz 400 500 dolarów. Z kolei najlepsze Bulldozery mają kosztować tylko 300 dolarów, zatem różnica cen jednostek obu firm byłaby bardzo duża. Trzeba również odnotować, że Intel ma zamiar obniżyć o 10% ceny topowych modeli, Core i5 2500K oraz Core i7 2600K. Czy oznacza to, że procesory AMD faktycznie będą lepsze od obecnych na rynku układów Intela? Przekonamy się o tym podczas testów Bulldozera, których rezultaty najprawdopodobniej opublikujemy w następnym numerze PCWorlda. Dawid Kosiński Co będzie w sklepach? Do tej pory udało się potwierdzić oznaczenia jedynie dwóch najwydajniejszych procesorów Bulldozer: FX- 8100 lub FX-8150P. Mają kosztować około 300 dolarów, czyli mniej więcej tyle, co najszybsze konsumenckie jednostki Intel Core i7 2600K. AMD zatem naprawdę wierzy w wydajność swoich procesorów i sądzi, że profesjonaliści zrezygnują z konstrukcji Intela na rzecz jego rozwiązań. Przyszłość czy teraźniejszość? Wiele osób zapewne uważa, że porównywanie Bulldozerów z obecną generacją jednostek Intela nie ma sensu, gdyż już niebawem Intel, jak co roku, wypuści nowe procesory. Mogą one jednak przegrać z Bulldozerami pod względem opłacalności. Za sześciordzeniowego i dwunastowątkowego Core i7 3930K o zegarze 3,2 GHz (w trybie Turbo 3,8 GHz) Intel ma żądać 560 dolarów, a za czterordzeniowego i ośmiowątkowego Core i7 3820 o zegarze październik 2011 www.pcworld.pl 17