Chemii wzrosty i spadki

Chemii wzrosty i spadki mgr inż. Adam Dudzicz, mgr Lech Winiowski Instytut Organizacji INORG Sp. z o.o. W okresie do października ub. roku, przy wciąż słabej koniunkturze na rynkach światowych, tempo wzrostu gospodarczego w Polsce było niższe niż w 2012. W kolejnych kwartałach notowano jednak stopniową poprawę dynamiki. Jak w tym okresie wyglądały wyniki gospodarcze przemysłu chemicznego w Polsce i UE? 1_2014_chemia.indd 48 2014-01-09 11:48:36

SOLVAY INWESTUJE Wyraźne przyspieszenie wzrostu odnotowano W POLSCE w III kwartale 2013 r. Według wstępnego Belgijski potentat chemiczny Solvay rozpoczął szacunku, produkt krajowy brutto wyniósł wówczas 1,9% i był o 1,1% wyższy niż w II kwartale we Włocławku budowę zakładu krzemionki 2013 r. i 0,6% wyższy niż w III kwartale 2012 r. Głównym motorem wzrostu gospodarczego był rosnący wysoko dyspersyjnej dla przemysłu oponiarskiego planowana wartość eksport oraz popyt krajowy. inwestycji to 75 milionów euro przemysłu w kolejnych kwartałach rosła, umacniając Po spadku w I kwartale br. produkcja sprzedana tempo wzrostu w III kwartale br. Z kwartału na kwartał obserwowano również przyspieszenie dynamiki sprzedaży detalicznej. W dalszym ciągu utrzymywała się trudna sytuacja na rynku pracy. Przeciętne zatrudnienie w okresie dziewięciu miesięcy 2013 r., jak i w III kwartale br., było niższe niż w ub. roku. Powyżej poziomu ubiegłorocznego kształtowało się bezrobocie rejestrowane. Wynagrodzenia nominalne brutto w sektorze przedsiębiorstw wzrosły wolniej niż przed rokiem. Przy niskiej dynamice cen konsumpcyjnych ich siła nabywcza była wyższa niż w okresie styczeń-wrzesień ub. roku. W kolejnych okresach 2013 w obrotach towarowych handlu zagranicznego utrzymał się wzrost eksportu i spadek importu. W wyniku spadku importu oraz wzrostu eksportu wyraźnie poprawiło się ujemne saldo obrotów ogółem. Publikowane w ostatnich miesiącach wskaźniki koniunktury w gospodarce światowej, tym w strefie euro, wskazują na stopniową poprawę dynamiki aktywności gospodarczej w III kw. br. Jednak pomimo sygnałów pewnego ożywienia, w tym wzrostu sprzedaży detalicznej, perspektywy wzrostu PKB w strefie euro pozostają umiarkowane, co potwierdzają dane o stagnacji produkcji przemysłowej. Co z chemią? W dalszej części artykułu przedstawiono wyniki przemysłu chemicznego na tle całej gospodarki po III kwartałach 2013 roku. Szczegółowe wyniki gospodar- 116,8 RYS. 1 Dynamika produkcji sprzedanej przemysłu chemicznego (w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób) analogiczny okres ubiegłego roku = 100 100 110,7 92 101,4 103 87,6 99,8 101,7 105,8 95,7 95,5 102,1 99,4 98,3 95,9 107,3 97,5 109,5 70 II kw. 2012 III kw. 2012 IV kw. 2012 I kw. 2013 II kw. 2013 III kw. 2013 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych Produkcja wyrobów farmaceutycznych Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 1_2014_chemia.indd 49 2014-01-09 11:48:36

TAB. 1 Produkcja ważniejszych produktów chemicznych i z tworzyw sztucznych Nazwa J.m. I-IX 2013 I-IX 2012=100 Kwas siarkowy (w przeliczeniu na 100%) tys. t 1081 83,8 Oleum (w przeliczeniu na 100%) tys. t 165 101,0 Nawozy azotowe (w przeliczeniu na czysty składnik) tys. t 1350 96,9 Nawozy fosforowe (w przelicz. na czysty składnik) tys. t 277 76,0 Nawozy potasowe (w przelicz. na czysty składnik) tys. t 230 88,0 Wodorotlenek sodowy (soda kaustyczna); stały w przel. na 96 % NaOH tys. t 59,2 117,8 Wodorotlenek sodowy w roztworze w przel. na 96% tys. t 236 109,0 Węglan sodu w przel. na 100% tys. t 778 93,2 Etylen tys. t 376 118,2 Propylen tys. t 267 115,3 Butadien tys. t 41,1 102,7 Toluen tys. t 13,6 81,8 Fenol tys. t 25,2 90,7 Kwas octowy (w przeliczeniu na 100%) tys. t 6,0 97,6 6-heksanolaktam (epsilon-kaprolaktam) tys. t 118 97,2 Spirytus (alkohol etylowy) rektyfikowany w przel. na 100% tys. hl 861 78,1 Kwas azotowy techniczny w przel. na 100% tys. t 1648 95,2 Amoniak syntetyczny gazowy tys. t 938 99,7 Amoniak syntetyczny skroplony tys. t 880 90,1 Tworzywa sztuczne (w formach podstawowych) tys. t 2062 120,9 Polietylen tys. t 267 115,9 Polimery styrenu tys. t 102 97,0 - w tym polistyren do spieniania tys. t 58,7 94,2 Polichlorek winylu tys. t 234 123,2 Polipropylen tys. t 197 112,9 Kauczuk syntetyczny t 146 102,2 Pestycydy (preparaty użytkowe) tys. t 17,6 111,8 Farby, lakiery tys. t 785 108,2 Mydła i środki powierzchniowo czynne tys. t 101,3 117,5 Włókna chemiczne tys. t 31,4 97,3 Wyroby z gumy tys. t 640,7 105,8 Opony ogółem, w tym: tys. szt 33 050 107,1 - do pojazdów samochodowych osobowych tys. szt 21 484 107,2 - do pojazdów samochodowych ciężarowych tys. szt 3 519 102,1 - ciągnikowe tys. szt 235 121,1 - do maszyn i urządzeń rolniczych tys. szt 155 91,2 Wykładziny podłogowe, ścienne, sufitowe z tworzyw szt. t 27,7 117,7 cze działów przemysłu chemicznego przedstawiono farmaceutycznych, wg klasyfikacji PKD 2007, tj.: 22 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych. 20 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, 21 Produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych W dwóch z trzech grup przemysłu chemicznego w oraz leków i pozostałych wyrobów III kwartale 2013 r. wystąpił wzrost produkcji sprze- Wykres 2. Produkcja sprzedana przemysu chemicznego w mln z. RYS. 2 Produkcja sprzedana przemysłu chemicznego w mln zł 5700 4700 3700 2700 5 935 5 544 5 445 5 290 5 303 4 926 4 881 5123 4925 4909 4782 3 992 4629 4599 4448 4016 Chemikalia i wyroby chemiczne Wyroby z gumy i tworzyw szt. 6 020 5 814 5 601 5 507 5 346 4923 4909 4978 4905 4735 Wyroby farmaceutyczne 5 703 6 292 4512 4577 1700 706 791 898 940 892 907 914 1032 1087 873 952 875 937 911 760 700 lip-12 sie-12 wrz-12 pa-12 lis-12 gru-12 sty-13 lut-13 mar-13 kwi-13 maj-13 cze-13 lip-13 sie-13 wrz-13 1_2014_chemia.indd 50 2014-01-09 11:48:37

Treść I-IX 2012 r. I-IX 2013 r. Dynamika w % (4:3) Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 42 348,1 41 960,6 99,1 39 013,3 38 633,1 99,0 3 274,9 3 547,1 108,3 2822,7 3031,8 107,4 Produkcja wyrobów farmaceutycznych 9 803,7 10 524,5 107,4 8 782,4 9 109,7 103,7 741,8 1 425,6 192,2 582,6 1 230,5 211,2 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 41 167,7 44 165,5 107,3 38 433,4 40 593,3 105,6 2 641,0 3 579,6 135,5 2 299,1 3 201,1 139,2 Przemysł chemiczny ogółem 93319,5 96650,6 103,6 86229,1 88336,1 102,4 6657,7 8552,3 128,5 5704,4 7463,4 130,8 TAB. 2 Wyniki finansowe przemysłu chemicznego w mln zł danej w ujęciu rocznym, który wyniósł w: produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 9,5%, produkcji wyrobów farmaceutycznych 16,8%. toluenu o 18,2%, kwasu siarkowego o 16,2%. nawozów potasowych o 12,0%. Wyniki finansowe uzyskane w poszczególnych Natomiast w przypadku produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych produkcja obniżyła się, a spadek wyniósł 2,5%. działach przemysłu chemicznego w okresie trzech kwartałów 2013 r. były zróżnicowane, wyraźnie korzystniejsze niż przed rokiem w produkcji wyrobów farmaceutycznych i wyrobów z gumy oraz tworzyw W okresie I-IX 2013 roku, wśród głównych produktów przemysłu chemicznego w stosunku do I-IX 2012 roku przeważały wzrosty produkcji. Ogółem sztucznych, a gorsze w produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych. Wśród trzech grup przemysłu chemicznego najlepsze wyniki po stronie przychodów uzyskali producenci spośród 37 podstawowych wyrobów, w 20 widoczny jest przyrost, a spadek produkcji wystąpił w 17 produktach. wyrobów farmaceutycznych (wzrost o 7,4%), a tempo Największy wzrost dotyczył: wzrostu kosztów było niższe i wynosiło 3,7%. W polichlorku winylu o 23,2%, przypadku produkcji z gumy i tworzyw sztucznych opon do ciągników o 21,1%, odnotowano wzrost przychodów, który wyniósł 7,3%, tworzyw sztucznych o 20,9%, przy mniejszym tempie wzrostu kosztów (o 5,6%). wodorotlenku sodowego stałego o 17,8%. W produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych przychody ze sprzedaży obniżyły się o 0,9% w stosunku Natomiast w 17 grupach produktowych odnotowano spadek, przy czym największy wystąpił w produkcji: do poprzedniego roku, podczas gdy tempo spadku kosztów wytworzenia wyniosło 1,0%. Natomiast nawozów fosforowych o 24,0%, analizując łącznie trzy działy przemysłu chemicznego spirytusu o 21,9%, można zauważyć, że wartość sprzedaży wzrosła o 100% 103,6% Przychody Koszty 102,4% 99,1% 99,0% 107,4% 107,3% 103,7% 105,6% RYS. 3 Dynamika przychodów i kosztów w przemyśle chemicznym w okresie I-IX 2013 r. (I-IX 2012 r. = 100) 90% Przemys chemiczny ogóem Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych Produkcja wyrobów farmaceutycznych Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 1_2014_chemia.indd 51 2014-01-09 11:48:37

RYS. 4 Wynik finansowy netto przemysłu chemicznego w mln zł RYS. 5 Dynamika cen wyrobów przemysłu chemicznego (analogiczny miesiąc roku poprzedniego = 100) 0 Chemikalia i wyroby Wyroby chemiczne farmaceutyczne 3,6%, natomiast koszty wytworzenia zwiększyły się o 2,4%. W produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych odnotowano wzrost wyniku finansowego netto o 7,4%. Natomiast w przypadku wyrobów farmaceutycznych i w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw wystąpił wyższy wzrost wyniku finansowego netto odpowiednio o 111,2% i 39,2%. Od lutego do maja 2013 r. miała miejsce malejąca dynamika cen wyrobów przemysłu chemicznego, w tym szczególnie chemikaliów i wyrobów chemicznych oraz wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, natomiast od maja dynamika cen wzrastała. Porównując poziom cen w układzie rocznym (ceny z sierpnia 2013 r. w stosunku do cen z sierpnia 2012) można zauważyć, że ceny: w produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych spadły o 0,2%, w produkcji wyrobów farmaceutycznych wzrosły o 6,4%, w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych wzrosły o 1,0%. 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 2822,7 I-IX 2012 I-IX 2013 3031,8 582,6 Wyroby z gumy i tworzyw szt. W okresie dziewięciu miesięcy 2013 roku (w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku) w produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych przeciętna liczba osób zatrudnionych nieznacznie spadła (o 1,4%), w produkcji wyrobów farmaceutycznych nastąpił spadek zatrudnienia o 3,0%, natomiast w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych wystąpił niewielki wzrost o 0,9%. Łącznie w trzech analizowanych działach przemysłu chemicznego wystąpił spadek zatrudnienia, który wyniósł ok. 0,4%. Wg stanu na koniec września 2013 roku poziom zatrudnienia wynosił: w produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych 70 tys. osób, w produkcji wyrobów farmaceutycznych 21 tys. osób, w produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 162 tys. osób. 5 1230,5 2299,1 3201,1 5704,4 7463,4 Przemys chemiczny ogóem We wrześniu 2013 roku w stosunku do września 2012 roku, spośród trzech działów przemysłu chemicznego najwyższy wzrost poziomu przeciętnych wynagrodzeń miesięcznych wystąpił w przedsiębiorstwach produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych (o Chemikalia i wyroby chemiczne Wyroby farmaceutyczne Wyroby z gumy i tworzyw szt. 104,4 105,0 106,5 106,4 104,6 104,3 104,4 104,0 104,2 103,9 104,2 103,4 105,2 103,1 102,8 103,5 102,3 102,0 101,7 102 101,4 101,6 101,1 102,1 100,6 101,8 100,6 101,0 101,5 100,2 101,0 100,8 99,7 100,4 100,5 98,7 99,8 99,7 99,6 98,9 97,3 98,7 97 lip-12 sie-12 wrz-12 pa-12 lis-12 gru-12 sty-13 lut-13 mar-13 kwi-13 maj-13 cze-13 lip-13 sie-13 Wyszczególnienie I-IX 2012 I-IX 2013 Dynamika w % 3:2 Eksport ogółem, w tym: 449 814,4 4 304,1 104,8% - chemikalia i produkty pokrewne 41 040,2 43 903,1 107,0% Import ogółem, w tym: 483 726,4 474 939,9 98,2% - chemikalia i produkty pokrewne 68 219,5 69 490,4 101,9% Saldo w handlu zagranicznym ogółem, w tym: -33 912,00-3 635,80 - chemikalia i produkty pokrewne -27 179,30-25 587,30 TAB. 3 Obroty handlu zagranicznego w okresie I-IX 2012 r. i I-IX 2013 r. w mln zł 1_2014_chemia.indd 52 2014-01-09 11:48:37

4,6%) i produkcji wyrobów z gumy oraz tworzyw sztucznych (o 4,1%). W produkcji wyrobów farmaceutycznych wynagrodzenia obniżyły się o 2,2%). W okresie dziewięciu miesięcy 2013 r. eksport chemikaliów i produktów pokrewnych osiągnął wartość 43 903,1 mln zł. Dynamika eksportu chemikaliów w stosunku do I-IX 2012 r. wyniosła 107,0% (czyli wystąpił wzrost eksportu o 7%) i była na wyższym poziomie od dynamiki eksportu ogółem, który wyniósł 104,8%. W tym samym okresie wartość obrotów handlowych chemikaliami po stronie importu wyniosła 69 490,4 mln zł. Dynamika importu chemikaliów w stosunku do okresu I-IX 2012 r. wyniosła 101,9% (wzrost importu o 1,9%) i była wyższa od wzrostu importu ogółem, który obniżył się o 1,8%. Przemysł chemiczny w UE Po III kwartałach 2013 r. sytuacja w europejskim przemyśle chemicznym nadal pozostawała trudna. Obserwowane pozytywne trendy (głównie widoczne dopiero w III kwartale roku) nie były jeszcze na tyle intensywne, żeby doprowadzić do istotnej poprawy wyników w porównaniu do roku poprzedniego, ale pozwalają na pozytywne spojrzenie w przyszłość i potraktowanie ich jako symptomów powolnego wychodzenia z recesji. W sektorze chemikaliów i wyrobów chemicznych (PKD 20) od stycznia do maja 2013 r. produkcja utrzymywała się na poziomie istotnie niższym niż przed rokiem (w kwietniu nawet od przeszło 3%). Następnie dynamika analizowanego wskaźnika oscylowała wokół wartości bliskich zera (w czerwcu obserwowano ok 1%-owe wzrosty produkcji, w lipcu i sierpniu nieznaczne spadki, by we wrześniu znowu zanotować wzrosty produkcji w granicach 0,7%). W przemyśle farmaceutycznym (PKD 21) w ciągu trzech kwartałów 2013 r. produkcja w UE na ogół utrzymywała się na poziomie wyższym niż w 2012 r. Wyjątek stanowi lipiec i sierpień, kiedy to obserwowa- Koniunktura w unijnym przemyśle chemicznym W ciągu trzech kwartałów 2013 roku obserwowano w gospodarce unijnej szereg pozytywnych trendów w odniesieniu do sytuacji w 2012 r. W związku z powyższym część wskaźników osiągnęła pozytywne wyniki, stanowiąc przesłankę do oczekiwanego ożywienia gospodarczego. W III kwartale 2013 r. pierwszy raz od rozpoczęcia się drugiej fali kryzysu (począwszy od I kwartału 2012 r.) roczna dynamika PKB (kwartał w porównaniu do kwartału roku poprzedniego) w UE osiągnęła poziom dodatni (0,1%). Roczna dynamika produkcji przemysłowej w UE kontynuowała trend wzrostowy w ciągu dziewięciu miesięcy 2013 r., osiągając we wrześniu 2013 r. poziom miesica) 69 68 6000 70 5000 1,2% w UE oraz 1,1% w strefie euro. Niestety w gospodarce unijnej w 2013 r. widoczne były również w dalszym ciągu istotne niekorzystne trendy, jak chociażby wzrost stopy bezrobocia do poziomu 11% w UE ogółem i 12,2% w strefie euro (dane za wrzesień 2013 r.). W tym przypadku pozytywnie nastrajać może jedynie fakt, że analizowany wskaźnik nie rósł w 2013 r. tak dynamicznie jak w 2012 r. Chemikalia i wyroby chemiczne 5640 5545 5597 5360 5401 52 5367 5218 5239 5321 70 70 70 70 70 lip-12 sie-12 wrz-12 pa-12 lis-12 gru-12 sty-13 lut-13 mar-13 kwi-13 maj-13 cze-13 lip-13 sie-13 wrz-13 5304 4500 5110 5213 4344 4341 4441 4481 4651 4468 4451 5996 5840 45 4650 46 4677 4379 5096 4540 RYS. 6 Zatrudnienie w produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych w tys. osób (stan na koniec miesiąca) RYS. 7 Przeciętne wynagrodzenie w przedsiębiorstwach przemysłu chemicznego w zł 4000 3 424 3 409 3 356 3 418 3 495 3 502 3 380 3 391 3 455 3 433 3 479 3 564 3 524 3 493 3 333 3000 lip-12 sie-12 wrz-12 pa-12 lis-12 gru-12 sty-13 lut-13 mar-13 kwi-13 maj-13 cze-13 lip-13 sie-13 wrz-13 Chemikalia i wyroby chemiczne Wyroby farmaceutyczne Wyroby z gumy i tworzyw szt. 1_2014_chemia.indd 53 2014-01-09 11:48:37

poprzedniego roku) RYS. 8 Dynamika wartości produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych PKD20 (100% = miesiąc poprzedniego roku) Źródło: Opracowano na podstawie danych Eurostat no spadki analizowanego wskaźnika w odniesieniu do w ww. okresie o 1,4%. Z kolei istotne wzrosty analizowanego wskaźnika obserwowano w przypadku analogicznych okresów roku poprzedniego (szczególnie istotny spadek wystąpił w sierpniu i sięgał 6,8% w UE polimerów (8,3%), chemikaliów specjalistycznych ogółem). Po wspomnianym powyżej krótkotrwałym (3,7%) i konsumpcyjnych (2,6%). pogorszeniu się koniunktury, we wrześniu produkcja Jak wynika z raportów opracowanych przez w przemyśle farmaceutycznym wzrosła z roku na rok Europejską Izbę Przemysłu Chemicznego (Cefic), w o przeszło 10% w UE ogółem i 15% w strefie euro. ciągu trzech kwartałów 2013 r. w dalszym ciągu nie W sektorze wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych zidentyfikowano zdecydowanych przesłanek trwałej, (PKD 22) kontynuowany był, dominujący od listopada dynamicznej poprawy koniunktury w przemyśle 2012 r., pozytywny trend dotyczący rocznej dynamiki chemicznym. Należy jednak zauważyć, że od czerwca produkcji. Należy jednak zauważyć, że pomimo systematycznej poprawy sytuacji do maja 2013 r. anali- wyniki niż w trakcie pierwszych pięciu miesięcy roku 2013 r. obserwowano w branży chemicznej lepsze zowany wskaźnik pozostawał na poziomie ujemnym (wyniki za III kwartał są istotnie lepsze niż wyniki za (produkcja była niższa niż w analogicznych miesiącach I i II kwartał roku). poprzedniego roku). Na koniec III kwartału 2013 r. Wskaźnik zaufania w przemyśle chemicznym UE produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych była (CCI), obliczony przez Cefic w listopadzie 2013 r., wyższa niż we wrześniu 2012 r. o 3,1% w strefie euro wzrósł istotnie w odniesieniu do października 2013 r. i 2,8% w UE ogółem. Oczekiwany wzrost zamówień w nadchodzących miesiącach sprawia, że wskaźniki dotyczące nastrojów w Ponadto w ciągu trzech kwartałów 2013 r. obserwowano spadek wyników w przemyśle petrochemicznym (spadek produkcji we wrześniu 2013 r. o przeszło długoterminowej średniej (2005-2012). przemyśle chemicznym zaczynają przekraczać poziom 11% w odniesieniu do września 2012 r.). Produkcja podstawowych pozostaych chemikaliów wyrobów nieorganicznych farmaceutycznych spadła PKD21 (100%=miesic poprzedniego roku) RYS. 9 Dynamika wartości produkcji podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych PKD21 (100% = miesiąc poprzedniego roku) Źródło: Opracowano na podstawie danych Eurostat 1_2014_chemia.indd 54 2014-01-09 11:48:38