INSTYTUT RYBACTWA ŚRÓDLĄDOWEGO W OLSZTYNIE ZAKŁAD RYB WĘDROWNYCH W GDAŃSKU ul. SYNÓW PUŁKU 37, 80-298 GDAŃSK Tel. 58 305-70-11, 58 550-77-04, fax. 58 550-77-15, e-mail; gdansk@infish.com.pl Prof. dr hab. Ryszard Bartel Gdańsk 28.01.2014 r. Sprawozdanie roczne z działalności Zespołu ds. Zarybiania za rok 2013 W roku 2013 Zespół do Spraw Zarybiania podobnie jak w latach funkcjonował w oparciu o zarządzenie Nr 31 Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1września 2010r.w sprawie powołania Zespołu do Spraw Zarybiania. W skład Zespołu, stosownie do postanowień ww. Zarządzenia wchodzą : Przewodniczący Ryszard Bartel (IRŚ Olsztyn) Wiceprzewodniczący Krzysztof Goryczko (IRŚ Olsztyn) Sekretarz oddelegowany pracownik Wydziału Rolnictwa, Departamentu Rybołówstwa MRiRW (p. Igor Wawrzyniak i p. Adam Sudyk) oraz 10 imiennie nominowanych członków Zespołu, wśród których 6 jest pracownikami naukowymi (5 pracuje w Instytucie Rybactwa Śródlądowego i 1 w Morskim Instytucie Rybackim) natomiast 7 pozostałych to 6 producentów materiału zarybieniowego i 1 RZGW Kraków. Ponadto w pracach Zespołu może uczestniczyć 6 przedstawicieli reprezentujących organizacje rybackie. Na zebrania Zespołu zapraszani są przez przewodniczącego przedstawiciele administracji, instytucji naukowych, organizacji pozarządowych, użytkowników obwodów rybackich, organów kontrolnych i hodowców materiału zarybieniowego.
W 2013 r. zwołano 6 posiedzeń Zespołu, na których tradycyjnie omawiano istotne zagadnienia związane z organizacją i realizacją zarybiania polskich obszarów morskich oraz ochroną zasobów ryb dwuśrodowiskowych głównie troci, łososia, certy, siei, jesiotra ostronosego i węgorza. W 2013 r. podobnie jak w roku poprzednim na działalność koordynowaną przez Zespół otrzymano 5 000 000 zł. Z tych środków sfinansowano zakupienie materiału zarybieniowego, na który przeznaczono 4 471 599,74 zł czyli 89,4 % przyznanych środków finansowych. Większość tych środków finansowych 77,78 % przeznaczono na materiał zarybieniowy troci i łososia. Pozostałe 22,22 % środków finansowych wydano na wykupienie materiału zarybieniowego certy i siei oraz 10,6 % z 5 000 000zł wykorzystano na sfinansowanie usług w tym transport materiału zarybieniowego, obsługę zarybiania, badania genetyczne sprowadzonej z Litwy ikry łososia, zbieranie informacji i weryfikacja danych odłowionych znakowanych rybach, wydrukowania zakładek do książek promujących zbieranie informacji o złowionych znakowanych rybach oraz na koszty pośrednie w tym wynagrodzenie dla Instytutu Rybactwa Śródlądowego. Poniżej omówiono pokrótce najistotniejsze sprawy poruszane podczas posiedzeń. 1. Zebranie w dniu 14 marca 2013 r. W zebraniu uczestniczyło 13 członków Zespołu w tym 11 imiennie nominowanych i 2 przedstawicieli organizacji rybackich. Ponadto w zebraniu wzięło udział 24 przedstawicieli hodowców, administracji, ośrodków naukowych, różnych organizacji kontrolnych i użytkowników obwodów rybackich. Przewodniczący przedstawił końcowy raport z realizacji programu zarybiania polskich obszarów morskich w 2012 r. oraz przedstawił propozycję rozdziału oczekiwanych w 2013 r. środków finansowych (5 000 000 zł) na materiał zarybieniowy. Zaproponowany przez Przewodniczącego plan podziału środków finansowych na materiał zarybieniowy i obsługę programu został pozytywnie zaopiniowany przez członków Zespołu. Przewodniczący przedstawił w formie tabelarycznej plan rozdziału materiału zarybieniowego do dorzeczy i plan odbioru materiału zarybieniowego od hodowców. Ewentualne sugestie korekt do tych propozycji będą uzgadniane telefonicznie z Przewodniczącym. Bardzo znaczną część czasu pochłonęła dyskusja nad propozycjami kontroli weterynaryjnej materiału zarybieniowego. W bardzo szerokiej dyskusji wyjaśniono wiele spraw początkowo spornych. Końcowym efektem tej dyskusji było przyjęcie dotychczasowej zasady, że władze
weterynaryjne podobnie jak i inne instytucje kontrolne będą powiadamiane z 4 dniowym wyprzedzeniem o planowanym zarybieniu. Przedstawiciele weterynarii zakwestionowali obcinanie płetwy tłuszczowej i znakowanie smoltów jako zabieg niezgodny z ustawą o ochronie zwierząt. W związku z powyższym Przewodniczący poinformował zainteresowanych, że zawiesza w 2013 r znakowanie smoltów i obcinanie płetwy tłuszczowej. Termin rozpoczęcia zarybienie ulega przesunięciu do czasu gdy temperatura wody osiągnie 7 o C, natomiast termin zakończenia zarybiania smoltami pozostaje bez zmian czyli 15 maj. Przewodniczący poinformował, że wrzodzienica na trociach w rzekach pomorskich była na podobnym poziomie jak rok wcześniej. Jedynie w Słupi znacznie się zwiększyła. Podobnie jak w poprzednich latach nie obserwowano jej w Wiśle i jej dopływach. 2. Zebranie w dniu 07 maja 2013 r. W zebraniu uczestniczyło 8 członków Zespołu z 13 imiennie nominowanych i 1 przedstawiciela organizacji rybackich z 6 powołanych organizacji. Ponadto w zebraniu wzięło udział 23 przedstawicieli różnych organizacji, hodowców materiału zarybieniowego oraz przedstawiciele organizacji kontrolnych. Przewodniczący przedstawił aktualny stan realizacji zarybiania smoltami i stwierdził, że mimo bardzo późnego terminu rozpoczęcia zarybiania, dzięki zaangażowaniu hodowców, zarybiających, transportujących materiał zarybieniowy oraz użytkowników obwodów rybackich w bardzo znacznym stopniu plan zarybiania został zrealizowany. Tym niemniej termin zarybiania będzie musiał być wydłużony o 10 dni. Z powodu niskich temperatur wody, łososie rosły wolno. W dyskusji w której uczestniczyli zarówno członkowie Zespołu jak i inni uczestnicy zebrania sugerowali aby obniżyć dolną granicę smoltów łososia klasy bardzo małych z 14,5 cm do 13,5 cm. W głosowaniu członkowie Zespołu byli jednomyślni w akceptacji tej decyzji. Przewodniczący wyjaśnił, że dotychczasowe zasady odbioru smoltów powyżej ustalonych limitów nie ulegają zmianom i będą rozliczane według cen kalkulowanych. Przy odbieraniu tych ponad normatywnych liczb smoltów obowiązuje deklaracja akceptująca niższą cenę bądź brak wynagrodzenia. Sugestia zmiany obrębów ochronnych na rzekach pomorskich spowodowała szeroką dyskusję, jednak w jej wyniku zdecydowano nie wprowadzać zmian..bardzo szeroką i gwałtowną dyskusję wywołała informacja o wymaganiach stawianych przez Naturę 2000 w Zatoce Puckiej. W efekcie jej realizacji sugeruje się zaprzestanie
zarybiania sieją, trocią, szczupakiem i sandaczem. Na pytanie przedstawiciela Instytutu Morskiego o przeznaczeniu części środków finansowych na rekultywację środowiska. Przewodniczący wyjaśnił, że taka ewentualność nie może być brana pod uwagę. Poinformowano, że w bieżącym roku przewiduje się program zarybiania węgorzem w ramach międzynarodowego programu. Zarybiania te będą bardzo skrupulatnie kontrolowane. 3. Zebranie w dniu 11 czerwca 2013 r. W zebraniu uczestniczyło 9 nominowanych członków Zespołu i kilkanaście osób zaproszonych przez Przewodniczącego reprezentujących urzędy wojewódzkie i marszałkowskie oraz jednostki naukowe w tym IRŚ, MIR i Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, hodowców materiału zarybieniowego, użytkowników obwodów rybackich. Omówiono stan realizacji zarybiania smoltami troci i łososia oraz planowane i zrealizowane zarybiania węgorzem. Przedstawiono plan realizacji zarybiania węgorzem w drugim półroczu. Przedstawiony protokół z poprzedniego zebrania został zaakceptowany przez uczestników zebrania bez uwag. Przewodniczący zwrócił się do hodowców materiału zarybieniowego i wykonawców zarybiania o jak najszybsze przesyłanie dokumentów zarybieniowych aby przyspieszyć płatności gdyż kontrola przesłanych dokumentów jest długa i wydłuża termin realizacji płatności. Przewodniczący poinformował, że niektórzy hodowcy przekroczyli przyznane limity smoltów ale niektórzy nie osiągnęli oczekiwanej liczby smoltów troci i łososia. Te niewykorzystane środki finansowe będą przeznaczone na wykupienie tych ponadnormatywnych liczb smoltów. Cena za te smolty będzie wynikała z podzielenia tej kwoty pozostałej po wypuszczeniu mniejszej liczby smoltów przez niektórych hodowców przez liczbę smoltów wypuszczonych przez hodowców którzy wypuściły więcej smoltów niż ustalone limity. Przewodniczący poinformował, że w ramach realizacji umowy wykonawca zadeklarował wykonanie opracowania Zasady gospodarowania populacjami troci i łososia oraz zasady odbioru materiału zarybieniowego tych gatunków. Opracowanie ma być gotowe do 22 listopada, jednak prof. Bartel zobowiązał się wykonać do końca września i zostanie ono rozesłane zainteresowanym do konsultacji. Profesor Zdanowski wyjaśnił powody wstrzymania znakowania i obcinania płetwy tłuszczowej i zasugerował aby prof. Dębowski opracował program znakowania celem
złożenia wniosku do Komisji Etyki. Dużo czasu zabrała dyskusja nad metodyką obcinania płetwy tłuszczowej i wpływu tego zabiegu na przeżywalność jak i możliwości prawidłowej oceny wyników tych znakowań. Dr Stanisław Robak poinformował zebranych o realizacji zarybiania narybkiem węgorza. Zarybienia przeprowadzono w 2 terminach. Głównie węgorze wypuszczono do Zalewów Szczecińskiego i Wiślanego. Wypuszczano również węgorze do wód śródlądowych z których węgorze mogą spłynąć do morza.. Przewodniczący poinformował, że w związku z budową falochronu w Świnoujściu, inwestor- Urząd Morski w Szczecinie zobowiązany jest do zapewnienia środków finansowych na zarybianie w wysokości 20 % środków finansowych wydawanych przez Zespół na zarybianie dorzecza Odry. Przewodniczący Zespołu poinformował zebranych o prowadzonej przez Dziennik Bałtycki akcji propagującej hasło Autostrada wodna na Wiśle. Informacja mocno wzburzyła zebranych gdyż realizacja tego programu musiałaby doprowadzić do kaskadyzacji Wisły, przekreśliłoby plany restytucji łososia, troci, certy i jesiotra. Tradycyjnie przedstawiciel ZRM poruszył sprawę nadmiernie rozwijających się populacji gatunków chronionych, które stają się gatunkami inwazyjnymi i zagrażają restytucji łososia oraz zagrażają możliwości prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej. 4. Zebranie w dniu 26 września 2013 r. W zebraniu wzięło udział 13 członków Zespołu z 21 nominowanych ( 11 imiennie nominowanych i 2 przedstawicieli z 8 instytucji rybackich). Ponadto w zebraniu uczestniczyło 27 osób przedstawicieli administracji OIRM, PSR, Słowińskiego Parku Narodowego, Weterynarii w Gdańsku, Urzędu Marszałkowskiego oraz przedstawicieli nauki i użytkowników obwodów rybackich i hodowców. Zebrani nie wnieśli poprawek do protokołu z zebrania w dniu 11.06.2013 r. Przewodniczący Zespołu przedstawił dotychczasowy stan realizacji programu zarybiania POM. Z powodu braku materiału zarybieniowego łososia nie zarybiano dorzecza Odry. Nie wykorzystane środki finansowe z łososiowatych zostaną wykorzystane na zarybianie wód narybkiem certy. Efekty prowadzonych od kilku lat zarybień certą widoczne są już w połowach tej ryby w Zatoce Gdańskiej i w Wiśle. Kontynuowano dyskusję na temat obcinania płetwy tłuszczowej, jednak dalej oczekujemy na decyzję Komisji Etycznej.
Bardzo duże zainteresowanie wywołała prezentacja wyników badań genetycznych troci wiślanej. Wykazały one, że 95 % tarlaków powracających na tarło do Wisły i jej dopływów pochodziło z zarybień. Profesor Goryczko uważa, że te wyniki są bardziej wiarygodne niż obcinanie płetwy tłuszczowej. Zebrani podkreślili, że metoda ta będzie uwzględniała również zarybiania wylęgiem. Po dyskusji zaakceptowano pomysł aby Zespół aby Zespół włączył do swego programu finansowanie takich badań. Pan Bernaś poinformował, że w jesiennych połowach kontrolnych na Słupi w okolicach Bydlina corocznie poławia się narybek łososia. W okolicach Bydlina znajdują się 2 małe tarliska. Słupia nie była zarybiana wylęgiem ani narybkiem letnim łososia. Badania genetyczne wykazały, że poławiany narybek jesienny łososia posiada rodowód daugavski. Dr Robak poinformował, że planuje się kontynuację zarybiania narybkiem węgorza ale konieczne jest przeprowadzenie przetargu. Jeżeli nie uda się przeprowadzić formalności w tym roku, zarybienia te zostaną zrealizowane w następnym roku. Przedstawiono plan pozyskiwania ikry łososia i troci w jesieni bieżącego roku. Przedstawiciel Spółdzielni Troć poinformował, że nie będą mogli wywiązać się nałożonego planu pozyskania ikry ponieważ możliwości połowu tarlaków nie tylko troci ale i łososia zostały zredukowane niemal do zera z powodu wyżerowywania troci i łososi przez foki z siatek. Również prognozy połowu łososi w rzekach pomorskich są bardzo małe i praktycznie łososie będą poławiane okazjonalnie. W tej sytuacji zdecydowano, że hodowcy smoltów łososia będą musieli korzystać z ikry pochodzącej od tarlaków hodowanych w Aquamar w Miastku. Poławiający tarlaki poinformowali o występowaniu wrzodzienicyudn u tarlaków troci. W Drwęcy podobnie jak w latach poprzednich nie obserwowano tego schorzenia. W Słupi osobniki z objawami wrzodzienicy występowały licznie. Dr Richert w imieniu rybaków przybrzeżnych podziękował za prowadzony program zarybieniowy, który zapewnia im możliwości prowadzenia połowów. Poruszył problem negatywnego oddziaływania nadmiernie rozwijającej się populacji fok. Prof. Goryczko zaproponował aby jedno z kolejnych zebrań Zespołu zorganizować na południu Polski. 5. Zebranie w dniu 15 października 2013 r. Zebranie odbyło się w Sali Okrągłej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Pierwsza część zebrania poświęcona była schorzeniu wrzodzienicy/udn/furunkulozy a w drugiej części sprawom bieżącym Zespołu.
Przewodniczący przywitał przybyłych zaproszonych oficjeli m.in. Pana Ryszarda Stachurskiego Wojewodę Województwa Pomorskiego oraz Pana Mieczysława Struka Marszałka Województwa Pomorskiego, ponadto przywitał m.in. Pana dr. Janusza Wronę Zastępcę Dyrektora w Departamencie Rybołówstwa MRiRW, Pana dr.n.wet. Włodzimierza Przewoskiego - Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii w Gdańsku, Pana Prof. dr. hab. Piotra Węgleńskiego z Uniwersytetu Warszawskiego. Ponadto poinformował, że na zebranie Zespołu zaproszono przedstawicieli uczelni i instytutów oraz członków Zespołu, hodowców, użytkowników obwodów rybackich i instytucji kontrolnych. Przewodniczący Zespołu serdecznie przywitał wszystkich przybyłych gości. W posiedzeniu uczestniczyło 10 członków Zespołu (Przewodniczący, Sekretarz, 5 stałych członków Zespołu i 3 Przedstawicieli członkowskich organizacji rybackich). Przewodniczący przypomniał, że choroba pojawiła się w 2007 r. Z inicjatywy Przewodniczącego Zespołu w 2009 r. odbyło się zebranie w siedzibie PZW Słupsk na którym postanowiono monitorować to schorzenie. Prace te prowadzone są przez Instytut Rybactwa Śródlądowego i Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie. Ostatnio dodatkowe badania prowadziła Inspekcja Weterynaryjna. W pierwszej części zebrania dotyczącej wrzodzienicy przedstawiono 5 referatów Prof. R. Bartela, dr J Grudniewskiej, dr B. Kazuń oraz 2 referaty przedstawicieli Inspekcji Weterynaryjnej lek. wet. Piotra Jelińskiego i lek. wet. Macieja Draguna. Przewodniczący Zespołu w swoim referacie przedstawił historię badań nad tym schorzeniem. Przypomniał, że zostało ono pierwszy raz opisane w 1894 r. W Polsce po raz pierwszy chorobę tę opisano w 1923 r. Choroba ta pojawia się co jakiś czas, trwa kilka lat i zanika. Występuje u bardzo wielu gatunków zarówno słodkowodnych jak i morskich, u gatunków żyjących w warunkach naturalnych jak i w hodowlach. Największe nasilenie choroby obserwowano u troci w Słupi i Redze. W Wiśle i Drwęcy tego schorzenia nie obserwowano. Jak dotychczas nie udało się ustalić przyczyn tego schorzenia. W dyskusji podnoszono różne możliwe czyniki które mogą wywoływać bądź stymulować rozwój tego schorzenia. Sugerowano, że należałoby zorganizować spotkanie przedstawicieli różnych specjalności i ustalić zakres koniecznych badań i ustalić zespół badawczy do realizacji tego zadania. Pani dr Joanna Grudniewska z Zakładu Hodowli Ryb Łososiowatych IRŚ przedstawiła teren badań i zespół który był zaangażowany w zbieranie materiałów badawczych i ich opracowywanie. Ciekawą obserwacją było, że wśród ryb poławianych w Wieprzy w 2011 r. ryby z obciętą płetwą tłuszczową miały mniejsze zmiany niż tarlaki z płetwą tłuszczową. Wyizolowane bakterie nie są typowo chorobotwórcze. Większość zmian chorobowych wg
specjalistów to proces wtórny być może związany z zaburzeniami metabolizmu ryb w okresie tarła, niekorzystnymi warunkami środowiska. Zmiany chorobowe widoczne były zarówno u osobników przetrzymywanych w sadzach lub basenach jak i osobników świeżo złowionych w rzece bądź przepławce. Najmniej ryb ze zmianami na skórze obserwowano podczas badań terenowych w latach 2009 i 2010. W latach 2011 i 2012 zmiany na skórze u osobników pochodzących z hodowli były mniejsze niż u dzikich. Dr Barbara Kazuń z Zakładu Patologii i Immunologii Ryb IRŚ wspomniała, że wrzodziejąca martwica skóry (UDN) jest chorobą o nieznanej etiologii. Na martwiczych zmianach osiedlają się bakterie występujące w środowisku. Pani dr Kazuń przedstawiła wyniki badań bakteriologicznych prowadzonych w latach 2009 i 2012 oraz wyniki badań mykologicznych. Ponadto zaleciła aby zarybiać zdrowym materiałem zarybieniowym. Można stosować immunoprofilaktykę oraz autoszczepionki. Pan lek. wet. P. Jeliński Powiatowy Lekarz Weterynarii w Pruszczu Gdańskim wspomniał, że w związku z istniejąca chorobą UDN, Wojewoda Pomorski podjął decyzję, że Inspekcja Weterynaryjna powinna objąć nadzorem weterynaryjnym cały system podchowu, pozyskiwania materiału zarybieniowego oraz zarybiania wychowanym materiałem zarybieniowym. Program ten został wdrożony i jest programem pilotażowym. W program ten włączono producentów materiału zarybieniowego, osoby i instytucje kontrolujące zarybienia, ustalono wzór poświadczenia zdrowotności/świadectwa zdrowia ryb w programie zarybiania oraz szczegółowe wymagania dotyczące zarybiania. Pan lek. wet. Maciej Dragun Starszy Inspektor ds. ochrony zdrowia zwierząt w Wojewódzkim Inspektoracie Weterynarii w Gdańsku podsumowując działania Pomorskiej Inspekcji Weterynaryjnej podziękował IRŚ za współpracę i udzielanie bardzo szczegółowych informacji dotyczących całości programu zarybiania i jego realizacji. Dodatkowe elementy nadzoru jakie podjęła IW nie wykazały żadnych nieprawidłowości w zakresie zarybień rządowych realizowanych przez IRŚ. Natomiast napotkano na pewne nieprawidłowości w zarybieniach prowadzonych przez użytkowników rybackich. Referujący podkreślił, że należy wprowadzić obowiązkowe badania wirusologiczne i mikrobiolgiczne materiału zarybieniowego. Badania te powinny być prowadzone częściej niż obecnie raz w roku. Rozpoczynając dyskusję Przewodniczący podziękował Inspekcji Weterynaryjnej za współpracę. Dzięki wdrożeniu programu w województwie pomorskim nie ma już trudności w uzyskaniu zaświadczeń zdrowotności ryb, co w przeszłości stanowiło problem. Pani dr Agnieszka Pękala z Zakładu Chorób Ryb Instytutu Weterynarii w Puławach, wspomniała, że jeśli mamy do czynienia z furunkulozą zwaną również wrzodzienicą mamy
do czynienie z zakażeniami bakteriami Aeromonas salmonicida salmonicida i dla tego schorzenia ta nazwa jest zarezerwowana. Opisano również jednostkę chorobową zwaną UDN która do tej pory ma nieustaloną etiologię. Można przypuszczać, że jest to czynnik wieloetiologiczny. Omawiając to schorzenie należałoby używać określenia UDN. Prof. Węgleński zwrócił uwagę, że nie znaleziono bakterii odpowiedzialnej za wrzodzienicę. Wspomniał, że współpracująca z nim grupa genetyków złożyła wniosek o grant polskonorweski na badanie furunkulozy a następnie także do NCBiR, lecz nie otrzymano tych grantów. Chodziło o podobne badania jakie są prowadzone w Szwecji, Norwegii i Finlandii gdzie stwierdzono, że w jednych rzekach ryby chorują w innych nie. Można przypuszczać, że na to schorzenie mogą wpływać czynniki środowiska ale i różnice genetyczne. Może udałoby się znaleźć populację odporną na to schorzenie i wykorzystać ją w dalszych pracach zarybieniowych. Instytut PAN podjął już takie badania. Pan Kornel Łabęcki uważa, że nie należy łączyć schorzeń bakteryjnych z wirusologicznymi, ponadto sądzi, że materiał zarybieniowy jest chowany w dużych zagęszczeniach i przy stosowaniu środków leczniczych materiał ten może być mało odporny na schorzenia. Uważa, że może na to schorzenie ma wpływ wyższa temperatura wody o 2-3 stopnie w rzece. Uważa, że występowanie VHS i IHN w gospodarstwach rybackich nie należy łączyć z występowaniem UDN. Pan S. Połomski z PZW Koszalin zgadza się z sugestią P.Łabęckiego o możliwości negatywnego wpływu podwyższonej temperatury wody w rzece na występowanie wrzodzienicy. Pan Jacek Łukasik z PTRyb Gdańsk uważa, że środki finansowe z Unii powinny być wykorzystane na ochronę środowiska i powstrzymaniu dalszej degradacji środowiska. Pan Stanisław Lisak z PZW Gdańsk podziękował Wojewodzie Pomorskiemu i Inspekcji Weterynaryjnej za wprowadzenie kontroli obiektów zarybieniowych co może zmniejszyć zagrożenie roznoszenia chorób ryb przy prowadzonych zarybieniach. Pan dr Janusz Wrona z MRiRW wyjaśnił, że na spotkanie przyjechał w związku z zaproszeniem go przez Przewodniczącego. Podziękował władzom terenu za przybycie i uczestnictwo służb weterynaryjnych w kontroli zarybień. Uważa, że ustalenie przyczyń choroby i droga do jej zwalczania jest daleka. Wyciąganie niektórych wniosków jest przedwczesne, dotyczy to zwłaszcza zarybiania. Bez zarybień z powodu postępującej antropopresji niektóre cenne gatunki w naszych wodach byłyby nieobecne. Zarybienia te są finansowane z budżetu państwa i głoszenie nieodpowiedzialnych poglądów dotyczących
zbyteczności zarybień może skończyć się wstrzymaniem finansowania tego programu. Należy określić plany na przyszłość dotyczące zwalczania UDN. Przewodniczący zwrócił uwagę na kolejny raz wyrażone przez dr. S Richerta podziękowania rybaków za realizowany program zarybień. Przewodniczący przypomniał, że przeprowadzone przez dr Annę Wąs i prof. Wennego badania genetyczne wykazały, że w Wiśle wśród troci powracających na tarło 95 % stanowiły ryby pochodzące zarybiania. Przewodniczący podziękował władzom terenowym Panu Wojewodzie i Panu Marszałkowi za udostępnienie sali. Po przerwie skoncentrowano się na bieżących sprawach Zespołu. Przewodniczący przedstawił realizację planu zarybiania. Poprosił zainteresowanych o jak najszybsze przekazywanie dokumentów zarybieniowych aby można było możliwie szybko zrealizować należności finansowe. Ponadto Przewodniczący poinformował, że widoczne są już efekty prowadzonych zarybień certą. Na halach rybnych i w przystaniach rybackich są sprzedawane certy. W przyszłym roku z budżetu zarybieniowego będą finansowane badania genetyczne troci wiślanej dla określenia udziału ryb z tarła naturalnego i z zarybień. Zarybianie węgorzem Dr Stanisław Robak poinformował, że planowane zarybienia jesienne zostaną zrealizowane wiosną następnego roku po spotkaniu Polsko-Rosyjskiej Komisji Mieszanej ds. Gospodarki Rybnej i uzgodnieniu planu gospodarowania węgorzem w obszarach transgranicznych.. Pan J. Łukasik uważa, że należy zmienić termin ochronny węgorza aby obowiązywał od 1 listopada do końca roku. Dr Robak wyjaśnił, ż ta zmiana jest niemożliwa. Po długiej dyskusji i rozważaniu różnych propozycji stwierdzono, że przy wyborze wariantów ochronnych kierowano się zasadą jak największego konsensusu. Realizacja pozyskiwania tarlaków łososia i troci. Niestety przewidywania na pozyskiwanie dostatecznej liczby ikry dla chowu smoltów są bardzo małe gdyż liczby wchodzących do rzek tarlaków są bardzo małe. Przewodniczący przypomniał o konieczności notowania w trakcie tarła, tarlaków z obciętą płetwą tłuszczową i tarlaków z uszkodzeniami innych płetw oraz poprosił o notowanie temperatury wody w czasie tarła. W wolnych wnioskach dr S. Richert wspomniał, że w programie ochrony foki szarej podkreśla się znaczenie równowagi ale tej równowagi brakuje i ryby łososiowate są ofiarą ochrony foki
6. Zebranie w dniu 18 grudnia 2013 r. W posiedzeniu uczestniczyło13 członków Zespołu (Przewodniczący, Zastępca Przewodniczącego, Sekretarz, 8 stałych członków i 2 przedstawicieli członkowskich organizacji rybackich) oraz 20 Przedstawicieli instytucji i podmiotów zaproszonych przez Przewodniczącego do udziału w posiedzeniu. Przewodniczący Zespołu podziękował Panu Stanisławowi Lisakowi Prezesowi Okręgu PZW w Gdańsku za kolejne udostępnienie sali na zebranie Zespołu. Uczestnikom spotkania wręczono zakładki do książek z wizerunkami znakowanych ryb - samicy i samca łososia oraz certy. Zakładki promują wśród rybaków i wędkarzy zwracanie znaczków i informacji o znakowanych rybach. Wydruk zakładek sfinansowano ze środków zadania Zarybianie POM. Uczestnikom zebrania przekazano protokół z IV spotkania Zespołu które odbyło się 26.09.2013r. Do protokołu uwag nie wniesiono. Przewodniczący Zespołu przedstawił realizacje zadania, Zarybianie POM. W 2013 r dysponowano kwotą 5 000 000 zł. Z tej sumy na materiał zarybieniowy przeznaczono 4 471 000 zł. Kwota ta była nieznacznie wyższa niż pierwotnie zakładano dzięki przeniesieniu oszczędności powstałych ramach usług transportowych. Zanotowano znaczne wahania efektów wychowu materiału zarybieniowego łososia i troci u różnych gospodarstwach. Prof. Zdanowski poinformował, że po wykonaniu zadania część finansowa i merytoryczna została przekazana do Departamentu. Dodatkowo planowane jest wydanie broszury na temat zasad gospodarowania populacjami łososia, troci, certy i siei oraz zasad odbioru materiału zarybieniowego. W 2013 r. wypuszczono 1,01 mln. smoltów troci w tym troci wiślanej 723 tys. Na smolty przeznaczono 2 116 000 zł. Narybek 1-roczny 49 tys. szt. wykupiono od Pana Ryby (decyzja o zaprzestaniu zarybiania Słupi smoltami troci na wniosek PZW Słupsk). Narybku letniego troci 0+ wypuszczono2 523 000 szt. za prawie 520tys. zł, wylęgu troci 1 700 000 szt. za ok. 140 000 zł. Smoltów łososia wypuszczono znacznie więcej niż 2012 r. prawie 316 000 szt. o wartości 634 tys. zł, narybku letniego 0+ 23 000 szt. za 5 000 zl, narybek wiosenny 1+ w liczbie ok.47,5 tys. o wartości prawie 34 tys. zł. Wypuszczono także narybek wiosenny 1+ i jesienny0+ siei łącznie ponad 1,5 mln. szt. o wartości ok. 965 tys. zł. oraz narybek letni i jesienny siei w liczbie ok.40 tys. szt. o wartości 28,5 tys. zł.
Przewodniczący poinformował, że są już widoczne efekty zarybień certą. W Zatoce Gdańskiej w Spocie jak i dalej na wschód rybacy poławiają certę, która jest widoczna w halach targowych w Gdańsku i Gdyni. Podczas połowów kontrolnych na Redzie prowadzonych przez PZW i IRŚ ( w październiku, listopadzie i grudniu) najwięcej siei złowiono w listopadzie 43 osobniki ( drugie tyle uciekło). Największa sieja miała 64 cm. Złowiono także trocie, na 2 osobnikach widoczne były objawy wrzodzienicy. Według informacji pracowników PZW w Inie obserwowano tarło naturalne troci ale nie notowano objawów wrzodzienicy podobnie tego schorzenia nie obserwowano w Gowienicy. Na Redze wśród poławianych tarlaków widoczne były osobniki z objawami wrzodzienicy jednak w mniejszym stopniu niż w latach poprzednich. Stopień zarażenia tym schorzeniem Pan mgr Pender ocenił na 15 %. Pan mgr Połomski nieobecny na zebraniu ale przekazał informację, że stopień występowania wrzodzienicy u troci na Parsęcie i Wieprzy był na poziomie jak w poprzednich latach. Pan mgr Kornel Łabęcki poinformował, że w Słupi odłowiono ponad 600kg tarlaków które z powodu porażenia wrzodzienicą zotały zutylizowane. Praktycznie 100% ryb było chorych. Z powyższych powodów zrezygnowano z dalszego poławiania tarlaków troci. W Smołdzinie na Łupawie po przeniesieniu i wypuszczeniu powyżej piętrzenia ok. 150 ryb zaprzestano tej działalności z powodu licznego pojawienia się chorych ryb. Na Łebie znaczna część ryb była zdrowa i dlatego w Słowińskim Parku Narodowym przeprowadzono sztuczne tarło. Na dopływach Łeby zaobserwowano 3 trocia z objawami choroby o czym poinformował powiatowy lekarz weterynarii z Lęborka. Pan mgr Sobocki dodatkowo poinformował, że na Łebie wśród odłowionych 144 tarlaków 44 miały objawy chorobowe i zostały zutylizowane. Od zdrowych ryb pozyskano 62,5 tys. ziaren ikry. Pan mgr Marek Sobocki powiadomił, że na Łupawie złowiono 16 troci z objawami chorobowymi i z nich nie pozyskiwano ikry a ryby utylizowano. Pan F. Arendt ze Spółdzielni Troć oświadczył, że w ujściu Wisły nie obserwowano objawów chorobowych ale tarlaków nie poławiano z powodu olbrzymiej presji fok na ryby które zostały złowione w siatki i w efekcie nie pozyskiwano ikry troci. Podobnie w Wierzycy nie obserwowano chorych ryb. Według Pana mgr A. Mierzejewskiego na Drwęcy ryby były zdrowe, jedynie wędkarze poinformowali o 3-4 chorych rybach. Przewodniczący przypomniał, że 15 października z inicjatywy Wojewody Pomorskiego odbyło się w Urzędzie Marszałkowskim zebranie Zespołu w którym znaczną część czasu poświęcono wrzodzienicy. Dr W. Pelczarski poiformował, że do MIR wpłynęlo pismo Towarzystwa Przyjaciół Rzeki Łeby adresowane do Pana Ministra Kalemby poruszające zły stan sanitarny ryb w rzekach łososiowych i trociowych. Podobne pismo wpłynęło od
Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska z prośbą o zajęcie stanowiska. Ponieważ dotychczasowe prace nie dały jednoznacznej odpowiedzi według Pana dr. Pelczarskiego Departament Rybołówstwa MRiRW powinien zorganizować koordynację takich badań. Stanowiska Pana dr. Pelczarskiego poparł Pan prof. Zdanowski. Prof. Bartel przypomniał, że schorzenie to było monitorowane i informacje te były publikowane w Komunikatach Rybackich. Ponadto prof. Siwicki i dr Grudniewska prowadzili badania mikrobiologiczne a wyniki tych badań oraz wnioski zostały opublikowane. Dr Grudniewska wspomniała, że próba o rozszerzeniu zespołu nastręczało wiele trudności oraz brak było finansowania tych badań. Jedynie pozostało finansowanie przez IRŚ. Pan mgr Wawrzyniak uważa, że w badania tego schorzenia powinno być zaangażowane wiele instytucji zarówno weterynaryjne, środowiskowe i rybackie a program powinien być szczegółowo opracowany. Dotychczasowe pięcioletnie działania nie posunęły sprawy i wydaje się, że wyczerpaliśmy nasze możliwości. Pani dr Grudniewska stwierdziła, że dotychczasowe prace przyniosły pewne osiągnięcia, zdiagnozowano odpowiedzialne bakterie i wtórne zakażenie grzybicze. Prof. Zdanowski stwierdził, że schorzenie to niekoniecznie musi być powiązane z konkretną rzeką a może dotyczyć również strefy morskiej. Pan mgr Juchniewicz nawiązał do wystąpienia prof.. Dębowskiego w Słupsku, że zmiany chorobowe są obserwowane latem i obserwowane zmiany na skórze są efektem wtórnym.. Pan mgr Juchniewicz uważa, że konieczna jest koordynacja interdyscyplinarnych badań. Sugestie do dalszego postępowania z tym schorzeniem były bardzo różne. Pani dr Grudniewska uważa, że powinno się połączyć dotychczasowe wyniki różnych instytucji. Prof. Skóra zwrócił uwagę, że schorzenie to występowało jeszcze przed depozycją środków bojowych Bałtyku. Pan P. Jeliński powiatowy lekarz weterynarii uważa, że należy zakończyć nieskoordynowane badania i rozpocząć kompleksowe badania i w te badania powinno się włączyć organy regionalne. Dr Jeliński stwierdził, że w Województwie Pomorskim inspekcja Weterynaryjna ma już utworzony zespół któremu przydzielono konkretne zadania. Prof. Goryczko uważa, że powinno się zorganizować spotkanie fachowców burze mózgów i następnie powinien powstać program który byłby podstawą do dalszych działań. Na pytanie do przedstawicieli Polski działających w ICES czy w innych krajach bałtyckich obserwuje się wrzodzienicę, dr Pelczarski poinformował, że w niewielkim stopniu a prof. Dębowski, że w zasadzie nie, natomiast prof. Skóra poinformował, ze na spotkaniu HELCOM Szwedzi poinformowali o występowaniu u nich tego schorzenia.
Przewodniczący poinformował, że w Ujściu Wisły nie poławiano tarlaków, natomiast w Drwęcy pozyskano 1,3 mln. ziaren ikry, na Łebie wytarto 262,5 tys. szt. ikry troci (planowano pozyskać 0,5 mln.). W Łupawie i na Słupi nie poławiano tarlaków. W Wieprzy pozyskano jedynie 300 tys. ziaren ikry, również na Parsęcie pozyskano mniej ikry niż oczekiwano. W Redze pozyskano 1,7 mln. ziaren ikry. Ikra ta zostanie rozdzielona zgodnie z opracowanym planem rozdziału ikry. W Redze 1/3 tarlaków była pozyskana w przepławce, część tarlaków złowiono agregatem elektrycznym. Pan mgr Pender podziękował Urzędowi Marszałkowskiemu za umożliwienie połowów troci w przepławce. W Wylęgarni Dąbie pozyskano planowaną liczbę ikry a w Gospodarstwie Aquamar pozyskano 1,8 mln ziaren ikry. Ikra z tych 2 obiektów zostanie rozdysponowana zgodnie z rozdzielnikiem. Pozyskiwanie ikry łososia jest fatalne. Na Drwęcy złowiono jedynie 2 samce w Wieprzy jedynie kilka tarlaków a w Redze złowiono 2 samce.. Według informacji Pani mgr Kacperskiej sytuacja dojrzewania tarlaków łososia była nietypowa i odbiegała znacznie od dotychczasowej. Mimo wysokich temperatur 12-13 o łososie wycierały się. Część tarlaków była przejrzała. W efekcie otrzymano jedynie 560 000 zaoczkowanej ikry, którą rozdysponowano do 4 hodowców. Jeden z hodowców smoltów łososia nie otrzymał ikry. Pan dr Richert uważa, że nie można dopuścić do sytuacji, że w miejscu gdzie kiedyś pozyskiwano znaczne liczby ikry łososia obecnie zaniechano poławiania tarlaków. Dr Richert uważa, że powinniśmy się zastanowić dlaczego tak się stało. Pan dr Richert uważa, że MRiRW powinno wystąpić do Rządu o wyznaczenie maksymalnego poziomu zagęszczenia poszczególnych gatunków chronionych. Propozycja Zrzeszenia Rybaków Morskich jest aby w ujściu Wisły było 5 fok a nie 160. W innym przypadku wspieramy nie rybaków a foki i kormorany, idąc dalej proponuje aby ustalić dopuszczalną liczbę gniazd kormorana w danej gminie i liczbę fok na określoną długość wybrzeża. Prof. Bartel przypomniał, że w niedalekiej przeszłości u ujściu Wisły pozyskiwano ponad 1,5 mln. ikry łososia, efektywność zarybienia liczona dla 2012 r. była najniższa od 1974 r. Pan dr Kuczyński z Instytutu Morskiego, wspomniał, że w planie ostoi w ujściu Wisły i w Dolnej Wiśle poniżej Włocławka planuje się objąć łososia jako przedmiot ochrony i ponownie rozważyć objęcie łososia statusem gatunku chronionego. Idąc dalej sugeruje się odchodzenie od połowu łososia a tarlaki łososia mogłyby być poławiane jedynie w dopływach Wisły. Prof. Bartel poprosił o wyjaśnienie czy bierze się pod uwagę ochronę kultury czyli ochronę zawodu rybaka rzecznego i czy w związku z tym planuje się de facto przenieść do historii
rybactwo rzeczne i kulturę z tym związaną i kolejne pytanie kto będzie miał prawo łowić łososie. W odpowiedzi Pan dr Kuczyński wyjaśnił, że jeżeli łosoś zostałby uznany przedmiot ochrony to w Wiśle nie mógłby być łowiony przez nikogo. Przewodniczący stwierdził, że jeżeli zapadnie taka decyzja, to napisze list na zebraniu Zespołu z przewidywaniem, że po 10 latach przy braku zarybiania łososia w Wiśle nie będzie. Pan Arent stwierdził, że nie będzie nie tylko łososia ale i innych ryb wędrownych. Prof. Goryczko stwierdził, że jeżeli wprowadzimy taka ochronę to nie będzie sensu finansowania zarybień które mają na celu utrzymanie zasobów ryb dla rybactwa. Przestaniemy zarybiać i wreszcie dotrzemy do prawdziwej, naturalnej gospodarki wymarzonej przez ochraniarzy środowiska. Pan dr Pelczarski wspomniał, że w tym przypadku foki nie będą miały co jeść. Pan prof. Skóra przypomniał, że w2004 r. przystąpiliśmy do UE i zaakceptowaliśmy prawo unijne. Wyznaczono obszary Natura 2000 (zrobiono to w pośpiechu przez co jest dużo nieprawidłowości). Plany te są weryfikowane tworzy się nowe plany ochrony. Trwają konsultacje społeczne. Plany te po konsultacjach będą przekazane do uzgodnień międzyresortowych. Dalej prof. Skóra wyjaśnił cały proces legislacyjny i efekt końcowy możemy oczekiwać za 6 lat. Prof. Bartel dodał, że przejrzał ostatni raport ICES grupy ds. szacowania łososi i troci i stwierdził, że w podrejonie ICES 24 i 25 (wybrzeże środkowe i zachodnie) wymiar ochronny troci wynosi 40 cm co dla polskich troci jest wyjątkowo niskim wymiarem, gdyż do rzek polskich wyjątkowo rzadko wstępują trocie mniejsze niż 50 cm. Ktoś na takie zapisy się ze strony polskiej się zgodził. Pan Wawrzyniak przypomniał, że sprawa zmian warunków ochrony i poławiania łososia w Wiśle była już dyskutowana na poprzednich zebraniach, jednak uładzenie tego problemu - idei zrównoważonego rozwoju, po dotychczasowych stwierdzeniach, będzie trudna do zrealizowania. Jeżeli łosoś zostanie objęty ochroną, zostanie wprowadzony zakaz poławiania łososia to czynniki odpowiedzialne za ochronę przyrody powinny aktywnie włączyć się w ochronę łososia m.in. udrożnienie rzek, restytucja tarlisk, umożliwienie dotarcia do tarlisk. Nie można pozostać jedynie na biernej ochronie łososia. W innym przypadku będziemy mówili o łososiu jako o gatunku który był. Pan prof. Goryczko stwierdził, że zakaz połowu łososia przekreśli możliwość połowu troci. Pan Kuczyński zgodził się z tym stwierdzeniem.
Prof. Bartel stwierdził, że łowienie tarlaków łososia czy troci w dopływach Wisły jest mało realne z powodów organizacyjnych ale i finansowych. Pan dr Robak poinformował, że planowane jesienne zarybianie węgorzem zostało przesunięte na 2014 r. Powiadomił o spotkaniu w Kaliningradzie Polsko-Rosyjskiej Komisji Mieszane ds. Gospodarki Rybnej na którym uzgadniano wspólny plan gospodarowania zasobami węgorza w wodach transgranicznych Zalewu Wiślanego i Dorzecza Pregoły. Uzgodniono partycypację w kosztach zarybiania i ochrony wagarza dla obu części Zalewu Wiślanego. Ustalono zarybianie Zalewu Wiślanego na poziemie 2 mln. narybku szklistego bądź 0,5 mln. narybku podchowanego. Pan dr Robak podziękował Pani Dyrektor R. Kameduła-Tomaszewsskiej i Panu I.Wawrzynaikowi za wsparcie prób porozumienia ze stroną rosyjską. Na zadane pytanie przez Panią L. Pirtań o przewidziane środki finansowe na zarybianie w 2014 r. Pan I. Wawrzyniak poiformowal, że przewidziane jest nieco mniejsze niż w 2013 r. i będzie wynosiło 4 852 000 zł.