Elżbieta Frankowska dla zdrowia i smaku W R O C Ł A W
Copyright by Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone Redakcja Jolanta Tkaczyk Redakcja techniczna Elżbieta Bursztynowicz Projekt okładki Teresa Bielecka Wydanie I Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana, w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób, włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy (art. 116, 117 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4.02.1994 r.) Zamówienia na książki można składać na kartach pocztowych lub przez Internetową Księgarnię Wysyłkową www.wydawnictwo-astrum.pl Zapraszamy do zakupu naszych książek, multimediów, słuchowisk, poezji śpiewanej w formie e-booków i e-audiobooków na platformach cyfrowych, m.in. www.virtualo.pl Nasz adres Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o. 50-374 Wrocław, ul. Norwida 19/6 e-mail: handlowy@astrum.wroc.pl tel. 530 773 420, 530 837 421 ISBN 978-83-7277-642-6
SPIS TREŚCI
Odporność organizmu: czym jest i co na nią wpływa?... 7 Odporność a czosnek... 29 Budowa i odmiany czosnku.... 30 Cudowny skład czosnku... 35 Lecznicze zastosowania czosnku... 37 Receptury naszych babć... 43 Czosnkowe suplementy... 67 Czosnek: czy tylko dla ludzi?... 68 Pozostałe sposoby budowania odporności... 71 Dieta... 72 Ruch... 90 Relaksacyjne metody wspomagania odporności organizmu... 95 Szczepienia...106 Preparaty dostępne w aptekach...108 Przepisy kulinarne z zastosowaniem czosnku...113 Bibliografia...127 6
ODPORNOŚĆ ORGANIZMU: CZYM JEST I CO NA NIĄ WPŁYWA?
W okresie jesiennym zaczynamy u siebie zauważać tak zwany spadek formy. Łatwiej i szybciej łapiemy katar, który przeradza się w przeziębienie, a niekiedy grypę czy nawet poważniejsze choroby, typu zapalenie oskrzeli czy płuc. Odczuwamy niechęć do poruszania się: deszczowa, wietrzna, pochmurna, szara pogoda sprawia, że letni jogging czy wakacyjne wycieczki rowerowe powoli odchodzą w niepamięć. Zaczynamy spędzać więcej czasu przed telewizorem lub przy książce, oddając się lenistwu na kanapie czy w fotelu. Przed okresem zimowym nasze ciało zaczyna gromadzić tłuszcz, potrzebny mu do ocieplenia podczas mrozów: zaczynamy odczuwać chęć na bigosy, gulasze z sosem, smażone kotlety schabowe. Także ze względu na brak owoców sezonowych, zaczynamy objadać się innymi przekąskami : tostami, chrupkami, paluszkami, krakersami czy czekoladą. Każde z tych działań prowadzi nas do jednego: obniżenia odporności naszego organizmu. Odporność nie jest jedynie rzeczą, która w sposób niezmienny i stały występuje w naszym organizmie od narodzin do śmierci. Należy pamiętać, że jest umiejętnością naszego systemu odpornościowego do walki z czynnikami zewnętrznymi oraz ciałami obcymi: bakteriami, wirusami, pasożytami, czy alergenami. Jako umiejętność może być wzmacniana, rozciągana zupełnie jak ćwiczona pamięć. Może także zanikać i ulegać degradacji, wystawiona na niesprzyjające czynniki i warunki. 8
Dzięki dobrej odporności antygeny, czyli cząsteczki wywołujące chorobę, alergię lub infekcję nie mogą wniknąć do naszego organizmu. Antygenami są zarówno białka, komórki genetycznie różniące się od naszych (np. wnikające do naszego organizmu poprzez transplantację narządów czy wymianę śliny i krwi), mikroorganizmy (wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty, pierwotniaki) oraz alergeny. Kiedy jednak zdarzy się, że antygeny wnikną w jakiś sposób do naszego ciała, zadaniem układu odpornościowego jest ich wyeliminowanie lub chociażby sparaliżowanie czy osłabienie oraz usunięcie uszkodzonych w czasie choroby lub infekcji komórek. Należy pamiętać, że już od chwili narodzin posiadamy pewien rodzaj odporności. Uaktywnia się on w momencie, gdy nowo narodzone niemowlę w ciągu kilku pierwszych minut życia zostaje położone na brzuchu swojej matki. Celem takiego działania nie jest jedynie pokazanie matce jej nowo narodzonego dziecka, lecz także uaktywnienie systemu odpornościowego noworodka: flora bakteryjna matki kolonizuje dziecko, jego układ oddechowy i trawienny (wypita z mlekiem matki siara zawiera wiele substancji ochronnych i wzmacniających oraz stanowi jedną z pierwszych barier antybakteryjnych). W ten sposób zaczyna się nasza przygoda z odpornością. Odporność dzielimy na nieswoistą i swoistą. Odporność nieswoista to właśnie ta naturalna, wrodzona zdolność naszego organizmu do walki z wszystkimi obcymi 9
ciałami, które mogłyby negatywnie oddziaływać na nasz organizm. Jest odpornością uśpioną, aktywującą nasz genetyczny system obrony w momencie, gdy dany antygen przekroczy barierę naszego ciała. Obrona następuje bardzo szybko, tworząc związek partnerski akcja-reakcja : zaraz po pojawieniu się w organizmie wirusa, bakterii czy alergenu pojawiają się np. kaszel, wymioty czy łzawienie. Odporność nieswoista jest bardzo niska bezpośrednio po narodzinach noworodki są bardzo podatne na infekcje, dlatego też pierwsze dni swojego życia spędzają w sterylnych pomieszczeniach szpitala (w szczególności noworodki urodzone przed czasem, tak zwane wcześniaki ) oraz obniża się w okresie starzenia. Odporność nieswoistą można porównać do murów obronnych, na które składają się: Skóra jest pierwszą barierą, wystawioną na działanie bakterii w każdym momencie naszego życia. Każde dotknięcie zwyczajnych przedmiotów (typu kubki czy długopisy), jazda autobusem w tłoku, wizyta u członka rodziny w szpitalu, czy tak naturalne wyjście do toalety, bez bariery, jaką jest skóra, prawdopodobnie kończyłoby się śmiercią. Dlatego tak ważne jest częste mycie rąk oraz dokładne oczyszczanie i opatrywanie nawet najmniejszych ran luk w naszym murze obronnym. Jeśli skóra jest szczelna, nienaruszona, bakterie i grzyby zamieszkujące świat zewnętrzny nie mają możliwości 10
przeniknięcia do naszego organizmu. Skóra posiada także swój własny system obrony niskie ph, czyli jej kwaśny odczyn, który niszczy drobnoustroje, próbujące przedostać się do organizmu. Wydzieliny: ślina, łzy, katar zawierają substancję o nazwie lizozym, która jest specyficznym środkiem bakteriobójczym. Ponadto niekiedy wraz z tymi wydzielinami z naszego ciała usuwane są bakterie i wirusy, odpowiedzialne za daną reakcję, np. łzawienie występuje w momencie, gdy do naszego oka dostanie się ciało obce lub jako reakcja na alergen je wywołujący. Błony śluzowe w organizmie człowieka wyróżnić można błony śluzowe przewodu pokarmowego, dróg oddechowych czy narządów płciowych. Likwidują one drobnoustroje w różny sposób: za pomocą obecnego w nich śluzu, podczas reakcji takich jak kaszel, wymioty, itp., czy za pomocą niskiego ph. Enzymy trawienne żołądka, jelita i trzustki służą trawieniu pokarmów, lecz eliminują także szkodliwe mikroorganizmy, rozpuszczając je. Flora przewodu pokarmowego ulega uszkodzeniu podczas spożywania antybiotyków, dlatego tak ważne jest przyjmowanie podczas antybiotykoterapii preparatów, które ją wzmacniają i odbudowują. Należą do niej między innymi pozytywne bakterie, walczące z bakteriami negatywnymi, dostającymi się do naszego organizmu z zewnątrz. Można ją wzmocnić poprzez 11
12 spożywanie produktów spożywczych z tak zwanymi bakteriami L-casei, obecnymi np. w niektórych produktach mleczarskich czy kiszonej kapuście. Zostało udowodnione naukowo, że niektóre szczepy bakterii L-casei przyspieszają wyzdrowienie podczas infekcyjnych chorób jelit. Interferony można je porównać do rycerzy, chroniących mury obronne. Interferony uwalniane są przez nasze komórki w momencie zakażenia. Zwalczają one już zakażone komórki oraz działają ochronnie na pozostałe, zapobiegając rozprzestrzenianiu się wirusa i jego wnikaniu w komórki zdrowe. Nagłe reakcje organizmu na czynnik chorobotwórczy należą do nich nie tylko kaszel, wymioty czy łzawienie, ale także gorączka i przyspieszony metabolizm. Odporność swoista to nabyta i wyćwiczona zdolność do obrony przed antygenami, reagująca na znane sobie bodźce (wirusy i bakterie). Aby zadziałała odporność swoista, musi istnieć pewien etap wcześniejszego przygotowania się organizmu. Dzieje się to poprzez poznanie antygenu, który dostał się do naszego ciała. Kiedy dany antygen pojawi się w naszym organizmie po raz drugi, system odporności swoistej rozpozna go, przygotuje się do obrony poprzez wyprodukowanie odpowiednich, nacelowanych na antygen przeciwciał i w efekcie wyeliminuje lub sparaliżuje niepożądany czynnik chorobotwórczy. Proces ten