SPIS TREŚCI 1.Wstęp...2 2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza...3 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza za rok 211...4 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu, pyłu PM1, Pb ochrona zdrowia....4 3.2. Kryteria dla As, Cd, Ni, B(a)P w pyle PM1 ochrona zdrowia......5 3.3. Kryteria dla pyłu PM2.5 ochrona zdrowia......6 3.4. Kryteria dla ozonu ochrona zdrowia i ochrona roślin..... 6 3.5. Kryteria dla SO 2 i NO x ochrona roślin.... 7 4. Zasady oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref......8 5. System oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim.....1 6. Charakterystyka warunków meteorologicznych.....11 7. Wyniki klasyfikacji stref w województwie podkarpackim w kryterium ochrony zdrowia...2 7.1. Zanieczyszczenia gazowe...2 7.1.1. Dwutlenek siarki...2 7.1.2. Dwutlenek azotu...25 7.1.3. Tlenek węgla...29 7.1.4. Benzen...31 7.2.Zanieczyszczenia pyłowe.34 7.2.1. Pył zawieszony PM1...34 7.2.2 Pył zawieszony PM2.5.49 7.3. Zanieczyszczenia w pyle PM1...55 7.3.1. Arsen...56 7.3.2. Kadm...59 7.3.3. Nikiel...62 7.3.4. Ołów...65 7.3.5. Benzo(a)piren...68 7.4. Zanieczyszczenia wtórne-ozon...72 8. Wyniki klasyfikacji stref w województwie podkarpackim w kryterium ochrony roślin...74 8.1. Dwutlenek siarki...74 8.2. Tlenki azotu...76 8.3. Ozon...77 9. Wnioski końcowe...79 1. Udokumentowanie wyników oceny...81 11. Spis literatury...82 1
1.Wstęp Zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 21r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 21 Nr 62 poz.627 z późn. zm.) wojewódzki inspektor ochrony środowiska zobowiązany jest do opracowania w terminie do 31 marca 212 r. oceny jakości powietrza w województwie za rok 211. Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 211 opracowana została w oparciu o wyniki pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, wykonanych w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 211 r. Pomiary przeprowadzone zostały na stacjach monitoringu powietrza, zlokalizowanych w województwie podkarpackim, działających w ramach Państwowego monitoringu środowiska (PMŚ). Przy interpretacji wyników poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza wykorzystano wyniki pomiarów parametrów meteorologicznych z automatycznych stacji, nadzorowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Struktura opracowania jest następująca. W rozdziale 2 przedstawiono przepisy prawne, którymi kierowano się przy interpretacji uzyskanych w 211 r. wyników poziomów substancji w powietrzu oraz ocenie dotrzymania standardów imisyjnych i poziomów docelowych. Rozdział 3 zawiera zestawienie wartości kryterialnych zastosowanych do oceny jakości powietrza. Rozdział 4 został poświęcony opisowi zasad klasyfikacji stref, którymi kierowano się przy opracowywaniu oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 211. W rozdziale 5 przedstawiono informacje dotyczące systemu monitoringu powietrza, który funkcjonował na terenie województwa podkarpackiego w 211 r. W rozdziale 6 scharakteryzowano warunki meteorologiczne na podstawie wyników uzyskanych z wybranych, automatycznych stacji monitoringu powietrza w województwie podkarpackim oraz danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Rozdziały 7 i 8 zawierają omówienie wyników pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń powietrza, informację na temat dotrzymania wartości odniesienia na obszarze województwa podkarpackiego oraz wyniki klasyfikacji stref. Rozdział 9 stanowi podsumowanie pracy oraz zawiera wnioski końcowe z przeprowadzonej oceny jakości powietrza w regionie. W 1 rozdziale zestawiono załączniki, stanowiące udokumentowanie przedstawionej w opracowaniu rocznej oceny jakości powietrza. Ostatni, 11 rozdział zawiera spis literatury, wykorzystanej w opracowaniu. Celem wykonanej w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Rzeszowie oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 211 jest przekazanie Marszałkowi Województwa Podkarpackiego informacji na temat czystości powietrza w regionie na potrzeby wypełnienia obowiązków wynikających z art. 91 ustawy Prawo ochrony środowiska w zakresie opracowania naprawczych Programów Ochrony Powietrza dla stref, w których przekroczone zostały standardy imisyjne lub poziomy docelowe. Na podstawie klasyfikacji stref w poszczególnych województwach w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska opracowywana jest ocena zbiorcza jakości powietrza, przekazywana do Komisji Europejskiej. 2
2. Podstawy prawne wykonania oceny jakości powietrza Ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 211 opracowana została w oparciu o przepisy, wprowadzone w życie ustawą Prawo ochrony środowiska i odpowiednimi rozporządzeniami Ministra Środowiska: 1. z dnia 3 marca 28 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 28 Nr 47 poz. 281). Wartości kryterialne określone dla poszczególnych zanieczyszczeń, zamieszczone w rozporządzeniu są zgodne z dyrektywami 28/5/WE i 24/17/WE, 2. z dnia 17 grudnia 28 r. w sprawie dokonywania ceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. 29 Nr 5 poz. 31). W przypadku pyłu PM2.5 przy opracowywaniu oceny jakości powierza za rok 211 oparto się na wartościach kryterialnych, zawartych w dyrektywie 28/5/WE w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy. Celem wykonanej oceny jakości powietrza było uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń na obszarze poszczególnych stref, w zakresie umożliwiającym: 1. dokonanie klasyfikacji stref za rok 211 w oparciu o dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu, poziomy dopuszczalne powiększone o marginesy tolerancji lub poziomy docelowe określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu i w dyrektywie 28/5/WE. Dokonana klasyfikacja będzie podstawą dla Marszałka Województwa Podkarpackiego do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań na rzecz poprawy jakości powietrza w strefach, w których przekroczone zostały poziomy dopuszczalne bądź docelowe, w tym opracowywania naprawczych Programów Ochrony Powietrza, 2. uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach stężeń zanieczyszczeń w 211 r. na obszarze stref, w zakresie umożliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych. Informacje te są niezbędne do określenia obszarów wymagających podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza, 3. wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w 211 r. w określonych rejonach (w zakresie możliwym do uzyskania na podstawie posiadanych informacji). Ocena i wynikające z niej działania odnoszone są do obszarów nazywanych strefami, obejmujących teren całego kraju. Oceny jakości powietrza dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: 1. ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia, 2. ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Ocena obejmuje wszystkie substancje, dla których w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu określono wartości dopuszczalne lub wartości docelowe stężeń w powietrzu oraz pył PM2.5, dla którego poziomy odniesienia zawarte zostały w dyrektywie 28/5/WE. Lista zanieczyszczeń, jakie należy uwzględnić w ocenie rocznej, dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje: 1. dwutlenek azotu (NO 2 ), 2. dwutlenek siarki (SO 2 ), 3
3. tlenek węgla (CO), 4. benzen (C 6 H 6 ), 5. ozon (O 3 ) 6. pył zawieszony o średnicy ziaren poniżej 1 m (PM1), 7. pył zawieszony o średnicy ziaren poniżej 2.5 m (PM2.5) 8. ołów (Pb), 9. kadm (Cd), 1. nikiel (Ni), 11. arsen (As), 12. benzo(a)piren (B(a)P). Do zanieczyszczeń, które należy uwzględnić w ocenie rocznej dokonywanej pod kątem spełnienia kryteriów określonych w celu ochrony roślin, zalicza się: 1. dwutlenek siarki (SO 2 ), 2. tlenki azotu (NO x ), 3. ozon (O 3 ). 3. Wartości kryterialne obowiązujące w ocenie jakości powietrza 3.1. Kryteria dla SO 2, NO 2, CO, benzenu, pyłu PM1, Pb ochrona zdrowia Kryteriami w rocznej ocenie jakości powietrza dla SO 2, NO 2, CO, C 6 H 6, pyłu PM1 i zawartości ołowiu w pyle PM1, dokonywanej pod kątem ochrony zdrowia, są poziomy dopuszczalne wymienionych substancji. Ich wartości określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 3 marca 28 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Na terenie uzdrowisk dla dwutlenku azotu, tlenku węgla i benzenu obowiązują ostrzejsze wartości dopuszczalne niż dla obszaru kraju. Tabela 3.1.1. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla SO 2 ochrona zdrowia (źródło [3]) Obszar Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom SO 2 w powietrzu w [μg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Zwykły jedna godzina 35 24 razy 24 godziny 125 3 razy Ochrony uzdrowiskowej jedna godzina 35-24 godziny 125 - Tabela 3.1.2. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla NO 2 ochrona zdrowia (źródło [3]) Obszar Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom NO 2 w powietrzu w [μg/m 3 ] Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym Zwykły jedna godzina 2 18 razy rok kalendarzowy 4 nie dotyczy Ochrony uzdrowiskowej jedna godzina 2 - rok kalendarzowy 35 nie dotyczy 4
Tabela 3.1.3. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla CO ochrona zdrowia (źródło [3]) Obszar Okres uśredniania stężeń Dopuszczalny poziom CO w powietrzu w [μg/m 3 ] Zwykły 8 godzin 1 Ochrony uzdrowiskowej 5 Dopuszczana częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym nie dotyczy Tabela 3.1.4. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla benzenu - ochrona zdrowia (źródło [3]) Obszar Dopuszczana częstość Dopuszczalny poziom Okres uśredniania przekroczenia benzenu w powietrzu stężeń w [μg/m 3 dopuszczalnego poziomu ] w roku kalendarzowym Zwykły rok kalendarzowy 5 nie dotyczy Ochrony uzdrowiskowej 4 nie dotyczy Tabela 3.1.5. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla pyle PM1 - ochrona zdrowia (źródło [3]) Dopuszczana częstość Dopuszczalny poziom Okres uśredniania przekroczenia Obszar PM1 w powietrzu stężeń w [μg/m 3 dopuszczalnego poziomu ] w roku kalendarzowym Zwykły/ochrony uzdrowiskowej rok kalendarzowy 4 nie dotyczy 24 godziny 5 35 razy Tabela 3.1.6. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla ołowiu w pyle PM1 - ochrona zdrowia (źródło [3]) Obszar Dopuszczana częstość Dopuszczalny poziom Okres uśredniania przekroczenia Pb w powietrzu stężeń w [μg/m 3 dopuszczalnego poziomu ] w roku kalendarzowym Zwykły/ochrony uzdrowiskowej rok kalendarzowy,5 nie dotyczy 3.2. Kryteria dla As, Cd, Ni, B(a)P w pyle PM1 ochrona zdrowia Kryteriami stosowanymi w rocznej ocenie jakości powietrza dla As, Cd, Ni i B(a)P w pyle PM1, dokonywanej pod kątem ochrony zdrowia, są poziomy docelowe. Ich wartości, określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 3 marca 28 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Na terenie uzdrowisk dla wymienionych zanieczyszczeń obowiązuje wartość poziomu docelowego określona dla obszaru kraju. Dyrektywa 24/17/WE w sprawie arsenu, kadmu, rtęci, niklu i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w otaczającym powietrzu, zobowiązuje Państwa Członkowskie do podjęcia wszelkich niezbędnych środków, które nie pociągają za sobą niewspółmiernych kosztów, w 5
celu zapewnienia aby, począwszy od 31 grudnia 212 r., stężenia arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu w otaczającym powietrzu, nie przekraczały wartości docelowych. Tabela 3.2.1. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla As, Cd, Ni, B(a)P, zawartych w pyle PM1 (źródło [3]) Docelowy poziom substancji Zanieczyszczenie Okres uśredniania stężeń w powietrzu [ng/m 3 ] Arsen rok kalendarzowy 6 Benzo(a)piren rok kalendarzowy 1 Kadm rok kalendarzowy 5 Nikiel rok kalendarzowy 2 3.3. Kryteria dla pyłu PM2.5 ochrona zdrowia Przepisy prawa Unii Europejskiej dotyczące pyłu PM2.5, zawarte w dyrektywie 28/5/WE, w tym wartości kryterialne określone dla stężeń PM2.5, nie zostały jeszcze przeniesione do prawa krajowego. Dlatego przy sporządzeniu oceny za rok 211 posiłkowano się kryteriami zawartymi w dyrektywie. Do 1 stycznia 21 r. zgodnie z dyrektywą 28/5/WE obowiązywał poziom docelowy dla pyłu PM2.5, wynoszący 25 μg/m 3 dla stężeń średnich rocznych (równy wartości obecnego poziomu dopuszczalnego). Od 1 stycznia 21 r. obowiązuje poziom dopuszczalny dla PM2.5, z terminem osiągnięcia do 1 stycznia 215 r. Dla pyłu PM2.5 określono także margines tolerancji, którego wartość stanowi 2 % poziomu dopuszczalnego (w dniu 11 czerwca 28 r.) i który ulega stopniowemu zmniejszaniu od dnia 1 stycznia następnego roku aż do osiągnięcia % w dniu 1 stycznia 215 r. Tabela 3.3.1. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla pyłu PM2.5 - ochrona zdrowia (wg Dyrektywy 28/5/WE) (źródło [1]) Poziom Poziom dopuszczalny PM2.5 w powietrzu dopuszczalny powiększony o margines tolerancji1) [μg/m 3 ] Okres uśredniania Obszar PM2.5 stężeń w powietrzu 28 29 21 211 212 213 214 215 w [μg/m 3 ] Zwykły/ Ochrony uzdrowiskowej rok kalendarzowy 25 3 29 29 28 27 26 26 25 3.4. Kryteria dla ozonu ochrona zdrowia i ochrona roślin Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z 3 marca 28 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, ocena jakości powietrza w odniesieniu do ozonu, pod kątem ochrony zdrowia opiera się na dwóch wartościach kryterialnych, którymi są: poziom docelowy oraz poziom celu długoterminowego. Zgodnie z dyrektywą 28/5/WE terminem osiągnięcia wartości docelowej określonej dla ozonu w celu ochrony zdrowia ludzi był 1 stycznia 21 r. Dla ozonu określony został również poziom celu długoterminowego. 6
Tabela 3.4.1. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla ozonu - ochrona zdrowia (źródło [3]) Poziom docelowy Dopuszczana i celu liczba dni Okres długoterminowego z przekroczeniami Obszar Kryterium uśredniania dla O stężeń 3 poziomu w powietrzu docelowego w roku w [μg/m 3 ] kalendarzowym Zwykły/ Ochrony uzdrowiskowej Zwykły/ Ochrony uzdrowiskowej Poziom docelowy 8-godzin 12 25 dni Poziom celu długoterminowego 8-godzin 12 nie dotyczy (określana jest wartość max) W przypadku ocen w zakresie ozonu, prowadzonych w odniesieniu do ochrony roślin, ocena jakości powietrza dla ozonu opiera się również na dwóch wartościach kryterialnych: poziomie docelowym oraz poziomie celu długoterminowego. Podobnie jak w przypadku ochrony zdrowia, zgodnie z dyrektywą 28/5/WE, termin osiągnięcia wartości docelowej określonej dla ozonu w celu ochrony roślin upłynął 1 stycznia 21 r. Tabela 3.4.2. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla ozonu (AOT4) - ochrona roślin (źródło [3]) Dopuszczalna wartość Obszar Kryterium Okres uśredniania stężeń parametru AOT4 1) dla O3 w powietrzu Zwykły Poziom docelowy okres wegetacyjny (1 V 31 VII) 18 (μg/m 3 ) h Zwykły Poziom celu długoterminowego okres wegetacyjny (1 V 31 VII) 6 (μg/m 3 ) h 1) Normowany parametr AOT4 [(μg/m 3 ) h] oblicza się na podstawie stężeń 1-godz., jako sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym wyrażonym w μg/m 3 a wartością 8 μg/m 3, dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8. a 2. czasu środkowoeuropejskiego (CET), dla której stężenie jest większe niż 8 μg/m 3. 3.5. Kryteria dla SO 2, NO x - ochrona roślin Kryterium oceny jakości powietrza pod kątem ochrony roślin, dotyczącej SO 2 i NO x, stanowią poziomy dopuszczalne dla stężeń długookresowych tych zanieczyszczeń, określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 3 marca 28 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Tabela 3.5.1. Kryteria obowiązujące w rocznych ocenach jakości powietrza dla SO 2 i NO x - ochrona roślin (źródło [3]) Substancja Okres uśredniania stężeń Poziom dopuszczalny substancji w powietrzu w [μg/m 3 ] rok kalendarzowy 2 Dwutlenek siarki pora zimowa 2 (okres od 1 X do 31 III) Tlenki azotu rok kalendarzowy 3 7
4. Zasady oceny jakości powietrza i klasyfikacji stref Ocena poziomów substancji w powietrzu dokonana została odrębnie dla każdej substancji w danej strefie, w których poziom odpowiednio: 1. przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, 2. mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym, powiększonym o margines tolerancji, 3. nie przekracza poziomu dopuszczalnego, 4. przekracza poziom docelowy, 5. nie przekracza poziomu docelowego, 6. przekracza poziom celu długoterminowego, 7. nie przekracza poziomu celu długoterminowego, Klasyfikacja stref dokonana została oddzielnie dla dwóch grup kryteriów: 1. określonych w celu ochrony zdrowia (dla terenu kraju i uzdrowisk), 2. określonych w celu ochrony roślin (dla obszaru całego kraju z wyłączeniem stref - aglomeracji oraz stref- miast powyżej 1 tys. mieszkańców). Klasyfikacja stref dokonana została na podstawie najwyższych stężeń na obszarze aglomeracji lub innej strefy. Zaliczenie strefy o dużym obszarze do klasy C oznacza, że jakość powietrza na terenie strefy nie spełniła określonych kryteriów także wówczas, gdy jakość ta jest generalnie dobra na obszarze całej strefy, z wyjątkiem wydzielonych terenów o ograniczonym zasięgu. Nie oznacza to konieczności prowadzenia intensywnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza na obszarze całej strefy. Oznacza natomiast potrzebę podjęcia odpowiednich działań w odniesieniu do wybranych obszarów w strefie (zwykle o ograniczonym zasięgu) w tym opracowanie Programu Ochrony Powietrza POP dla danego zanieczyszczenia i obszaru. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami w zakresie działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są spełnione odpowiednie kryteria) lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). Powiązanie poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w wyniku rocznej oceny jakości powietrza, z klasami stref i wymaganymi działaniami przedstawiono w tabelach 4.1-4.4. Tabela 4.1. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia nie jest określony margines tolerancji (źródło [4]) Klasa strefy A C Poziom stężeń zanieczyszczenia nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powyżej poziomu dopuszczalnego Wymagane działania - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakość powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem. - określenie obszarów przekroczeń poziomów dopuszczalnych; - opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu (jeśli POP nie był uprzednio opracowany); - kontrolowanie stężeń zanieczyszczenia na obszarach przekroczeń i prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych. 8
Tabela 4.2. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony margines tolerancji* (źródło [4]) Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Wymagane działania A B C nie przekraczający poziomu dopuszczalnego * od 1.1.21 dotyczy tylko pyłu PM2.5 powyżej poziomu dopuszczalnego lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji - utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem. - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego; - określenie przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu, podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji substancji. - określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji; - opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego w wyznaczonym terminie. Tabela 4.3. Klasy stref i oczekiwane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy dla zanieczyszczenia jest określony poziom docelowy (źródło [4]) Klasa strefy Poziom stężeń zanieczyszczenia Oczekiwane działania A C nie przekraczający poziomu docelowego powyżej poziomu docelowego brak - dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; - opracowanie programu ochrony powietrza, w celu osiągnięcia odpowiednich poziomów docelowych w powietrzu, jeśli POP nie był opracowany pod kątem określonej substancji. Tabela 4.4. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego (źródło [4]) Klasa strefy Poziom stężeń ozonu Oczekiwane działania D1 nie przekraczający poziomu celu brak D2 długoterminowego powyżej poziomu celu długoterminowego dążenie do osiągnięcia poziomu celu długoterminowego do roku 22 W zakresie wszystkich uwzględnionych w ocenie za rok 211 zanieczyszczeń województwo podkarpackie podzielone zostało na dwie strefy. Strefę stanowią miasto Rzeszów o liczbie mieszkańców przekraczającej 1 tys. oraz pozostała część województwa jako strefa podkarpacka. Podział województwa podkarpackiego na strefy przedstawiony został na ryc. 4.1. 9
Ryc. 4.1. Podział stref w województwie podkarpackim w 211 r. (źródło [11]) 5. System oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim Przy sporządzaniu oceny jakości powietrza na terenie województwa podkarpackiego wykorzystano wyniki pomiarów ze stacji monitoringu powietrza działających ramach Państwowego monitoringu środowiska, nadzorowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. Przy opracowywaniu oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza analizie poddano wyniki pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń z 11 stacji i stanowisk pomiarowych włączonych do wojewódzkiej sieci monitoringu powietrza. Ich lokalizacja przedstawiona została na ryc. 5.1. Informacje o stacjach monitoringu powietrza działających w ramach PMŚ oraz wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń powietrza uzyskane z tych stacji gromadzone są w bazie danych JPOAT, funkcjonującej od stycznia 23 r. Dane ze stacji i stanowisk pomiarowych monitoringu powietrza wprowadzane są do wojewódzkiej bazy JPOAT i przekazywane drogą elektroniczną do bazy krajowej. Baza JPOAT pozwala na systematyczne archiwizowanie informacji dotyczących monitoringu powietrza atmosferycznego oraz obserwację kierunków i trendów zmian zachodzących w jakości powietrza na przestrzeni lat. Zakres, formę i terminy przesyłania informacji, uzyskanych w ramach monitoringu jakości powietrza, tj. miesięcznych i zweryfikowanych, rocznych serii pomiarowych zgromadzonych w bazie JPOAT oraz wyników rocznych ocen i klasyfikacji stref, określa rozporządzenie Ministra Środowiska 1
z dnia 19 listopada 28 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. 28 Nr 216 poz. 1377). Jednostkowe wyniki stężeń zanieczyszczeń ze stacji automatycznych i manualnych, zlokalizowanych na obszarze województwa podkarpackiego udostępniane są na stronie internetowej WIOŚ w Rzeszowie: www.wios.rzeszow.pl. Ryc. 5.1. Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych w województwie podkarpackim uwzględnionych w ocenie jakości powietrza za rok 211 (źródło: [8]) 6. Charakterystyka warunków meteorologicznych Charakterystyka warunków meteorologicznych opracowana została na podstawie wybranych elementów klimatu: temperatury powietrza, opadów atmosferycznych, kierunku i prędkości wiatru. Analiza dotyczy danych z wybranych stacji meteorologicznych przy automatycznych stacjach monitoringu powietrza nadzorowanych przez WIOŚ w Rzeszowie oraz danych IMGW dostępnych na stronie internetowej www.imgw.pl. Temperatura powietrza Według klasyfikacji termicznej stosowanej przez IMGW rok 211 w Polsce został sklasyfikowany jako normalny. W podziale na poszczególne miesiące roku, w odniesieniu do normy 11
styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień temp. [ o C] wieloletniej, za bardzo chłodny uznany został luty. Sierpień zakwalifikowany został jako lekko ciepły, wrzesień i grudzień jako ciepłe, natomiast kwiecień i czerwiec jako anomalnie ciepłe. Pozostałe miesiące w porównaniu do średniej wieloletniej uznano za normalne pod względem termicznym. W 211 r. średnia roczna temperatura powietrza na stacjach meteo WIOŚ w Rzeszowie kształtowała się w przedziale od 9,3 w Nisku do 11,3 w Rzeszowie. Najniższa temperatura powietrza zanotowana została w Nisku i wyniosła -15,7 o C. Najwyższa temperatura powietrza wystąpiła w Przemyślu i wyniosła 37 o C. W tabeli 6.1. przedstawiono średnie roczne, maksymalne i minimalne temperatury powietrza na wybranych stacjach meteo WIOŚ w Rzeszowie. Natomiast na ryc. 6.1.-6.4. przedstawiono średnie miesięczne oraz maksymalne i minimalne zanotowane w poszczególnych miesiącach temperatury powietrza na wybranych stacjach meteo, nadzorowanych przez WIOŚ w Rzeszowie. Tabela 6.1. Średnie roczne, maksymalne i minimalne temperatury powietrza na stacjach meteo WIOŚ w Rzeszowie w 211 r.(źródło [8]). Temperatura [ o C] Jasło- Sikorskiego Przemyśl- Pl.Dominikański Nisko- Szklarniowa Rzeszów- Szopena średnia roczna 9,5 11,3 9,3 11,3 maksymalna 33,4 37, 34,4 32,9 minimalna -14,2-13,3-15,7-12,8 4 średnia maksimum minimum 3 2 1-1 -2 Ryc. 6.1. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne temperatury powietrza na stacji Jasło-Sikorskiego (źródło [8]). 12
styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień temp. [ o C] styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień temp. [ o C] styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień temp. [ o C] 4 średnia maksimum minimum 3 2 1-1 -2 Ryc. 6.2. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne temperatury powietrza na stacji Przemyśl- Pl.Dominikański (źródło [8]). 4 średnia maksimum minimum 3 2 1-1 -2 Ryc. 6.3. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne temperatury powietrza na stacji Nisko-Szklarniowa (źródło [8]). 4 średnia maksimum minimum 3 2 1-1 -2 Ryc. 6.4. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne temperatury powietrza na stacji Rzeszów-Szopena (źródło [8]). 13
W porównaniu z normą wieloletnią za okres 1971-2, opracowaną przez IMGW, dla województwa podkarpackiego średnie temperatury powietrza w roku 211 na większości obszaru kształtowały się powyżej średniej wieloletniej. Na ryc. 6.5.-6.6. przedstawiono graficzną analizę średnich temperatur powietrza dla obszaru Polski dla roku 211 oraz dla okresu 1971-2. Ryc. 6.5. Średnie temperatury powietrza w Polsce w roku 211 (źródło: [12]) Ryc. 6.6. Średnie temperatury powietrza w Polsce w okresie 1971-2 (źródło: [12]) Porównanie średnich miesięcznych temperatur powietrza zanotowanych w Rzeszowie na stacji przy ul. Szopena do normy wieloletniej wykazało, że chłodniejszy od średniej wieloletniej był tylko 14
temp ( o C) luty. Pozostałe miesiące były znacznie cieplejsze od normy wieloletniej. Na ryc.6.7. pokazano porównanie średnich miesięcznych temperatur w roku 211 i w okresie 1971-2 dla Rzeszowa. 25 2 15 1 5-5 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnia temp. miesiąca norma wieloletnia dla okresu 1971-2 Ryc. 6.7. Porównanie średnich miesięcznych temperatur w roku 211 i w okresie 1971-2 dla Rzeszowa (źródło [8,12]). Opady atmosferyczne Według klasyfikacji opadowej stosowanej przez IMGW, rok 211 w Polsce został sklasyfikowany jako wilgotny. W podziale na poszczególne miesiące roku, w odniesieniu do normy wieloletniej za miesiące skrajnie wilgotne uznano styczeń i lipiec. Grudzień sklasyfikowano jako suchy, czerwiec jako bardzo suchy, natomiast marzec i okres wrzesień-październik jako skrajnie suche. W pozostałych miesiącach opady utrzymywały się na poziomie normy wieloletniej. Na ryc. 6.8.-6.9. przedstawiono graficzną analizę wielkości opadów dla obszaru Polski dla roku 211 oraz dla okresu 1971-2. Ryc. 6.8. Wielkość opadów w Polsce w roku 211 (źródło: [12]) 15
Ryc. 6.9. Wielkość opadów w Polsce w okresie 1971-2 (źródło: [12]) Prędkość i kierunek wiatrów Średniomiesięczne prędkości wiatru, obliczone z pomiarów jednogodzinnych, na wybranych stacjach monitoringu powietrza w województwie podkarpackim nie przekroczyły 2,7 m/s. W Jaśle średnie miesięczne prędkości wiatrów kształtowały się w przedziale,8-2,5 m/s. Najniższe średnie prędkości wiatru wystąpiły w sierpniu i we wrześniu. Najwyższe średnie miesięczne prędkości wiatru zanotowano w lutym i w grudniu. Maksymalna godzinna prędkość wiatru zanotowana została w styczniu na poziomie 1,1 m/s. Minimalne godzinne prędkości wiatru zanotowane w Jaśle kształtowały się na poziomie,1-,5 m/s. W Przemyślu średnie miesięczne prędkości wiatrów kształtowały się w przedziale 1,3-2,1 m/s. Najniższe średnie prędkości wiatru wystąpiły w sierpniu i w listopadzie. Najwyższe średnie miesięczne prędkości wiatru zanotowano w lutym i kwietniu. Maksymalną godzinną prędkość wiatru na poziomie 8,3 m/s zanotowano w kwietniu. Minimalne godzinne prędkości wiatru zanotowane w Przemyślu kształtowały się na poziomie -,6 m/s. W Nisku średnie miesięczne prędkości wiatrów kształtowały się w przedziale 1,4-2,7 m/s. Najniższe średnie prędkości wiatru wystąpiły w sierpniu i we wrześniu. Najwyższą średnią miesięczną prędkość wiatru zanotowano w lutym. Maksymalna godzinna prędkość wiatru zanotowana została w lutym na poziomie 8,5 m/s. Minimalne godzinne prędkości wiatru zanotowane w Nisku kształtowały się na poziomie,2-,6 m/s. W Rzeszowie średnie miesięczne prędkości wiatrów kształtowały się w przedziale,7-1,8 m/s. Najniższe średnie prędkości wiatru wystąpiły w lipcu i we wrześniu. Najwyższą średnią miesięczną prędkość wiatru zanotowano w lutym. Maksymalna godzinna prędkość wiatru zanotowana została w lutym na poziomie 7,8 m/s. Minimalne godzinne prędkości wiatru zanotowane w Rzeszowie kształtowały się na poziomie -,2 m/s. 16
styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień prędkość wiatru [m/s] styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień prędkość wiatru [m/s] styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień prędkość wiatru [m/s] Na ryc. 6.1.-6.13. przedstawiono średnie miesięczne, maksymalne i minimalne prędkości wiatru na wybranych stacjach monitoringu powietrza w województwie podkarpackim w 211 r. 12 1 średnia maksimum minimum 8 6 4 2 Ryc.. 6.1. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne prędkości wiatru na stacji Jasło-Sikorskiego (źródło [8]). 1 8 średnia maksimum minimum 6 4 2 Ryc. 6.11. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne prędkości wiatru na stacji Przemyśl-Pl.Dominikański (źródło [8]). 1 8 średnia maksimum minimum 6 4 2 Ryc. 6.12. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne prędkości wiatru na stacji Nisko-Szklarniowa (źródło [8]). 17
styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień prędkość wiatru [m/s] 9 8 średnia maksimum minimum 7 6 5 4 3 2 1 Ryc. 6.13. Średnie miesięczne, maksymalne i minimalne prędkości wiatru na stacji Rzeszów-Szopena (źródło [8]). W 211 r. w Jaśle najmniejszy udział wiatrów wystąpił ze wschodu. Dla pozostałych kierunków rozkład wiatrów był podobny. W poszczególnych miesiącach roku widoczna była duża zmienność kierunków wiatru. W Przemyślu dominowały wiatry południowo-zachodnie. W poszczególnych miesiącach rozkład kierunków wiatrów w Przemyślu był zbliżony do rocznej róży wiatrów. W Nisku najmniejszy udział wiatrów wystąpił z północy i północnego-wschodu. Dominującym kierunkiem wiatru był południowo-zachodni.. Znaczny udział miały również wiatry z południowegowschodu i południa. W Rzeszowie na przestrzeni 211 r. dominował południowo-zachodni kierunek wiatru. W lutym i w kwietniu znaczny udział miały wiatry wiejące z północnego-wschodu. W maju i w czerwcu zaobserwowano znaczny udział wiatrów północno-zachodnich. Na ryc. 6.14.-6.17. pokazano roczne róże wiatrów w Jaśle, Przemyślu, Nisku i Rzeszowie. N NW NE W E SW SE cisza.5 % S Ryc. 6.14. Roczna róża wiatrów ze stacji w Jaśle przy ul. Sikorskiego 211 r. (źródło [8]). 18
N NW NE W E SW SE cisza.1 % S Ryc. 6.15. Roczna róża wiatrów ze stacji w Przemyślu przy Pl. Dominikańskim 211 r. (źródło [8]). N NW NE W E SW SE cisza.2 % S Ryc. 6.16. Roczna róża wiatrów ze stacji w Nisku przy ul. Szklarniowej 211 r. (źródło [8]). 19
N NW NE W E SW SE cisza % S Ryc. 6.17. Roczna róża wiatrów ze stacji w Rzeszowie przy ul. Szopena 211 r. (źródło [8]). 7. Wyniki klasyfikacji stref w województwie podkarpackim w kryterium ochrony zdrowia 7.1. Zanieczyszczenia gazowe 7.1.1. Dwutlenek siarki W 211 r. na obszarze województwa podkarpackiego badania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki w kryterium ochrony zdrowia prowadzone były w 4 punktach pomiarowych, metodą automatyczną z jednogodzinnym czasem uśredniania stężeń. W tabeli 7.1.1.1. przedstawiono informacje dotyczące serii pomiarowych dwutlenku siarki, wykonanych na poszczególnych stacjach pomiarowych. Lokalizację stanowisk pomiarowych SO 2 w województwie podkarpackim w 211 r. przedstawiono na ryc. 7.1.1.1. Tabela 7.1.1.1. Stanowiska pomiarowe SO 2 w województwie podkarpackim w roku 211 (źródło: [8]) Liczba Liczba założonych Kompletność wykonanych Stanowisko pomiarowe Typ pomiarów pomiarów SO 2 na serii pomiarów SO rok 211 2 [%] w 211 r. Pokrycie roku [%] Rzeszów-Szopena automatyczne 876 7599 86,8 86,8 Przemyśl-Pl.Dominikański automatyczne 876 5998 68,5 68,5 Nisko-Szklarniowa automatyczne 876 8118 92,7 92,7 Jasło-Floriańska automatyczne 876 821 93,6 93,6 2
Ryc. 7.1.1.1. Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych SO 2 w województwie podkarpackim w 211 r. w kryterium ochrony zdrowia (źródło [8]). Z wyników pomiarów dwutlenku siarki, przeprowadzonych w 211 r. w wojewódzkiej sieci monitoringu jakości powietrza wynika, że stężenia SO 2 na obszarze województwa podkarpackiego utrzymywały się na niskim poziomie. 1,4 g/m 3. w W strefie miasto Rzeszów stężenie średnioroczne dwutlenki siarki wyniosło W strefie podkarpackiej stężenia średnioroczne SO 2 kształtowały się na poziomie: Nisku 4,8 g/m 3, w Jaśle 7,2 g/m 3. W Przemyślu, z uwagi na duże braki danych w serii pomiarowej nie obliczono średniorocznego stężenia SO 2, przy ocenie rocznej wzięto natomiast pod uwagę przebieg stężeń jednogodzinnych i obliczonych z nich stężeń dobowych na przestrzeni roku. Na ryc. 7.1.1.2. przedstawiono wartości stężeń średniorocznych dwutlenku siarki na poszczególnych stanowiskach pomiarowych w województwie podkarpackim. 21
1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 SO2 [ g/m 3 ] SO 2 [ g/m 3 ] 12 1 8 6 4 2 Rzeszów-Szopena Jasło-Floriańska Nisko-Szklarniowa Ryc. 7.1.1.2. Stężenia średnioroczne SO 2 na stanowiskach pomiarowych w 211 r. (źródło: [8]) W 211 r. nie odnotowano przekroczeń ustalonej dla dwutlenku siarki normy 1-godzinnej na stacjach automatycznych zlokalizowanych w województwie podkarpackim. W strefie miasto Rzeszów najwyższe stężenie jednogodzinne SO 2 odnotowane na stacji przy ul. Szopena wyniosło 89 g/m 3 (25,4% normy). Na poszczególnych stacjach pomiarowych w strefie podkarpackiej najwyższe stężenia jednogodzinne SO 2 wyniosły odpowiednio: Przemyśl 76,7 g/m 3 (21,9% normy dane od kwietnia do grudnia) Jasło 88,4 g/m 3 (25,3% normy), Nisko 142,2 g/m 3 (4,6% normy). Maksymalne stężenie średniodobowe dwutlenku siarki obliczone ze stężeń jednogodzinnych, zmierzonych na stacji automatycznej w Rzeszowie przy ul. Szopena wyniosły 41,5 g/m 3. W strefie podkarpackiej maksymalne stężenie średniodobowe dwutlenku siarki wyniosły: 26,7 g/m 3 w Nisku (21,4% normy), 38,7 g/m 3 w Jaśle (3,1% normy). W Przemyślu w okresie kwiecień-grudzień najwyższe stężenie dobowe dwutlenku siarki wyniosło 16,7 g/m 3 g/m 3 i stanowiło 13,4 % normy ustalonej na poziomie 125 g/m 3. Na ryc. 7.1.1.3.-7.1.1.6. przedstawiono przebieg rocznych serii dobowych stężeń dwutlenku siarki na stacjach w województwie podkarpackim. 14 12 1 stężenie 24 godz. stęzenie dopuszczalne 8 6 4 2 Ryc. 7.1.1.3. Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Jaśle w 211 r. (źródło: [8]) 22
1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 SO2 [ g/m 3 ] 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 SO2 [ g/m 3 ] 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 SO2 [ g/m 3 ] 14 12 1 stężenie 24 godz. stężenie dopuszczalne 8 6 4 2 Ryc. 7.1.1.4. Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Nisku w 211 r. (źródło: [8]) 14 12 1 stęzenie 24 godz. stęzenie dopuszczalne 8 6 4 2 Ryc. 7.1.1.5. Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Przemyślu w 211 r. (źródło: [8]) 14 12 1 stężenie 24 godz. stężenie dopuszczalne 8 6 4 2 Ryc. 7.1.1.6. Stężenia średniodobowe SO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Rzeszowie w 211 r. (źródło: [8]) Stężenia dwutlenku siarki zanotowane w sezonie grzewczym były znacznie wyższe niż w sezonie letnim. Jest to związane ze wzrostem w okresie zimowym emisji SO 2 ze spalania paliw na cele grzewcze zarówno przez elektrociepłownie i ciepłownie, jak również przez gospodarstwa domowe. 23
SO 2 [ g/m 3 ] SO 2 [ g/m 3 ] SO 2 [ g/m 3 ] SO 2 [ g/m 3 ] Wysokości stężeń średniomiesięcznych dwutlenku siarki w 211 r., zanotowane na automatycznych stacjach monitoringu powietrza w województwie podkarpackim, przedstawiono na ryc. 7.1.1.7. Jasło-Floriańska Nisko-Szklarniowa 16 12 14 12 1 1 8 8 6 6 4 2 4 2 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Przemysl-Pl.Dominikański Rzeszów-Szopena 9 8 7 6 5 4 3 2 1 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 18 16 14 12 1 8 6 4 2 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Ryc. 7.1.1.7. Stężenia średniomiesięczne SO 2 z automatycznych stacji monitoringu powietrza w 211 r. (źródło: [8]) W 211 r. nie były prowadzone w ramach PMŚ badania dwutlenku siarki w obszarach uzdrowiskowych. Oceny zanieczyszczenia powietrza SO 2 w tych rejonach dokonano na podstawie analizy wyników ze stacji pomiarowych, zlokalizowanych w województwie podkarpackim. W 211 r. na obszarach podlegających ochronie uzdrowiskowej wartości odniesienia SO 2 zostały dotrzymane. W oparciu o wyniki pomiarów SO 2 ze stacji monitoringu powietrza dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki, w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zakwalifikowane zostały do klasy A co oznacza, że na terenie województwa nie wystąpiło w 211 r. zagrożenie przekroczenia dopuszczalnych stężeń ustalonych dla dwutlenku siarki w powietrzu. Klasyfikacja stref w zakresie SO 2 przedstawiona została na ryc. 7.1.1.8. 24
Ryc. 7.1.1.8. Klasyfikacja stref w zakresie dwutlenku siarki za rok 211- cel ochrona zdrowia (źródło: [8]) 7.1.2. Dwutlenek azotu W 211 r. na obszarze województwa podkarpackiego badania zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem azotu w kryterium ochrony zdrowia prowadzone były w 4 punktach pomiarowych, metodą automatyczną z jednogodzinnym czasem uśredniania stężeń. W tabeli nr 7.1.2.1. przedstawiono informacje dotyczące serii pomiarowych dwutlenku azotu, wykonanych na poszczególnych stacjach pomiarowych. Lokalizację stanowisk pomiarowych NO 2 w województwie podkarpackim w 211 r. przedstawiono na ryc. 7.1.2.1. Tabela 7.1.2.1. Stanowiska pomiarowe NO 2 w województwie podkarpackim w roku 211 (źródło: [8]) Liczba Liczba założonych Kompletność Pokrycie wykonanych Stanowisko pomiarowe Typ pomiarów pomiarów NO 2 na serii roku pomiarów NO rok 211 2 [%] [%] w 211 r. Rzeszów-Szopena automatyczne 876 4881 55,7 55,7 Przemyśl-Pl.Dominikański automatyczne 876 4691 53,6 53,6 Nisko-Szklarniowa automatyczne 876 5596 64, 64, Jasło-Floriańska automatyczne 876 7855 89,7 89,7 25
Ryc. 7.1.2.1. Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych NO 2 w województwie podkarpackim w 211 r. (źródło: [8]) W 211 r. średnioroczne stężenie dwutlenku azotu w Jaśle, zmierzone na stacji przy ul. Floriańskiej wyniosło 18 g/m 3 i stanowiło 45 % dopuszczalnej normy. W pozostałych punktach pomiarowych w Rzeszowie, Nisku i Przemyślu z uwagi na braki w seriach pomiarowych nie obliczono stężenia średniorocznego. Przy ocenie brano pod uwagę przebieg stężeń jednogodzinnych w ciągu roku. Wartość 2 g/m 3 została przekroczona: w Nisku 7 razy ( przy odpuszczonej ilości 18 razy w ciągu roku) i w Jaśle 1 raz. Najwyższe wartości jednogodzinne na tych stanowiskach pomiarowych wyniosły odpowiednio: w Nisku 247,9 g/m 3 (123,9% normy), w Jaśle 243,7 g/m 3 (121,9% normy). Maksymalne stężenie jednogodzinne stwierdzone w Rzeszowie na stacji przy ul. Szopena wyniosło 153 g/m 3 (76,5% normy) a w Przemyślu przy Placu Dominikańskim 61,9 g/m 3 (3,9% normy). Na ryc. 7.1.2.2.-7.1.2.5. przedstawiono przebieg maksymalnych stężeń jednogodzinnych NO 2 w poszczególnych dobach pomiarowych na stacjach automatycznych w 211 r. 26
1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 NO2 [ g/m 3 ] 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 NO2 [ g/m 3 ] 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 NO2 [ g/m 3 ] 25 2 max. stężenie 1 godz. stężenie dopuszczalne 15 1 5 Ryc. 7.1.2.2. Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Jaśle w 211 r. (źródło: [8]) 25 2 max. stężenie 1 godz. stęzenie dopuszczalne 15 1 5 Ryc. 7.1.2.3. Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Nisku w 211 r. (źródło: [8]) 25 2 max. stężenie 1 godz. stężenie dopuszczalne 15 1 5 Ryc. 7.1.2.4. Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Przemyślu w 211 r. (źródło: [8]) 27
1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 NO2 [ g/m 3 ] 25 2 max. stężenie 1. godz stężenie dopuszczalne 15 1 5 Ryc. 7.1.2.5. Maksymalne stężenia jednogodzinne NO 2 z poszczególnych dni pomiarowych, zanotowane w Rzeszowie w 211 r. (źródło: [8]) Dla uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej dopuszczalne średnioroczne stężenie dwutlenku azotu wynosi 35 g/m 3. W 211 r. nie były prowadzone w ramach PMŚ badania dwutlenku azotu w obszarach uzdrowiskowych. Oceny zanieczyszczenia powietrza NO 2 w tych rejonach dokonano na podstawie analizy wyników ze stacji pomiarowych, zlokalizowanych w województwie podkarpackim. Na podstawie analizy przebiegu rocznych serii pomiarowych NO 2 w 211 r. ze stacji monitoringu powietrza w województwie podkarpackim uznano, że na obszarach podlegających ochronie uzdrowiskowej wartości odniesienia NO 2 zostały dotrzymane. W oparciu o dostępne wyniki pomiarów dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego dwutlenkiem azotu w kryterium ochrony zdrowia za rok 211. Nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych norm na żadnej stacji monitoringu powietrza, zlokalizowanej na obszarze województwa, co dało podstawę do zakwalifikowania stref miasto Rzeszów i podkarpackiej do klasy A. Klasyfikacja stref w zakresie NO 2 przedstawiona została na ryc. 7.1.2.6. 28
Ryc. 7.1.2.6. Klasyfikacja stref w zakresie dwutlenku azotu za rok 211- cel ochrona zdrowia (źródło: [8]) 7.1.3. Tlenek węgla W 211 r. na terenie województwa podkarpackiego pomiary zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla prowadzone były na dwóch stacjach pomiarowych w Rzeszowie przy ul. Szopena i w Nisku przy ul. Szklarniowej. Obliczone maksymalne 8-godzinne kroczące stężenia tlenku węgla na stacjach pomiarowych w województwie podkarpackim nie przekraczały dopuszczalnej normy w żadnej dobie pomiarowej. Maksymalne wartości ze średnich 8-godzinnych kroczących, obliczonych na podstawie pomiarów 1- godzinnych zanotowanych na stanowiskach pomiarowych wyniosły: 1. w strefie miasto Rzeszów na stacji przy ul. Szopena 2882,5 µg/m 3 (28,8 % normy), 2. w strefie podkarpackiej na stacji w Nisku przy ul. Szklarniowej 1846,6 µg/m 3 (18,5 % normy). Na ryc. 7.1.3.1.-7.1.3.2. przedstawiono przebieg maksymalnych stężeń 8-godzinnych w poszczególnych dobach pomiarowych na stacjach automatycznych. 29
1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 CO [ g/m 3 ] 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/2 12/2 19/2 26/2 5/3 12/3 19/3 26/3 2/4 9/4 16/4 23/4 3/4 7/5 14/5 21/5 28/5 4/6 11/6 18/6 25/6 2/7 9/7 16/7 23/7 3/7 6/8 13/8 2/8 27/8 3/9 1/9 17/9 24/9 1/1 8/1 15/1 22/1 29/1 5/11 12/11 19/11 26/11 3/12 1/12 17/12 24/12 31/12 CO [ g/m 3 ] 2. 18. 16. stężenie dopuszczalne max 8-godz. kroczące-1 g/m 3 14. 12. 1. 8. 6. 4. 2.. Ryc. 7.1.3.1. Maksymalne stężenia ośmiogodzinne CO w poszczególnych dobach pomiarowych w Nisku w 211 r. (źródło: [8]) 35. 3. stężenie dopuszczalne max 8-godz. kroczące-1 g/m 3 25. 2. 15. 1. 5.. Ryc. 7.1.3.2. Maksymalne stężenia ośmiogodzinne CO w poszczególnych dobach pomiarowych w Rzeszowie w 211 r. (źródło: [8]) Dla uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej dopuszczalne 8-godzinne stężenie tlenku węgla wynosi 5 g/m 3. W 211 r. nie były prowadzone w ramach PMŚ badania tlenku węgla w obszarach uzdrowiskowych. Oceny zanieczyszczenia powietrza CO w tych rejonach dokonano na podstawie analizy wyników ze stacji pomiarowych, zlokalizowanych w województwie podkarpackim. Ponieważ na stacjach monitoringu powietrza maksymalne 8-godzinne stężenia CO stanowiły 36,9-57,6% poziomu dopuszczalnego dla uzdrowisk uznano, że na obszarach podlegających ochronie uzdrowiskowej wartości odniesienia tlenku węgla zostały dotrzymane. W ocenie jakości powietrza w województwie podkarpackim za rok 211 w zakresie tlenku węgla strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zaliczone zostały do klasy A. Klasyfikacja stref przedstawiona została na ryc. 7.1.3.3. 3
Ryc. 7.1.3.3 Klasyfikacja stref w zakresie tlenku węgla za rok 211- cel ochrona zdrowia (źródło: [8]) 7.1.4. Benzen Pomiary stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego benzenem prowadzone były w 211 r. w województwie podkarpackim w 6 punktach pomiarowych. W mieście Rzeszów badania zanieczyszczenia powietrza benzenem prowadzone były metoda automatyczną. W strefie podkarpackiej do pomiarów wykorzystano metodę pasywną. Wykonano dwanaście dwutygodniowych serii pomiarowych równo rozłożonych w ciągu roku. Lokalizację stanowisk pomiarowych benzenu w województwie podkarpackim w 211 r. przedstawiono na ryc. 7.1.4.1. 31
Mielec- Zarząd Strefy Nisko- Szklarniowa Tarnobrzeg- Św. Barbary Przemyśl-Pl. Dominikański Jasło- Sikorskiego benzen [ g/m 3 ] Ryc. 7.1.4.1. Rozmieszczenie stanowisk pomiarowych benzenu w województwie podkarpackim w 211 r. (źródło: [8]) Stężenia średnioroczne benzenu w wyznaczonych punktach pomiarowych nie wykazały przekroczenia dopuszczalnej normy rocznej. Najwyższe stężenie średnioroczne benzenu na poziomie 2,6 g/m 3 (52% normy) zanotowano w Nisku. Stężenia średnioroczne benzenu na poszczególnych stanowiskach pomiarowych pokazano na ryc. 7.1.4.2. 6 5 stężenie średnioroczne stężenie dopuszczalne 4 3 2 1 Ryc.7.1.4.2. Średnioroczne stężenia benzenu na stanowiskach pomiarowych w 211 r. (źródło: [8]) W porównaniu z rokiem 21 w 211 r. na wszystkich stanowiskach pomiarowych średnioroczne stężenia benzenu były nieco niższe. 32
Mielec-Zarząd Strefy Nisko- Szklarniowa Tarnobrzeg-Św. Barbary Przemyśl- Pl.Dominikański Jasło- Sikorskiego benzen [ g/m 3 ] Dla automatycznych pomiarów benzenu w Rzeszowie z powodu niewystarczającej liczby danych nie obliczono stężenia średniorocznego. Analiza dostępnych danych z pomiarów automatycznych za rok 211 oraz stężeń benzenu w mieście z lat ubiegłych pozwala na stwierdzenie, że w Rzeszowie w roku objętym oceną nie wystąpiło zagrożenie przekroczenia dopuszczalnej normy. Dla uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej dopuszczalne średnioroczne stężenie benzenu wynosi 4 g/m 3. W 211 r. nie były prowadzone w ramach PMŚ badania benzenu w obszarach uzdrowiskowych. Oceny zanieczyszczenia powietrza C 6 H 6 w tych rejonach dokonano na podstawie analizy wyników ze stacji pomiarowych, zlokalizowanych w województwie podkarpackim. Ponieważ w 211 r. na żadnej stacji monitoringu powietrza średnioroczne stężenie benzenu nie przekroczyło 2,6 g/m 3 uznano, że na obszarach podlegających ochronie uzdrowiskowej wartość odniesienia C 6 H 6 została dotrzymana. Prowadzone od kilku lat badania wykazują znaczne różnice w stężeniach benzenu w sezonach. W 211 r. wartości stężeń zanotowane w czasie serii pomiarowych w miesiącach letnich były średnio 3 razy niższe niż w miesiącach zimowych. Najwyższe stężenia dwutygodniowe benzenu o wartościach przekraczających 8 g/m 3 zanotowane zostały w sezonie grzewczym w Nisku i Tarnobrzegu. Stężenia benzenu w 211 r. w rozbiciu na sezony przedstawione zostały na ryc.7.1.4.3. 9 8 7 6 5 4 3 2 1 średnia sezonu ciepłego stężenie maksymalne średnia sezonu chłodnego Ryc. 7.1.4.3. Porównanie stężeń benzenu na stanowiskach pomiarowych w 211 r. w rozbiciu na sezony (źródło: [8]) Na podstawie wyników badań dokonano klasyfikacji stref w województwie podkarpackim ze względu na zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego benzenem w kryterium ochrony zdrowia. Strefy miasto Rzeszów i podkarpacka zaliczono do klasy A (dotrzymany roczny standard imisyjny dla benzenu). Klasyfikacja stref w zakresie benzenu za rok 211 przedstawiona została na ryc. 7.1.4.4. 33