KONKURS WIEDZY O NATO i UE

1 KONKURS WIEDZY O NATO i UE

2 Zespół Szkół w Szczurowej MATERIAŁY DO STUDIOWANIA DOTYCZĄCE SOJUSZU PÓŁNOCNOATLANTYCKIEGO I UNII EUROPEJSKIEJ SZCZUROWA 2016

3 Spis treści: NATO 1. Powstanie, 2. Symbol, 3. Strategie, 4. Zadania i cele, 5. Zasady działania, 6. Sekretarze Generalni, 7. Struktury, 8. Droga Polski do NATO, 9. Zasady polskiej polityki bezpieczeństwa Unia Europejska 1. Geneza, 2. Symbole, 3. Ojcowie Europy oraz twórcy koncepcji wspólnoty, 4. Relacje między państwami członkowskim a Unią Europejską, 5. Okład z Schengen, 6. System NUTS, Region i Eurorogion, 7. Główne instytucje Unii, 8. Osoby funkcyjne w podstawowych instytucjach Unii, 9. Polska droga do Unii Europejskiej.

4 1. Powstanie NATO NATO/North Atlantic Treaty Organisation/, Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego, to najważniejsza we współczesnym świecie międzynarodowa organizacja politycznowojskowa powstała 4. kwietnia 1949r. w Waszyngtonie. Tego dnia, 12 państw Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, USA, Wielka Brytania i Włochy podpisało tzw. Traktat Północnoatlantycki. Ratyfikujące go państwa zobowiązały się wspólnymi siłami ochraniać wolność, wspólne dziedzictwo oparte na zasadach demokracji, wolności jednostki i praworządności, dążyć do umocnienia stabilizacji i dobrobytu na obszarze północnoatlantyckim i udzielać sobie wzajemnej pomocy w przypadku zbrojnej napaści na którekolwiek z nich. Podstawą prawną utworzenia NATO był art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych. W działaniu podstawą do podjęcia decyzji w kwestii utrzymania pokoju i bezpieczeństwa w wypadku napaści zbrojnej jest rezolucja Rady Bezpieczeństwa. A więc istotą NATO są wzajemne gwarancje bezpieczeństwa. Stanowi o tym również art. 5 Traktatu, który brzmi: Strony zgadzają się, ze zbrojna napaść na jedno lub kilka z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uważana za napaść przeciwko nim wszystkim; wskutek tego zgadzają się one na to, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, każda z nich, w wykonaniu prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego przez artykuł 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom tak napadniętym, podejmując natychmiast indywidualnie i w porozumieniu z innymi stronami taką akcję, jaką uzna za konieczną, nie wykluczając użycia siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. Powstanie NATO było odpowiedzią na tzw. zimną wojnę, która po zakończeniu wojny toczyła się miedzy Zachodem a Związkiem Radzieckim. Jednakże z biegiem czasu widząc swoje zagrożenie do NATO zaczęły przystępować i inne państwa, które pierwotnie nie były jego członkami- założycielami. W całej przeszło 50- letniej historii NATO miały miejsce 4 rozszerzenia Sojuszu Północnoatlantyckiego. Otóż już w 1952r. do NATO przystąpiła Grecja i Turcja, w 1955r. przyjęta została RFN, w 1982r. Hiszpania, zaś w 1999r./ w zupełnie innej atmosferze i międzynarodowej sytuacji politycznej, niż w momencie powstania NATO, do NATO przyjęte zostały trzy państwa Europy Środkowej Polska, Czechy, Węgry. A za 5 lat 29 marca 2004r. do Sojuszu zostały przyjęte: Bułgaria, Estonia, Litwa, Łotwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Następnie w 2009r. do NATO przystąpiły Albania i Chorwacja. Potencjalnymi kandydatami do członkostwa w NATO są: Bośnia i Hercegowina oraz Macedonia. Państwami członkowskimi nieuczestniczącymi w strukturach wojskowych NATO w historii były: Grecja od 14 sierpnia 1974 do 20 października 1980, Francja wystąpiła w 1966, częściowo powróciła w 1995, powróciła całkowicie w 2009r, natomiast Hiszpania od momentu przystąpienia 1997r. 2. Symbol NATO W 1953r. przyjęty został powszechnie znany dzisiaj symbol NATO otoczona okręgiem roża wiatrów na granatowym tle. Róża wiatrów symbolizuje wspólny kierunek dążenia ku pokojowi obrany przez państwa członkowskie, okrąg zaś jedność i współpracę sojuszników. Kolor granatowy - to symboliczne odniesienie do oceanicznej wody obszaru Północnego Atlantyku.

5 3. Strategie NATO Strategia wojenna NATO oparta była głównie na amerykańskich koncepcjach strategicznych wynikających z oceny zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego. Pierwszą z nich była strategia zmasowanego odwetu przyjęta w USA w 1950r., a zaadaptowana przez Sojusz w 1957r. Zakładała ona wykonywanie uderzeń jądrowych na państwa Układu Warszawskiego w odpowiedzi na poważniejszy atak militarny. Dopuszczała również wykonanie uprzedzającego ataku jądrowego w przypadku stwierdzenia zagrożenia bezpieczeństwa państw Sojuszu. Wprowadzenie przez ZSRR i Układ Warszawski międzykontynentalnych pocisków rakietowych, skłoniło USA do zmiany strategii. W 1961r. opracowano strategię elastycznego reagowania, która zastała przyjęta przez USA w 1967r. Zakładała ona możliwość prowadzenia działań wojennych zarówno z wykorzystaniem broni jądrowej, jak i bez niej. W przypadku ataku państw UW przewidywano prowadzenie działań o charakterze konwencjonalnym, a w sytuacji ich niepowodzenia wykorzystanie taktycznej broni jądrowej na ograniczoną skalę. Strategiczna broń jądrowa miała być użyta dopiero po jej zastosowaniu przez ZSRR. W 1991r. po zakończeniu zimnej wojny, została przyjęta Nowa koncepcja strategiczna. Zakładała ona utrzymanie wystarczających sił konwencjonalnych i nuklearnych zdolnych do odstraszania ewentualnych agresorów i prowadzenie działań zapobiegających ewentualnym konfliktom zbrojnym na świecie. Skoncentrowano się również na zagwarantowaniu bezpieczeństwa państw sojuszu w warunkach różnorodnych i wielokierunkowych zagrożeń międzynarodowych/ konflikty etniczne i regionalne, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia i technologii uzbrojenia, przerwanie dostaw surowców strategicznych, terroryzm i sabotaż/. W1999r. koncepcja ta uległa aktualizacji w oparciu o doświadczenia misji NATO w byłej Jugosławii. Nowa koncepcja strategiczna wprowadza pojęcie operace spoza art. 5, którymi są przede wszystkim operacje reagowania kryzysowego, czyli działania sił zbrojnych skierowane na usuwanie przyczyn sytuacji kryzysowych zagrażających regionalnemu lub światowemu bezpieczeństwu oraz powodujących naruszanie praw człowieka. 4. Cele i zadania NATO Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie- środkami politycznymi i militarnymiwolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje następujące podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa: zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów; zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego; rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwa dla pokoju/ PdP/ oraz Europejskiej Rady Partnerstwa; wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.

6 5. Zasady działania NATO Działanie sojuszu oparte jest na trzech fundamentalnych zasadach: Zasadzie suwerenności państw członkowskich- oznacza to, że wszystkie państwa członkowskie mają w NATO takie same prawa jak i obowiązki, konsekwencją tej zasady jest to, że jedynym organem Sojuszu, który ma prawo podejmować ważne decyzje dotyczące jego organizacji i działania jest Rada Północnoatlantycka/NAC/. Ponadto Sojusz nie ma prawa zmusić żadnego z sojuszników do zwiększenia lub zmniejszenia wydatków wojskowych, okresu pełnienia służby lub też wysłania własnych wojsk w rejon konfliktu. Decyzje te podejmuje suwerennie każdy członek NATO; Zasada jednomyślności i zgody( consensusu) przy podejmowaniu najważniejszych decyzji- oznacza ona, że wszystkie decyzje odnoszące się do spraw podjęcia działań zbrojnych, przyjęcia nowych członków czy zmiany w strukturze dowodzenia muszą być podjęte na podstawie zgody wszystkich członków Sojuszu. W NATO nie ma głosowania większościowego, wszelkie propozycje są wcześniej dyskutowane, negocjowane, a ich owocem jest ostateczna decyzja, którą popierają wszyscy członkowie; Zasada rozdziału struktury politycznej NATO od zintegrowanej struktury dowodzenia- wywodzi się z zasady uznawanej w krajach demokratycznych, że wszelkie ważne decyzje podejmowane są przez cywilne organy polityczne, których mandat pochodzi z wyborów. Organy wojskowe/ dowództwa, sztaby/służ wyłącznie do wykonywania zadań nakreślonych przez cała polityczne. 6. Sekretarze Generalni NATO Sekretarz Generalny NATO mianowany jest przez państwa członkowskie NATO. Jest on przewodniczącym Rady Północnoatlantyckiej/NAC/, Rady Planowania Obronnego oraz Grupy Planowania Nuklearnego/NPG/. Jest również tytularnym przewodniczącym Wyższych Komitetów NATO. Sekretarz Generalny wybierany jest na 4 letnią kadencję. Jest odpowiedzialny za kierowanie i wspieranie opartego na konsultacjach procesu decyzyjnego Sojuszu. Może poddawać nowe tematy do dyskusji, uczestniczy aktywnie w podejmowaniu decyzji oraz wspiera rozwiązywanie konfliktów między państwami członkowskimi. Jest również głównym rzecznikiem NATO. W czasie niemożności wykonywania swoich obowiązków jest on zastępowany przez swojego przedstawiciela. Od początku istnienia Sojuszu funkcję tę pełnili w kolejności: 1. Hastings Lionel Ismay (21.06.1887-17.12.1965), polityk brytyjski, minister ds. Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Sekretarz Generalny NATO /4.04.1952-16.05.1857/. 2. Paul Henri Spaak (21.011899-31.07.1972) belgijski polityk socjalistyczny. Jeden z ojców założycieli Unii Europejskiej. Sekretarz Generalny NATO / 16.05. 1957-21.04. 1961/. 3. Dirk Stikker ( 5.02.1897-23.12.1979), holenderski bankier, przemysłowiec, polityk, dyplomata. minister spraw zagranicznych, ambasador Holandii w Wielkiej Brytanii. Sekretarz Generalny NATO /21.041961-1.081964/ zrezygnował z funkcji z przyczyn zdrowotnych.

7 4. Manlio Brosio (10.071897-14.031980), włoski prawnik, dyplomata i polityk, minister obrony, ambasador Włoch w ZSRR, Wielkiej Brytanii i Francji. Sekretarz Generalny NATO /12.05.1964-1.10. 1971/. 5. Joseph Luns (28.08.1911 18.07.2002), holenderski polityk, mister spraw zagranicznych Holandii. Sekretarz Generalny NATO/ 1.10.1971 25.06.1984/. 6. Peter Carington ( ur.6.06.1919 - ), brytyjski polityk, baron zasiadał w izbie lordów, wojnę ukończył w stopniu majora, był ministrem obrony, ministrem energii i ministrem spraw zagranicznych w gabinecie Margaret Thatcher. Sekretarz Generalny NATO / 25.06.1984 1.07. 1988/. 7. Manfred Worner (24.09.1934 13.08. 1994), niemiecki polityk, członek CDU, minister obrony RFN w gabinecie Helmuta Kohla w latach/ 1982 1988/, był oficerem rezerwy i pilotem wojskowym. Sekretarz Generalny NATO / 1.071988 13.08.1994/. 8. Sergio Balanzino ( ur.20.06.1934 w Bolonii), włoski dyplomata, był ambasadorem Włoch w Ottawie/ Kanada/, w latach /1994 2001/ zastępca Sekretarza Generalnego NATO, W 1994 po śmierci Manfreda Wornera, a następnie w 1995 po dymisji Willego Claesa był p.o. Sekretarza Generalnego NATO /20.101995-5.12.1995/. 9. Willy Claes (ur.24.11.1938 w Hasselt), polityk belgijski, wicepremier i minister spraw zagranicznych. Sekretarz Generalny NATO /17.10.1994 20.10.1995/, zmuszony po roku do ustąpienia ze względu na aferę korupcyjną związaną z włoskimi śmigłowcami/agusta affair/. 10. Sergio Balanzino (20.061934 w Bolonii), włoski dyplomata, ambasador Włoch w Ottawie/ Kanada/. Sekretarz Generalny NATO /20.10.1995 5.12. 1995/ czasowo pełniący obowiązki po dymisji Willyego Claesa. 11. Javier Solana (14.07. 1942 w Madrycie),hiszpański polityk, minister spraw zagranicznych Hiszpanii w latach /1999 2009/, wysoki przedstawiciel do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz sekretarz generalny Rady Unii Europejskiej. Doktor fizyki. Sekretarz Generalny NATO /5.121995 6.10.1999/. 12. George Robertson (ur.12.04.1946 w Port Ellen), szkocki polityk, minister obrony, członek Partii Pracy. Sekretarz Generalny NATO /14.10. 1999 17.12.2003/. 13. Alessandro Minuto Rizzo, włoski polityk, czasowo pełniący obowiązki Sekretarza Generalnego NATO /17.12.2003 1.01.2004/. 14. Jaap de Hoop Scheffer (ur.3.04. 1948 w Amsterdamie), holenderski polityk, długoletni parlamentarzysta, od 1997 2001 lider Apelu Chrześcijańsko Demokratycznego /CDA/, w latach 2002 2003 minister spraw zagranicznych Holandii. Sekretarz Generalny NATO /1.01.2004 1.08.2009/. 15. Anders Fogh Rassmusen (ur.26.01.1953 w Ginnerup), duński polityk. W latach1998 2009 przewodniczący Liberalnej Partii Venstre, a od 2001 do 2009 premier Danii. Sekretarz Generalny NATO /1.08.2009 30.09. 2014/. 16. Jens Stoltenberg (ur.16.03.1959 w Oslo), norweski polityk, ekonomista, a od 2002 do 2014 przewodniczący Partii Pracy, premier Norwegii w latach 2000 2001 oraz 2005 2013. Sekretarz Generalny NATO od 1.10.2014.

8 7. Struktury NATO Kwatera Główna NATO ma swoją siedzibę w Brukseli. Najwyższym organem sojuszu jest Rada Północnoatlantycka. W skład Rady Północnoatlantyckiej wchodzą reprezentanci wszystkich państw członkowskich NATO, której przewodniczy sekretarz generalny wybierany przez rządy państw członkowskich. Zbiera się ona kilka razy do roku na szczeblu ministerialnym, ale praktycznie obraduje w osobach stałych przedstawicieli w randze ambasadorów. Do najważniejszych zadań Rady zalicza się konsultacje polityczne pomiędzy członkami, wyznaczanie dyrektyw dla władz wojskowych, obronę cywilną, ustalanie wysiłku zbrojeniowego państw członkowskich. Obrady swe odbywa zwykle raz w tygodniu. Dwa razy do roku odbywają się spotkania ministrów spraw zagranicznych, oraz ministrów obrony. W sprawach wymagających trudnych decyzji i które mają wpływ na losy innych państw ramach rady mogą obradować szefowie państw i rządów. Decyzje swe Rada podejmuje jednomyślnie na zasadzie konsensusu. Nie istnieje procedura głosowania lub podejmowania decyzji większością głosów. Wszystkie decyzje Rady Północnoatlantyckiej wchodzą w życie z taką samą mocą, niezależnie od szczebla, na którym zostały podjęte. Najważniejszym wojskowym organem NATO jest Komitet Wojskowy/Military Commitee/. W jego skład wchodzą szefowie sztabów generalnych armii państw członków NATO. Odpowiada on za wszystkie sprawy militarne w NATO. Stanowi on forum konsultacji między państwami członkowskimi w tych kwestiach. Sprawuje też funkcje doradcze wobec najwyższych organów politycznych NATO. Merytorycznym ramieniem komitetu wojskowego jest Międzynarodowy Sztab Wojskowy składający się z około 300 oficerów i podoficerów z różnych państw. Najważniejszymi oddziałami sztabu są : Oddział Polityki i Planowania, Oddział Operacyjny, Oddział Logistyki i Zasobów, Oddział Łączności Systemów Informacyjnych, Oddział Uzbrojenia i Standaryzacji. 8. Droga Polski do NATO W maju 1955r. ZSRR przedłożył delegatom wybranym krajom europejskim dokument, który bez merytorycznej dyskusji i bez poprawek wszedł w Zycie jako pakt Sojusz obronny o nazwie Układ Warszawski/ od nazwy miasta, w którym go podpisano/. Układ Warszawski był strukturą wojskową, w którym dowodzenie, koordynacja całości działań oraz kontrola sprawowane były przez radziecki Sztab Generalny. Funkcje naczelnego dowódcy przez cały czas istnienia paktu sprawował zastępca ministra Obrony Narodowej ZSRR. Plany użycia sił zbrojnych oraz wszelkie inne decyzje strategiczne powstawały w Sztabie Generalnym Armii Radzieckiej. Układ Warszawski mimo deklaracji, ze jest paktem obronnym w istocie miał charakter zaczepny. W latach 80- tych dzięki pierestrojce zaczęto stosować elementy działań obronnych w skali strategicznej. Wojsku Polskiemu w Układzie Warszawskim wyznaczono szczególne zadanie, bowiem jego siły operacyjne miały stanowić niezawodne ogniwo sojuszu bratnich socjalistycznych armii. Wojsko Polskie przeznaczone było do działania na Zachodnim Teatrze Działań Wojennych. Zadania dla Sił Zbrojnych PRL odzwierciedlane były w planach operacyjnych działań na Północno-Nadmorskim i Jutlandzkim Kierunku Operacyjnym. Planom tym

9 podporządkowane były wszelkie zabiegi organizacyjne i szkoleniowe podejmowane już w czasie pokoju. Wojska operacyjne miały po mobilizacji ześrodkować się w rejonie wyjściowym do działań w rejonie Meklemburgii i następnie przejść do operacji zaczepnej. Z kolei siły obrony terytorialnej i obrony powietrznej kraju miały za zadanie osłaniać i zabezpieczać przegrupowanie wojsk operacyjnych z terenu Polski i ZSRR. Wojska operacyjne w końcowej fazie istnienia paktu miały tworzyć zgrupowanie operacyjne w sile frontu w skład, którego wchodziły trzy armie. Wojsko Polskie liczyło wówczas ponad 400 tyś. żołnierzy, ponad 2800 czołgów, 2400 transporterów opancerzonych i bojowych wozów piechoty, ponad 2300 dział oraz ponad 500 samolotów. Dyslokacja jednostek dostosowana była do roli i zadań Wojska Polskiego w UW. Większość jednostek pancernych i zmechanizowanych stacjonowała na terenie województw północno zachodniej Polski, natomiast na ścianie wschodniej rozlokowana była tylko jedna /głęboko skadrowana /dywizja. Zmiany w porządku politycznym, w systemie bezpieczeństwa, a co za tym idzie i w koncepcji strategicznej zapoczątkowane w 1989r. zmieniły dotychczasowy porządek wykreowany w Jałcie i Poczdamie. Przyjęty tam za kanon i obowiązujący prawie przez pół wieku model wojny na dużą skalę, wojny między dwoma potężnymi blokami, stracił po prostu sens. Zabrakło nagle dotychczas jednoznacznie definiowanego przeciwnika. Proponowano wprowadzić rozwiązanie sugerujące zagrożenie z różnych kierunków. Polska stając się w 1989r.krajem naprawdę suwerennym mogła sama stanowić o swoim bezpieczeństwie. Przyjęto wówczas opcję wyrażającą sie strategią obronną opartą na dobrym sojuszu polityczno militarnym, bowiem rozwiązanie Układu Warszawskiego stało się praktycznie nieuchronne. Pierwszego lipca 1991r. Układ Warszawski został ostatecznie rozwiązany po 36 latach jego istnienia. Po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej Polska znalazła się w grupie państw tzw. szarej strefy, która nie należała do żadnego sojuszu, który też nie decydował się na neutralność czy niezaangażowanie. Orientacja na włączenie Polski w struktury zachodnioeuropejskie i północnoatlantyckie powstała dość szybko bo już w 1992r. co znalazło swój wyraz w następujących dokumentach doktrynalnych: Polityka Bezpieczeństwa i Strategia Obronna Rzeczypospolitej Polskiej. Członkowstwo w NATO stało się celem strategicznym polskiej polityki. W tym też roku dokonano pierwszej reorganizacji Sztabu Generalnego, a kolejną w 1996r. W Siłach Zbrojnych kontynuowano zabiegi reorganizacyjne zmierzające do wypełnienia zobowiązań traktatowych CFE. Wojsko Polskie pod koniec 1992r. liczyło 230 tyś. żołnierzy, ponad 500 samolotów, ponad 2800 czołgów, 2300 transporterów opancerzonych, 70 okrętów. Rok 1993 był rokiem przełomowym, wszystkie siły polityczne Rzeczypospolitej Polskiej wyrażały zgodę na wstąpienie Polski w struktury NATO. Pomimo trudności liczba kontaktów z pożądanymi partnerami wciąż gwałtownie rosła. Szczególnie dużo było przedsięwzięć o charakterze informacyjnym i edukacyjnym. Główne zadanie jakie stanęło przed Polską oraz siłami zbrojnymi dotyczyło dostosowania standardów nowej obronności do potrzeb i oczekiwań NATO. Sprzyjała temu nowa idea Partnerstwa dla Pokoju, czego dowodem było podpisanie w 1994r. Ramowego Dokumentu Partnerstwa dla Pokoju i przedstawienie Dokumentu Prezentacyjnego. Po tym niemalże zaraz nastąpiło utworzenie Biura Łącznikowego przy Kwaterze Głównej NATO. Kontakty Polski z krajami NATO nabrały charakteru roboczego, a współpraca miała znamiona nie tylko ilościowe ale

10 i jakościowe. Owa współpraca rozwijała się dość intensywnie, bowiem już w 1994r. realizowano ponad 40 przedsięwzięć w 15 obszarach tematycznych. W kolejnych latach liczba wspólnych przedsięwzięć wzrastała w szybkim tempie. Celem współpracy stało się osiągnięcie interoperacyjności. Wśród różnych przedsięwzięć w ramach PdP ważne miejsce zaczęły zajmować ćwiczenia i operacje międzynarodowe. Pierwsze ćwiczenie Cooperative Bridge odbyło się w 1994r. na poligonie Biedrusko, w którym uczestniczyło 13 państw partnerskich. Głównymi partnerami we wspólnych przedsięwzięciach stały się Niemcy i Dania. Ta współpraca w dalszej perspektywie dała podstawę i efekt w postaci utworzenia trójnarodowego Korpusu Północ Wschód w Szczecinie. A od października 1994r. w Akademii Obrony Narodowej pojawili się pierwsi oficerowie- studenci z Francji i USA. Od tej pory nastąpiła wspólna obustronna wymiana studentów. Wojsko Polskie było w ciągłej fazie restrukturyzacji, realizując zobowiązania CFE. Jego liczebność ulegała permanentnemu zmniejszeniu, zaczęto także zmieniać struktury organizacyjne. W 1995r. współpraca z NATO osiągnęła kolejną fazę. Sojusz bowiem przedstawił dalszy jej zakres i harmonogram w dokumencie pt.: Studium o rozszerzeniu NATO. Dokument ten obligował stronę polską do wzmożonych prac na rzecz dostosowania naszych wojsk do struktur i zadań w ramach NATO. Polska stała się uczestnikiem Procesu Planowania i Oceny. Potroiła się liczba wspólnych przedsięwzięć realizowanych w ramach Partnerstwa dla Pokoju / 137 przedsięwzięć w tym 30 ćwiczeń/. W dalszej fazie współpracy w ramach PdP udostępniono Polsce tzw. stanagi tj. dokumenty normatywne NATO. Fakt ten spowodował, że interoperacyjność stawała się bardzo realna. Włączono bowiem do Sił Implementacyjnych NATO/ IFOR/ nasz 16 Batalion Powietrznodesantowy, tym samym Polska weszła w skład międzynarodowej Nordycko Polskiej Brygady, która wykonywała zadania w składzie dywizji amerykańskiej. Oznaczało to faktyczne wejście w skład struktur NATO. Te pozytywne fakty nie pozwalały jednakże na zbyt wielki optymizm, gdyż różnice dzielące naszą armię i armie Sojuszu były dość znaczne, zarówno w sferze mentalnej, językowej, a nade wszystko w procedurach, standardach oraz w sprzęcie. W Siłach Zbrojnych RP reforma trwała już od 6 lat, przez ten okres czasu rozformowano 1006 jednostek, przeformowano 270, a 362 sformowano od nowa. Przez te lata budżet obronny został zredukowany o 60%, zaś siły zbrojne o 50 %. W kolejnych latach/ 1996-97/ współpraca zaczęła przybierać postać rzeczywistej integracji. Poważnie zwiększyła się liczba wspólnych przedsięwzięć, liczba przeszkolonych oficerów na różnych kursach w uczelniach i centrach natowskich przekroczyła 1000. Uczyniono kolejny krok wprowadzający Polskę do koalicyjnego planowania obronnego, a kwestie interoperacyjności, kompatybilności i standaryzacji stały się wyzwaniem dla grup roboczych dowództw, sztabów i wojsk. W Akademii Obrony Narodowej- uczelni dowódczo- sztabowej we wszystkich ćwiczeniach szczebla operacyjnego i taktycznego stosowano już procedury natowskie. Gruntownej reformie został poddany/ w 1996r./ Sztab Generalny WP. Zapoczątkowano także formowanie Dowództwa Wojsk Lądowych, które ostatecznie zaczęło działać w 1997r. W lutym 1997r. premier rządu Rzeczypospolitej Polskiej po zakończeniu wizyty w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli ogłosił Polska spełnia już wszystkie kryteria, aby stać się pełnoprawnym członkiem NATO. Niebawem po tej wizycie przystąpiono w SZRP do istotnych zmian organizacyjnych. Ich liczebność wg Programu 2012 miała być zmniejszona

11 do 180 tys. Plan ten jednakże dość szybko został zweryfikowany, nie mniej jednak był on dobrym zalążkiem do zaprezentowania stanowiska Polski na madryckim szczycie NATO. W dniu 8 lipca 1997r. Polska,a także Czechy i Węgry zostały zaproszone do rozpoczęcia negocjacji o członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim. Negocjacje te trwały przeszło 8 miesięcy, ale już jesienią 1998r. została przeprowadzona ratyfikacja decyzji z Madrytu. A 12 marca 1999r. Polska stała się stałym członkiem NATO. Akces ten został potwierdzony kilka tygodni później, podczas spotkania szefów rządów państw NATO w dniu 23-25 kwietnia 1999r. Obecnie w NATO jest 28 stałych członków, w tym 26 państw europejskich oraz USA i Kanada. Wykaz państw należących do NATO oraz ich rok przystąpienia przedstawione zostały na rys1. 9. Zasady polskiej polityki bezpieczeństwa Opracowanie Narodowej Strategii Obronności Państwa, a także dostosowanie struktur, zasad i procedur działania Sił Zbrojnych w ramach Sojuszu dało podstawę do gruntownej zmiany zasad polityki bezpieczeństwa. Uznano bowiem, że zasady te odzwierciedlą naszą pozycje i pozwolą na: a) Traktowanie bezpieczeństwa w sposób kompleksowy z uwzględnieniem wszystkich czynników: politycznych, militarnych, ekonomicznych, społecznych, środowiskowych, energetycznych itp.; b) Realizowanie polityki bezpieczeństwa zgodnie z konstytucją oraz prawem międzynarodowym (Karta Narodów Zjednoczonych, traktaty i umowy międzynarodowe); c) Kierowanie się ideami i zasadami realizującymi wizję wolnej i demokratycznej Europy; d) Wiązanie bezpieczeństwa państwa z bezpieczeństwem NATO i UE; e) Dążenie do tego, aby użycie sił na arenie międzynarodowej było wyłącznie wynikiem prawa do obrony lub działaniem realizowanym na podstawie mandatu społeczności międzynarodowej, a wszelkie konflikty były rozwiązywane na drodze pokojowej. 10. Udział Wojska Polskiego w operacjach NATO Wojsko Polskie będąc nawet w Układzie Warszawskim brało udział różnego rodzaju misjach w szczególności w misjach pokojowych ONZ. Po wstąpieniu do NATO nasze Siły Zbrojne tworzyły różnego rodzaju kontyngenty oraz grupy rekonesansowe i szkoleniowe, które brały udział w operacjach stabilizacyjnych, wymuszania pokoju a także misjach szkoleniowych i humanitarnych. Do najważniejszych można zaliczyć: A. Operację stabilizacyjną w Iraku ( sierpień 2003 do 4 października 2008), baza dowództwa w Diwanii Irak 10 zmian 15 tys. żołnierzy. Dowódcami zmian byli m.in. generałowie : D. Tyszkiewicz, M. Bieniek, M. Ekiert, W. Skrzypczak i wielu innych. B. Operację wymuszenia pokoju (wojenna) w Afganistanie była pierwszą misją NATO poza obszarem euroatlantyckim, rozpoczęła się od 3 sierpnia 2003 roku. Polska zadeklarowała 1600 żołnierzy, a w roku 2010 jeszcze dodatkowo 1000, czyli w sumie w Iraku był obecny kontyngent liczący przeszło 2600 żołnierzy

12 z różnych jednostek operacyjnych WP. Żołnierzy ci weszli w skład ISAF (międzynarodowe siły wsparcia bezpieczeństwa), który liczyły 56 tys. żołnierzy z 41 państw. Baza stacjonowania wojsk w Afganistanie to Bagram koło Kabulu. Polska wycofała swój kontyngent pod koniec 2014r. C. Operacje pokojowe i stabilizacyjne: Polska Wojskowa Jednostka Specjalna w siłach UNEF II na Bliskim Wschodzie/1973-1979/- 11699 żołnierzy; PKW w siłach UNDOF/ United Nations Disengagment Observer Forces/ Syria, Izrael-/ 1974-1994/- 3662 żołnierzy. z Polski brali udział w misjach pokojowych- znani dowódcy, jak m.in.: gen Wozniak, gen Izydorczyk, gen. Misztal i inni/.; PKW w siłach UNTAG w Namibii /1989-1990r 393 żołnierzy); PKW w siłach UNTAC w Kambodży /1992-1993/- 1270 żołnierzy; PKW w siłach UNIFIL 1992r. Liban 2677 żołnierzy); IFOR - /Implementation Force/ -Bośnia i Hercegowina/ 1996-300 żołnierzy; SFOR Stabilization Force - Sarajewo (Bośnia i Hercegowina) 1997r. 500 żołnierzy; AFOR /Albania Force/ -2001r; KFOR /Kosowo Force / Kosowo-2012r. była Jugosławia; Grupa rekonesansowo-humanitarna Czad Środkowa Afryka 2008-2009r.; Grupa szkoleniowa Mali północna Afryka 2009r.

13 Państwa należące do NATO /stan na dzień 18 stycznia 2016r/. Lp Nazwa państwa Rok przystąpienia 1 Albania 2009 2 Belgia 1949 3 Bułgaria 2004 4 Czechy 1999 5 Dania 1949 6 Estonia 2004 7 Francja 1949 8 Grecja 1952 9 Hiszpania 1982 10 Holandia 1949 11 Islandia 1949 12 Kanada 1949 13 Litwa 2004 14 Luksemburg 1949 15 Łotwa 2004 16 Niemcy 1955/1990 17 Norwegia 1949 18 Polska 1999 19 Portugalia 1949 20 Rumunia 2004 21 Słowacja 2004 22 Słowenia 2004 23 Stany Zjednoczone 1949 24 Turcja 1952 25 Węgry 1991 26 Wielka Brytania 1949 27 Włochy 1949 28 Chorwacja 2009

14 UNIA EUROPEJSKA 1. Geneza Unii Europejskiej W dniu 9.05. 1950 r. minister spraw zagranicznych Francji Robert Schuman (1886-1963) ogłosił deklaracje utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) -dzień 9 maja został ogłoszony dniem Unii Europejskiej. Cel jaki sobie zakładała EWWiS był następujący: 1. Utrzymanie pokoju w Europie 2. Reintegracja Niemiec (powrót Niemiec do wspólnoty międzynarodowej) W 1951r. w Paryżu podpisano traktat sankcjonujący EWWiS (1952r. ratyfikowany). W skład EWWiS weszły takie państwa jak: Niemcy, Francja, Belgia, Luksemburg, Holandia i Włochy. W 1957 r. w Rzymie podpisano 2 traktaty o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (EWG) i EURATOM. W 1965r. podpisano traktat o tzw. fuzji organów wspólnotowych, zaś w 1986 Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie 1 lipca 1987r. Zmieniał on postanowienia instytucjonalne; zwiększał uprawnienia UE, nakładał na Wspólnotę utworzenie Rynku Europejskiego do 1992r., który rozpoczął z powodzeniem funkcjonowanie od 1 stycznia 1993r. tworząc cztery swobody rynku wewnętrznego: swobodę przepływu towarów, swobodę przepływu osób, swobodę świadczenia usług i swobodę zakładania przedsiębiorstw oraz swobodę przepływu kapitału i płatności: Swoboda przepływu osób obejmuje prawo do swobodnego poruszania i osiedlania się obywateli UE w innych państwach członkowskich niż państwo, którego obywatelstwo dana osoba posiada oraz prawo do zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich UE. Swoboda poruszania się i osiedlania odnosi się do trzech grup osób: pracowników najemnych, pracowników samodzielnych oraz innych osób( przede wszystkim studentów, emerytów oraz osób poszukujących pracy). Swoboda przepływu towarów stanowi podstawę funkcjonowania unii celnej utworzonej między państwami członkowskimi WE i wyeliminowaniu wszelkiego rodzaju ograniczeń w wymianie towarowej na obszarze WE. w myśl przepisów dotyczących tej swobody, towar wprowadzony do obrotu na terenie jednego państwa członkowskiego może być bez jakichkolwiek barier sprzedany na terytorium każdego innego państwa WE. Swobodę przepływu towarów zapewniają trzy grupy przepisów przewidujących odpowiednio: zniesienie ceł i opłat mających podobny skutek; zakaz dyskryminacyjnego opodatkowania wewnętrznego; zakaż wprowadzania ograniczeń ilościowych i środków mających podobny skutek. Swoboda ta obowiązuje w pełni na obszarze WE od1.01 1993r. Swoboda przepływu usług polega na otwieraniu rynków narodowych na przepływ usług, uznawaniu narodowych przepisów prawnych dotyczących tej dziedziny oraz harmonizowaniu tych przepisów. Swoboda ta pozwala obywatelom państw członkowskim świadczyć usługi na terenie innego, niż własne, państwa

15 członkowskiego. Usługą może być działalność przemysłowa, handlowa, rzemieślnicza oraz wykonywanie wolnych zawodów: cechują ją: samodzielność, odpłatność i trans graniczność. Ze swobody przepływu usług można wyodrębnić swobodę prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Swoboda przepływu kapitału i płatności daje możliwość wszystkim obywatelom UE niczym nie ograniczone prawo do bezgotówkowego transferowania środków pieniężnych pomiędzy granicami państw członkowskimi. Umożliwia ona również inwestowania na rynkach finansowych we wszystkich państwach członkowskich oraz nabywania nieruchomości w tych krajach. Z przepływem kapitału mamy do czynienia, wtedy, gdy dochodzi do transferu Śródków pieniężnych w celach inwestycyjnych. Natomiast do przepływu płatności dochodzi wtedy, gdy ten transfer Śródków pieniężnych dokonywany jest tytułem zapłaty wynagrodzenia za otrzymane świadczenie lub towar. Swoboda ta daje również obywatelom i przedsiębiorstwom prawo do założenia konta bankowego w każdym z państw członkowskich oraz do nieograniczonego transferu środków między krajami. Mogą oni lokować zgromadzony kapitał, a także uzyskiwać kredyty na całym obszarze UE. W 1992r. powstaje Traktat z Maastricht(Holandia), który wszedł w życie 1 listopada 1993r. tworzący Unię Europejską, składającą się z trzech filarów. UNIA EUROPEJSKA FILARY EWG EUROATOM 1957 I EWWiS 1951 WE MAASTRICHT II WSPÓLNA POLITYKA ZAGRANICZNA I BEZPIECZEŃSTWA /WPZiB/ 1990 MAASTRICHT/HOLANDIA/ III MIĘDZYNARODOWA WSPÓLPRACA W ZAKRESIE WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI I SPRAW WEWNĘTRZNYCH 1992 MAASTRICHT Traktat z Maastricht: 1992 /HOLANDIA/ - wprowadził pojęcie Unii Europejskiej i obywatelstwa europejskiego; - określił cele i zasady funkcjonowania Unii; Rys.1. Filary Unii Europejskiej Traktat z Maastricht wyznaczył zakres integracji gospodarki, polityki zagranicznej i obronności Wspólnot, zapowiedział wprowadzenie w państwach członkowskich wspólnej waluty( 1 stycznia 1999r. wprowadzono euro w 11 państwach Unii).Traktat z Maastricht postanawiał, że wszystkie państwa wstępujące do Unii Europejskiej zobowiązane były w pełni zaakceptować trzy filary. Po wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego podział Unii na trzy filary został zniesiony. W dalszym ciągu postępowała nowelizacja aktów prawnych, która doprowadziła do podpisania kolejnego traktatu w 1997 roku w Amsterdamie/ Holandia/. Postanowienia nowego

16 traktatu dotyczyły: ochrony praw człowieka/ m.in. przeciwdziałanie bezrobociu, poprawa jakości życia/,integracji w zakresie polityki zagranicznej, reform instytucji Unii Europejskiej oraz lokalizacji ich siedzib. Traktat amsterdamski został podpisany 2 października 1997r., wszedł w życie 1 maja 1999r. W czerwcu 1993 r. na szczycie w Kopenhadze podjęto niezwykle ważną decyzje dla przyszłości Wspólnot. Rada Europejska postanowiła,że kraje Europy Środkowej i Wschodniej mogą zostać członkami Unii, jeśli spełnią określone warunki (tzw. kryteria kopenhaskie). Najważniejsze z nich dotyczyły polityki (respektowanie praw człowieka, poszanowanie mniejszości narodowych), gospodarki (utworzenie gospodarki rynkowej,takiej aby mogła sprostać konkurencji Państw Unii). Decyzje podjęte w Kopenhadze wywołały znaczący oddźwięk. Bo oto w latach 1994-1996, aż 10 państw regionu Europy Środkowi i Wschodniej złożyły wnioski o członkostwo w UE. Były to (w kolejności składania wniosków): Węgry, Polska, Rumunia, Słowacja, Łotwa, Estonia, Litwa, Bułgaria, Czechy i Słowenią. Jednakże w lipcu 1997r. Rada Europejska opublikowała dokument Agenda 2000, który stwierdzał, że do rozpoczęcia negocjacji jest gotowych tylko 5 państw Europy Środkowej i Wschodniej, tzn. :Czechy, Estonia, Polska, Słowenia i Węgry). Już w grudniu 1997 r. Rada Europejska na posiedzeniu w Luksemburgu postanowiła, że rozmowy z tymi państwami rozpoczną się 31 marca 1998r. W trakcie negocjacji akcesyjnych postanowiono o dalszym rozszerzeniu Unii. Podczas szczytu Rady Europejskiej w grudniu 1999r. w Helsinkach zdecydowano o prowadzeniu negocjacji także z drugą grupą państw kandydatów: Bułgarią, Litwą, Łotwą, Maltą, Rumunią oraz Słowacją. Planowane rozszerzenie Unii oznaczało konieczność ponownej nowelizacji jej podstawowych aktów prawnych. Zostało ono dokonane przez Radę Europejską w Nicei (Francja) w grudniu 2000r. W trakcie obrad postanowiono: uproszczenie zapisów traktatu, ustalono podział kompetencji między państwami członkowskimi a Unią Europejską, uchwalono status praw podstawowych, określono rolę parlamentów narodowych. Traktat z Nicei podpisano 26 lutego 2001r. W1997roku (13 grudnia) został podpisany Traktat Lizboński( Hiszpania), który został ratyfikowany 1 grudnia 2009roku. Celem tego traktatu było: usprawnienie funkcjonowania instytucji europejskich( zwiększenie liczby członków z 15/1995r./ do 27/ 2007r./,nadanie UE osobowości prawnej, porządkowanie kompetencji Wspólnoty i jej członków, pogłębienie zasady subsydialności( decyzje blisko ludzi), zwiększenie znaczenia parlamentu europejskiego,a także po raz pierwszy pojawił się zapis o możliwości wystąpienia z UE. Reasumując, szczególnie wiele wydarzeń w życiu Wspólnot Europejskich w latach 90 tych XX w. miało związek z wielkimi przemianami politycznymi w Europie Środkowej i Wschodniej, zapoczątkowanymi na przełomie lat 80. i 90. Godna podkreślenia jest rola Polski, która jako pierwsza rozpoczęła reformy. Do najważniejszych wydarzeń należały: rozpad Układu Warszawskiego, Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej/ RWPG/, Związku Radzieckiego, Czechosłowacji i Jugosławii, zmiany ustrojowe w wielu krajach oraz zjednoczenie Niemiec. Przemiany te umożliwiły rozszerzenie wpływów Wspólnot na wschód, a w dalszej perspektywie- przyłączenie państw dotychczasowego tzw. bloku wschodniego. Ponad to w 1989r. utworzono program bezzwrotnej pomocy ekonomicznej/ PHARE. Poland and Hungary Assistance for Restructuring their Economies Program Pomocy Polsce i Węgrom w Restrukturyzacji Gospodarki/. Program ten został później rozszerzony również na inne państwa. Finansowej pomocy tym krajom

17 miał udzielić także utworzony w 1990 r. Europejki Bank Odbudowy i Rozwoju. Wtedy również pojawiła się nieznana w tym świecie Europy Środkowej forma współpracy lokalnych samorządów oraz obszarów przygranicznych euroregionów. 2. Symbole Unii Europejskiej Flaga UE 12 gwiazd na tle niebieskim została zaprojektowana przez hiszpańskiego dyplomatę hiszpańskiego Salvadora de Madariaga y Rojo oraz francuskiego plastyka Arsena Heitza, a 1986 roku ogłoszona jako symbol UE.Ustalono również Hymn UE którym jest IX Symfonia Ludwika van Bethovena w aranżacji Herberta von Karajana Oda do Radości, której długość trwania to 2 minuty i 5 sekund. Traktat Lizboński w swoim zapisie nic nie ujmuje na temat flagi ani hymnu, gdyż uważa,że UE nie jest tworem państwowym. Postanawia, że UE jest wspólnotą państw, a nie jest supermocarstwem, ma swoją osobowość prawną, nie jest też federacją, jest natomiast wielkim tworem administracyjnym, reprezentacją państw członkowskich. 3. Ojcowie Europy oraz twórcy koncepcji wspólnotowej Przedstawieni poniżej wybitni politycy i mężowie stanu uznali, że zintegrowana Europa ma być szańcem tradycji zachodniej( filozofia grecka, prawo rzymskie) oraz chrześcijańskiej. Zgodnie ze swoimi koncepcjami uważali, że integracja europejska miała zapewnić dobrobyt państwom ściśle współpracującym w płaszczyźnie gospodarczej, militarnej i kulturalnej oraz pomóc w rozwiązywaniu konfliktów politycznych na drodze pokojowej. 1. Konrad Adenauer (1876 1967) kanclerz RFN 2. Jean Monet (1888-1979) polityk francuski, dyplomata 3. Robert. Schumann (1886-1963) minister spraw zagranicznych Francji 4. Paul Henri Spaak (1899-1972) - polityk belgijski, min. spraw zagr. Sekr. Gen. NATO. 5. Aleide de Gasperi ( 1881-1954) polityk i ekonomista włoski, premier Włoch, minister spraw zagr. Włoch. Twórcą koncepcji Europa Ojczyzn był Charles de Gaulle( 1890-1970)- francuski mąż stanu, generał, premier i Prezydent Francji. Z kolei twórcą koncepcji Stany Zjednoczone Europy był Winston Churchill (1874-1965), brytyjski mąż stanu, pisarz, premier Wielkiej Brytanii, który usilnie popierał idee federacji europejskiej. 4. Relacja między państwami członkowskimi a Unią Europejską W Unii Europejskiej obowiązują cztery zasady strukturalne: 1. Zasada kompetencji przyznanych ( tylko takie kompetencje przysługują UE, które zostały jej przydzielone przez państwa członkowskie) a) Instytucje UE nie mogą rozszerzać swoich kompetencji lub przyznawać sobie innych jeżeli nie są one wyrażone w prawie; b) Prawa członkowskie mogą zmieniać kompetencje Unii; c) Państwom członkowskim przysługują tzw. kompetencje kompetencji ;

18 d) Instytucje europejskie zawsze do podejmowania jakichkolwiek działań muszą mieć podstawę prawną; 2. Zasada subsydialności ( pomocniczości wprowadzona została przez Traktat Lizboński) a) Decyzje powinny być podejmowane jak najbliżej obywateli; b) Zasada ta dotyczy relacji między Unią Europejską i Wspólnotami Europejskimi, odmienne kompetencje przysługują na rzecz państw członkowskich(wspólnota może podejmować działania, jeżeli dana kwestia będzie mogła być lepiej rozwiązana na poziomie europejskim np.: kwestia telekomunikacji); c) Jeżeli dana dziedzina należy do kompetencji Unii Europejskiej, to w tej sprawie państwa członkowskie nie mogą wydawać swoich praw; Traktat Lizboński- warunkuje kompetencje UE m.in. w takich kwestiach, jak: unia celna ; rynek wewnętrzny; polityka bieżąca; polityka rybołówstwa; polityka handlowa itd. d) Wzmocnienie roli parlamentów krajowych ( jeśli chodzi o rolę kontroli parlamentu europejskiego(możliwość opowiedzenia się przez kraje członkowskie przeciwko prawu europejskiemu); e) Zasadą uzupełniającą do zasady subsydialności jest zasada proporcjonalnościchodzi tutaj o to aby działania Wspólnoty nie wykraczały poza ramy dotyczące celu wspólnego wyznaczonego przez traktaty. 3. Zasada lojalności/ szczerej lojalnej współpracy/, zasada wyrażona w art. 10 Państwa członkowskie podejmują wszelkie środki, wszelkie działania, aby zapewnić współpracę Unii Europejskiej- działa tutaj zasada Pacta Sunt Servanda / umowy zobowiązują, umów należy dotrzymywać/ Współpraca ta polega na: Obowiązku terminowej i pełnej implementacji /wdrożenia/ dyrektyw; Obowiązku wprowadzenia wspólnotowego prawa krajowego; Obowiązku zapewnienia realizacji prawa wynikającego z prawa wspólnotowego; Odpowiedzialności państw członkowskich z a naruszanie prawa wspólnotowego; Odpowiedzialności egzekwowania sankcji w stosunku do podmiotów prawnych, które naruszają prawo wspólnotowe. 4. Układ z Schengen Układ z Schengen (Luksemburg) dotyczy stopniowego znoszenia kontroli osobowej na wspólnych granicach na zasadzie międzyrządowej współpracy,został podpisany 14 czerwca 1985r. przez: Belgię, Niemcy, Francję, Luksemburg i Holandię oraz porozumienie wykonawcze do Układu z Schengen (konwencja Schengen z 19 czerwca 1990r.) Należy do niego 25 państw. Polska przystąpiła do tego układu 21 grudnia 2007roku. Do Schengen należą również państwa nie będące członkami Unii Europejskiej. Poza Schengen nadal pozostaje Wielka Brytania i Irlandia. 5. System NUTS, Region, Euroregion System ( NUTS) hierarchicznego podziału terytoriów państw członkowskich UE, opracowany przez Komisje Europejską we współpracy z państwami członkowskimi, służy do gromadzeniu informacji statystycznych w celu efektywnego prowadzenia polityki

19 strukturalnej. W ramach NUTS wyróżnia się podziały regionalne: NUTS 1, NUTS 2, NUTS 3 i lokalne NUTS 4 oraz NUTS 5. Terytorium Polski podzielone zostało następująco: NUTS 1- kraj, NUTS 2 województwa, NUTS 3- podregiony, NUTS 4- powiaty i miasta na prawach powiatu, NUTS 5- gminy. Euroregion to określenie, którego używa się w ramach współpracy transgranicznej obszarów europejskich. W Europie jest 18 euroregionów jak, np.: euroregion Karpacki, euroregion Bałtyk itp., itd., z kolei Region to jednostka podziału administracyjnego państw europejskich. 6. Główne instytucje Unii Europejskiej Do główne instytucji Unii Europejskiej należą: - Rada Europejska - Bruksela - Rada Unii Europejskiej- Luksemburg - Parlament Europejski - Strasburg - Komisje Europejskie - Bruksela - Trybunał Sprawiedliwości- Strasburg - Europejski Trybunał Obrachunkowy- Luksemburg - Komitet Ekonomiczno-Społeczny - Komitet Regionów oraz agencje - Europejski Bank Inwestycyjny - Europejski Bank Centralny Rada Europejska- Bruksela, to organ UE rozpoczął swoją działalność na pierwszym posiedzeniu w dniach 10-11marca 1875r. w Dublinie. Pierwszym aktem prawnym, który usankcjonował działalność UE był Jednolity Akt Europejski, kolejnym zaś był Traktat z Maastricht, który zdefiniował UE jako jedyny organ UE, jednocześnie nadrzędny wobec Wspólnot. RE jest organem niekadencyjnym. W skład UE wchodzą szefowie państw i rządów państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. Towarzyszą im ministrowie spraw zagranicznych oraz jeden z członków KE. W spotkaniach bierze również udział przewodniczący Parlamentu Europejskiego, ponadto Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej i Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej. Rada Europejska obraduje co najmniej dwa razy w roku pod koniec każdej prezydencji/ czerwiec- grudzień/ i w razie potrzeby na tak zwanych spotkaniach nieformalnych. Miejsce obrad wyznacza państwo sprawujące prezydencję w UE. Podstawowymi zadaniami Rady Europejskiej są: nieformalne konsultacje w sprawach stanowiących przedmiot zainteresowania państw członkowskich; wymiana poglądów i osiąganie konsensusu bez formalnego podejmowania decyzji; nadawania impulsu politycznego UE niezbędnego do jej rozwoju; wskazywanie dziedzin, na które możliwe jest rozszerzenie współpracy wraz z ustalaniem celów politycznych tego rozwoju; gwarantowanie spójności działań UE we wszystkich dziedzinach; koordynacja Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; decydowanie o wprowadzeniu przez UE wspólnych strategii; podejmowanie uchwał w sprawach dotyczących przyjęcia nowych członków. Przewodniczącego RE wybiera się większością kwalifikowaną na okres 2,5 lat. Mandat ten może być jednokrotnie odnowiony.

20 Rada Unii Europejskiej jest główna instytucją Unii Europejskiej. Siedzibą RUE jest Bruksela, jednakże w kwietniu, czerwcu i wrześniu RUE obraduje w Luksemburgu. Każde z państw członkowskich reprezentowane jest w RUE przez jednego przedstawiciela ze szczebla ministerialnego. Skład RUE nie jest stały, zmienia się w zależności od zmiany rządu w państwie członkowskim i rozpatrywanych spraw. W składzie RUE wyróżnia się m.in. : Radę ds. Ogólnych/ w składzie ministrów spraw zagranicznych/, Radę ds. Gospodarczo- Finansowych/ ECOFIN/, Radę Ministrów Rolnictwa, Radę ds. Kultury, Radę ds. Badań. Obecnie jest 10 Rad specjalistycznych. Ponadto pracę Rady Unii Europejskiej wspiera Sekretarz Generalny, urząd przewodniczącego, Komitet Stałych Przedstawicieli oraz szereg komitetów doradczych: Komitet ds. Rolnictwa, Komitet Walutowy, Komitet ds..zatrudnienia, Komitet Koordynacyjny, Komitet Polityczny, Komitet Wojskowy, Komitet ds. Cywilnych Aspektów Zarządzania Kryzysowego. RUE działa w trybie sesyjnym, spotkania zwoływane są przez przewodniczącego i z zasady są niejawne. Przewodniczący zmienia się co 6 miesięcy i jest nim przedstawiciel kolejnego państwa, sprawującego wówczas prezydencję. Polska przewodniczyła obradom Rady Unii Europejskiej w drugiej połowie 2011r. RUE podejmuje decyzje zwykłą większością głosów / w sprawach proceduralnych i organizacyjnych/, większością kwalifikowana lub jednomyślnie. Do głównych kompetencji RUE należy: koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich, reprezentacja Unii Europejskiej w stosunkach zewnętrznych, w obszarze II i III zawieranie umów międzynarodowych, uchwalanie budżetu ogólnego, ponadto pełni funkcje prawodawcze, funkcje kreacyjne oraz funkcje kontrolne Parlament Europejski instytucja UE o charakterze przedstawicielskim składająca się z reprezentantów obywateli państw członkowskich UE. Jest to jedyne w święcie zgromadzenie międzynarodowe wyłonione w demokratycznych, powszechnych i bezpośrednich wyborach / pierwsze takie wybory odbyły się 7-10.06.1079r./. Główną siedzibą PE jest Strasburg /Francja/. Tam odbywa się dwanaście posiedzeń plenarnych i debata budżetowa. W Brukseli mają miejsce również posiedzenia plenarne i prace komisji parlamentarnych. Do rozszerzenia UE w 2004r. Parlament Europejski liczył 626 deputowanych. W związku z kolejnymi rozszerzeniami liczba ta została powiększona do 750. Obecnie wynosi ona 785 deputowanych. Największe państwa Unii mają w PE 96 deputowanych, Polska ma ich 51. Członkowie PE wykonują swój mandat niezależnie, tj. nie są związani żadnymi instrukcjami. Mandat deputowanego do PE może być łączony z mandatem do parlamentu krajowego, nie wolno natomiast łączyć funkcji deputowanego do PE z innymi funkcjami w instytucjach wspólnotowych. Deputowanym przysługują przywileje i immunitety w zakresie swobody poruszania się i nietykalności osobistej. Członkowie PE nie zasiadają według krajów pochodzenia, ale zgodnie z kluczem partyjnym. Parlament składa się z siedmiu frakcji politycznych oraz deputowanych niezrzeszonych. Najliczniejsze z nich to: EPP- ED, Frakcja Europejskiej Partii Ludowej i Europejskich Demokratówkonserwatyści i chadecy( 37% deputowanych); PES, Frakcja Partii Europejskich Socjalistów socjaldemokraci ( 29% deputowanych); ELDR, Frakcja Partii Europejskich Liberałów, Demokratów i Reformatorów liberałowie ( 8% deputowanych);

21 Greens /EFA, Frakcja Zielonych/ Wolne Przymierze Europejskie- zieloni i regionaliści( 7%); EUL/NGL, Konfederacja Frakcji Zjednoczonej Lewicy Europejskiej/ Nordyckiej Zielonej Lewicy socjaliści i komuniści(8%); UEN, Frakcja Unii na rzecz Europy Narodów eurosceptycy( 3,5%); EDD, Frakcja Liberalnej i Demokratycznej Partii Europy eurosceptycy ( 2,5%); Niezrzeszeni( 5% deputowanych). Polscy posłowie w Parlamencie Europejskim: Obecna VIII kadencja parlamentu Europejskiego trwa od 1 lipca 2014r, europarlamentarzyści polscy wybrani zostali w wyborach demokratycznych, powszechnych, bezpośrednich oraz proporcjonalnych w dniu 25 maja 2014r. Europarlamentarzyści polscy należą do następujących frakcji; Europejska Partia Ludowa (Chrześcijańscy Demokraci)- PO-19; PSL- 4 Michał Boni, Jerzy Buzek, Róża Gräfin von Thun und Hohenstein, Andrzej Grzyb, Krzysztof Hetman, Danuta Hübner, Danuta Jazłowiecka, Jarosław Kalinowski, Agnieszka Kozłowska- Rajewicz, Barbara Kudrycka, Janusz Lewandowski, Elżbieta Łukacijewska, Jan Olbrycht, Julia Pitera, Marek Plura, Dariusz Rosati, Jacek Saryusz Wolski, Czesław Siekierski, Adam Szejnfeld, Jarosław Wałęsa, Bogdan Wenta, Bogdan Zdrojewski, Tadeusz Zwiefka Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy PiS- 17; PR- 1; niezależni 1 Ryszard Czarnecki, Edward Czesak, Anna Fotyga, Beata Gosiewska, Czesław Hoc, Marek Jurek, Karol Karski, Sławomir Kłosowski, Zdzisław Kransodębski, Zbigniew Kuźmiuk, Ryszard Legutko, Sławomir Ożóg, Boleslaw Piecha, Mirosław Piotrowski, Tomasz Poręba, Kazimierz Ujazdowski, Jadwiga Wiśniewska, Janusz Wojciechowski, Kosma Złotowski Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów- SLD 3; UP- 1; niezależni 1 Lidia Geringer de Oedenberg, Adam Gierek, Bogusław Liberadzki, Krystyna Łybacka, Janusz Zemke. Europa Narodów i Wolności Kongres Nowej prawicy-2; Michał Marusik, Stanisław Żółtek Europa Wolności i Demokracji Bezpośredniej - 1 Robert Iwaszkiewicz Niezrzeszeni- 1 Janusz Korwin -Mikke Wśród organów wewnętrznych PE, poza wymienionymi frakcjami, wyróżnia się: organy traktatowe prezydium PE, na którego czele stoi przewodniczący / wybierany na 2,5 roczną kadencję/, 14 wiceprzewodniczących(jednym z wiceprzewodniczących w PE jest euro poseł Ryszard Czarnecki) oraz Komitet Kwestorów, a także organy regulaminowe: Konferencja Przewodniczących - najważniejszy organ decyzyjny, złożony z przewodniczącego PE i przewodniczących frakcji politycznych, Konferencja Przewodniczących Komisji, Konferencja Przewodniczących Delegacji, komisje oraz Sekretariat Generalny. W Parlamencie Europejskim istnieją trzy rodzaje komisji: komisje stałe / branżowe/ -17- wybierane na 2,5roku; komisje tymczasowe- z mandatem na 12 miesięcy oraz