INFORMACJA LOKALNA O ZAWODZIE SPECJALISTA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY KOD ZAWODU 229103 ANALIZA REJESTROWANEJ SYTUACJI W ZAWODZIE NA RYNKU PRACY Specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy jeden z 2443 zawodów ujętych w obowiązującej od 1 stycznia 2015 r. klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1145). W poprzedniej wersji klasyfikacji obowiązującej w okresie od 1 lipca 2010 r. do 31 grudnia 2014 r. zawód ten miał tę sama nazwę ale inny kod (228203). Do zawodu specjalisty bhp przygotowuje kierunek studiów bezpieczeństwo i higiena pracy. Każda uczelnia dla poszczególnych kierunków studiów, w których prowadzi kształcenie ustala efekty kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych. Określa cele kształcenia i kwalifikacje absolwenta. Informacje te umieszcza na swoich stronach internetowych. Wykaz uczelni i kierunków można odnaleźć przy pomocy portalu: http://wybierzstudia.nauka.gov.pl Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z dnia 18 września 1997 r.) w 1 i 4 określa na jakich stanowiskach zatrudnia się pracowników służby bhp i jakie muszą oni spełniać wymagania kwalifikacyjne: Na podstawie art. 23711 5 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje: 1. 1. Służbę bezpieczeństwa i higieny pracy, zwaną dalej "służbą bhp", stanowią wyodrębnione komórki organizacyjne jednoosobowe lub wieloosobowe. 2. Liczbę pracowników służby bhp ustala, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, pracodawca, biorąc pod uwagę stan zatrudnienia oraz występujące w zakładzie warunki pracy i związane z nimi zagrożenia zawodowe, a także uciążliwości pracy. 3. Pracodawca zatrudniający od 100 do 600 pracowników tworzy wieloosobową lub jednoosobową komórkę albo zatrudnia w tej komórce pracownika służby bhp w niepełnym wymiarze czasu pracy. 4. Pracodawca zatrudniający ponad 600 pracowników zatrudnia w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 1 pracownika służby bhp na każdych 600 pracowników. 5. Służba bhp podlega bezpośrednio pracodawcy. U pracodawcy będącego jednostką organizacyjną służba bhp podlega bezpośrednio osobie zarządzającej tą jednostką lub osobie wchodzącej w skład organu zarządzającego, upoważnionej przez ten organ do sprawowania nadzoru w sprawach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. 4. 1. Pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy. 2. Pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne: 1
1) inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy, 2) starszym inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca: a. zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub b. wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, 3) specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp, 4) starszym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp, 5) głównym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp. 3. Pracownik kierujący wieloosobową komórką organizacyjną powinien spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne określone w ust. 2 pkt 3. Pracownik zatrudniony w jednoosobowej komórce powinien spełniać co najmniej wymagania kwalifikacyjne określone w ust. 2 pkt 2. 4. W przypadku, o którym mowa w art. 23711 2 Kodeksu pracy, pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy, którzy spełniają co najmniej wymagania określone w ust. 2 pkt 3,lub osobie, która była zatrudniona na stanowisku inspektora pracy w Państwowej Inspekcji Pracy przez okres co najmniej 5 lat. 5. Pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp zgodnie z art. 23711 1 Kodeksu pracy, powinien spełniać wymagania określone w ust. 2. PROFIL KOMPETENCYJNY ZAWODU SPECJALISTA DO SPRAW BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY 1 Kompetencje zawodowe to odpowiednia wiedza, określone umiejętności oraz właściwa postawa. Poza określonym rodzajem wiedzy w danej dziedzinie i konkretnymi umiejętnościami zawodowymi trzeba również zachowywać się w sposób świadczący o zrozumieniu pełnionej roli zawodowej. Wszystkie te rzeczy pozwalają na wypełnianie 1 Profil pochodzi z podręcznika dla doradców zawodowych Narzędzie do badania kompetencji, Warszawa 2014 2
obowiązków zawodowych na odpowiednim poziomie. Im kompetencje są większe a ich poziom wyższy tym dana osoba jest większym fachowcem a jej praca jest lepiej oceniana. Osoby które wykonują zawód biologa, by sprawnie wywiązywać się z zadań zawodowych, poza formalnymi wymaganiami kwalifikacyjnymi powinny jeszcze charakteryzować się co najmniej czterema kompetencjami: 1.Sprawnością motoryczną; Wykonywanie złożonych ruchów dokładnie, szybko i w zmiennych warunkach, w celu realizacji zadań. Na sprawność motoryczną wpływają: zdolności kondycyjne (siła, szybkość, moc, wytrzymałość, gibkość) oraz koordynacyjne (dostosowanie ruchu, różnicowanie ruchu, zdolności: utrzymywania równowagi, szybkiej reakcji, orientacji, sprzężenia ruchów, rytmizacji). 2. Sumiennością w dążeniu do rezultatów; Wysoka efektywność realizacji zadań w ściśle określonym terminie i z należytą starannością, uwzględniającą własne kompetencje i możliwości. Determinacja w działaniu i osiąganie zakładanych rezultatów przez utrzymywanie odpowiedniego tempa oraz jakości pracy, nawet w obliczu trudności. 3. Otwartością na innych; Pozytywne nastawienie i traktowanie innych ludzi oraz okazywanie chęci ich zrozumienia. 4. Gotowością do podnoszenia kwalifikacji; Otwartość na wiedzę i na zadania umożliwiające jej zdobycie. Wykorzystywanie napotkanych problemów jako okazji do rozwoju. Chęć eksperymentowania i podejmowania nowych zadań. Staranna analiza sukcesów i porażek oraz traktowanie tych drugich jako cennej lekcji. ANALIZA REJESTROWANEJ SYTUACJI W ZAWODZIE NA RYNKU PRACY BEZROBOTNI ORAZ WOLNE MIEJSCA PRACY I MIEJSCA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ W ZAWODZIE SPECJALISTA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO POMORSKIM W LATACH 2010-2015 2 Wyszczególnienie Bezrobotni zarejestrowani w okresie ogółem Bezrobotni według stanu na koniec okresu sprawozdawczego Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki ogółem Osoby do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki na koniec okresu sprawozdawczego Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej ogółem Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej na koniec okresu sparwozdawczego 2015 33 14 10 0 10 1 2 Informacje te opracowano na podstawie załącznika nr 3 do Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej według zawodów i specjalności. Zgodnie z programem badań statystycznych statystyki publicznej załącznik ten jest przekazywany przez powiatowe urzędy pracy do wojewódzkich urzędów pracy do 10. dnia roboczego lipca z danymi za I półrocze danego roku oraz do 10. dnia roboczego stycznia z danymi za II półrocze roku poprzedniego. 3
2014 40 23 15 4 11 1 2013 46 28 11 5 8 0 2012 9 14 1 0 5 0 2011 13 15 2 1 5 1 2010 15 22 3 3 6 0 W latach 2010-2014 zawód specjalista bhp był klasyfikowany jako zawód nadwyżkowy 3 tzn. taki, na który na rynku pracy istnieje mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Od 2015 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniło metodologię prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Według nowej metodologii zamiast wskaźnika intensywności nadwyżki/deficytu zawodów dokonuje się wyboru zawodów deficytowych i nadwyżkowych na podstawie trzech wskaźników: wskaźnika dostępności ofert pracy, wskaźnika długotrwałego bezrobocia oraz wskaźnika płynności bezrobotnych 4. Wprowadzona zmiana spowodowała, że sytuacja znacznej części zawodów nie osiąga wymaganego poziomu wskaźników i pozostaje nieokreślona. Specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy w 2015 r. również został zakwalifikowany do grupy zawodów nieokreślonych. Jest to jednak zawód, w którym większy jest odpływ niż napływ bezrobotnych. MOŻLIWOŚCI ZATRUDNIENIA W badaniu pracodawców 5 realizowanym przez Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu w latach 2010-2014, zawód specjalista bhp pojawił się w planach zatrudnienia i zwolnienia. Podanym powodem planów zatrudnienia w 2010 roku był rozwój firmy umiejscowionej w Bydgoszczy. W 2012 roku dwóch pracodawców zgłosiło zamiar zatrudnienia specjalisty bezpieczeństwa i higieny pracy. Powodem był wzrost popytu na produkty i usługi. Jeden z badanych pracodawców należał do grupy dużych przedsiębiorstw w Bydgoszczy. Drugi prowadził małe przedsiębiorstwo w Grudziądzu. Oczekiwanym poziomem wykształcenia w jednym przypadku było wykształcenie wyższe, w drugim policealne. Od kandydatów oczekiwano znajomości obsługi programów komputerowych w zakresie aplikacji biurowych. 3 Podziału na zawody deficytowe, zrównoważone i nadwyżkowe dokonuje się na podstawie wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wyrażonego jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie, w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie, w danym zawodzie. Zawody deficytowe to takie, dla których wskaźnik przekracza wartość 1,1; zawody zrównoważone to te, dla których wartość wskaźnika mieści się w przedziale od 0,9 do 1,1; natomiast zawody nadwyżkowe to te, w których przypadku wskaźnik wynosi poniżej 0,9. 4 Wskaźnik dostępności ofert pracy: iloraz średniomiesięcznej liczby bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i średniomiesięcznej liczby wolnych miejsc pracy dostępnych w PUP i Internecie w danej grupie zawodów, w badanym okresie. Wskaźnik długotrwałego bezrobocia: iloraz liczby długotrwale bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danej grupie zawodów, w końcu okresu. Wskaźnik płynności bezrobotnych: iloraz odpływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie i napływu bezrobotnych w danej grupie zawodów, w badanym okresie. 5 Badanie 2000 pracodawców jest realizowane w ramach projektu WUP Rynek Pracy pod Lupą. Raport z badania pracodawców znajduje się na stronie internetowej WUP oraz na stronie www.podlupa.wup.torun.pl 4
W zakresie cech indywidualnych oczekiwano staranności wykonywania pracy, obowiązkowości, umiejętności pracy zespołowej, komunikatywności i samodzielności. W roku 2014 zawód pojawił się raz w planach zwolnienia. W badaniu internetowych ofert pracy 6 realizowanym na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Toruniu obejmującym okres wrzesień-listopad 2014 oraz luty-kwiecień 2015 oferta dla specjalisty bezpieczeństwa i higieny pracy pojawiła się raz (praca we Włocławku). W badaniu przeprowadzonym w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego pn. Barometr zawodów 7, które jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w poszczególnych zawodach w 2016 r., zawód technik bhp został poddany analizie w ramach grupy elementarnej średni personel ochrony środowiska, medycyny pracy i bhp (kod 3255). Ta grupa zawodowa w barometrze występuje pod nazwą: specjaliści ds. bezpieczeństwa i jakości. Na poziomie województwa zawód został zaklasyfikowany do zawodów zrównoważonych. Oznacza to, że liczba ofert pracy będzie zbliżona do liczby osób zdolnych do podjęcia zatrudnienia (podaż i popyt zrównoważą się). ANALIZA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE, OFERTA KSZTAŁCENIA Niniejsza informacja została przygotowana na podstawie przekazanych - na potrzeby prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, przez Departament Rynku Pracy w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej - danych Głównego Urzędu Statystycznego na temat liczby studentów i absolwentów. Zawód specjalisty bezpieczeństwa i higieny pracy w województwie kujawsko-pomorskim można zdobyć na dwóch uczelniach: niepublicznej Kujawskiej Szkole Wyższej we Włocławku a także, od roku akademickiego 2012/2013 można studiować kierunek bhp na studiach pierwszego stopnia na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Studia podyplomowe dla kierunku bezpieczeństwo i higiena pracy prowadzi Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (Wydział Chemii) oraz Kujawska Szkoła Wyższa we Włocławku. Tabela 1.Absolwenci roku akademickiego 2014/2015 i studenci roku akademickiego 2014/2015 na kierunku bezpieczeństwo i higiena pracy. Lp. Nazwa szkoły Wyszczególnienie Absolwenci roku akademickiego 2014/2015 1 KUJAWSKA SZKOŁA ogółem 33 87 Studenci roku akademickiego 2014/2015 6 Badanie internetowych ofert pracy dla województwa kujawsko-pomorskiego to kolejne realizowane w ramach projektu Rynek Pracy pod Lupą II badanie, które ma na celu poszerzenie informacji na temat regionalnego rynku pracy. Celem badania jest analiza ilościowa i jakościowa treści internetowych ofert pracy dla województwa kujawsko-pomorskiego zamieszczonych na 4. portalach ogólnopolskich: Pracuj.pl, Praca.Gratka.pl, GazetaPraca.pl, Regiopraca.pl. Badanie obejmowało okres wrzesień-listopad 2014 oraz luty-kwiecień 2015. Raport z badania dostępny jest na stronie internetowej WUP w Toruniu www.podlupa.wup.torun.pl 7 Barometr zawodów jest prognozą zapotrzebowania na pracowników w 2016 r. Badanie zostało przeprowadzone na przełomie III i IV kwartału 2015 r. W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń, sytuacja w niektórych zawodach może ulec zmianie. Barometr uwzględnia kwalifikacje pracowników i rzeczywiste przygotowanie do wykonywania zawodu. Raport z badania dostępny jest pod adresem: http://wup.torun.pl/urzad/publikacje/publikacje-dotyczace-rynku-pracy/ 5
WYŻSZA WE WŁOCŁAWKU 2 UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO W BYDGOSZCZY studia pierwszego stopnia z tytułem inżyniera studia magisterskie 33 87 studia drugiego stopnia po ostatnim roku bez 0 ogółem 0 216 studia pierwszego stopnia z tytułem inżyniera studia magisterskie 0 216 studia drugiego stopnia x x WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO- POMORSKIE po ostatnim roku bez ogółem 33 303 studia pierwszego stopnia z tytułem licencjata studia magisterskie studia drugiego stopnia po ostatnim roku bez 0 Tabela 2.Absolwenci roku akademickiego 2013/2014 i studenci roku akademickiego 2013/2014 na kierunku bezpieczeństwo i higiena pracy. Lp. Nazwa szkoły Wyszczególnienie Absolwenci roku akademickiego 2013/2014 1 WYŻSZA SZKOŁA HUMANISTYCZNO- EKONOMICZNA WE WŁOCŁAWKU ogółem 0 104 studia pierwszego stopnia z tytułem inżyniera studia magisterskie 0 104 studia drugiego stopnia Studenci roku akademickiego 2014/2015 2 UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO W BYDGOSZCZY po ostatnim roku bez 0 ogółem 0 166 studia pierwszego stopnia z tytułem inżyniera studia magisterskie 0 166 studia drugiego stopnia x x 6
WOJEWÓDZTWO KUJAWSKO- POMORSKIE Opracowanie własne po ostatnim roku bez ogółem 0 104 studia pierwszego stopnia z tytułem licencjata studia magisterskie studia drugiego stopnia po ostatnim roku bez 0 INNE PRZYDATNE INFORMACJE, LITERATURA Andrzej Komosa, Bezpieczeństwo i higiena pracy, wydawca: Ekonomik - Andrzej Komosa, 2010 Bogdan Rączkowski, BHP w praktyce 2012,, wydawca: Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr,2012 Bezpieczeństwo Pracy - Nauka i Praktyka - miesięcznik Przyjaciel przy Pracy miesięcznik www.przyjacielprzypracy.pl/ Praca I Zdrowie miesięcznik www.pracaizdrowie.com.pl/ Informator Ochrony Pracy - kwartalnik Praca Zdrowie Bezpieczeństwo kwartalnik Autor opracowania Lilla Załęska doradca zawodowy Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, Wydział Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej Akceptował: Janusz Bokser Data ostatniej aktualizacji: czerwiec 2016 r. INFORMACJA DLA OSÓB ZAINTERESOWANYCH PRACĄ W ZAWODZIE SPECJALISTA BEZPIECZEŃSTWA PRACY W KRAJACH EOG 1. Dostęp do rynków pracy krajów Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). W państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) swobodny przepływ pracowników jest prawem podstawowym pozwalającym obywatelom danego państwa EOG podjąć pracę w innym państwie należącym do EOG na tych samych warunkach 7
jak obywatele wybranego państwa. Polacy, podejmujący legalną pracę w innym państwie EOG, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. 2. Informacja dla osób poszukujących pracy w zawodzie specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy w krajach EOG: Osoba chcąca podjąć pracę jako specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy w jednym z krajów EOG, powinna sprawdzić czy zawód ten nie jest w tym kraju regulowany, co wiąże się z oficjalnym uznaniem kwalifikacji i doświadczenia zawodowego. Każdy kraj EOG decyduje o uregulowaniu zawodu, dlatego też może się zdarzyć, że dany zawód jest regulowany w jednym kraju, podczas gdy w innych nie będzie regulowany. Aby sprawdzić, czy zawód specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy jest regulowany należy skorzystać z wyszukiwarki na portalu Twoja Europa prowadzonym przez Komisję Europejską: http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/regprof/index.cfm?action=homepage Obecnie w ośmiu krajach EOG zawód specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy jest regulowany, są to: Austria, Czechy, Dania, Holandia, Hiszpania, Portugalia, Szwajcaria i Wielka Brytania. W przypadku braku informacji o danym zawodzie w powyższej wyszukiwarce lub w razie potrzeby uzyskania dodatkowych informacji, należy zgłosić się do jednego z punktów informacyjnych utworzonych w tym celu w każdym z krajów EOG (tzw. contact points): http://ec.europa.eu/internal_market/qualifications/contact/national_contact_points_en.htm 3. Zapotrzebowanie na osoby z zawodem specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy wg Europejskiego Portalu Mobilności Zawodowej http://eures.europa.eu Z danych dostępnych na portalu EURES wynika, że dla osób z zawodami inspektorzy bezpieczeństwa pracy, kontrolerzy jakości wyrobów i pokrewni zgłoszonych zostało 2027 ofert pracy w 18 krajach EOG. Najwięcej ofert pracy w ww. zawodach znajduje się w: Niemczech (1188 ofert), Belgii (376 ofert), Francji (239 ofert) - dane wg stanu na dzień 16.12.2013 r. Osoby ubiegające się o pracę w zawodzie specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy w krajach EOG powinny dysponować 2-3 letnim udokumentowanym doświadczeniem zawodowym, posiadać odpowiednie certyfikaty i uprawnienia. Należy pamiętać, że najczęściej pracodawcy oczekują od pracownika znajomości języka kraju, w którym zamierzają podjąć pracę. Przykładowe stawki płacy w zawodzie specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych krajach: Belgia: 25000-28000 euro rocznie brutto, Francja: 34000-38000 euro rocznie brutto, Szwajcaria: 5500-6500 franków szwajcarskich miesięcznie brutto. Opracował: Wojciech Janisiewicz Doradca EURES, WUP w Toruniu, Wydział Pośrednictwa Pracy Zespół EURES 8
9