INSTYTUT BADAWCZY LEŚNICTWA Niestacjonarne Studia Doktoranckie Mgr inż. Sylwester Kucharski PRZYDATNOŚĆ NOWYCH INSEKTYCYDÓW SYSTEMICZNYCH Z GRUPY CHLORONIKOTYNYLI I FENYLOPIRAZOLI W OCHRONIE LASU PRZED CHRABĄSZCZAMI (MELOLONTHA SPP.) Autoreferat rozprawy doktorskiej Promotor: Prof. dr hab. Henryk Malinowski Sękocin Stary, 2012 1
I. Wstęp i cel pracy Od lat 90. XX wieku obserwuje się w Polsce i w innych krajach europejskich występowanie na znaczną skalę chrabąszczy (Melolontha spp.) i innych szkodników korzeni drzew i krzewów leśnych. W Polsce dla szkółek i upraw leśnych najbardziej szkodliwe są dwa gatunki: chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha L.) i chrabąszcz kasztanowiec (Melolontha hippocastani Fabr.). Sprawcami szkód są zarówno owady doskonałe, jak i ich larwy zwane pędrakami. Owady doskonałe powodują zniszczenie aparatu asymilacyjnego drzew, co może mieć wpływ na ich roczne przyrosty. Największe szkody wyrządzają pędraki odżywiające się korzeniami drzewek. Zagrożenie naszych lasów ze strony tych szkodników ciągle wzrasta. Systematycznie zwiększa się powierzchnia drzewostanów zagrożonych. Dotyczy to nie tylko upraw, ale także młodników, plantacji nasiennych, a nawet starszych drzewostanów. Straty w leśnictwie wynikające ze zniszczenia upraw oraz wykonywania poprawek i uzupełnień są duże. Największe szkody odnotowuje się obecnie na terenie Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi, Krośnie i Radomiu, a obszar występowania tych owadów z roku na rok się powiększa. W Polsce do 2008 r. było możliwe ograniczanie szkód powodowanych przez pędraki chrabąszczy w szkółkach i uprawach leśnych przez stosowanie środków chemicznych. Były to środki do sporządzania zawiesin wodnych, którymi opryskiwano zagrożone powierzchnie przed sadzeniem drzewek lub istniejących upraw w okresie wegetacji, oraz środki granulowane do stosowania na całą powierzchnię, do stosowania rzędowego, czy tylko w dołek sadzeniowy. Asortyment zalecanych środków obejmował insektycydy z grupy związków fosforoorganicznych i karbaminianów. W wyniku przeglądu substancji aktywnych środków ochrony roślin, przeprowadzonego w Unii Europejskiej, tylko jedna substancja aktywna - chloropiryfos (z grupy związków fosforoorganicznych) została pozytywnie zweryfikowana i wpisana do Załącznika Nr 1 Dyrektywy 91/414 Unii Europejskiej. Stanowi ona substancję aktywną stosowanych obecnie w kraju takich preparatów do ograniczania szkód powodowanych przez pędraki chrabąszczy, jak Dursban 480 EC, Pyrinex 480 EC, Owadofos extra 480 EC. Okres ważności tych środków kończy się w 2012 r. Opracowanie nowych insektycydów do ograniczania szkód powodowanych przez pędraki jest więc koniecznością, gdyż metody niechemiczne, bardziej bezpieczne dla środowiska, które powinny być w pierwszej kolejności stosowane, w naszych warunkach nie rozwiązują w większości przypadków problemu ze względu na występowanie szkodników korzeni w znacznym nasileniu. Mając na uwadze opracowanie nowych środków chemicznych, możliwych do stosowania w ochronie szkółek i upraw leśnych przed pędrakami chrabąszczy, a jednocześnie bezpiecznych dla środowiska, podjęto w latach 2008-2010 badania nad nowymi insektycydami z grupy chloronikotynyli (neonikotynoidów) i fenylopirazoli, które nie były dotychczas oceniane pod kątem ich wykorzystania w wymienionym wyżej zakresie. Badaniami objęto środki, których substancje aktywne zostały włączone do Załącznika Nr 1 Dyrektywy 91/414 Unii Europejskiej. Celem badań było określenie przydatności nowych insektycydów z wymienionych grup chemicznych do ograniczania szkód powodowanych przez pędraki chrabąszczy w uprawach sosny. Szczegółowy zakres badań 2
obejmował ochronę upraw sosny przed pędrakami chrabąszczy w drugim (L2) i trzecim (L3) stadium rozwojowym: - zakładanych z sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym przez stosowanie insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej metodą maczania korzeni w zawiesinach wodnych tych insektycydów i metodą podlewania sadzonek, - zakładanych z sadzonek z otwartej szkółki przez stosowanie insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej metodą maczania korzeni w zawiesinach wodnych tych insektycydów z dodatkiem hydrożelu i metodą podlewania sadzonek, - zakładanych z sadzonek z otwartej szkółki przez stosowanie insektycydów granulowanych metodą podsypywania preparatu w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek. II. Materiały i metody 1. Stosowane insektycydy Badaniom poddano następujące insektycydy: a) do sporządzania zawiesiny wodnej z grupy chloronikotynyli (neonikotynoidów) - APACZ 50 WG zawierający jako substancję aktywną chlotianidynę (500 g/kg), - MOSPILAN 20 SP zawierający jako substancję aktywną acetamipryd (200 g/l), z grupy fenylopirazoli - REGENT 200 SC zawierający jako substancje aktywną fipronil (200 g/l), b) granulaty z grupy chloronikotynyli (neonikotynoidów) - SANTANA, preparat próbny o tymczasowej nazwie, zawierający jako substancję aktywną chlotianidynę 10g/kg (granulat o szybkim uwalnianiu substancji aktywnej), - NUQ, preparat próbny o tymczasowej nazwie, zawierający jako substancję aktywną imidachlopryd 50g/kg (granulat o stopniowym uwalnianiu substancji aktywnej). Jako wzorzec do insektycydów granulowanych stosowano MARSHAL SUSCON 10 CG, preparat uprzednio zarejestrowany, zawierający jako substancję aktywną karbosulfan z grupy karbaminianów 100 g/kg (granulat o stopniowym uwalnianiu substancji aktywnej). Insektycydy z grupy neonikotynoidów działają na nikotynowe receptory neuroprzekaźnika - acetylocholiny, która pośredniczy w przenoszeniu impulsów w układzie nerwowym. Insektycydy te nazwano neonikotynoidami, gdyż strukturalnie i funkcjonalnie są bliskie nikotynie, która jest najstarszym środkiem owadobójczym. Mechanizm działania insektycydów z grupy fenylopirazoli (Regent 200 SC) polega na blokowaniu w układzie nerwowym kanałów chlorkowych, regulowanych przez kwas gamma-aminomasłowy, które mają wpływ na przekazywanie impulsów nerwowych. 2. Hydrożel W badaniach stosowano hydrożel drobnoziarnisty Aquaterra, który eliminuje stres wodny podczas transportu sadzonek, zmniejsza koszty utrzymania lasu, zwiększa przeżywalność sadzonek po nasadzeniach docelowych. Hydrożel Aquaterra stosowano łącznie z insektycydami. 3
3. Metodyka badań Doświadczenia polowe nad przydatnością nowych insektycydów w ochronie upraw sosny przed pędrakami chrabąszczy w drugim i trzecim stadium rozwojowym wykonano metodą bloków losowych wg Europejskiej i Śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roślin (European and Mediterranean Plant Protection Organization - EMPPO) (PP 1/238). Doświadczenia przeprowadzono w latach 2008 (ochrona przed pędrakami w stadium L2) i 2009 (ochrona przed pędrakami w stadium L3). Badania wykonano w nadleśnictwach Spała i Smardzewice. Występowanie pędraków w latach 2008-2010 na terenach przeznaczonych do odnowienia, gdzie prowadzono badania, wahało się od 0 do 2-3 pędraków/dół. W związku z tym, że badane środki do sporządzania zawiesiny wodnej zawierały różną zawartość substancji aktywnych, w celu porównania siły ich ochronnego działania w doświadczeniach stosowano je w jednakowym stężeniu w przeliczeniu na substancję aktywną - 5%, a w różnych stężeniach w przeliczeniu na dany środek. Badania obejmowały ochronę upraw sosny zakładanych z sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym i z sadzonek z otwartej szkółki. Stosowano dwie metody aplikacji środków do sporządzania zawiesin wodnych: metodę maczania korzeni i metodę podlewania sadzonek po ich wysadzeniu zużywając 0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę. W ochronie upraw sosny zakładanych z sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym korzenie sadzonek łącznie z pojemnikami i zawartym w nich substratem maczano w zawiesinach wodnych insektycydów w ciągu 10 minut. W przypadku zakładania upraw sosny z sadzonek z otwartej szkółki, korzenie sadzonek maczano w zawiesinach wodnych insektycydów, do których dodawano hydrożel. Najpierw przygotowywano zawiesiny wodne insektycydów w stężeniu 5% w przeliczeniu na substancję aktywną, a następnie dodawano hydrożel w dawce 5 g na 1 litr zawiesiny (0,5%). W tak przygotowanej mieszance insektycydu i hydrożelu zanurzano korzenie sadzonek sosny starając się by otrzymany żel dobrze przyczepił się do korzeni. W ten sposób zabezpieczone sadzonki sosny natychmiast wysadzano w marcu kwietniu. Insektycydy granulowane stosowano w dołek sadzeniowy, w dawkach 5 i 10 g preparatu/sadzonkę. Doświadczenia zakładano w marcu - kwietniu, a liczbę i procent zniszczonych przez pędraki sadzonek sosny na poletkach doświadczalnych określano we wrześniu - październiku. Każda kombinacja składająca się z 50-100 sadzonek sosny została powtórzona 4 - krotnie. Jedna kombinacja obejmowała łącznie 200-400 sadzonek. 4. Opracowanie statystyczne wyników badań Zgromadzony materiał badawczy poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem analizy wariancji. Analizy prowadzono w pakiecie statystycznym Statistica. Wszystkie analizy prowadzono przy poziomie istotności równym 5. Wieloczynnikowa analiza wariancji nie wykazała istotnych statystycznie różnic w udziale zniszczonych sadzonek między badanymi latami. Z tego powodu podjęto decyzję o zastosowaniu jednoczynnikowej analizy wariancji, jednak z powodu niespełnienia założenia o jednorodności wariancji w grupach zastosowano test Kruskala-Wallisa (jest on nieparametryczną alternatywą analizy wariancji). Przy użyciu tej metody zbadano istotność różnic między badanymi preparatami i kombinacją kontrolną. 4
III. Wyniki i dyskusja Obliczenia statystyczne wykazały, że nie ma istotnych różnic między preparatami, natomiast istotne różnice stwierdzono między poletkami kontrolnymi a kombinacjami z insektycydami. 1. Przydatność nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do ochrony sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 i L3 Wyniki doświadczeń dotyczące ochrony sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, wykonanych w Nadleśnictwie Spała metodą maczania korzeni sadzonek łącznie z substratem przedstawiono na rycinach 1 i 2. Nadleśnictwo Spała, dośw. 1, maczanie korzeni, L2, 2008 1 1 1 1 13,4 4,5 2,5 0,5 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 1. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów 5
% zniszczonych sadzonek 1 1 1 1 Nadleśnictwo Spała, dośw. 2, maczanie korzeni, L2, 2008 14,5 2,2 1,8 0,1 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 2. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami zastosowanymi w identycznych stężeniach substancji aktywnych (5%) (a różnych w przeliczeniu na preparaty) tylko nieliczne sadzonki zostały zniszczone (od 0,1 do 4,5%), natomiast w kombinacji kontrolnej pędraki zniszczyły 13,4 do 14,5 % sadzonek. Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinach 3 i 4. W tym przypadku w obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami w jednakowych stężeniach substancji aktywnej (5%) stwierdzono od 0,9 do 5,3% zniszczonych sadzonek, a w kombinacji kontrolnej pędraki zniszczyły od 8,8 do 11,9 % sadzonek. Między poletkami kontrolnymi a poletkami zabiegowymi stwierdzono istotnych różnic w ochronie sadzonek sosny przed pędrakami w stadium L2 i L3. Nadleśnictwo Spała, dośw. 1, maczanie korzeni, L3, 2009 różnice były istotne, natomiast nie 1 9,0 7,0 5,0 3,0 1,0 8,8 3,4 3,1 0,9 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) pole kontrolne Ryc. 3. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów 6
% zniszczonych sadzonek Nadleśnictwo Spała, dośw. 2, maczanie korzeni, L3, 2009 1 1 11,9 1 1,5 3,1 5,3 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 4. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez maczanie korzeni (łącznie z substratem) w zawiesinach wodnych insektycydów Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do ochrony sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, wykonanych w Nadleśnictwie Spała metodą podlewania zawiesinami wodnymi insektycydów w jednakowych stężeniach substancji aktywnych (5%) przedstawiono na rycinie 5, a w odniesieniu do pędraków w stadium L3 - na rycinie 6. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami tylko nieliczne sadzonki zostały zniszczone (od 0,2 do 1,7%), natomiast w kombinacji kontrolnej pędraki zniszczyły od 5,4 do 10,8 % sadzonek. Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania, L2, 2008 1 10,8 1 1,7 1,3 0,2 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne 7
% zniszczonych sadzonek Ryc. 5. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę) Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania,l3, 2009 5,4 5,0 3,0 1,0 1,0 1,2 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 6. Ochrona sadzonek sosny z zakrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowe/sadzonkę). Na rycinie brak wyników preparatu Regent 200 SC, gdyż powierzchnia ta została zniszczona przez dziki. 2. Przydatność nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 i L3 Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, wykonanych metodą maczania korzeni, stosowanych w jednakowych stężeniach substancji aktywnych (5%), z dodatkiem hydrożelu (0,5%) w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 7, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 8. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 3,8 do 8,8% sadzonek, natomiast w kombinacji kontrolnej - 11,5 do 15,3 % sadzonek. 1 1 Nadleśnictwo Spała, maczanie korzeni, L2, 2008 11,5 1 8,3 7,7 4,1 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne 8
Ryc. 7. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu (0,5%) 1 Nadleśnictwo Smardzewice, maczanie korzeni, L2, 2008 1 15,3 1 1 1 8,8 3,8 6,4 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 8. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu 0,5%) Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych metodą maczania korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów, stosowanych w jednakowych stężeniach substancji aktywnych (5%), z dodatkiem hydrożelu (0,5%) w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 9, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 10. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 2,8 do 6,3% sadzonek, natomiast w kombinacji kontrolnej - 12,5 do 16,3 % sadzonek. Wykorzystanie w podany sposób hydrożelu do zabezpieczania sadzonek sosny było oryginalną próbą po raz pierwszy wykonaną. 9
% zniszczonych Nadleśnictwo Spała, maczanie korzeni, L3, 2009 1 1 12,5 1 3,7 5,5 5,7 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 9. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu (0,5%) Nadleśnictwo Smardzewice, maczanie korzeni, L3, 2009 1 1 1 1 1 2,8 Apacz (0,1%) 4,8 Mospilan (0,25%) 6,3 Regent (0,25%) 16,3 pole kontrolne Ryc. 10. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez maczanie korzeni w zawiesinach wodnych insektycydów z dodatkiem hydrożelu (0,5%) Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów do sporządzania zawiesiny wodnej do ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, wykonanych metodą podlewania sadzonek zawiesinami wodnych insektycydów o jednakowych stężeniach substancji aktywnych (5%) bez dodatku hydrożelu w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 11, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 12. W obu doświadczeniach na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 3,7 do 9,2% sadzonek, natomiast w kombinacjach kontrolnych od 17,4 10
% zniszczonych sadzonek do9,8%sadzonek.sadzonek. Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania, L2, 2008 25,0 2 19,8 15,0 1 9,2 5,0 5,6 4,4 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 11. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę) Nadleśnictwo Smardzewice, metoda podlewania, L2, 2008 2 1 1 1 1 1 17,4 8,3 6,2 3,7 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 12. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę) Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 13, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 14. W doświadczeniach tych na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 2,1 do 9,2% sadzonek, natomiast w kombinacjach kontrolnych od 15,9 do 27,0 % sadzonek. 11
% zniszczonych sadzonek W przeprowadzonych doświadczeniach zastosowane preparaty w jednakowym stopniu chroniły sadzonki sosny zarówno przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, jak i L3. Nadleśnictwo Spała, metoda podlewania, L3, 2009 3 27,0 25,0 2 15,0 1 5,0 4,2 7,7 9,2 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) Pole Kontrolne Ryc. 13. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę) Nadleśnictwo Smardzewice, metoda podlewania, L3, 2009 1 1 1 1 1 15,9 6,3 3,8 2,1 Apacz (0,1%) Mospilan (0,25%) Regent (0,25%) pole kontrolne Ryc. 14. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez podlewanie zawiesinami wodnymi insektycydów (0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę) 3. Przydatność nowych insektycydów granulowanych do ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 i L3 Wyniki doświadczeń nad przydatnością nowych insektycydów granulowanych do ochrony sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2, wykonanych w 2008 r. metodą podsypywania środka w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek w Nadleśnictwie Spała 12
% zniszczonych sadzonek przedstawiono na rycinie 15, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 16. W doświadczeniu w Nadleśnictwie Spała (ryc. 15) uzyskano słabsze wyniki, które jednak istotnie różniły się poletka kontrolnego. Na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 10,8 do 20,8 % sadzonek, a w kombinacji kontrolnej - 31,6 % sadzonek. W doświadczeniu w Nadleśnictwie Smardzewice zastosowane preparaty skuteczniej chroniły sadzonki sosny przed pędrakami w stadium L2.W tym przypadku na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 2,6 do 5,8 % sadzonek, a w kombinacji kontrolnej - 13,8 % sadzonek. 35 30 Nadl. Spała, podsypywanie, L2, 2008 31,6 25 20 19,2 20,8 15 10 10,8 5 0 Santana 5g NUQ 5g Marshal 5g pole kontrone Ryc. 15. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Nadl. Smardzewice, podsypywanie, L2, 2008 13,8 5,8 2,6 3,6 Santana 5g NUQ 5g Marshal 5g pole kontrone Ryc. 16. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L2 przez podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy Wyniki analogicznych doświadczeń dotyczących pędraków chrabąszczy w stadium L3, wykonanych metodą podsypywania środka w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek w Nadleśnictwie Spała przedstawiono na rycinie 17, a w Nadleśnictwie Smardzewice - na rycinie 18. W doświadczeniach wykonanych w 2009 r. na poletkach zabezpieczanych preparatami pędraki zniszczyły od 1,6 do 6,3% sadzonek, natomiast w kombinacjach kontrolnych od 11,5 do 13,2 % sadzonek. 13
% zniszczonych sadzonek Nowe granulowane insektycydy z grupy związków neonikotynoidowych, zawierające jako substancje aktywne chlotianidynę i imidachlopryd, istotnie ograniczały szkody powodowane przez pędraki chrabąszczy w stadiach L2 i L3 w uprawach sosny. Badane środki granulowane wykazały zbliżone lub lepsze działanie niż zarejestrowany uprzednio i stosowany w ochronie upraw sosny przed pędrakami chrabąszczy preparat Marshal Suscon 10 CG, zawierający jako substancję aktywną insektycyd z grupy karbaminianów - karbosulfan. 14 12 10 8 6 4 2 0 Nadl. Spała, podsypywanie, L3, 2009 13,2 1,8 1,8 1,6 Marshal 10g NUQ 5g NUQ 10g pole kontrone Ryc. 17. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy 14 12 10 8 6 4 2 0 Nadl. Smardzewice, podsypywanie, L3, 2009 11,5 5,6 6,3 2,7 3,3 Santana 5g Santana 10g Marshal 5g Marshal 10g pole kontrone Ryc. 18. Ochrona sadzonek sosny z odkrytym systemem korzeniowym przed pędrakami chrabąszczy w stadium L3 przez podsypywanie granulowanych insektycydów w dołek sadzeniowy IV. Wnioski Z przeprowadzonych badań można wyciągnąć następujące wnioski: 1. Badane środki z grupy chloronikotynyli, Apacz 50 WG (substancja aktywna chlotianidyna) i Mospilan 20 SP (substancja aktywna acetamipryd), stosowane w stężeniu 5 % w przeliczeniu na substancję aktywną, metodą maczania korzeni sadzonek sosny łącznie z substratem przed ich wysadzeniem na uprawie i 14
metodą podlewania stosując 0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę w istotnym stopniu chroniły uprawy zakładane z sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki chrabąszczy. 2. Preparat Regent 200 SC z grupy fenylopirazoli (substancja aktywna fipronil), stosowany w stężeniu 5% w przeliczeniu na substancję aktywną, metodą maczania korzeni sadzonek sosny łącznie z substratem przed ich wysadzeniem na uprawie i metodą podlewania stosując 0,25 l cieczy użytkowej/sadzonkę w istotnym stopniu chronił uprawy zakładane z sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki chrabąszczy. 3. Badane środki z grupy chloronikotynyli, Apacz 50 WG (substancja aktywna chlotianidyna), Mospilan 20 SP (substancja aktywna acetamipryd) oraz z grupy fenylopirazoli, Regent 200 SC (substancja aktywna fipronil), stosowane w stężeniu 5 % w przeliczeniu na substancję aktywną z dodatkiem hydrożelu (0,5%), metodą maczania korzeni sadzonek sosny przed ich wysadzeniem na uprawie, w istotnym stopniu chroniły uprawy zakładane z sadzonek z otwartej szkółki przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki chrabąszczy. Wykonane po raz pierwszy badania wykorzystujące hydrożel do stosowania z zawiesinami wodnymi insektycydów wykazały przydatność tej metody do ochrony sadzonek sosny przed pędrakami. 4. Badane środki z grupy chloronikotynyli, Apacz 50 WG (substancja aktywna chlotianidyna), Mospilan 20 SP (substancja aktywna acetamipryd) oraz z grupy fenylopirazoli, Regent 200 SC (substancja aktywna fipronil), stosowane w stężeniu 5 % w przeliczeniu na substancję aktywną, metodą podlewania sadzonek sosny po ich wysadzeniu na uprawie, w istotnym stopniu chroniły uprawy zakładane z sadzonek z otwartej szkółki przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki chrabąszczy. 5. Badane próbne środki granulowane z grupy chloronikotynyli, zawierające jako substancje aktywne chlotianidynę (10g/kg) oraz imidachlopryd (50g/kg), stosowane w dołek sadzeniowy przed sadzeniem drzewek w dawkach 5 i 10 g preparatu/sadzonkę, w istotnym stopniu chroniły sadzonki przed uszkodzeniami powodowanymi przez pędraki chrabąszczy. Efekt ochronny nowych insektycydów granulowanych był zbliżony do efektu ochronnego zalecanego uprzednio dla praktyki leśnej preparatu Marshal Suscon 10 CG z grupy karbaminianów (substancja aktywna karbosulfan - 100 g/kg), stosowanego w dawkach 5 i 10 g preparatu/sadzonkę. 6. Badane środki do sporządzania zawiesin wodnych oraz w postaci granulatów w zbliżonym stopniu chroniły sadzonki sosny zarówno przed pędrakami chrabąszczy w drugim, jak i trzecim stadium rozwojowym. 7. Wykonane badania wykazujące przydatność ocenianych insektycydów z grupy chloronikotynyli i fenylopirazoli do ochrony upraw sosny przed pędrakami chrabąszczy mogą stanowić podstawę do dalszych badań mających na celu zarejestrowanie odpowiednich preparatów do sporządzania zawiesiny wodnej, jak i w formie granulowanej. 15