Jesteś tu: Bossa.pl Kurs giełdowy - Część 10 Ogólna charakterystyka kontraktów terminowych Kontrakt terminowy jest umową pomiędzy dwiema stronami, z których jedna zobowiązuje się do nabycia a druga do sprzedaży w ściśle określonym, przyszłym terminie po ściśle określonej w momencie zawarcia transakcji cenie, określonej ilości wystandaryzowanego instrumentu bazowego lub dokonania równoważnego rozliczenia finansowego. Kontrakty terminowe typu financial futures, do których należy kontrakt na WIG20, nie opiewają na towar fizyczny, lecz na waluty, papiery wartościowe, depozyty bankowe o stałym oprocentowaniu, czy w końcu na indeksy giełdowe. Jak wynika z powyższej definicji, w transakcji uczestniczy nabywca i sprzedawca kontraktu, których zapatrywania na przyszłą wartość instrumentu bazowego są odmienne. Nabywca kontraktu otwierając pozycję długą (kupując kontrakt), zobowiązuje się i jednocześnie nabywa prawo do odebrania, kupienia w przyszłości określonej ilości instrumentu bazowego po określonej cenie. Nabycie kontraktu stanowi więc zobowiązanie się do określonego działania w przyszłości. Nabywca kontraktu liczy, iż cena instrumentu bazowego w przyszłości będzie wyższa od tej, po jakiej zobowiązał się go odebrać, nabywając kontrakt terminowy i zrealizuje zysk wynikający z różnicy między ceną instrumentu bazowego w dniu wykonania kontraktu a ceną zadeklarowaną w kontrakcie. Nabywca kontraktu będzie miał bowiem prawo i obowiązek kupienia instrumentu bazowego po określonej cenie w dniu wygaśnięcia kontraktu. Jeżeli więc cena na rynku kasowym będzie wyższa niż ta, po jakiej inwestor zobowiązał się kupić instrument nabywając kontrakt, to w dniu wygaśnięcia kontraktu będzie mógł nabyć instrument bazowy po cenie niższej wynikającej z kontraktu i sprzedać drożej na rynku kasowym realizując zysk. Jeżeli zaś cena na rynku kasowym będzie niższa od ustalonej w kontrakcie, wówczas posiadacz długiej pozycji poniesie stratę. Sprzedawca kontraktu zajmując pozycję krótką (sprzedając kontrakt), zobowiązuje się a zarazem nabywa prawo do dostarczenia, sprzedania określonej ilości instrumentu na który opiewa kontrakt po określonej cenie w określonym momencie w przyszłości. Sprzedawca kontraktu podobnie jak nabywca zobowiązuje się do podjęcia ściśle określonego działania w przyszłym terminie. Sprzedawca kontraktu w odróżnieniu od nabywcy zakłada, że przyszła cena instrumentu bazowego będzie niższa od ceny po jakiej zobowiązał się dostarczyć instrument bazowy zgodnie z warunkami kontraktu. Jeżeli jego przewidywania się sprawdzą i cena na rynku kasowym będzie niższa od ustalonej w kontrakcie, to posiadacz pozycji krótkiej będzie mógł kupić papiery taniej na rynku natychmiastowym i sprzedać drożej
wykonując swoje zobowiązania wynikające ze sprzedaży kontraktu. Jeżeli natomiast cena instrumentu bazowego ustali się na poziomie wyższym od ustalonego w kontrakcie, klient wykonując swoje zobowiązanie poniesie stratę. Będzie zmuszony kupić instrument bazowy na rynku kasowym drożej i odsprzedać taniej wykonując swoje zobowiązanie wynikające z kontraktu. Poniższe przykłady obrazują zasadę funkcjonowania kontraktów terminowych zarówno z punktu widzenia inwestora zajmującego pozycję długą jak i pozycję krótką. Dokonując wyliczeń przyjąłem zasadę odnoszenia ceny z rynku kasowego do ceny ustalonej w kontrakcie, stąd też w przypadku gdy cena na rynku kasowym jest niższa od ceny ustalonej w kontrakcie otrzymujemy wartość ujemną, która w przypadku nabywcy kontraktu oznacza jego stratę a w przypadku sprzedawcy zysk. Przykład I (pozycja długa) Załóżmy, że inwestor kupuje kontrakt terminowy na określony instrument (akcje, obligacje, indeks itd.) po kursie 150 i wartości 15000 (np. zobowiązuje się do odebrania w określonym terminie 100 akcji po cenie 150). Jeżeli kurs instrumentu bazowego (w tym wypadku akcji), w dniu wykonania kontraktu, ustali się na poziomie 170, to nabywca kontraktu zrealizuje zysk w wysokości: (170-150) x 100 = 2000 kurs kasowy kurs zadeklarowany w kontrakcie ilość akcji zysk Nabywca kontraktu może kupić instrument bazowy po cenie 150, w ramach wzajemnych zobowiązań wynikających z transakcji terminowej i sprzedać natychmiast po 170. Przykład II (pozycja długa) Załóżmy, że inwestor kupuje kontrakt terminowy na określony instrument bazowy po kursie 150 i wartości 15000 (np. zobowiązuje się do odebrania, kupienia w określonym terminie 100 akcji po cenie 150). Jeżeli kurs instrumentu bazowego, wbrew oczekiwaniom inwestora, ustali się, w dniu wykonania kontraktu, na niższym poziomie od zadeklarowanego w kontrakcie np. 130. to poniesie on stratę w wysokości (130-150) x 100 = -2000 kurs kasowy kurs zadeklarowany w kontrakcie ilość akcji strata Nabywca kontraktu zobowiązany jest nabyć instrument bazowy po kursie 150, wykonując swoje zobowiązanie wynikające z zawarcia transakcji na rynku kontraktów terminowych, a może go odsprzedać na rynku kasowym po 130.
Przykład III (pozycja krótka) Załóżmy, że inwestor sprzedaje kontrakt terminowy na określony instrument (akcje, obligacje, indeks itd.) po kursie 150 i wartości 15000 (np. zobowiązuje się sprzedać w określonym terminie 100 akcji po cenie 150). Jeżeli kurs instrumentu bazowego ustali się na poziomie 170, to posiadacz krótkiej pozycji poniesie stratę w wysokości (170-150) x 100 = 2000 kurs kasowy kurs zadeklarowany w kontrakcie ilość akcji strata Inwestor jest w tym wypadku zobligowany do dostarczenia instrumentu bazowego po cenie 150, podczas gdy na rynku kasowym może go kupić po 170. Sytuacja wygląda więc następująco: inwestor musi kupić instrument bazowy po 170 i odsprzedać go po 150, zgodnie z warunkami kontraktu. Jeżeli zaś kurs kasowy ustali się na niższym poziomie, sprzedawca kontraktu zrealizuje zysk, ponieważ będzie mógł kupić instrument bazowy na rynku kasowym taniej i odsprzedać go drożej zgodnie z warunkami kontraktu. Przykład IV (pozycja krótka) Załóżmy, że inwestor sprzedaje kontrakt terminowy po kursie 150 i wartości 15000 (np. zobowiązuje się sprzedać 100 akcji po kursie 150). Jeżeli kurs instrumentu bazowego ustali się na niższym poziomie np. 130, to sprzedawca zrealizuje zysk. (130-150) x 100 = -2000 kurs kasowy kurs zadeklarowany w kontrakcie ilość akcji zysk Inwestor realizuje zysk ponieważ może kupić papiery na rynku kasowym po 130 i sprzedać je, wykonując swoje zobowiązanie wynikające ze sprzedaży kontraktu, po 150. Każda ze stron zawierających kontrakt na parkiecie giełdy może zlikwidować otwartą pozycję nie czekając do terminu wygaśnięcia kontraktu poprzez zamknięcie pozycji. Zamknięcie pozycji odbywa się poprzez zawarcie transakcji odwrotnej do transakcji pierwotnej. Otwartą pozycję długą likwidujemy poprzez sprzedaż kontraktu, natomiast posiadacz pozycji krótkiej likwiduje ją nabywając kontrakt. W praktyce zdecydowana większość transakcji typu financial futures finalizowana
jest przez likwidację otwartych pozycji przed uzgodnionym terminem wykonania kontraktu. Inwestorzy uczestniczący w rynku kontraktów terminowych, aby realizować swoje zyski nie muszą też nabywać czy sprzedawać akcji na rynku kasowym, ponieważ większość kontraktów typu financial futures (w tym kontrakt na WIG20) mają charakter nie dostawny, co oznacza, że rozliczanie tych transakcji ma charakter wyłącznie pieniężny i odbywa się poprzez przelewanie odpowiednich kwot pomiędzy uczestnikami tego rynku. Podsumowując powyższe rozważania możemy stwierdzić że: Nabywca kontraktu zakłada wzrost wartości instrumentu bazowego a co za tym idzie liczy na to, iż w przyszłości będzie mógł odsprzedać nabyty kontrakt po wyższej cenie bądź też, że w dniu wygaśnięcia kontraktu wartość instrumentu bazowego będzie wyższa od ceny po jakiej zobowiązał się go nabyć kupując kontrakt i zrealizuje wynikający z tej różnicy zysk. Zasadę funkcjonowania kontraktu z punktu widzenia jego nabywcy kontraktu przedstawia poniższy wykres. Inaczej na przyszłą wartość instrumentu bazowego zapatruje się sprzedawca kontraktu, który oczekując spadku ceny zakłada, że do wygaśnięcia kontraktu będzie miał możliwość odkupienia kontraktu po niższej cenie lub też, że w dniu wygaśnięcia kontraktu wartość instrumentu bazowego będzie niższa od zadeklarowanej poprzez sprzedaż kontraktu ceny, po której zobowiązał się dostarczyć instrument bazowy. W przeciwieństwie więc do nabywcy kontraktu, posiadacz otwartej krótkiej pozycji zyskuje wówczas, gdy cena instrumentu bazowego spada. Zależność tą obrazuje poniższy wykres.
Kontrakty terminowe odróżniają od rynku kasowego trzy podstawowe cechy: - po pierwsze: dzisiaj zawarta transakcja zobowiązuje nas do określonego zachowania w przyszłości - po drugie: aby zawrzeć transakcję na rynku terminowym nie wymagane jest posiadanie środków pieniężnych stanowiących równowartość wartości kontraktu, wystarczy wniesienie depozytu zabezpieczającego stanowiącego zazwyczaj 5-15% wartości kontraktu, co daje możliwość wykorzystania efektu dźwigni finansowej - po trzecie: w odróżnieniu od rynku kasowego podejmowane ryzyko jest nieograniczone, co oznacza, że zobowiązania z tytułu zawarcia transakcji terminowej mogą wielokrotnie przewyższyć początkowy wkład inwestora (na rynku kasowym nie możemy stracić więcej niż zainwestowaliśmy, przynajmniej jeśli nie korzystamy z kredytu czy z odroczonego terminu płatności). Marek Gabryjelski Informacje zawarte w materiale informacyjnym mogą ulec zmianie.