UCHWAŁA nr 83/2014. w sprawie wymogów stawianych pracom inżynierskim, licencjackim i magisterskim



Podobne dokumenty
UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-HUMANISTYCZNY im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu PRACA DYPLOMOWA MAGISTERSKA

PRACE BĘDĄ PRZYJMOWANE W DZIEKANACIE TYLKO Z KOMPLETEM DOKUMENTÓW!!!!!!!!!!!!

TARNOWSKA SZKOŁA WYŻSZA WYDZIAŁ NAUK STOSOWANYCH W TARNOWIE KIERUNEK: PEDAGOGIKA SPECJALNA SPECJALNOŚĆ:...

ZASADY DYPLOMOWANIA. Kierunek: FIZJOTERAPIA studia II stopnia WYŻSZA SZKOŁA EDUKACJI I TERAPII

METODOLOGIA PISANIA PRACY DYPLOMOWEJ WYTYCZNE DLA STUDENTÓW

REGULAMIN DYPLOMOWANIA Wydziału Filologiczno-Historycznego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie

WYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ

UCHWAŁA nr 93/2017. w sprawie wymogów stawianych pracom inżynierskim i magisterskim

REGULAMIN PRACY DYPLOMOWEJ I EGZAMINU DYPLOMOWEGO. dla studiów II stopnia na kierunku Zdrowie Publiczne w roku akademickim 2015/2016

PROCEDURA DYPLOMOWANIA

KONKURS SYMPOZJALNY NA ARTYKUŁ NAUKOWY DLA STUDENTÓW KIERUNKU GOSPODARKA I ADMINISTRACJA PUBLICZNA REGULAMIN

Program kształcenia dla określonego kierunku i poziomu kształcenia oraz profilu lub profili I. POSTANOWIENIA OGÓLNE II. PROGRAM KSZTAŁCENIA

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. PROF. STANISŁAWA TARNOWSKIEGO W TARNOBRZEGU WYDZIAŁ NAUK SPOŁECZNYCH I HUMANISTYCZNYCH

REGULAMIN OTWIERANIA I PRZEPROWADZANIA PRZEWODÓW DOKTORSKICH NA WYDZIALE ZARZĄDZANIA GWSH. Postanowienia ogólne

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013

DOP /13. Poznań, 20 czerwca 2013 roku

Regulamin Konkursu na najlepszą pracę doktorską. o Nagrodę Prezesa Zarządu. Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.

JAK PISAĆ PRACĘ MAGISTERSKĄ?

Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 51/2015/2016. z dnia 22 marca 2016 r. uchwala się, co następuje:

Uwagi i zalecenia dotyczące realizacji i redakcji inżynierskiej pracy dyplomowej

AKADEMIA MUZYCZNA IM. I.J. PADEREWSKIEGO W POZNANIU WYDZIAŁ INSTRUMENTALNY

Załącznik nr 4 UMOWA O REALIZACJI PRAKTYKI STUDENCKIEJ

STOPNIA UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W KRAKOWIE

P-RAr-6-3 TRYB I ZASADY WYKONYWANIA PRAC DYPLOMOWYCH MAGISTERSKICH NA KIERUNKU ARCHITEKTURA I URBANISTYKA

Zasady dyplomowania w Uczelni Jana Wyżykowskiego

Zamawiający potwierdza, że zapis ten należy rozumieć jako przeprowadzenie audytu z usług Inżyniera.

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2013/2014

REGULAMIN PROGRAMU STYPENDIALNEGO DLA STUDENTÓW I STUDENTEK KIERUNKU ZAMAWIANEGO INŻYNIERIA CHEMICZNA I PROCESOWA. Rozdział I Postanowienia ogólne

Zarządzenie nr 41 / 2015 Wójta Gminy Niemce z dnia 23 marca 2015 r.

Regulamin egzaminu dyplomowego.

Konkurs organizuje Rektor po uzyskaniu zgody Senatu.

Wymagania dotyczące pracy końcowej

Wyższa Szkoła Policji Szczytno, dnia 20 grudnia 2013 r. w Szczytnie Egz. nr L.dz. A-3257/2013

ZASADY POSTĘPOWANIA PRZY PRZYGOTOWANIU I OBRONIE PRACY DYPLOMOWEJ W POLITECHNICE BIAŁOSTOCKIEJ

Dyrektor ZPG i SP im. Jana Pawła II w Leźnie ustala, co następuje:

ZARZĄDZENIE NR $/2011 BURMISTRZA DRAWSKA POMORSKIEGO z dnia *fó marca r.

tel/fax lub NIP Regon

WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII

ZARZĄDZENIE NR 278/2006 WÓJTA GMINY BĘDZINO z dnia 5 stycznia 2006r.

REGULAMIN REKRUTACJI. uczestników na studia podyplomowe Międzynarodowy/ Europejski Inżynier Spawalnik IWE

Wyższego z dnia 9 października 2014 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (Dz. U. 2014, poz. 1370).

Regulamin określający zasady dofinansowania kosztów kształcenia pracowników samorządowych, zatrudnionych w Urzędzie Miejskim w Ciechocinku.

Regulamin opłat wraz z tabelą opłat za naukę w Wyższej Szkole Logistyki

GMINA UJSOŁY Ujsoły, ul. Gminna 1 TEL. (033) , FAX. (033) REGULAMIN I KONKURSU WIEDZY O GMINIE UJSOŁY CEL KONKURSU

Programowanie w internecie nazwa przedmiotu SYLABUS A. Informacje ogólne

2) Drugim Roku Programu rozumie się przez to okres od 1 stycznia 2017 roku do 31 grudnia 2017 roku.

liwości dostosowania programu studiów w do potrzeb rynku pracy w sektorze IT

WYTYCZNE DOTYCZĄCE PRZYGOTOWANIA PRAC DYPLOMOWYCH

Nazwa kierunku Gospodarka przestrzenna

UCHWAŁA NR 35/LXXXVII/2011 SENATU WYŻSZEJ SZKOŁY OFICERSKIEJ SIŁ POWIETRZNYCH

Raport z przeprowadzenia ankiety dotyczącej oceny pracy dziekanatu POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA. WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ i INFORMATYKI

IV. TEMATYKA PRAC DYPLOMOWYCH

REGULAMIN STUDENCKICH PRAKTYK ZAWODOWYCH WYDZIAŁU FILOLOGICZNEGO. Rozdział 1. Postanowienia ogólne

REGULAMIN PRAKTYK STUDENCKICH

Postanowienia ogólne. Wysokość Stypendium wynosi zł miesięcznie.

Wskazówki dotyczące przygotowania danych do wydruku suplementu

Zadbaj o to aby wszyscy pracownicy w Twojej firmie zostali odpowiednio przeszkoleni pod kątem BHP

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2000r. Nr 54, poz. 654 ze zm.

WYTYCZNE do przygotowywania prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich na Wydziale Zarządzania Politechniki Lubelskiej

UMOWA o warunkach odpłatności za stacjonarne studia I lub II stopnia w Politechnice Gdańskiej

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Płocku Instytut Nauk Ekonomicznych i Informatyki KARTA PRZEDMIOTU. Część A

UCHWAŁA nr 124/2009 Rady Wydziału Gospodarki Regionalnej i Turystyki UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO WE WROCŁAWIU z dnia 27 marca 2009 r.

1. Uczelnia zobowiązuje się do zapewnienia Studentowi/Studentce: 1) kształcenia na studiach pierwszego/drugiego* stopnia w Instytucie...

Elementy typografii. Technologia Informacyjna Lekcja 22

autorstwie przedłożonej pracy dyplomowej i opatrzonej własnoręcznym podpisem dyplomanta.

Komentarz technik dróg i mostów kolejowych 311[06]-01 Czerwiec 2009

zawarta w dniu roku w Szczecinie . -. Województwa Zachodniopomorskiego

Gimnazjum nr 1 im. Polskich Noblistów w Śremie

SEMINARIUM DYPLOMOWE. Budownictwo semestr VIII

Niezależnie od rodzaju materiału dźwiękowego ocenie podlegały następujące elementy pracy egzaminacyjnej:

Regulamin podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie

Zasady dyplomowania na studiach I stopnia na Wydziale Nauk Społecznych w Dolnośląskiej Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Techniki w Polkowicach

g. Zamiast wiersza drugiego Język obcy wprowadzono pięć rozdzielnych wierszy następującej treści: Język obcy I, Język obcy

Warszawa, dnia 6 listopada 2015 r. Poz ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ROLNICTWA I ROZWOJU WSI 1) z dnia 23 października 2015 r.

Uchwała Nr 21 / 2010 Senatu Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koszalinie z dnia 19 kwietnia 2010 roku

Zarządzenie Rektora Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Nr 19/2015 z dnia 25 maja 2015 r.

Wzór umowy. Zal Nr 5 do SIWZ

Załącznik do Zarządzenia Rektora nr 73/2016 z dnia r. ZASADY DYPLOMOWANIA W LINGWISTYCZNEJ SZKOLE WYŻSZEJ W WARSZAWIE

Instrukcja użytkownika Akademickiego Systemu Archiwizacji Prac dla nauczyciela akademickiego

Zasady pisania pracy kwalifikacyjnej

WZÓR. reprezentowaną przez: Pana/ią osobę uprawnioną, zwaną dalej Wykonawcą, posiadającym NIP.. oraz REGON.

KLAUZULE ARBITRAŻOWE

Komentarz do prac egzaminacyjnych w zawodzie technik administracji 343[01] ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE

SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA

Uchwała Nr 72/2014/2015 Senatu Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie z dnia 14 lipca 2015 roku

Regulamin przyznawania stypendiów doktorskich pracownikom Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego

O WARUNKACH WNOSZENIA OPŁAT PRZEZ CUDZOZIEMCÓW PODEJMUJĄCYCH STUDIA NA ZASADACH ODPŁATNOŚCI

Aneks nr 8 z dnia r. do Regulaminu Świadczenia Krajowych Usług Przewozu Drogowego Przesyłek Towarowych przez Raben Polska sp. z o.o.

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

REGULAMIN OPŁAT ZWIĄZANYCH Z PROCESEM KSZTAŁCENIA W AKADEMII MUZYCZNEJ W KRAKOWIE

W Y Ż S Z A S Z K O Ł A O F I C E R S K A W O J S K L Ą D O W Y C H imienia generała Tadeusza Kościuszki. Wydział Zarządzania

Archiwum Prac Dyplomowych

Regulamin Studiów Podyplomowych Wyższej Szkoły Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie I. POSTANOWIENIA OGÓLNE

Numer obszaru: 13. Jak pracować z uczniem uzdolnionym informatycznie? Od grafiki i multimediów do poważnych algorytmów w środowisku Logomocja-Imagine

PROTOKÓŁ ODBIORU KOŃCOWEGO ROBÓT BUDOWLANYCH

WZÓR UMOWY. ul. Lubelska 13, Warszawa, NIP , REGON

PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO OPIS PRZEDMIOTU

Część 1 Postanowienia wspólne. Część 2 Załącznik nr 2 do OWU Komunikacyjnych GoAuto - Ubezpieczenie pojazdów od uszkodzeń i kradzieży AUTOCASCO

1) Dziekan lub wyznaczony przez niego prodziekan - jako Przewodniczący;

Transkrypt:

UCHWAŁA nr 83/2014 Rady Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie z dnia 24 września 2014 r. w sprawie wymogów stawianych pracom inżynierskim, licencjackim i magisterskim Rada Wydziału Nauk o Żywności i Rybactwa ustala wytyczne dotyczące pisania prac inżynierskich, licencjackich i magisterskich obowiązujące od roku akademickiego 2014/2015. PRACE INŻYNIERSKIE Praca inżynierska jest pracą przeglądową wykonaną samodzielnie przez studenta pod kierunkiem promotora, na temat ściśle związany z kierunkiem i specjalnością studiów zgodnymi z efektami kształcenia następujących kierunków: 1. Rybactwo, 2. Technologia Żywności i Żywienie Człowieka, 3. Zarządzanie Bezpieczeństwem i Jakością Żywności, 4. Eksploatacja Mórz i Oceanów. Zgodnie z regulaminem studiów ZUT, praca inżynierska podlega ocenie promotora i recenzenta. Student po egzaminie dyplomowym i pozytywnej ocenie pracy inżynierskiej uzyskuje tytuł zawodowy inżyniera. Wymogi merytoryczne W pracy inżynierskiej student powinien wykazać się umiejętnością prowadzenia logicznego toku wywodów oraz posługiwania się jasnym i precyzyjnym językiem naukowym. Praca powinna być zwięzłym opracowaniem teoretycznym określonego problemu badawczego, może zawierać również elementy projektowe. Dopuszcza się możliwość przygotowania pracy o charakterze doświadczalnym. Praca inżynierska powinna być opracowaniem problemu opartym na analizie i ocenie danych ze źródeł literaturowych. W przypadku prac doświadczalnych opracowanie powinno zawierać wyraźne określenie problemu badawczego, wykazać znajomość metod i technik badawczych oraz zasady pisania prac naukowych.

Układ pracy inżynierskiej Praca inżynierska powinna rozpoczynać się ujednoliconą stroną tytułową (załącznik 1), a następnie oświadczeniem studenta o samodzielności przygotowania pracy (załącznik 2). Jako praca przeglądowa, może mieć różną formę, jednak podział treści na rozdziały, zgodnie z zasadami pisania prac naukowych, powinny zawierać: 1. Wstęp (w którym należy umieścić wprowadzenie do pracy, zarysować ogólne tło badanego problemu, wskazać przesłanki wyboru tematu, sformułować tezy lub hipotezy badawcze). 2. Tekst główny (z uwzględnieniem podziału na podrozdziały winien zawiera analizę problemu). 3. Zakończenie (z syntetycznie opracowanymi wnioskami lub podsumowaniem). 4. Piśmiennictwo (wykaz wykorzystanej literatury w kolejności alfabetycznej, zgodny z wymogami opisu bibliograficznego załącznik 3). W pracy inżynierskiej należy przytoczyć co najwyżej 10 pozycji książkowych i minimum 5 artykułów naukowych, w tym co najmniej 2 obcojęzyczne. 5. Aneks (tylko jeśli tego wymaga formuła pracy) z wykazem ilustracji, szkiców, Prace doświadczalne powinny zawierać: 1. Wstęp (w którym należy umieścić wprowadzenie do pracy, zarysować ogólne tło badanego problemu). 2. Przegląd piśmiennictwa (w zależności od wymagań promotora). 3. Cel pracy (powinien być jasno sformułowany, zawierać przesłanki wyboru tematu, tezy lub hipotezy badawcze). 4. Materiał i metody (opis terenu i przedmiotu badań, metod badawczych). 5. Wyniki *(opis uzyskanych wyników). 6. Dyskusja *(analiza problemu badawczego na podstawie literatury i uzyskanych wyników badań). 7. Wnioski lub podsumowanie 8. Piśmiennictwo (wykaz wykorzystanej literatury w kolejności alfabetycznej, zgodny z wymogami opisu bibliograficznego załącznik 3). W pracy magisterskiej należy przytoczyć co najwyżej 10 pozycji książkowych i minimum 10 artykułów naukowych, w tym co najmniej 3 obcojęzyczne. 9. Streszczenie pracy (w języku polskim i angielskim)

10. Aneks (tylko jeśli tego wymaga formuła pracy) z wykazem ilustracji, szkiców, * Istnieje możliwość połączenia w jeden rozdział: Wyników i Dyskusji. Wymogi redakcyjne 1. Czcionka - Times New Roman, 2. Rozmiar czcionki 12, tekst wyjustowany, 3. Odstęp między wierszami - 1,5 wiersza, 4. Margines dolny i górny 2,5 cm, 5. Margines lewy (na oprawę) - 3 cm, 6. Margines prawy - 2 cm, 7. Numeracja strony u dołu, wyśrodkowana, 8. Rozdziały powinny rozpoczynać się od nowej strony. Pozostałe wymogi Zalecana objętość pracy: ok. 20 stron maszynopisu. Forma przedstawienia (maszynopis + CD), ilość i termin złożenia prac zgodny z regulaminem studiów ZUT.

PRACE LICENCJACKIE Praca licencjacka jest pracą przeglądową wykonaną samodzielnie przez studenta pod kierunkiem promotora, na temat ściśle związany z kierunkiem studiów zgodnym z efektami kształcenia następujących kierunków: 1. Mikrobiologia stosowana Zgodnie z regulaminem studiów ZUT, praca licencjacka podlega ocenie promotora i recenzenta. Student po egzaminie dyplomowym i pozytywnej ocenie pracy licencjackiej uzyskuje tytuł zawodowy licencjata. Wymogi merytoryczne W pracy licencjackiej student powinien wykazać się umiejętnością prowadzenia logicznego toku wywodów oraz posługiwania się jasnym i precyzyjnym językiem naukowym. Praca powinna być zwięzłym opracowaniem teoretycznym określonego problemu badawczego, może zawierać również elementy projektowe. Praca licencjacka powinna być opracowaniem problemu opartym na analizie i ocenie danych ze źródeł literaturowych. Układ pracy licencjackiej Praca licencjacka powinna rozpoczynać się ujednoliconą stroną tytułową (załącznik 1), a następnie oświadczeniem studenta o samodzielności przygotowania pracy (załącznik 2). Jako praca przeglądowa, może mieć różną formę, jednak podział treści na rozdziały, zgodnie z zasadami pisania prac naukowych, powinny zawierać: Wstęp (w którym należy umieścić wprowadzenie do pracy, zarysować ogólne tło badanego problemu, wskazać przesłanki wyboru tematu, sformułować tezy lub hipotezy badawcze). 1. Tekst główny (z uwzględnieniem podziału na podrozdziały winien zawiera analizę problemu). 2. Zakończenie (z syntetycznie opracowanymi wnioskami lub podsumowaniem). 3. Piśmiennictwo (wykaz wykorzystanej literatury w kolejności alfabetycznej, zgodny z wymogami opisu bibliograficznego załącznik 3). W pracy licencjackiej należy przytoczyć co najwyżej 10 pozycji książkowych i minimum 5 artykułów naukowych, w tym co najmniej 2 obcojęzyczne. 4. Aneks (tylko jeśli tego wymaga formuła pracy) z wykazem ilustracji, szkiców,

Wymogi redakcyjne 1. Czcionka - Times New Roman, 2. Rozmiar czcionki 12, tekst wyjustowany, 3. Odstęp między wierszami - 1,5 wiersza, 4. Margines dolny i górny 2,5 cm, 5. Margines lewy (na oprawę) - 3 cm, 6. Margines prawy - 2 cm, 7. Numeracja strony u dołu, wyśrodkowana, 8. Rozdziały powinny rozpoczynać się od nowej strony. Pozostałe wymogi Zalecana objętość pracy: ok. 20 stron maszynopisu. Forma przedstawienia (maszynopis + CD), ilość i termin złożenia prac zgodny z regulaminem studiów ZUT.

PRACE MAGISTERSKIE Praca magisterska jest pracą doświadczalną. Student samodzielnie uzyskuje wyniki badań, które następnie opracowuje na podstawie literatury. Dopuszczalne jest merytoryczne opracowanie wyników badań dostarczonych przez promotora przy założeniu zapoznania się z metodyką badawczą. Temat pracy powinien być ściśle związany z kierunkiem i specjalnością studiów zgodnymi z efektami kształcenia następujących kierunków: 1. Rybactwo, 2. Technologia Żywności i Żywienie Człowieka, 3. Towaroznawstwo, 4. Mikrobiologia Stosowana. Zgodnie z regulaminem studiów ZUT, praca magisterska podlega ocenie promotora i recenzenta. Treść pracy magisterskiej, obok egzaminu dyplomowego, może być przedmiotem dyskusji w trakcie egzaminu. Obrona pracy magisterskiej ma charakter otwarty. Student po egzaminie dyplomowym i obronie pracy magisterskiej uzyskuje tytuł zawodowy magistra inżyniera. Wymogi merytoryczne W pracy magisterskiej student powinien wykazać się umiejętnością prowadzenia logicznego toku wywodów oraz posługiwania się jasnym i precyzyjnym językiem naukowym. Praca powinna zawierać wyraźne określenie problemu badawczego, wykazać znajomość metod i technik badawczych oraz zasady pisania prac naukowych. Układ pracy magisterskiej Praca magisterska powinna rozpoczynać się ujednoliconą stroną tytułową (załącznik 1), a następnie oświadczeniem studenta o samodzielności przygotowania pracy (załącznik 2). Następne rozdziały, zgodne z zasadami pisania prac naukowych, powinny zawierać: 11. Wstęp (w którym należy umieścić wprowadzenie do pracy, zarysować ogólne tło badanego problemu). 12. Przegląd piśmiennictwa (w zależności od wymagań promotora) 13. Cel pracy (powinien być jasno sformułowany, zawierać przesłanki wyboru tematu, tezy lub hipotezy badawcze). 14. Materiał i metody (opis terenu i przedmiotu badań, metod badawczych). 15. Wyniki *(opis uzyskanych wyników).

16. Dyskusja *(analiza problemu badawczego na podstawie literatury i uzyskanych wyników badań). 17. Wnioski lub podsumowanie 18. Piśmiennictwo (wykaz wykorzystanej literatury w kolejności alfabetycznej, zgodny z wymogami opisu bibliograficznego załącznik 3). W pracy magisterskiej należy przytoczyć co najwyżej 10 pozycji książkowych i minimum 10 artykułów naukowych, w tym co najmniej 3 obcojęzyczne. 19. Streszczenie pracy (w języku polskim i angielskim) 20. Aneks (tylko jeśli tego wymaga formuła pracy) z wykazem ilustracji, szkiców, * Istnieje możliwość połączenia w jeden rozdział: Wyników i Dyskusji. Wymogi redakcyjne 1. Czcionka - Times New Roman, 2. Rozmiar czcionki 12, tekst wyjustowany, 3. Odstęp między wierszami - 1,5 wiersza, 4. Margines dolny i górny 2,5 cm, 5. Margines lewy (na oprawę) - 3 cm, 6. Margines prawy - 2 cm, 7. Numeracja strony u dołu, wyśrodkowana, 8. Rozdziały powinny rozpoczynać się od nowej strony. Pozostałe wymogi Zalecana objętość pracy: co najmniej 25 stron maszynopisu. Forma przedstawienia (maszynopis + CD), ilość i termin złożenia prac zgodny z regulaminem studiów ZUT. Zasady obowiązują od roku akademickiego 2014/2015. Przewodnicząca Rady Wydziału Dziekan Dr hab inż. Agnieszka Tórz