Raport z monitoringu ornitologicznego terenu planowanej inwestycji elektrowni wiatrowej wierczyny, gmina Bartniczka, województwo kujawsko-pomorskie Paweł Grabowski, Łukasz Kurkowski, Tomasz Samolik, Dariusz Węcławek Toruń 02.11.2014
SPIS TRECI 1. Wstęp... 3 2. Materiały i metody... 4 2.1.Transekty liniowe i punkty obserwacyjne. 4 2.2.Mapowanie nielicznych gatunków ptaków... 4 2.3.Metoda MPPL... 5 2.4. Sporządzenie listy wszystkich gatunków z określeniem ich kategorii lęgowości 5 3. Wyniki. 6 3.1. Okres lęgowy. 6 3.1.1. Występowanie nielicznych gatunków ptaków.. 6 3.1.2. Metoda MPPL... 7 3.1.3. Transekt i punkt. 8 3.1.4. Lista gatunków lęgowych z określeniem kategorii lęgowości.. 13 3.2. Okres dyspersji polęgowej 16 3.3. Okres jesiennych migracji. 19 3.4. Okres wiosennych przelotów.... 24 3.5. Okres zimy.... 29 4. Podsumowanie..... 32 5. Ocena przewidywanej śmiertelności patów spowodowanej funkcjonowaniem planowanej farmy wiatrowej... 35 6. Ocena oddziaływania skumulowanego... 36 7. Charakterystyka awifauny badanego terenu 37 8. Zalecenia dla inwestora... 38 9. Wnioski 40 Literatura. 41 Załącznik I... 43 2 S t r o n a
1. WSTĘP Poniższy raport z monitoringu chiropterologicznego przeprowadzonego w okresie od stycznia do grudnia 2013 roku, wykonany został w celu określenia oddziaływania planowanej inwestycji farmy wiatrowej wierczyny na chiropterofaunę oraz ocenę ryzyka wystąpienia, negatywnego oddziaływania inwestycji na zgrupowanie nietoperzy we wszystkich okresach feneologicznych. Analizowany obszar położony jest w województwie kujawsko-pomorskim w powiecie brodnickim gminie Bartniczka. Pod względem geograficznym obszar ten leży we wschodniej części podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionie Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego w mezoregionie Pojezierza Chełmińskiego (315.11) (Kondracki 2009). Obszar planowanej inwestycji wierczyny charakteryzuje się przeważającą ilością terenów rolniczych z dużym udziałem zbóż, jako upraw. Na terenie planowanej inwestycji znajduje się Jezioro Cielęckie i Szczuckie oraz kilka oczek wodnych z widocznym lustrem wody tylko wczesną wiosną i zanikiem lustra wody w okresie późnej wiosny. Lasy na analizowanym obszarze obejmują przede wszystkim północną część analizowanego terenu są to fragmenty lasów mieszanych z przeważającą ilością sosny Pinus sp. Obszary chronione znajdujące się w pobliżu obszaru planowanej inwestycji wierczyny Nazwa obszaru Typ obszaru Cel ochrony Dolina Drwęcy PLH280001 Bagienna Dolina Drwęcy PLB040002 Natura 2000(siedliskowy) Natura 2000 (ptasi) Odległość od inwestycji [km] Dolina rzeki Drwęcy 1,4 Rozlewiska rzeki Drwęcy Brodnicki Park Krajobrazowy Park Krajobrazowy Obszary leśne 1,4 Rzeka Drwęca Rezerwat Rzeka Drwęca 3,9 Jar gradowy Cielęta Rezerwat Las grądowy 1,4 2,8 3 S t r o n a
2. MATERIAŁY I METODY 2.1. Transekt liniowe i punkty obserwacyjne Ptaki liczone były na transekcie liniowym (A - 3,5 km) (Ryc. 1). Na transektach liczenia wykonywano w tempie ok. 2,0 km/h. Obserwowane ptaki zapisywano w formularzu notując takie parametry jak kierunek, wysokość (w trzech przedziałach do 50 m, 50-200 m i powyżej 200 m) przelotu. Kontrole wykonano na punkcie obserwacyjnym (P1) (Ryc. 1). Na punkcie obserwacyjnych liczenia prowadzono przez 1 godzinę notując w formularzach takie jak kierunek, wysokość (w trzech przedziałach do 50 m, 50-200 m i powyżej 200 m) przelotu. Wysokość przelotów ptaków została określona w oparciu o doświadczenie terenowe przy wykorzystaniu elementów środowiska o znanej wysokości (domy, drzewa, itp.), jako punktów odniesienia. Ryc. 1. Lokalizacja transektu A, oraz punktu obserwacyjnego P1 na badanej powierzchni. 2.2. Mapowanie nielicznych gatunków ptaków W czasie prowadzenia kontroli nanoszono na podkład kartograficzny stanowiska nielicznych gatunków ptaków. Do grupy tej zaliczono min. gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 2009/147/WE tzw. Dyrektywy Ptasiej oraz gatunki nieliczne i średnioliczne. Badania prowadzono w buforze 2km od turbin wiatrowych. Podczas prowadzenia badan notowano także wszystkie stwierdzone gatunki ptaków i ich zachowanie mogące wskazywać na możliwość lęgu. 4 S t r o n a
2.3. Metoda MPPL W czasie sezonu lęgowego wykonano dwie kontrole we wczesnych godzinach rannych, wczesno wiosenną i późno wiosenną. Cenzusy prowadzono na wyznaczonych w terenie kwadratach 1x1 km, na dwóch transektach o długości 1 km każdy, przebiegające w odległości ok. 500 m od siebie. Wyznaczone transekty podzielone zostały na 200 m odcinki na odcinkach tych liczono wszystkie widziane i słyszane gatunki ptaków w trzech przedziałach odległości od transektów. Ryc. 2. Kwadrat i transekty do badań w protokole MPPL. 2.4. Sporządzenie listy wszystkich gatunków z określeniem ich kategorii lęgowości W czasie kontroli w okresie lęgowym sporządzono listę wszystkich gatunków występujących na badanym terenie wraz z przyporządkowaniem ich do odpowiedniej kategorii lęgowości. Kategorie lęgowości określono na podstawie zachowań ptaków i rodzaju obserwacji zgodnie z Atlasem rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004 (SIKORA et al). 5 S t r o n a
3. WYNIKI 3.1. Okres lęgowy Tabela 1. Daty kontroli, typ badań, warunki atmosferyczne. T - transekt, P - punkt, MPPL - badania w protokole MPPL, S - cenzus gatunków nielicznych i średniolicznych. DATA KONTROLI 18.04. 13 26.04. 13 02.05. 13 08.05. 13 19.05. 13 26.05. 13 07.06. 13 13.06. 13 22.06. 13 28.06. 13 ZACHMURZENIE 2 1 3 3 1 2 2 2 1 1 DESZCZ 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 WIATR 1 2 1 1 1 2 1 1 1 1 WIDOCZNOĆ 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 TEMPERATURA 14 18 19 21 24 16 25 26 27 21 MODUŁ BADAŃ T, P, S T, P, S T, P, S T, P, S, MPPL T, P, S T, P, S T, P, S T, P, S, MPPL T, P, S T, P, S 3.1.1. Występowanie nielicznych gatunków ptaków W trakcie monitoringu w okresie lęgowym ustalono liczebność oraz rozmieszczenie 15 nielicznych i średniolicznych gatunków ptaków (Tab.2). Mapy prezentujące usytuowanie stanowisk ww. gatunków ptaków zawarte są w załączniku I. Tabela 2. Liczebność nielicznych i średniolicznych gatunków ptaków w sezonie lęgowym na badanej powierzchni. ŁĄCZNA LICZBA STANOWISK GATUNEK STWIERDZONA NA OBSZARZE MONITORINGU Gąsiorek 5 Bąk 1 Czajka 1 Ortolan 2 Bocian biały 8 Pokląskwa 5 Przepiórka 3 Srokosz 1 Potrzeszcz 5 Wodnik 1 Błotniak stawowy 2 Żuraw + Myszołów + Pustułka + Bielik + + - osobniki gatunków obserwowanych na terenie prowadzenia monitoringu, lecz bez stwierdzonych miejsc lęgowych na obszarze monitoringu 6 S t r o n a
3.1.2. Metoda MPPL W okresie lęgowym stwierdzono 40 gatunków ptaków na kwadracie MPPL (Tab. 3), największą liczebność wykazały cztery gatunki: skowronek, dymówka, oknówka i trznadel. Tabela 3. Liczba osobników poszczególnych gatunków zaobserwowana podczas kontroli wykonanych wiosna i latem zgodnie z zasadami metody MPPL. Łączna liczba osobników zaobserwowana w czasie Gatunek liczenia Wiosna Lato Błotniak stawowy 1 1 Bocian biały 0 2 Bogatka 2 2 Cierniówka 1 2 Dymówka 4 11 Dzięcioł duży 1 0 Dzwoniec 2 1 Gąsiorek 0 2 Grzywacz 1 4 Kapturka 0 3 Kawka 2 1 Kopciuszek 1 1 Kos 1 1 Kruk 1 0 Kulczyk 0 1 Kwiczoł 3 0 Łozówka 0 1 Makolągwa 1 2 Mazurek 6 4 Modraszka 1 0 Myszołów 1 1 Oknówka 1 4 Pierwiosnek 1 1 Pliszka siwa 1 0 Pliszka żółta 5 3 Pokląskwa 0 1 Potrzeszcz 2 1 Rudzik 1 0 Sierpówka 3 2 Skowronek 27 19 Słowik szary 1 0 Sroka 2 1 Szczygieł 0 1 Szpak 12 4 Trznadel 2 2 Wilga 0 1 7 S t r o n a
Wrona siwa 1 1 Wróbel 10 7 Zaganiacz 0 1 Zięba 3 1 Suma 101 90 W czasie badań w protokole MPPL stwierdzono w czasie wczesnowiosennej kontroli 101 osobników ptaków natomiast w czasie kontroli późnowiosennej 90 osobników. Najliczniej reprezentowanymi gatunkami były: skowronek, szpak, mazurek, wróbel i dymówka. 3.1.3. Transekt i punkt Transekt A Tabela 4. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na transekcie A w okresie lęgowym. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Skowronek 114 15 7,2 53 182 Szpak 59 15 4,1 25 99 Dymówka 32 15 9 3,1 17 73 Zięba 39 4 2,4 27 70 Mazurek 41 2,3 28 69 Trznadel 37 5 2,3 17 59 Wróbel 21 1,2 25 46 Pliszka żółta 30 1,7 14 44 Dzwoniec 25 2 1,5 11 38 Grzywacz 19 5 1,3 12 36 Oknówka 16 9 7 1,8 4 36 Czajka 28 1,6 3 31 Bogatka 21 1,2 9 30 Jerzyk 5 11 12 1,6 28 Potrzeszcz 14 0,8 12 26 Modraszka 14 0,8 7 21 Kawka 10 2 0,7 6 18 Wróblowe nieoznaczone 9 8 0,9 17 Makolągwa 11 0,6 6 17 Szczygieł 11 0,6 5 16 Pliszka siwa 10 0,6 5 15 Kwiczoł 11 3 0,8 14 Sroka 7 2 0,5 5 14 Sierpówka 10 0,6 4 14 Kruk 4 2 3 0,5 4 13 Piecuszek 0,0 11 11 Bocian biały 5 1 1 0,4 2 9 Gęgawa 9 0,5 9 8 S t r o n a
Myszołów 2 1 3 0,3 2 8 Pierwiosnek 0,0 8 8 Błotniak stawowy 6 0,3 1 7 Żuraw 2 2 0,2 2 6 Gąsiorek 4 0,2 2 6 Kapturka 1 0,1 5 6 Sójka 4 0,2 4 Kos 2 0,1 2 4 Krzyżówka 4 0,2 4 Wrona siwa 2 1 0,2 3 Cierniówka 0,0 3 3 Pokląskwa 1 0,1 1 2 Ortolan 0,0 1 1 Jastrząb 1 0,1 1 SUMA 639 103 37 43,3 339 1118 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych Wykres 1. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie lęgowym na transekcie A. Tabela 5. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na transekcie A w okresie lęgowym. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Skowronek 15 18 22 25 16 14 12 7 53 182 Szpak 11 8 11 14 5 7 10 8 25 99 Dymówka 7 6 11 7 6 8 6 5 17 73 Zięba 5 6 7 4 5 11 1 4 27 70 Mazurek 4 3 7 6 4 3 8 6 28 69 Trznadel 6 7 4 5 6 5 4 5 17 59 Wróbel 2 4 2 3 6 4 25 46 Pliszka żółta 5 6 3 2 4 3 5 2 14 44 Dzwoniec 4 3 2 4 3 6 5 11 38 Grzywacz 4 5 3 2 4 3 3 12 36 Oknówka 4 7 5 4 2 4 3 3 4 36 Czajka 28 3 31 9 S t r o n a
Bogatka 3 4 2 3 4 2 3 9 30 Jerzyk 4 2 4 3 6 5 4 28 Potrzeszcz 2 4 3 2 3 12 26 Modraszka 4 3 2 3 2 7 21 Kawka 4 3 2 3 6 18 Wróblowe nieoznaczone 3 4 2 3 1 2 2 17 Makolągwa 3 2 1 2 3 6 17 Szczygieł 3 2 1 2 3 5 16 Pliszka siwa 3 2 1 2 2 5 15 Kwiczoł 5 6 3 14 Sroka 1 2 3 2 1 5 14 Sierpówka 1 2 3 2 2 4 14 Kruk 1 1 2 3 2 4 13 Piecuszek 11 11 Bocian biały 1 2 1 2 1 2 9 Gęgawa 2 3 4 9 Myszołów 2 1 1 1 1 2 8 Pierwiosnek 8 8 Błotniak stawowy 2 1 1 2 1 7 Żuraw 4 2 6 Gąsiorek 1 1 1 1 2 6 Kapturka 1 5 6 Sójka 1 2 1 4 Kos 1 1 2 4 Krzyżówka 1 1 2 4 Wrona siwa 1 1 1 3 Cierniówka 3 3 Pokląskwa 1 1 2 Ortolan 1 1 Jastrząb 1 1 SUMA 120 98 104 95 96 90 102 74 339 1118 10 S t r o n a
Punkt 1 Tabela 6. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na punkcie P1 w okresie lęgowym. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Skowronek 98 16 11,4 53 167 Szpak 78 7 8,5 42 127 Dymówka 29 22 10 6,1 11 72 Zięba 45 5 5,0 16 66 Pliszka żółta 36 3,6 19 55 Trznadel 32 4 3,6 15 51 Kwiczoł 26 6 3,2 18 50 Jerzyk 16 11 14 4,1 41 Mazurek 35 3,5 5 40 Grzywacz 19 5 2,4 16 40 Makolągwa 16 3 1,9 11 30 Wróbel 19 1,9 8 27 Sierpówka 23 2,3 3 26 Wróblowe nieoznaczone 19 6 2,5 25 Potrzeszcz 17 1,7 7 24 Szczygieł 18 1,8 6 24 Żuraw 2 14 1,6 6 22 Oknówka 7 4 5 1,6 5 21 Bocian biały 9 3 4 1,6 5 21 Pliszka siwa 13 1,3 7 20 Bogatka 10 1,0 8 18 Kawka 6 0,6 10 16 Dzwoniec 10 1,0 5 15 Sroka 7 3 1,0 4 14 Myszołów 5 3 2 1,0 2 12 Gąsiorek 8 0,8 3 11 Pierwiosnek 0,0 11 11 Wrona siwa 4 0,4 4 8 piewak 3 0,3 5 8 Kruk 2 2 1 0,5 3 8 Kos 4 0,4 4 8 Błotniak stawowy 5 0,5 2 7 Sójka 5 0,5 2 7 Piecuszek 0,0 7 7 Kapturka 1 0,1 6 7 Cierniówka 1 0,1 3 4 Krzyżówka 3 0,3 3 Łabędź niemy 2 0,2 2 Pustułka 1 1 0,2 2 Jastrząb 1 1 0,2 2 Krogulec 1 0,1 1 SUMA 634 104 50 78,8 332 1120 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych 11 S t r o n a
Wykres 2. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie lęgowym na punkcie 1. Tabela 7. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na punkcie 1 w okresie lęgowym. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Skowronek 12 15 17 8 9 15 21 17 53 167 Szpak 8 14 12 11 5 17 13 5 42 127 Dymówka 14 11 4 8 6 5 7 6 11 72 Zięba 3 11 4 12 2 4 8 6 16 66 Pliszka żółta 4 5 3 4 7 8 3 2 19 55 Trznadel 5 6 5 3 4 6 7 15 51 Kwiczoł 5 7 4 16 18 50 Jerzyk 4 3 5 7 6 5 4 7 41 Mazurek 6 4 3 5 7 4 6 5 40 Grzywacz 7 3 5 4 2 3 16 40 Makolągwa 3 6 4 2 3 1 11 30 Wróbel 7 2 4 6 8 27 Sierpówka 4 5 3 2 4 5 3 26 Wróblowe nieoznaczone 6 7 3 2 4 3 25 Potrzeszcz 3 2 3 2 3 4 7 24 Szczygieł 4 2 3 5 4 6 24 Żuraw 11 3 2 6 22 Oknówka 4 3 2 4 3 5 21 Bocian biały 1 1 3 2 4 2 3 5 21 Pliszka siwa 3 2 1 2 3 2 7 20 Bogatka 1 3 2 4 8 18 Kawka 3 2 1 10 16 Dzwoniec 1 4 2 3 5 15 Sroka 2 3 2 3 4 14 Myszołów 2 1 2 4 1 2 12 Gąsiorek 3 2 1 2 3 11 Pierwiosnek 11 11 Wrona siwa 1 2 1 4 8 piewak 2 1 5 8 Kruk 1 2 1 1 3 8 Kos 1 2 1 4 8 12 S t r o n a
Błotniak stawowy 2 1 1 1 2 7 Sójka 1 1 1 2 2 7 Piecuszek 7 7 Kapturka 1 6 7 Cierniówka 1 3 4 Krzyżówka 1 2 3 Łabędź niemy 2 2 Pustułka 1 1 2 Jastrząb 1 1 2 Krogulec 1 1 SUMA 102 140 85 91 93 100 101 76 332 1120 W okresie lęgowym stwierdzono na badanej powierzchni odpowiednio; Tr A - 42 gatunki oraz P1-41 gatunków. Skład gatunkowy awifauny w okresie lęgowym był charakterystyczny dla otwartych terenów rolniczych z dużym udziałem zadrzewień. Natężenie przelotu mieściło się w przedziale od 43,3 do 78,8 osobników na godzinę. W okresie lęgowym przelatujące ptaki nie wykazywały konkretnego kierunku przelotu. Najwięcej ptaków przelatywało na pierwszym pułapie wysokości do 50 metrów nad ziemią. 3.1.4. Lista gatunków lęgowych z określeniem kategorii lęgowości Poniżej przedstawiono listę gatunków ptaków stwierdzonych na badanej powierzchni w okresie lęgowym z podziałem na poszczególne kategorie lęgowości: A - (33 gatunki) Bażant Phasianus colchicus Błotniak stawowy Circus aeruginosus Czarnogłówka Poecile montanus Derkacz Crex crex Kawka Corvus monedula Grubodziób Coccothraustes coccothraustes Krzyżówka Anas platyrhynchos Kokoszka Gallinula chloropus mieszka Chroicocephalus ridibundus Kopciuszek Phoenicurus ochruros Kukułka Cuculus canorus Kuropatwa Perdix perdix Kwiczoł Turdus pilaris 13 S t r o n a
Łozówka Acrocephalus palustris Łyska Fulica atra Mazurek Passer montanus Muchołówka szara Muscicapa striata Piegża Sylvia curruca Potrzos Emberiza schoeniculus Przepiórka Coturnix coturnix Puszczyk Strix aluco Uszatka Asio otus Sikora uboga Poecil palustris Słowik szary Luscinia luscinia Srokosz Lanius excubitor Strzyżyk Troglodytes troglodytes Szczygieł Carduelis carduelis piewak Turdus philomelos wiergotek łąkowy Anthus pratensis Wilga Oriolus oriolus Wrona siwa Corvus cornix Zaganiacz Hippolais icterina Pełzacz leśny Certhia familiaris Żuraw Grus grus B - (19 gatunków) Cierniówka Sylvia communis Czajka Vanellus vanellus Dudek Upupa epops Dzięcioł duży Dendrocopos major Dzwoniec Carduelis chloris Gajówka Sylvia borin Gąsiorek Lanius collurio Grzywacz Columba palumbus Kapturka Sylvia atricapilla Makolągwa Carduelis cannabina Modraszka Cyanistes caeruleus 14 S t r o n a
Piecuszek Phylloscopus trochilus Pierwiosnek Phylloscopus collybita Pliszka siwa Motacilla alba Pliszka żółta Motacilla flava Pokląskwa Saxicola rubetra Rudzik Erithacus rubecula Sójka Garrulus glandarius Trznadel Emberiza citrinella C - (11 gatunków) Bocian biały Ciconia ciconia Dymówka Hirundo rustica Oknówka Delichon urbicum Sierpówka Streptopelia decaocto Kos Turdus merula Bogatka Parus major Zięba Fringilla coelebs Wróbel Passer domesticus Szpak Sturnus vulgaris Skowronek Alauda arvensis Sroka Pica pica Na badanym terenie stwierdzono następujące gatunki ptaków, które nie są lęgowe na terenie inwestycji, lecz wykorzystują przestrzeń powietrzną analizowanego terenu: Myszołów Buteo buteo Jastrząb Accipiter gentilis Krogulec Accipiter nisus Bielik Haliaeetus albicilla Łabędź niemy Cygnus olor Kruk Corvus corax Czapla siwa Ardea cinerea 15 S t r o n a
3.2. Okres dyspersji polęgowej Tabela 8. Daty kontroli, typ badań, warunki atmosferyczne. T - transekt, P - punkt. DATA KONTROLI 12.07.13 24.07.13 08.08.13 19.08.13 ZACHMURZENIE 2 1 1 2 DESZCZ 1 1 1 1 WIATR 1 1 1 1 WIDOCZNOĆ 1 1 1 1 TEMPERATURA 22 25 31 27 MODUŁ BADAŃ T, P T, P T, P T, P Transekt A Tabela 9. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na transekcie A w okresie dyspersji polęgowej. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Szpak 21 3,0 56 77 Dymówka 14 9 8 4,4 6 37 Skowronek 17 4 3,0 12 33 Mazurek 20 2,9 11 31 Wróbel 16 2,3 8 24 Oknówka 9 5 3 2,4 5 22 Pliszka żółta 9 1,3 4 13 Trznadel 8 1,1 3 11 Zięba 8 1,1 3 11 Makolągwa 7 1,0 4 11 Jerzyk 2 3 5 1,4 10 Bocian biały 4 2 2 1,1 2 10 Kwiczoł 5 0,7 4 9 Potrzeszcz 4 0,6 5 9 Pliszka siwa 6 0,9 3 9 Sierpówka 7 1,0 1 8 Sroka 5 0,7 3 8 Gąsiorek 6 0,9 2 8 Bogatka 4 0,6 3 7 Dzwoniec 3 0,4 2 5 Sójka 2 1 0,4 2 5 Myszołów 2 2 1 0,7 5 Błotniak stawowy 4 0,6 4 Żuraw 3 0,4 3 Wrona siwa 1 1 0,3 2 Kapturka 0,0 2 2 SUMA 184 27 22 32,4 141 374 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych 16 S t r o n a
Wykres 3. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie dyspersji polęgowej na transekcie A. Tabela 10. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na transekcie A w okresie dyspersji polęgowej. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Szpak 4 3 2 5 4 3 56 77 Dymówka 4 3 2 4 3 6 5 4 6 37 Skowronek 3 4 6 2 3 1 2 12 33 Mazurek 4 3 2 3 5 3 11 31 Wróbel 4 2 4 3 3 8 24 Oknówka 3 4 2 3 2 1 2 5 22 Pliszka żółta 1 2 2 1 1 2 4 13 Trznadel 1 3 2 2 3 11 Zięba 1 1 1 3 2 3 11 Makolągwa 2 1 2 1 1 4 11 Jerzyk 3 2 2 3 10 Bocian biały 1 2 1 1 2 1 2 10 Kwiczoł 5 4 9 Potrzeszcz 1 1 2 5 9 Pliszka siwa 1 2 1 2 3 9 Sierpówka 2 2 2 1 1 8 Sroka 1 1 2 1 3 8 Gąsiorek 1 2 1 1 1 2 8 Bogatka 1 1 2 3 7 Dzwoniec 1 2 2 5 Sójka 1 1 1 2 5 Myszołów 1 1 2 1 5 Błotniak stawowy 1 1 1 1 4 Żuraw 3 3 Wrona siwa 2 2 Kapturka 2 2 SUMA 32 35 30 26 24 33 33 20 141 374 Punkt 1 17 S t r o n a
Tabela 11. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na punkcie 1 w okresie dyspersji polęgowej. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Dymówka 17 7 4 7,0 11 39 Skowronek 12 1 3,3 7 20 Oknówka 10 4 3 4,3 3 20 Szpak 8 3 2,8 7 18 Jerzyk 6 4 6 4,0 16 Trznadel 10 2 3,0 4 16 Pliszka żółta 15 3,8 1 16 Sroka 7 2 2,3 5 14 Potrzeszcz 8 2,0 4 12 Zięba 5 1 1,5 5 11 Makolągwa 6 1,5 4 10 Szczygieł 6 1,5 3 9 Bocian biały 2 3 1 1,5 3 9 Kwiczoł 2 0,5 6 8 Myszołów 2 2 1 1,3 1 6 Pliszka siwa 5 1,3 1 6 Dzwoniec 5 1,3 5 Gąsiorek 4 1,0 1 5 Błotniak stawowy 4 1,0 1 5 Bogatka 2 0,5 2 4 Modraszka 0,0 2 2 Kos 2 0,5 2 Kapturka 0,0 2 2 Krogulec 1 1 0,5 2 SUMA 139 30 15 46,0 73 257 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych Wykres 4. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie dyspersji polęgowej na punkcie 1. 18 S t r o n a
Tabela 12. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na punkcie 1 w okresie dyspersji polęgowej. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Dymówka 3 4 6 4 4 5 2 11 39 Skowronek 2 3 2 1 3 2 7 20 Oknówka 2 3 4 1 2 3 2 3 20 Szpak 4 5 2 7 18 Jerzyk 3 4 6 3 16 Trznadel 4 3 2 1 2 4 16 Pliszka żółta 2 1 3 4 2 3 1 16 Sroka 1 2 1 3 2 5 14 Potrzeszcz 2 1 2 3 4 12 Zięba 2 1 1 2 5 11 Makolągwa 2 2 1 1 4 10 Szczygieł 2 1 1 2 3 9 Bocian biały 1 1 1 1 2 3 9 Kwiczoł 2 6 8 Myszołów 1 1 2 1 1 6 Pliszka siwa 2 1 2 1 6 Dzwoniec 1 1 3 5 Gąsiorek 1 1 2 1 5 Błotniak stawowy 1 1 2 1 5 Bogatka 2 2 4 Modraszka 2 2 Kos 1 1 2 Kapturka 2 2 Krogulec 1 1 2 SUMA 27 28 14 28 21 19 25 22 73 257 W okresie dyspersji stwierdzono na badanej powierzchni odpowiednio; Tr A - 26 gatunków oraz P1-24 gatunki. Skład gatunkowy awifauny w okresie dyspersji był charakterystyczny dla otwartych terenów rolniczych. Natężenie przelotu mieściło się w przedziale od 33,3 do 46,0 osobników na godzinę. W okresie dyspersji nie dominował żaden kierunek przelotów. Najwięcej ptaków przelatywało na pierwszym pułapie wysokości do 50 metrów nad ziemią. 3.3. Okres jesiennych migracji Tabela 13. Daty kontroli, typ badań, warunki atmosferyczne. T - transekt, P - punkt. DATA KONTROLI 06.0 9.13 14.0 9.13 21.0 9.13 28.0 9.13 04.1 0.13 09.1 0.13 18.1 0.13 26.1 0.13 08.1 1.13 15.1 1.13 23.1 1.13 29.1 1.13 ZACHMURZENIE 1 2 2 2 1 2 3 3 2 2 3 2 DESZCZ\NIEG 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 WIATR 1 1 1 1 1 1 2 2 2 1 1 3 WIDOCZNOĆ 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 TEMPERATURA 20 18 17 15 10 16 10 16 0 4 7 3 19 S t r o n a
MODUŁ BADAŃ T, P T, P T, P T, P T, P T, P T, P T, P T, P T, P T, P T, P Transekt A Tabela 14. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na transekcie A w okresie jesiennej migracji. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Skowronek 299 41 15,7 116 456 Szpak 215 59 12,7 137 411 Zięba 211 27 11,0 52 290 Gęsi nieoznaczone 183 8,5 183 Gęś zbożowa 170 7,9 170 Dymówka 57 37 25 5,5 35 154 Mazurek 92 4,3 36 128 Żuraw 12 92 4,8 104 Czajka 56 16 3,3 27 99 Trznadel 67 8 3,5 19 94 Wróbel 68 3,1 25 93 Grzywacz 49 12 2,8 28 89 Dzwoniec 43 2,0 36 79 Gęś białoczelna 78 3,6 78 Bogatka 51 2,4 18 69 Kwiczoł 25 8 1,5 16 49 Potrzeszcz 33 1,5 15 48 Wróblowe nieoznaczone 37 5 1,9 5 47 Pliszka żółta 34 1,6 10 44 Sroka 21 3 1,1 12 36 Kawka 19 5 1,1 7 31 Pliszka siwa 25 1,2 5 30 Makolągwa 14 4 0,8 9 27 Siewka złota 25 1,2 25 Czyż 19 0,9 19 Szczygieł 17 0,8 2 19 Sierpówka 11 0,5 5 16 Modraszka 10 0,5 4 14 Sójka 8 1 0,4 3 12 Kruk 3 3 2 0,4 2 10 Myszołów 2 2 3 0,3 2 9 Wrona siwa 4 2 0,3 2 8 Błotniak stawowy 6 0,3 6 Łabędź niemy 3 2 0,2 5 Kos 2 0,1 2 4 Krzyżówka 4 0,2 4 Gąsiorek 2 0,1 1 3 Kobuz 1 0,0 1 Krogulec 1 0,0 1 Jastrząb 1 0,0 1 SUMA 1534 248 553 108,1 631 2966 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę 20 S t r o n a
ST - liczba osobników stacjonarnych Wykres 5. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie jesiennej migracji na transekcie A. Tabela 15. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na transekcie A w okresie jesiennej migracji. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Skowronek 12 16 26 12 52 152 49 21 116 456 Szpak 31 15 21 14 95 68 18 12 137 411 Zięba 5 7 9 5 47 63 85 17 52 290 Gęsi nieoznaczone 85 63 35 183 Gęś zbożowa 35 83 52 170 Dymówka 5 8 9 5 28 17 41 6 35 154 Mazurek 7 15 21 4 16 12 9 8 36 128 Żuraw 25 17 62 104 Czajka 5 6 17 38 6 27 99 Trznadel 5 4 4 3 4 17 23 15 19 94 Wróbel 3 7 11 6 2 11 16 12 25 93 Grzywacz 4 2 3 15 14 21 2 28 89 Dzwoniec 2 3 14 19 5 36 79 Gęś białoczelna 46 32 78 Bogatka 3 4 6 7 4 5 8 14 18 69 Kwiczoł 16 13 4 16 49 Potrzeszcz 7 3 6 8 2 3 4 15 48 Wróblowe nieoznaczone 4 3 2 3 7 11 12 5 47 Pliszka żółta 1 2 3 6 12 8 2 10 44 Sroka 3 4 3 3 5 6 12 36 Kawka 3 5 4 12 7 31 Pliszka siwa 1 1 3 6 12 2 5 30 Makolągwa 2 4 3 4 5 9 27 Siewka złota 25 25 Czyż 11 8 19 Szczygieł 1 2 4 6 4 2 19 Sierpówka 3 2 2 3 1 5 16 21 S t r o n a
Modraszka 3 2 3 2 4 14 Sójka 1 1 3 4 3 12 Kruk 2 3 2 1 2 10 Myszołów 1 1 1 3 1 2 9 Wrona siwa 1 1 1 2 1 2 8 Błotniak stawowy 1 1 1 2 1 6 Łabędź niemy 1 2 2 5 Kos 1 1 2 4 Krzyżówka 1 1 2 4 Gąsiorek 1 1 1 3 Kobuz 1 1 Krogulec 1 1 Jastrząb 1 1 SUMA 101 103 153 135 583 583 523 154 631 2966 Punkt 1 Tabela 16. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na punkcie 1 w okresie jesiennej migracji. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Skowronek 457 22 39,9 73 552 Szpak 297 41 28,2 74 412 Zięba 249 18 22,3 34 301 Grzywacz 93 12 8,8 41 146 Gęś białoczelna 138 11,5 138 Mazurek 72 6,0 36 108 Dymówka 62 24 11 8,1 4 101 Trznadel 49 5 4,5 47 101 Makolągwa 81 6,8 18 99 Dzwoniec 66 7 6,1 23 96 Gęś zbożowa 83 6,9 83 Żuraw 5 73 6,5 78 Kwiczoł 35 8 3,6 27 70 Oknówka 34 15 6 4,6 11 66 Gęsi nieoznaczone 63 5,3 63 Czajka 52 4,3 52 Pliszka żółta 39 3,3 9 48 Bogatka 29 2,4 18 47 Wróbel 33 2,8 12 45 Potrzeszcz 22 1,8 16 38 Pliszka siwa 25 2,1 8 33 Gawron 11 8 1,6 6 25 Czyż 5 12 1,4 5 22 Wróblowe nieoznaczone 16 4 1,7 20 Szczygieł 13 1,1 6 19 Sroka 9 3 1,0 7 19 Modraszka 11 0,9 5 16 Wrona siwa 5 2 0,6 3 10 Myszołów 3 1 2 0,5 3 9 Kruk 4 1 1 0,5 2 8 22 S t r o n a
mieszka 6 0,5 6 Łabędź niemy 4 2 0,5 6 wiergotek nieoznaczony 4 0,3 2 6 Ładź krzykliwy 5 0,4 5 Błotniak stawowy 2 0,2 2 4 Kos 2 0,2 2 4 Krzyżówka 3 0,3 3 Jastrząb 3 0,3 3 Srokosz 1 0,1 1 SUMA 1802 190 377 197,4 494 2863 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych Wykres 6. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie jesiennej migracji na punkcie 1. Tabela 17. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na punkcie 1 w okresie jesiennej migracji. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Skowronek 25 16 12 27 164 125 85 25 73 552 Szpak 5 14 9 8 52 163 75 12 74 412 Zięba 14 17 8 15 63 79 52 19 34 301 Grzywacz 4 6 8 4 16 38 29 41 146 Gęś białoczelna 47 32 59 138 Mazurek 7 15 9 6 8 15 7 5 36 108 Dymówka 4 11 8 7 12 17 35 3 4 101 Trznadel 5 7 4 5 8 6 11 8 47 101 Makolągwa 4 8 7 5 17 14 21 5 18 99 Dzwoniec 4 7 6 5 17 12 19 3 23 96 Gęś zbożowa 52 31 83 Żuraw 4 3 25 41 5 78 Kwiczoł 24 5 8 6 27 70 Oknówka 3 5 6 3 4 11 18 5 11 66 Gęsi nieoznaczone 28 35 63 Czajka 6 15 31 52 23 S t r o n a
Pliszka żółta 3 2 1 11 8 12 2 9 48 Bogatka 3 5 6 4 7 4 18 47 Wróbel 5 3 6 11 3 5 12 45 Potrzeszcz 3 6 4 2 4 3 16 38 Pliszka siwa 2 4 3 5 6 5 8 33 Gawron 12 4 3 6 25 Czyż 5 12 5 22 Wróblowe nieoznaczone 3 2 2 5 8 20 Szczygieł 3 2 2 2 3 1 6 19 Sroka 4 3 2 3 7 19 Modraszka 3 2 2 4 5 16 Wrona siwa 2 1 1 1 2 3 10 Myszołów 1 2 1 1 1 3 9 Kruk 2 1 1 1 1 2 8 mieszka 6 6 Łabędź niemy 2 4 6 wiergotek nieoznaczony 4 2 6 Ładź krzykliwy 2 3 5 Błotniak stawowy 1 1 2 4 Kos 1 1 2 4 Krzyżówka 2 1 3 Jastrząb 1 2 3 Srokosz 1 1 SUMA 98 175 95 133 521 727 503 117 494 2863 W okresie jesiennych przelotów stwierdzono na badanej powierzchni odpowiednio; Tr A - 40 gatunków oraz P1-39 gatunków. Skład gatunkowy awifauny w okresie jesiennej migracji był charakterystyczny dla otwartych terenów rolniczych oraz miejsc dużych koncentracji gęsi i żurawi. Natężenie przelotu mieściło się w przedziale od 108,1 do 197,4 osobników na godzinę. W okresie jesiennej migracji dominował południowy, południowozachodni i zachodni kierunek przelotów. Najwięcej ptaków przelatywało na pierwszym pułapie wysokości do 50 metrów nad ziemią. 3.4. Okres wiosennych przelotów Tabela 18. Daty kontroli, typ badań, warunki atmosferyczne. T - transekt, P - punkt. DATA KONTROLI 04.03.13 11.03.13 19.03.13 26.03.13 02.04.13 10.04.13 ZACHMURZENIE 1 3 3 3 1 2 DESZCZ\NIEG 1 2 1 1 1 1 WIATR 1 1 2 2 1 1 WIDOCZNOĆ 1 2 1 2 1 2 TEMPERATURA 4 1-1 0 1 4 MODUŁ BADAŃ T, P T, P T, P T, P T, P T, P 24 S t r o n a
Transekt A Tabela 19. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na transekcie A w okresie wiosennej migracji. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Szpak 505 67 54,5 73 645 Zięba 391 18 39,0 48 457 Skowronek 334 42 35,8 62 438 Gęś zbożowa 388 37,0 388 Gęsi nieoznaczone 383 36,5 383 Żuraw 21 219 22,9 240 Czajka 106 30 13,0 41 177 Gęś białoczelna 146 13,9 146 Mazurek 44 4,2 37 81 Grzywacz 47 6 5,0 14 67 Dzwoniec 38 3,6 11 49 Wróbel 30 2,9 16 46 Bogatka 25 2,4 18 43 Trznadel 23 3 2,5 15 41 Wróblowe nieoznaczone 37 4 3,9 41 Gęgawa 39 3,7 39 Potrzeszcz 24 2,3 12 36 Kwiczoł 18 7 2,4 7 32 Modraszka 19 1,8 8 27 Szczygieł 17 1,6 6 23 Sroka 14 2 1,5 5 21 Pliszka siwa 12 1,1 4 16 Myszołów 1 3 2 0,6 2 8 Kruk 3 1 2 0,6 1 7 Wrona siwa 5 1 0,6 6 Kos 5 0,5 1 6 Łabędź niemy 5 0,5 5 Błotniak stawowy 5 0,5 5 Sójka 3 0,3 1 4 Krogulec 1 0,1 1 Jastrząb 1 0,1 1 SUMA 1712 206 1179 295,0 382 3479 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych 25 S t r o n a
Wykres 7. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie wiosennej migracji na transekcie A. Tabela 20. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na transekcie A w okresie wiosennej migracji. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Szpak 179 264 32 16 51 7 8 15 73 645 Zięba 164 183 37 6 8 5 6 48 457 Skowronek 151 127 48 7 12 16 7 8 62 438 Gęś zbożowa 84 52 153 21 57 21 388 Gęsi nieoznaczone 185 38 74 32 54 383 Żuraw 48 59 62 14 26 31 240 Czajka 35 16 51 14 20 41 177 Gęś białoczelna 21 47 26 30 22 146 Mazurek 4 7 6 4 5 7 6 5 37 81 Grzywacz 8 16 11 5 6 3 4 14 67 Dzwoniec 14 8 3 4 2 3 4 11 49 Wróbel 3 4 7 5 6 2 3 16 46 Bogatka 4 3 6 4 3 5 18 43 Trznadel 4 6 1 3 4 5 3 15 41 Wróblowe nieoznaczone 12 9 6 7 3 4 41 Gęgawa 12 27 39 Potrzeszcz 7 4 3 2 3 5 12 36 Kwiczoł 21 4 7 32 Modraszka 4 3 2 3 4 3 8 27 Szczygieł 3 4 2 3 5 6 23 Sroka 4 4 2 1 4 1 5 21 Pliszka siwa 1 4 3 2 1 1 4 16 Myszołów 1 2 1 1 1 2 8 Kruk 2 1 2 1 1 7 Wrona siwa 2 1 1 2 6 Kos 1 2 1 1 1 6 Łabędź niemy 2 3 5 Błotniak stawowy 1 2 1 1 5 Sójka 2 1 1 4 Krogulec 1 1 26 S t r o n a
Jastrząb 1 1 SUMA 954 910 524 79 203 226 108 93 382 3479 Punkt 1 Tabela 21. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na punkcie 1 w okresie wiosennej migracji. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Gęś zbożowa 41 387 71,3 428 Gęsi nieoznaczone 37 277 52,3 314 Szpak 198 49 41,2 57 304 Żuraw 21 271 48,7 292 Zięba 254 12 44,3 15 281 Skowronek 164 17 30,2 39 220 Gęś białoczelna 28 155 30,5 183 Czajka 113 32 24,2 21 166 Trznadel 35 4 6,5 11 50 Mazurek 30 5,0 10 40 Wróbel 25 4,2 13 38 Dzwoniec 21 3,5 9 30 Makolągwa 23 3,8 6 29 Kwiczoł 16 7 3,8 6 29 Grzywacz 15 5 3,3 6 26 Potrzeszcz 14 2,3 7 21 Wróblowe nieoznaczone 15 4 3,2 19 Bogatka 10 1,7 5 15 Sroka 10 2 2,0 1 13 Szczygieł 9 1,5 3 12 Łabędź niemy 4 3 1,2 7 Myszołów 1 2 2 0,8 1 6 Kruk 1 2 1 0,7 1 5 Modraszka 3 0,5 3 Kos 2 0,3 2 Wrona siwa 2 0,3 2 Błotniak stawowy 2 0,3 2 Krogulec 1 1 0,3 2 Jastrząb 0,0 1 1 SUMA 968 267 1093 388,0 212 2540 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych 27 S t r o n a
Wykres 8. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie wiosennej migracji na punkcie 1. Tabela 22. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na punkcie 1 w okresie wiosennej migracji. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Gęś zbożowa 46 79 183 24 59 37 428 Gęsi nieoznaczone 163 79 36 15 21 314 Szpak 47 52 96 12 15 25 57 304 Żuraw 25 18 174 32 18 25 292 Zięba 58 164 32 3 5 4 15 281 Skowronek 37 42 58 6 8 11 14 5 39 220 Gęś białoczelna 45 16 73 32 17 183 Czajka 58 41 26 5 8 6 1 21 166 Trznadel 8 7 2 4 3 6 5 4 11 50 Mazurek 7 5 6 5 3 4 10 40 Wróbel 4 5 12 4 13 38 Dzwoniec 8 3 5 2 3 9 30 Makolągwa 8 6 2 4 3 6 29 Kwiczoł 14 1 2 4 2 6 29 Grzywacz 5 11 4 6 26 Potrzeszcz 3 4 2 3 2 7 21 Wróblowe nieoznaczone 8 6 2 3 19 Bogatka 4 2 4 5 15 Sroka 4 3 2 1 2 1 13 Szczygieł 2 3 1 2 1 3 12 Łabędź niemy 3 2 2 7 Myszołów 3 1 1 1 6 Kruk 1 2 1 1 5 Modraszka 1 2 3 Kos 1 1 2 Wrona siwa 1 1 2 Błotniak stawowy 1 1 2 Krogulec 1 1 2 Jastrząb 1 1 SUMA 559 546 700 59 130 167 102 65 212 2540 28 S t r o n a
W okresie wiosennych przelotów stwierdzono na badanej powierzchni odpowiednio; Tr A - 31 gatunków oraz P2-29 gatunków. Skład gatunkowy awifauny w okresie wiosennej migracji był charakterystyczny dla otwartych terenów rolniczych oraz miejsc dużych koncentracji gęsi i żurawi. Natężenie przelotu mieściło się w przedziale od 295,0 do 388,0 osobników na godzinę. W okresie wiosennej migracji dominował północny, północnowschodni i wschodni kierunek przelotów. Najwięcej ptaków przelatywało na pierwszym pułapie wysokości do 50 metrów nad ziemią. 3.5. Okres zimy Tabela 23. Daty kontroli, typ badań, warunki atmosferyczne. T - transekt, P - punkt. DATA KONTROLI 08.12.12 21.12.12 09.01.13 22.01.13 12.02.13 24.02.13 ZACHMURZENIE 2 2 3 3 2 3 DESZCZ\NIEG 1 1 1 2 1 1 WIATR 2 2 1 3 1 2 WIDOCZNOĆ 1 1 1 2 1 2 TEMPERATURA -2-5 -5-7 -1 0 MODUŁ BADAŃ T, P T, P T, P T, P T, P T, P Transekt A Tabela 24. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na transekcie A w okresie zimowym. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Wróbel 32 3,0 15 47 Gęsi nieoznaczone 42 4,0 42 Mazurek 21 2,0 15 36 Bogatka 15 1,4 14 29 Trznadel 12 2 1,3 8 22 Czyż 11 1,0 11 22 Kwiczoł 14 1,3 7 21 Modraszka 10 1,0 6 16 Gil 8 0,8 7 15 Szczygieł 7 0,7 4 11 Kruk 3 2 2 0,7 2 9 Sroka 4 0,4 5 9 Dzwoniec 8 0,8 8 Potrzeszcz 4 0,4 3 7 Czeczotka 3 0,3 4 7 Sierpówka 6 0,6 6 Jer 3 0,3 2 5 Myszołów 1 2 0,3 1 4 Łabędź niemy 2 2 0,4 4 29 S t r o n a
Górniczek 0,0 4 4 Sikora uboga 0,0 3 3 Sójka 3 0,3 3 Kos 1 0,1 1 Krogulec 1 0,1 1 SUMA 169 8 44 21,0 111 332 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych Wykres 9. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie zimy na transekcie A. Tabela 25. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na transekcie A w okresie zimowym. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Wróbel 3 5 6 3 4 11 15 47 Gęsi nieoznaczone 42 42 Mazurek 5 3 2 4 5 2 15 36 Bogatka 6 4 3 2 14 29 Trznadel 2 3 2 3 4 8 22 Czyż 5 6 11 22 Kwiczoł 7 4 3 7 21 Modraszka 2 3 2 1 2 6 16 Gil 2 3 3 7 15 Szczygieł 2 2 3 4 11 Kruk 2 3 1 1 2 9 Sroka 1 1 2 5 9 Dzwoniec 4 2 2 8 Potrzeszcz 2 2 3 7 Czeczotka 3 4 7 Sierpówka 3 2 1 6 Jer 3 2 5 Myszołów 1 1 1 1 4 Łabędź niemy 4 4 Górniczek 4 4 Sikora uboga 3 3 30 S t r o n a
Sójka 3 3 Kos 1 1 Krogulec 1 1 SUMA 29 31 25 16 64 19 32 5 111 332 Punkt 1 Tabela 26. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości, natężenie przelotu oraz liczba osobników stacjonarnych na punkcie 1 w okresie zimowym. GATUNEK I II III NATĘŻENIE PRZELOTU ST SUMA Trznadel 21 2 3,8 17 40 Mazurek 21 3,5 14 35 Kawka 10 4 2,3 16 30 Dzwoniec 17 2,8 7 24 Gawron 11 4 2,5 15 Sierpówka 9 1,5 4 13 Bogatka 8 1,3 4 12 Kruk 3 1 2 1,0 2 8 Sroka 3 1 0,7 4 8 Szczygieł 6 1,0 2 8 Modraszka 2 0,3 2 4 Myszołów 1 1 1 0,5 1 4 Wrona siwa 1 1 0,3 2 Krogulec 1 0,2 1 2 SUMA 113 15 3 21,8 74 205 Wysokość przelotu ptaków: I - 0-50 m, II - 50-200 m, III - powyżej 200 m Natężenie przelotu - N osob./godzinę ST - liczba osobników stacjonarnych Wykres 10. Liczba osobników przelatujących na poszczególnych pułapach wysokości w okresie zimy na punkcie 1. 31 S t r o n a
Tabela 27. Liczba osobników przelatujących w poszczególnych kierunkach na punkcie 1 w okresie zimowym. GATUNEK N NE E SE S SW W NW ST SUMA Trznadel 4 3 6 5 2 3 17 40 Mazurek 2 6 5 6 2 14 35 Kawka 8 6 16 30 Dzwoniec 5 4 3 5 7 24 Gawron 4 11 15 Sierpówka 2 3 3 1 4 13 Bogatka 2 3 3 4 12 Kruk 1 1 3 1 2 8 Sroka 1 1 2 4 8 Szczygieł 1 3 2 2 8 Modraszka 2 2 4 Myszołów 1 1 1 1 4 Wrona siwa 1 1 2 Krogulec 1 1 2 SUMA 16 21 15 21 6 30 19 3 74 205 W okresie zimowy stwierdzono na badanej powierzchni odpowiednio; Tr A - 25 gatunków oraz P1-15 gatunków. Skład gatunkowy awifauny w okresie zimy był charakterystyczny dla otwartych terenów rolniczych. Natężenie przelotu mieściło się w przedziale od 21,0 do 21,8 osobników na godzinę. W okresie zimowym nie zaobserwowano dominującego kierunku przelotów awifauny W okresie zimy nie stwierdzono dużych koncentracji żerowiskowych ptaków. Planowana inwestycja nie wpłynie na awifaunę zimującą na badanym obszarze. 4. PODSUMOWANIE W okresie monitoringu stwierdzono, na badanej powierzchni, występowanie 81 gatunków ptaków (Tab. 28). W okresie monitoringu odnotowano 8 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 2009/147/WE (Tab. 28). Na analizowanym obszarze monitoringu zanotowano 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt (Głowaciński red. 2001), (Tab. 28). Tabela 28. Gatunki ptaków stwierdzone na badanej powierzchni z wyróżnieniem statusu ochrony i kategorii zagrożenia. Gatunek SPEC Status Kategoria PAO ochrony zagrożenia N/% gatunkowej wg PCKZ Bocian biały Ciconia ciconia SPEC 2, DP Czapla siwa Ardea cinerea 32 S t r o n a
Łabędź niemy Cygnus olor Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus, DP Gęś zbożowa Anser fabalis Ł Gęś białoczelna Anser albifrons Ł Gęgawa Anse anser Ł Krzyżówka Anas platyrhynchos Ł Błotniak stawowy Circus aeruginosus, DP Myszołów Buteo buteo Bielik Haliaeetus albicilla SPEC 1, DP LC 750/- Pustułka Falco tinnunculus SPEC 3 Kobuz Falco subbuteo Krogulec Accipiter nisus Jastrząb Accipiter gentilis Kuropatwa Perdix perdix SPEC 3 Ł Przepiórka Coturnix coturnix SPEC3 Wodnik Rallus aquaticus Kokoszka Gallinula chloropus Derkacz Crex crex SPEC 1, DP Bażant Phasianus colchicus Ł Żuraw Grus grus SPEC 2, DP Łyska Fulica atra Czajka Vanellus vanellus SPEC 2 Siewka złota Pluvialis apricaria, DP EXP mieszka Larus ridibundus Głowienka Aythya ferina SPEC 2 Perkozek Tachybaptus ruficollis Cyraneczka Anas crecca Grzywacz Columba palumbus Ł Sierpówka Streptopelia decaocto Kukułka Cuculus canorus Jerzyk Apus apus Puszczyk Strix aluco Uszatka Asio otus Dudek Upupa epops SPEC 3 Dzięcioł duży Dendrocopos major Skowronek Alauda arvensis SPEC 3 Dymówka Hirundo rustica SPEC 3 Oknówka Delichon urbicum SPEC 3 wiergotek łąkowy Anthus pratensis Pliszka żółta Motacilla flava Pliszka siwa Motacilla alba Strzyżyk Troglodytes troglodytes Rudzik Erithacus rubecula Słowik szary Luscinia luscinia Kopciuszek Phoenicurus ochruros Pokląskwa Saxicola rubetra Kos Turdus merula Kwiczoł Turdus pilaris piewak Turdus philomelos Łozówka Acrocephalus palustris Zaganiacz Hippolais icterina Piegża Sylvia curruca Cierniówka Sylvia communis Gajówka Sylvia borin Kapturka Sylvia atricapilla Pierwiosnek Phylloscopus collybita Piecuszek Phylloscopus trochilus Muchołówka szara Muscicapa striata 33 S t r o n a
Sikora uboga Poecil palustris Czarnogłówka Poecile montanus Modraszka Cyanistes caeruleus Bogatka Parus major Wilga Oriolus oriolus Gąsiorek Lanius collurio SPEC 3, DP Srokosz Lanius excubitor SPEC 3 Sójka Garrulus glandarius Sroka Pica pica C Kawka Corvus monedula Gawron Corvus frugilegus C Wrona siwa Corvus cornix C Kruk Corvus corax C Szpak Sturnus vulgaris SPEC 3 Wróbel Passer domesticus SPEC 3 Mazurek Passer montanus SPEC 3 Zięba Fringilla coelebs Kulczyk Serinus serinus Jer Fringilla montifringilla Dzwoniec Chloris chloris Szczygieł Carduelis carduelis Czyż Spinus spinus Makolągwa Carduelis cannabina SPEC 2 Grubodziób Coccothraustes coccothraustes Czeczotka Carduelis flammea LC Górniczek Eremophila alpestris Trznadel Emberiza citrinella Potrzos Emberiza schoeniculus Status ochrony gatunkowej: - w Polsce: - ochrona ścisła, C - ochrona częściowa, Ł - gatunek łowny; - w Europie - DP - gatunek umieszczony w Załączniku I Dyrektywy Rady 2009/147/WE tzw. Dyrektywy Ptasiej; - SPEC; Kategoria zagrożenia gatunków ptaków zamieszczonych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (PCKZ) - Kręgowce (2001); PAO: gatunki o małej liczebności - poniżej 1000 par lęgowych - N i/lub niewielkim rozpowszechnieniu (występowanie lokalne) w Polsce, poniżej 10% w siatce kwadratów Polskiego Atlasu Ornitologicznego - % (Sikora et al. 2007); Drukiem wytłuszczonym zaznaczono gatunki kluczowe - z Załącznika I Dyrektywy Rady 2009/147/WE, z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt oraz gatunki o liczebności poniżej 1000 par i rozpowszechnieniu poniżej 10% w siatce PAO. Zagrożenia bezpośrednie i pośrednie dla lokalnych populacji ptaków: Na etapie budowy - brak zagrożenia, pod warunkiem zachowania wszystkich lasów, zadrzewień, budynków oraz oczek i cieków wodnych, możliwość utraty siedlisk lęgowych pospolitych gatunków krajobrazu rolniczego. Na etapie eksploatacji - na podstawie wyników z rocznego monitoringu ornitologicznego można wnioskować, że pod warunkiem zachowania przez inwestora zaleceń zawartych w niniejszym raporcie nie przewiduje się znaczącego negatywnego wpływu na awifaunę zimująca i lęgową. Natomiast wpływ na awifaunę migrującą będzie znaczny szczególnie na gęsi i żurawie, które wykazują na badanym terenie dużą intensywność wykorzystania przestrzeni powietrznej. 34 S t r o n a
Awaria turbiny - brak zagrożenia dla ptaków. Na etapie likwidacji - brak zagrożenia. 5. Ocena przewidywanej śmiertelności ptaków spowodowanej funkcjonowaniem planowanej farmy wiatrowej Ze względu na fakt przeciętnego wykorzystania przestrzeni wokół planowanej inwestycji przez ptaki oraz oddalenie planowanej turbiny od lokalnych, regionalny i krajowych korytarzy migracyjnych, możliwość kolizji awifauny z elementami elektrowni wiatrowej są minimalne. Procentowy udział liczby ptaków przelatujących na najbardziej kolizyjnym pułapie mieszczącym się w przedziale do 50 do 200 m nad powierzchnią gruntu wynosił kilkanaście procent. Na ww. pułapie przelatywały głównie pospolite i liczne gatunki krajowe. Jednak dokładne ustalenie rzeczywistej kolizyjności możliwe będzie na etapie prowadzenia monitoringu porealizacyjnego i w wypadku stwierdzenia wysokiej kolizyjności podjęcie przez ornitologa w porozumieniu z inwestorem odpowiednich działań zapobiegających kolizjom ptaków z elektrownią wiatrową. Zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (Chylarecki et al. 2011) jedną z metod umożliwiającą oszacowanie potencjalnej śmiertelności ptaków w wyniku kolizji z turbinami wiatrowymi w sytuacji, kiedy znana jest liczba osobników przelatujących na pułapie pracującego rotora jest Szacowanie śmiertelności z wykorzystaniem informacji o woluminie przelotu. Zgodnie z tą metodą przyjmuje się za współczynnik śmiertelności wartości od 0,01% do 0,38% i znając liczbę osobników przelatujących na najbardziej kolizyjnym pułapie (pułap pracy rotora elektrowni wiatrowej) śmiertelność można oszacować na poziomie 0,1 do 4,5 osobnika na rok na turbinę. Tabela 29. Prognozowana śmiertelność w oparciu dane o intensywności przelotu uzyskane na punkcie obserwacyjnym P1 i transekcie A. Suma liczby osobników przelatujących na pułapie II Liczba osobników ginących przy współczynniku kolizyjności 0,01% dla jednej turbiny Liczba osobników ginących przy współczynniku kolizyjności 0,38% dla jednej turbiny 1198 0,12 4,55 35 S t r o n a
Według Hötkera et al. (2004) średnia liczba ginących osobników ptaków obliczone z danych pochodzących ze 100 farm wynosi 6,75 osobnika/turbinę/rok. Więc oszacowana śmiertelność dla inwestycji wierczyny wynosząca 4,55 osobnika/turbinę/rok jest wartością niższą od średniej podawanej przez Hötkera et al. (2004). 6. Ocena oddziaływania skumulowanego Na obszarze w promieniu 10 km od planowanej inwestycji istnieją lub planowane są do wybudowania następujące farmy wiatrowe: a) cztery elektrownie wiatrowe w miejscowości Stare wierczyny (oddalone od planowanej inwestycji o 0,5 km na północ); b) jedna elektrownia wiatrowa w miejscowości Igliczyzna (oddalona od planowanej inwestycji o 1,5 km na południe); c) pięć elektrowni wiatrowych w miejscowości Cielęta (oddalonych od planowanej inwestycji o 2,5 km na północny zachód); d) jedna elektrownia wiatrowa w miejscowości Kamień (oddalona od planowanej inwestycji o 10,5 km na północny zachód); e) trzy elektrownie wiatrowe w miejscowości Szczuka (oddalone od planowanej inwestycji o 3,5 km na południowy zachód); f) dwie elektrownie wiatrowe w miejscowości Gorczenica (oddalone od planowanej inwestycji o 7,5 km na zachód); g) dwie elektrownie wiatrowe w miejscowości Igliczyzna (oddalone od planowanej inwestycji o 2,0 km na południe); h) trzy elektrownie wiatrowe w miejscowości Kretki (oddalone od planowanej inwestycji o 11,0 km na północny zachód); i) trzy elektrownie wiatrowe w miejscowości Podgórz (oddalone od planowanej inwestycji o 5,5 km na zachód); j) dwie elektrownie wiatrowe w miejscowości Zembrze (oddalone od planowanej inwestycji o 12,0 km na północny wschód). W przypadku ptaków wędrownych, dla których nie stwierdzono na terenie planowanej inwestycji dużych koncentracji efekt skumulowany nie będzie objawiał się utratą miejsc żerowania i odpoczynku. 36 S t r o n a
Ze względu na duże odległości między poszczególnymi inwestycjami turbin wiatrowych nie należy przewidywać, że funkcjonowanie wszystkich farm wiatrowych w pobliżu planowanej inwestycji będzie skutkować odziaływaniem skumulowanym przez zwielokrotnienie kolizji ptaków ze śmigłami elektrowni wiatrowych. Najistotniejszym efektem odziaływania skumulowanego będzie efekt bariery, który jednak przy mało intensywnym wykorzystaniu przestrzeni powietrznej przez ptaki na terenie planowanej inwestycji będzie niewielki. Odziaływanie skumulowane może również wpływać na gatunki lęgowe ptaków przez nakładanie się obszaru bezpośredniej potencjalnej utraty siedlisk. Sytuacja tak może zaistnieć w wypadku niewielkiej odległości między analizowanymi farmami. Dotyczyć to będzie szczególnie pospolitych gatunków krajobrazu rolniczego (skowronek Alauda arvensis, pliszka żółta Motacilla flava, trznadel Emberiza citrinella). Jednak ze względu na dużą odległość między istniejącymi i planowanymi inwestycjami elektrowni wiatrowych nie możliwości skumulowanej utraty siedlisk lęgowych dla ptaków. Rzeczywisty wpływ planowanej inwestycji będzie możliwy do ustalenia dopiero po przeprowadzeniu monitoringu poinwestycyjnego, który pozwoli na ustalenie faktycznej śmiertelności ptaków, efektu odstraszania oraz efektu bariery planowanej inwestycji. 7. Charakterystyka awifauny badanego terenu Przeanalizowano awifaunę badanego terenu w aspekcie możliwości oddziaływania na nią planowanej inwestycji a szczególnie wpływu na ptaki szponiaste, gatunki ptaków o dużych rozmiarach ciała, gatunki ptaków brodzących, duże zgrupowania ptaków w okresie przelotów, lęgowe gatunki ptaków w bezpośrednim sąsiedztwie planowanej turbiny. Z uzyskanych wyników badań wynika, że oddziaływanie na ww. gatunek ograniczy się do utraty miejsc żerowiskowych jednak ze względu na dużą ilość w okolicy zielonych użytków rolnych strata ta będzie nieznacznie oddziaływała na ww. gatunek. W odległości 4,3 km na północny wschód od planowanej turbiny wiatrowej wierczyny znajdują się strefa wyznaczona w celu ochrony miejsc lęgowych orlika krzykliwego Clanga pomarina jednak w czasie prowadzenia monitoringu nie stwierdzono ww. gatunku na badanej powierzchni. Na badanym ternie nie stwierdzono kolonii lęgowych ptaków. 37 S t r o n a
Na analizowanym terenie inwestycji odnotowano pojedyncze stwierdzenia ptaków siewkowych. Na analizowanym terenie inwestycji nie stwierdzono dużych koncentracji ptaków w okresie wędrówek. Przeważająca część przelotów gęsi i żurawi odbywała się szerokim frontem na dużych wysokościach. W bezpośrednim sąsiedztwie planowanej inwestycji (w promieniu ok. 500 m) lęgowymi gatunkami były przede wszystkim skowronek i pliszka żółta. Są to pospolite gatunki lęgowe w krajobrazie rolniczym oddziaływanie planowanej turbiny wiatrowej na ww. gatunki spowoduje zniżenie siedlisk lęgowych tych gatunków (przez zajęcie terenu przez sama turbinę jak i efekt odstraszania). Jednak ze względu na wysoką liczebność ww. gatunków oddziaływanie to nie spowoduje znaczących negatywnych dla lokalnych populacji tych gatunków zmian ilościowych. Na badanym terenie stwierdzono występowanie 7 gatunków ptaków szponiastych, w tym jeden gatunek, bielik był reprezentowany przez pojedyncze obserwacje w okresie migracji i w okresie lęgowym. Najliczniej występującymi gatunkami były myszołów, błotniak stawowy, krogulec i jastrząb. Wpływ planowanej inwestycji ograniczony będzie do utraty siedlisk żerowiskowych dla ww. gatunków. Planowany obszar posadowienia turbiny znajduje się na granicy terenów będących żerowiskami gęsie w okresie migracji wiosennej (Ryc. 2 str. 98 (Guentzel 2012)) ze względu na istnienie w okolicy innych obszarów będących żerowiskami dla gatunków migrujących i będących przedmiotami ochrony obszaru Natury 2000 Bagienna Dolina Drwęcy PLB040002 planowana inwestycja nie wpłynie negatywnie na żerowiska jak i same gatunki będące przedmiotami ochrony. 8. ZALECENIA DLA INWESTORA Zalecany jest trzyletni monitoring proinwestycyjny wszystkich turbin. Zasady przyjętego monitoringu proinwestycyjnego muszą być aktualne i zgodne z obowiązującymi w czasie jego wykonywania standardami. Mając na celu określenie wpływu planowanej farmy wiatrowej w okolicy miejscowości wierczyny niezbędne jest wykonanie monitoringu porealizacyjnego w okresie kilku lat, zarówno w okresie rozrodczym jak i pozostałych porach roku. Konieczność wykonania monitoringu porealizacyjnego wynika to przede wszystkim z możliwości zmian w wykorzystywaniu przestrzeni powietrznej przez ptaki po powstaniu 38 S t r o n a
elektrowni wiatrowej. W czasie prowadzenia monitoringu porealizacyjnego należy kierowa się wytycznymi zawartymi w Wytycznych dotyczących oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki - Projekt (Chylarecki et al. 2011) Zalecany okres monitoringu dla badanej farmy to 3 lata w trakcie pierwszych 5 lat jej funkcjonowania (w 1, 2 i 5 roku; 1, 2 i 4; albo 1, 2 i 3). Etapy budowy i likwidacji turbin, będą związane z emisją hałasu i spalin przez samochody dowożące elementy elektrowni. Zaleca się, więc przeprowadzenie prac montażowych i demontażowych w czasie najniższej aktywności ptaków - w ciągu dnia, najlepiej w miesiącach listopad-marzec. Zalecenia ochronne: 1. Nie należy zakładać zadrzewień i zakrzewieni wzdłuż dróg technologicznych oraz w pobliżu planowanych turbin. 2. Ni należy tworzyć zarówno sztucznych zbiorników wodnych w promieniu do 500 m od turbin. 3. Prace budowlane należy prowadzić z jak najmniejszą ingerencją w pobliskie tereny. 4. Należy używać maszyn emitujących jak najmniejszy hałas oraz ilość spalin. 5. Wszelkie prace związane z usuwaniem drzew i krzewów, (jeśli są takie konieczne) należy wykonać poza sezonem lęgowym ptaków, czyli z wyłączeniem okresu od 15.08. do 15.03. 6. Dopuszczalne jest usuwanie pojedynczych drzew i krzewów w innych okresach pod warunkiem stwierdzenia, że nie ma na nich lęgów (ekspertyza ornitologiczna). 7. W ramach kompensacji za utratę siedlisk spowodowaną wycinką drzew i krzewów, (jeśli są takie konieczne) inwestor ma obowiązek wywiesić pod nadzorem ornitologa 2 budki lęgowe dla ptaków typu A za każde wycięte 5 drzew. 8. Prowadzenie prac budowlanych należy wykonywać na jak najmniejszym terenie. Zmniejszy to ingerencję w tereny przyległe. 9. W czasie wykonywania prac budowlanych należy używać urządzeń emitujących jak najmniejszy hałas w celu uniknięcia płoszenia ptaków. 39 S t r o n a