RAPORT: PROBLEM NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO 2012

RAPORT: PROBLEM NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO 2012 Szczecin 2013

I WPROWADZENIE Województwo zachodniopomorskie w obecnych granicach istnieje od 1 stycznia 1999 roku. Jest to piąte pod względem powierzchni województwo w kraju (powierzchnia 22,9 tys. km2) i jedenaste pod względem liczby mieszkańców (1 711,2 tys.). Liczba ludności w województwie wzrosła względem poprzedniego (2011) roku o 1,5 tys. Gęstość zaludnienia na obszarze województwa wynosi 75 osób na km2. Województwo administracyjnie jest podzielone na 114 gmin i 21 powiatów, w tym 3 powiaty grodzkie (miasta na prawach powiatu) i 18 powiatów ziemskich. Mapa 1. Województwo Zachodniopomorskie 2

Struktura ludności Zmiany w strukturze wiekowej ludności wskazują na postępujący proces starzenia się społeczeństwa. Maleje udział dzieci i młodzieŝy w ogólnej liczbie ludności, natomiast rośnie udział osób starszych. Na koniec 2012 r. w województwie struktura wieku ludności wyglądała następująco: osoby w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) 17,9% (spadek w skali roku o 0,3 p.p.), osoby w wieku produkcyjnym 65% ogółu ludności (spadek w skali roku o 0,4 p.p.), osoby w wieku poprodukcyjnym 17,1% ludności (wzrost o 0,7 p.p). W Polsce, w 2010 roku, udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wyniósł 18,7%, produkcyjnym - 64,4% i poprodukcyjnym - 16,9%. Wartość wskaźnika obciąŝenia demograficznego mierzonego liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w województwie zachodniopomorskim wynosiła 54 (53 osoby w roku 2011). Wykres nr 1. Struktura ludności według płci i ekonomicznych grup wieku w 2012 roku Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej - Obserwatorium Integracji Społecznej Struktura ludności według płci od kilku lat nie ulega większym zmianom. W ogólnej liczbie mieszkańców województwa, podobnie jak w kraju, nieznacznie przewaŝają kobiety, które stanowią 51,4% ludności. Na koniec 2012 r. liczba kobiet w województwie osiągnęła poziom 879,8 tys. i była o 2 tys. wyŝsza niŝ przed rokiem. Wskaźnik feminizacji równieŝ od kilku lat nie wykazuje większych zmian i oscyluje 6 Ocena zasobów pomocy społecznej za rok 2012 dla województwa zachodniopomorskiego na poziomie 106 kobiet na 100 męŝczyzn. W zaleŝności od grupy wiekowej wskaźnik feminizacji przyjmuje odpowiednie wartości: w grupie 0 17 lat 48,8%, w wieku produkcyjnym 47,3%, w wieku emerytalnym 69,7%. 3

Wykres nr 2. Liczba i odsetek rodzin wg typów w województwie zachodniopomorskim w 2002 i 2011 Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej - Obserwatorium Integracji Społecznej Rynek pracy Liczba bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim na koniec 2012 roku osiągnęła poziom 112,5 tys. osób i była wyŝsza o 3,6 tys. od poziomu z roku poprzedniego. Grupa osób długotrwale bezrobotnych liczyła 57,8 tys. osób 51,4% ogółu bezrobotnych. W roku 2011 długotrwale bezrobotni stanowili 49% ogółu bezrobotnych. Prawo do zasiłku w 2012 roku posiadało 21 tys. mieszkańców województwa (18,7% ogółu bezrobotnych) i stanowili oni o 1000 osób liczniejszą grupę niŝ w roku poprzednim. Infrastruktura społeczna Liczba mieszkań komunalnych w 2012 r. zmalała o 1,4 tys. do poziomu 57,3 tys. mieszkań. Spadła znacząco liczba wniosków o mieszkanie z zasobów gminy z 23,2 tys. w roku 2011 do 11,7 tys. w 2012 roku. Na przełomie ostatnich dwóch lat wzrosła liczba mieszkań socjalnych z 4 305 do 4 760, spadła natomiast liczba wniosków złoŝonych na mieszkanie socjalne z 7 588 do 5 990. Podwoiła się liczba Ŝłobków z 24 w 2011 roku do 51 w roku 2012. Tak znaczny przyrost liczby Ŝłobków w województwie nie wpłynął na zmniejszenie liczby dzieci, którym nie przyznano miejsca w Ŝłobku w 2011 było to 1 378 dzieci, zaś w 2012 1 193 dzieci. Znacznie lepiej wygląda sytuacja w obszarze opieki i edukacji przedszkolnej. Pomimo niewielkiego wzrostu liczby przedszkoli, znacznie spadła liczba dzieci, którym nie przyznano miejsca w przedszkolu z 2 025 w roku 2011 do 1 416 w 2012 roku. 4

Edukacja na poziomie podstawowym w województwie zachodniopomorskim realizowana była w 2012 roku w 471 placówkach (o 6 mniej niŝ przed rokiem). Zwiększyła się za to liczba szkół gimnazjalnych z 279 w 2011 r. do 288 w roku 2012. System szkolnictwa ponadgimnazjalnego w woj. zachodniopomorskim obejmował w 2012 roku 328 szkół (o 20 szkół mniej niŝ przed rokiem), w tym 201 szkół przygotowujących do zawodu (o 12 szkół mniej niŝ przed rokiem). W okresie 2011-2012 powiększyła się liczba świetlic i klubów dla dzieci i młodzieŝy o 60 obiektów. Obecnie ich liczba w województwie wynosi 934. Spadła natomiast liczba bibliotek publicznych (o 3) i domów kultury (o 11 obiektów). W ciągu ostatnich dwóch lat wzrosła nieznacznie liczba obiektów sportowych. Na koniec 2012 roku w województwie istniały 1 224 obiekty sportowe i 1 103 boiska przyszkolne. W sferze infrastruktury słuŝącej ochronie zdrowia odnotowano na przełomie ostatnich 2 lat niewielkie zmiany. Zmalała liczba szpitali z 32 do 30, wzrosła zaś liczba podstawowych zespołów opieki zdrowotnej z 424 do 440. Świadczenia pomocy społecznej W roku oceny, tj. 2012, w województwie zachodniopomorskim 105 843 osoby otrzymały świadczenia pomocy społecznej, w tym 51 071 to osoby długotrwale korzystające z pomocy (48% ogółu osób, którym przyznano świadczenia). Świadczenia pomocy społecznej dotarły do 70 178 rodzin, w których liczba osób wynosiła w sumie 183 444. Wskaźnik deprywacji lokalnej, liczony jako liczba korzystających z pomocy społecznej (beneficjentów) na 1000 mieszkańców, jest w województwie zachodniopomorskim przestrzennie zróŝnicowany, a jego przeciętna wartość oscyluje wokół liczby 102 beneficjentów pomocy na 1000 mieszkańców. W większości powiatów w województwie (w 15 na 21 powiatów), wskaźnik deprywacji lokalnej w 2012 roku był wyŝszy niŝ średnia dla województwa. Największą wartość wskaźnika odnotowano w powiecie świdwińskim 209, najmniejszą w powiecie grodzkim Koszalin 46. W roku oceny, świadczenia pienięŝne zostały przyznane 65 910 osobom, co stanowiło 62% ogółu osób, którym przyznano świadczenia. W odniesieniu do ogółu rodzin korzystających z pomocy społecznej, 84% (59 082 rodziny) otrzymało świadczenia pienięŝne. Pośrednio, beneficjentami świadczeń pienięŝnych byli członkowie tych rodzin, tj. w sumie 150 623 osoby. Odsetek osób, którym przyznano świadczenia pienięŝne, w liczbie osób, którym przyznano świadczenia ogółem, na poziomie gmin wynosi 61%, na poziomie miasta na prawach powiatu 71%, natomiast na poziomie powiatu (PCPR) 44%. Spośród powiatów i miast na prawach powiatu, najwięcej świadczeń pienięŝnych przyznano w Koszalinie ponad 70%, najmniej w powiecie drawskim, w granicach 50% 5

W latach 2011 2013, w województwie zachodniopomorskim, najczęstszymi powodami udzielenia pomocy i wsparcia było ubóstwo oraz bezrobocie. W 2012 roku 56% rodzin (101 753 osób) korzystających z pomocy Ŝyło w biedzie, zaś problem bezrobocia dotyczył 54% rodzin (110 823 osoby), którym przyznano pomoc. Znaczący odsetek beneficjentów korzystających z pomocy społecznej to osoby niepełnosprawne oraz długotrwale bądź cięŝko chorujące. Problem niepełnosprawności dotyczy ponad 33% rodzin korzystających z pomocy, zaś długotrwała bądź cięŝka choroba jest powodem przyznania pomocy w prawie 30% rodzin objętych wsparciem. Częstym powodem przyznania świadczenia była takŝe bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Z tego powodu pomoc otrzymało 10 776 rodzin (41 001 osób). Najrzadziej pomoc przyznawano z tytułu: ofiar handlu ludźmi 7 osób, klęsk Ŝywiołowych i ekologicznych 34 osoby, sieroctwa 113 osób (45 rodzin), narkomanii 356 osób (233 rodziny). Wykres nr 3. Powody udzielenia pomocy i wsparcia odsetek w powodach ogółem (%) Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej - Obserwatorium Integracji Społecznej 6

Uwarunkowania problemu narkomanii wynikające ze specyfiki województwa zachodniopomorskiego: PołoŜenie przygraniczne województwa - dokonywanie transakcji na miejscu i krzyŝowanie się szlaków narkotycznych północ-południe i wschód-zachód. Swoboda przepływu osób wewnątrz Unii Europejskiej dzięki wejściu do Strefy Schengen. Charakter tranzytowy województwa. Powstałe na wskutek migracji rodziców zjawisko zwane eurosieroctwem. Charakter portowo-turystyczny województwa. DuŜy ruch społeczny i anonimowość jego uczestników. Wysoki wskaźnik zjawisk patologicznych zwiększających natęŝenie ryzykownych zachowań i zagroŝeń zdrowotnych: prostytucja przygraniczna, przemyt, handel ludźmi, przestępczość zorganizowana. Bezrobocie i ubóstwo wynikające z zamknięcia duŝych zakładów produkcyjnych w województwie. Frustracje i zbyt niski poziom płac powodujący podejmowanie aktywności i prac dodatkowych - mniej czasu rodziców poświęcanego rodzinie. Silne ośrodki akademickie w Szczecinie i Koszalinie. Posiłkowanie się przez studentów podczas egzaminów substancjami psychoaktywnymi oraz lekarstwami wydawanymi bez recepty tzw. OTC. Pojawienie się sklepów z tzw. dopalaczami - legalnymi substancjami psychoaktywnymi, przez co młodzieŝ ma do nich relatywnie nieograniczony dostęp. Szerokie zjawisko zaŝywających substancje psychoaktywne białych kołnierzyków. Komercjalizacja klubów sportowych nastawionych na tzw. wyczyn. Akceptacja i przyzwolenie społeczne na uŝywanie nielegalnych substancji psychoaktywnych. 7

II OPIS SYTUACJI, EPIDEMIOLOGIA, CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA UŜywanie narkotyków W latach 2010 2011 zrealizowano w województwie dwa badania; w 2010 r. badania populacji generalnej Substancje psychoaktywne postawy i zachowania, a w roku 2011 badanie ESPAD. W 2012 r. zrealizowano równieŝ badania pn. Badanie stosunku młodzieŝy do przetworów konopi. W 2013 r. Wydział Współpracy Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego zrealizował badania ankietowe dotyczące problematyki narkotyków i narkomanii. Przeprowadzono 791 ankiet w tym: 160 w szkołach gimnazjalnych, 10 w szkołach zawodowych, 193 w liceach i technikach, 258 na uczelniach wyŝszych, 20 w klubach i dyskotekach oraz 150 ankiet ulicznych. badań. Niektóre przytoczone w niniejszym Raporcie dane oraz tabele pochodzą ze wspomnianych Na podstawie przeprowadzonych badań moŝna stwierdzić, Ŝe narkotyki obecne są w świecie dorosłych w sposób widoczny na poziomie województwa. Ich uŝytkownicy to nie tylko młodzieŝ, ale równieŝ osoby w sile wieku. Spośród substancji nielegalnych przetwory konopi są relatywnie najpowszechniej uŝywane, zarówno na poziomie eksperymentowania, jak i uŝywania okazjonalnego. Wyniki badania ESPAD pokrywają się z wynikami badania ankietowego z 2013 r. Wśród środków uŝywanych przez mieszkańców województwa względnie często pojawiają się teŝ amfetamina i ecstasy pozostałe środki są znacznie mniej popularne. UŜywanie poszczególnych substancji nielegalnych występuje najczęściej w kategorii wiekowej 16-24 lata. UŜywanie przetworów konopi widoczne jest we wszystkich kategoriach wiekowych. Wśród substancji nielegalnych relatywnie najwyŝszym rozpowszechnieniem wśród młodzieŝy cechują się konopie indyjskie. ChociaŜ raz w ciągu całego Ŝycia uŝywało ich około 30% młodszych uczniów i 50% starszych uczniów. Na drugim miejscu wśród substancji nielegalnych jest amfetamina - ok. 9% wśród uczniów gimnazjów i 12% wśród uczniów szkół wyŝszego poziomu. Marihuana i haszysz są przez młodzieŝ traktowane wyraźnie bardziej liberalnie niŝ inne substancje nielegalne. 64% ankietowanych w badaniach UM WZ uznało ciekawość za najczęstszy powód do sięgania po marihuanę. Kolejną przyczyną jest wpływ rówieśników i ucieczka od problemów zewnętrznych. Badanie ESPAD wskazało iŝ wyŝszy niŝ w skali całego kraju odsetek badanych przyznaje się do uŝywania marihuany lub haszyszu i amfetaminy, są to teŝ środki częściej oferowane tej młodzieŝy i częściej oceniane przez nią jako łatwo dostępne. Badani, którzy sami uŝywają narkotyków znacznie wyŝej oceniają ich dostępność niŝ badani, którzy po narkotyki nie sięgali. 8

50% ankietowanych uwaŝa Ŝe narkotyki są atrakcyjne dla młodzieŝy. Wg. badanych (60%) narkotyki pozwalają dobrze się bawić. UŜywanie substancji nielegalnych jest powszechniejsze wśród męŝczyzn niŝ wśród kobiet. Przetwory konopi są pozyskiwane przez uŝytkowników tej substancji głównie w drodze otrzymywania od kogoś znajomego w prywatnym domu lub miejscu publicznym, takim jak park, dworzec, ulica, bar, pub, klub lub dyskoteka. Rzadko się to zdarza w miejscu pracy lub nauki. Problem narkomanii wedle ocen respondentów nie naleŝy do najwaŝniejszych problemów społecznych, szczególnie gdy oceny dotyczą skali lokalnej. Nieco wyŝej lokuje się problem alkoholu, ale takŝe nie zajmuje czołowej pozycji. Mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego są wyraźnie lepiej zorientowani w ofercie pomocy w sprawie problemu narkotyków niŝ przeciętni Polacy. Na pytanie Kto powinien zajmować się zapobieganiem narkomanii wśród młodzieŝy? 70 procent badanych uznało Ŝe tę rolę powinni pełnić rodzice. Jednak podczas badań ankietowych w szkołach tylko 15% badanych swa wiedze o substancjach psychoaktywnych uzyskało od rodziców. 52% badanych w szkołach gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych i uczelniach wyŝszych nie zaŝywała Ŝadnych substancji psychoaktywnych 30 dni przed badaniem. Tabela nr 1. Zgony wg. przyczyn w latach 2010 i 2011. Przyczyny zgonów(kody według listy tabelarycznej włączeń i podkategorii 4- znakowychłącznie z kodami listy kategorii 3-znakowych ICD-10) Ogółem W tym: 2010 2011 16529 16149 Narkotyki (F11-F12, F14-F16, F19, X42, X44, X62, X64, Y12, Y14) 14 8 Samobójstwa (X60-X84) 321 329 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Tabela nr 2. Samobójstwa (zakończone zgonem) w województwie zachodniopomorskim w latach 2010 2012 z podziałem na stan świadomości w chwili zamachu ZAMACHY SAMOBÓJCZE 2010 2011 2012 OGÓŁEM 136 157 128 1. Trzeźwy 6 9 3 2. Pod wpływem alkoholu 15 22 18 3. Pod wpływem substancji 0 0 1 psychoaktywnych 4. Pod wpływem zastępczych 0 0 0 środków i substancji 5. Nie ustalono 114 126 106 Źródło: KWP Szczecin 9

W porównaniu z 2011 r. o 15% zmniejszyła się liczba samobójstw. Dostępność narkotyków Z danych Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie wynika, Ŝe nie istnieje problem z dostępem do substancji psychoaktywnych. Bardzo popularna jest amfetamina i konopie indyjskie. Tabela nr 3. Ceny narkotyków na nielegalnym rynku: Nazwa substancji Zakres cen w zł Jednostka porcji Marihuana 20-30 g Amfetamina 20 40 g Tabletki ectasy 6-15 szt. Kokaina 200 300 g Źródło: Komenda Główna Policji W porównaniu do roku 2011 ceny nielegalnych substancji psychoaktywnych utrzymują się na zbliŝonym poziomie. Postawy wobec narkotyków i narkomanii Ankietowanych w badaniu populacji generalnej Substancje psychoaktywne postawy i zachowania zapytano o sposób postrzegania narkomanów. PrzewaŜająca większość badanych opowiedziała się za medyczną definicją zjawiska, 77,5% badanych uznało, Ŝe narkoman to człowiek chory. Na drugim miejscu pod względem odsetka potwierdzeń znalazło się określenie: Osoba mająca zły wpływ na innych. To określenie potwierdziło ponad 74,7% badanych. W nieco mniejszym odsetku byli ci, którzy narkomanię postrzegali w kategoriach przestępstwa: awanturnik, chuligan 52,2% badanych i przestępca ponad 60,4% badanych. Trzeba jednak dodać, Ŝe większość badanych dostrzegała zły wpływ narkomanów na innych ludzi prawie 63%. Blisko 80% ankietowanych (badanie 2013 r.) uwaŝa Ŝe nie istnieją narkotyki nieszkodliwe. 20% twierdzi Ŝe marihuana nie jest substancją szkodliwą. 90% uwaŝa iŝ nawet jednorazowe przyjęcie narkotyku moŝe być niebezpieczne. Najczęściej do zaŝywania narkotyków skłania: ciekawość 55%, namowa kolegów i koleŝanek - 40% oraz chęć poprawy sobie samopoczucie 26% 10

Młodzi ludzie, głównie między 15 a 22 rokiem Ŝycia, bardzo często uŝywają jednocześnie marihuany i amfetaminy, a takŝe eksperymentują z uŝywaniem wielu substancji legalnych i nielegalnych. Za powody zaŝywania narkotyków moŝna uznać chęć uzyskania akceptacji przez środowisko rówieśnicze, problemy osobiste, ciekawość oraz modę na zaŝywanie tychŝe środków i substancji. Eksperymenty z narkotykami podejmuje zarówno młodzieŝ z domów o najniŝszym statusie ekonomicznym i edukacyjnym, jak i młodzieŝ z domów o statusie najwyŝszym. Bardzo częstym zjawiskiem jest politoksyklomania. Dość powszechna jest medykalizacja codziennego Ŝycia. Wykres nr 4. Zdarzenia, w których jedną z przyczyn wypadku przy pracy było wykonywanie przez pracownika pracy po spoŝyciu alkoholu Źródło: Okręgowy Inspektorat Pracy w Szczecinie Urząd Statystyczny w Szczecinie podaje dane dotyczące poszkodowanych w wypadkach przy pracy i w wypadkach traktowanych na równi z wypadkami przy pracy według przyczyn w województwie zachodniopomorskim w 2012 r.: - stan psychofizyczny pracownika spowodowany spoŝyciem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych: 6. Problemowe uŝywanie narkotyków oraz konsekwencje zdrowotne i społeczne - Działania PPiTU Monar- Szczecin w 2012 r. udzielono ok. 1 600 porad ; udzielono 800 porad telefonicznych ; 47 osób uczestniczyły w terapii ambulatoryjnej indywidualnej; 11

interwencje kryzysowe konsultacji 162 osobom, które były rodzicami, partnerami lub innymi krewnymi osób uŝywających narkotyków lub zagroŝonych uŝywaniem substancji psychoaktywnych; Odbyło się 45 spotkań grupy wsparcia dla rodzin i partnerów osób uŝywających narkotyków ; 26 osób skorzystało ze specjalistycznych konsultacji psychologicznych. - W SPS ZOZ Zdroje Poradni dla Osób UzaleŜnionych od Środków Psychoaktywnych w Szczecinie: 23 osoby leczone stacjonarnie z powodu naduŝywania narkotyków w tym 15 osób po raz pierwszy, 377 osób leczonych było ambulatoryjnie, w tym 82 po raz pierwszy; 69 osoby leczyły się w programie metadonowym, w tym: 4 osoby po raz pierwszy. Przeprowadzono 195 oddziaływań profilaktycznych: poradnictwo ambulatoryjne, konsultacje i rozmowy terapeutyczne. - Działania Zachodniopomorskiego Oddziału Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci UzaleŜnionych Powrót z U Liczba osób uzaleŝnionych i ich rodzin objętych przez poradnię pomocą - 2139; Liczbę zrealizowanych w poradni świadczeń -1518; Liczba osób objętych terapią indywidualną 87. Problemowe uŝywanie narkotyków w województwie zachodniopomorskim oszacować moŝna na podstawie wskaźników i danych statystycznych lecznictwa psychiatrycznego, odnoszących się do zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych uŝywaniem substancji psychoaktywnych w 2012 r. Do oceny trendów epidemiologicznych posłuŝą między innymi wskaźniki pochodzące z lecznictwa stacjonarnego: liczba osób przyjętych do lecznictwa stacjonarnego z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych uŝywaniem substancji psychoaktywnych oraz liczba pacjentów pierwszorazowych, definiowanych jako osoby, które w danym roku po raz pierwszy w Ŝyciu podjęły leczenie w placówce stacjonarnej. 12

Tabela 5. Leczeni z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych w województwie zachodniopomorskim w 2012 r. Ogółem z zaburzeniami spowodowanymi uŝywaniem środków psychoaktywnych ogółem Leczeni w tym męŝczyźni W tym leczeni ogółem w wieku lat 0-18 19-29 30-64 Z kolumny 1 leczeni po raz pierwszy w Ŝyciu 65 i więcej ogółem w tym męŝczyźni W tym leczeni po raz pierwszy w Ŝyciu Zobowiązani w wieku lat do leczenia 0-18 19-29 30-64 65 i więcej 2011 1 782 1 186 191 678 791 122 689 422 120 297 216 56 90 2012 1552 1084 125 534 774 119 550 412 60 251 219 20 14 Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej W stosunku do 2011 r. nastąpił 12 % spadek przyjętych do leczenia z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych. W roku 2012 r. przyjęto do leczenia 1552 osób. Spośród 1552 przyjętych do stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w 2012 r. 550 osób stanowili pacjenci przyjęci po raz pierwszy. Dane te potwierdzają spadek odsetka przyjęć pierwszorazowych w stosunku do roku ubiegłego. Widoczna jest znaczny spadek przyjęć osób w wieku 0-18 leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych ze 120 w 2011 do 60 w roku 2012. ZauwaŜalny spadek ilości pacjentów widać równieŝ w grupie wiekowej 19-29. W roku 2011 z leczenia korzystało 297 osób, w 2012 251 osób. Tabela 6. Wskaźniki dotyczące leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych w woj. zachodniopomorskim w 2011 r. Ogółem z zaburzeniami spowodowanymi uŝywaniem środków psychoaktywnych w liczbach bezwzględnych Leczeni ogółem w odsetkach na 100 tys. ludności w liczbach bezwzględnych W tym leczeni po raz pierwszy w Ŝyciu w odsetkach na 100 tys. ludności 2011 1 782 100,0 105,2 689 100,0 40,7 2012 1552 100,0 90,1 550 100,0 31,9 Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej 13

Wskaźnik przyjętych do lecznictwa stacjonarnego na 100 000 mieszkańców dla zachodniopomorskiego w roku 2011 r. - 105,2 a w roku 2012 90,1 co wykazuje tendencję spadkową. W stosunku do roku 2011 spadek współczynnika przyjęć pierwszorazowych na 100 000 mieszkańców, który wynosił w 2011 r. 40,7 a w 2012 r. 31,9. Zachorowania na choroby wywołane w woj. zachodniopomorskim w 2012 r. przez ludzki wirus upośledzenia odporności HIV W 2012 roku zarejestrowano 48 nowych zakaŝeń HIV (3 więcej niŝ w 2011 r.). Współczynnik zapadalności wynosił 2,78 na 100 tys. mieszkańców i był wyŝszy w porównaniu do roku 2011, kiedy to wynosił 1,61 ( zarejestrowano wówczas 45 nowych zakaŝeń). Zespół AIDS rozpoznano u 14 osób tj.u 9 mniej niŝ w 2011 r. z których w 2012 r. 5 osób zmarło. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w Szczecinie i Koszalinie funkcjonują od 1997 roku dwa Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (PKD) wykonujące anonimowo i bezpłatnie badania w kierunku zakaŝenia wirusem HIV połączone z profesjonalnym poradnictwem przed i po teście. W 2012 roku wykonano w Punktach 1765 badań serologiczne ( wzrost o 71 badań w stosunku do 2011 r.) w kierunku zakaŝeń wirusem HIV, w tym: 842 u męŝczyzn i 923 u kobiet. Liczba badań serologicznych wzrosła w stosunku do 2011 r. przede wszystkim ze względu na wzrost frekwencji kobiet w ciąŝy, kierowanych do badań przez lekarzy ginekologów - w 2012 r. badania tylko w tej grupie w PKD w Szczecinie wykonano u 400 kobiet (w 2011 r. u 414 kobiet ). ZakaŜenie wirusem HIV wśród pacjentów PKD w Szczecinie stwierdzono w 13 przypadkach (o 2 więcej niŝ w 2011 r.). Wszystkie osoby z wykrytym zakaŝeniem HIV uległy zakaŝeniu drogą kontaktów seksualnych. Wśród zakaŝonych było: 10 męŝczyzn ( 6 homoseksualistów, 3 heteroseksualistów oraz 1 biseksualista) oraz 3 kobiety (heteroseksualne). Jedna z kobiet jako moŝliwa drogę zakaŝenia wskazała doŝylne przyjmowanie narkotyków. Dane statystyczne dot. epidemiologii HCV na terenie woj. zachodniopomorskiego przedstawiają się następująco: W roku 2012 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 273 nowych nosicieli HCV, ogólna liczba wyniosła 3905. W analizowanym okresie w woj. zachodniopomorskim na wirusowe zapalenie wątroby zachorowało 65 osób tj. o 15 mniej w stosunku do 2011 r. Na potrzeby nadzoru epidemiologicznego przy zgłaszalności przypadków obowiązują dwie definicje wirusowego zapalenia wątroby typu C z 2005 i 2009roku.W 2012 r. zgłoszono 42 zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,44) i 45 przypadków zachorowań wg. definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,61) Jest to o 26 zachorowań mniej j wg definicji z 14

2005 r. i 24 zachorowania mniej wg definicji z 2009r. w porównaniu do 2011 roku. Dane te zweryfikowane zostały w październiku 2012r. w związku z koniecznością dokonania korekt na wniosek NIZP-PZH. Na podstawie przeprowadzonej analizy wywiadów epidemiologicznych stwierdzono, Ŝe : 33 zachorowania to osoby po zabiegach chirurgicznych lub duŝych operacjach równieŝ połączonych z transfuzją oraz te, które korzystały z zabiegów dentystycznych, 7 przypadków to zachorowania dotyczyło osób zaŝywających narkotyki, osób wykonywających tatuaŝe w warunkach niesterylnych i/lub przebywających z zakładzie karnym, 6 osób miało kontakt domowy z nosicielami wirusa HCV, 6 osób to uzaleŝnione od alkoholu, w pozostałych przypadkach nie udało się ustalić źródła zakaŝenia. Najwięcej zachorowań na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2012 r. zaobserwowano w grupie wiekowej 31-40 lat 18 przypadków. Łącznie zachorowało 30 kobiet i 35 męŝczyzn. III OPIS I OCENA POSIADANYCH ZASOBÓW ORAZ PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ W WOJEWÓDZTWIE Wojewódzki Program Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012 2020 przyjęty został podczas XIII sesji Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego dnia 21 lutego 2012 r. Zadania w zakresie przeciwdziałania uzaleŝnieniom realizowane przez Samorząd Województwa ujęte zostały w Wojewódzkim Programie Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012 2020, stanowiącym część Strategii Województwa Zachodniopomorskiego w Zakresie Polityki Społecznej. Wojewódzki Program Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012 2020 jest dokumentem, który po raz pierwszy w tak duŝej skali uwzględnia wyniki i opracowania badań dotyczących aspektu uzaleŝnień, przeprowadzonych m.in. przez specjalistów cieszących się międzynarodowym uznaniem, a których populację badawczą stanowili wyłącznie mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego. Niniejszy Program stanowi aktualizację Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2006 2015 w związku z zapisami ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która wprowadziła obowiązek opracowania w odrębnej formie wojewódzkiego programu dotyczącego przeciwdziałania przemocy. NaleŜy podkreślić, iŝ Program, stanowiąc integralną część Strategii Województwa Zachodniopomorskiego, jest najwaŝniejszym aktem prawa lokalnego, wyznaczającym kierunki działań wszystkich osób, instytucji, jednostek, zajmujących się problematyką uzaleŝnień na terenie naszego województwa. Źródłem finansowania realizowanych w ramach Programu działań są środki własne budŝetu Województwa pochodzące z tytułu opłat za korzystanie z zezwoleń na obrót hurtowy napojami 15

alkoholowymi o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwa, a takŝe zezwoleń na prowadzenie w kraju obrotu hurtowego napojami alkoholowymi od 4,5% do 18% zawartości alkoholu bez piwa. Środki na realizację Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania UzaleŜnieniom w 2012 r. stanowiły kwotę 436 401,74 zł Celem głównym Programu jest ograniczenie problemów społecznych i zdrowotnych związanych z zaŝywaniem substancji psychoaktywnych. Z uwagi na fakt, by wszystkie podejmowane w ramach Programu działania były uŝyteczne, wykonalne i zasadne, często mieszczą się one w obrębie kilku celów strategicznych. NaleŜy podkreślić, iŝ Samorząd Województwa, poza wykonywaniem zadań, do których jest zobligowany ustawowo, stara się inicjować i wyznaczać nowe kierunki oraz trendy działań w zakresie przeciwdziałania uzaleŝnieniom. Warte uwagi jest to, Ŝe podejmowane działania realizowane są w oparciu o wnikliwą analizę lokalnych potrzeb, dokonaną, m.in. na podstawie prowadzonych badań oraz poprzez konsultacje z przedstawicielami organizacji pozarządowych, instytucji zajmujących się przeciwdziałaniem uzaleŝnieniom, a takŝe przedstawicielami administracji samorządowej i rządowej. 1) Ograniczenie szkód wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych Poszerzenie wiedzy naukowej na temat zaburzeń wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych: 1) Opracowano 3 raporty dotyczące problematyki uzaleŝnień od substancji psychoaktywnych zlecone przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Sprawozdało się 114 jednostek samorządu terytorialnego; 2) Zgromadzono i udostępniono 3 publikacje/raporty i analizy na temat uzaleŝnień. Materiały zostały wysłane do 114 jednostek samorządu terytorialnego; 3) Wydrukowano i rozdystrybuowano na terenie województwa zachodniopomorskiego raport opracowany w 2011 r. na podstawie badań szkolnych na temat uŝywania alkoholu i narkotyków przez młodzieŝ ESPAD. Opracowany raport z wyników badania miał na celu przedstawienie natęŝenia zjawiska uŝywania przez młodzieŝ substancji psychoaktywnych oraz próbę identyfikacji i pomiarów czynników wpływających na rozmiary zjawiska, zarówno po stronie popytu, jak i podaŝy. 4) Zrealizowano badanie dotyczące stosunku młodzieŝy do przetworów konopi indyjskiej. Zbadano 362 osoby 5) Prowadzono portal internetowy Pogadaj.eu. Jest to Punkt Informacyjno-Konsultacyjny o uzaleŝnieniach i patologiach społecznych związanych z uzaleŝnieniami. Jest on nowoczesną, popularną szczególnie wśród młodzieŝy, formą komunikacji i źródłem informacji. Stanowi on system pomocy przez Internet, który dysponuje interaktywną stroną z udostępnionych chatem (w czasie rzeczywistym moŝna w tzw. oknie prywatnym porozmawiać ze specjalistą). Posiada takŝe forum dyskusyjne. Portal w 2012 rozszerzony został o dział poświęcony zdrowiu psychicznemu, słuŝący kształtowaniu postaw zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałających dyskryminacji 16

wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Efektem istnienia portalu jest zmniejszenie poziomu bezradności osób uzaleŝnionych od substancji psychoaktywnych oraz osób współuzaleŝnionych, zwiększenie dostępu do profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, udzielanie wsparcia i pomocy, m. in. poprzez motywowanie do podjęcia leczenia oraz zwiększenie umiejętności rozwiązywania problemów. Ograniczenie szkód wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych: 1) Zrealizowano w 2012 roku na terenie województwa zachodniopomorskiego kampanię społeczną 30 procent promującą trzeźwy wypoczynek nad wodą. Kampania była skierowana do dorosłych mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. Działania informacyjno-edukacyjne mają kluczowe znaczenie w ograniczaniu skutków społecznych nadmiernego spoŝywania alkoholu oraz zmniejszaniu udziału osób nietrzeźwych w naruszaniu prawa i porządku publicznego. Kampania polegała na ekspozycji plakatów i dystrybucji gadŝetów promocyjnych na kąpieliskach na terenie województwa zachodniopomorskiego. Kampania realizowana była we współpracy z Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym. 2) Przygotowano koncepcję kreatywną kampanii społecznej dla młodzieŝy, której wdroŝenie planuje się w 2013 r. Jej głównym celem będzie wyposaŝenie młodzieŝy województwa zachodniopomorskiego w obiektywną wiedzę na temat przetworów konopi indyjskiej. Kampania pod nazwą Naiwni ma wpłynąć na świadome podejmowanie decyzji oraz wzmocnienie asertywności. Kampania jest odpowiedzią na wskazywane przez badania tendencje wzrostowe dotyczące zaŝywania substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ. 3) W 2012 roku po raz kolejny zrealizowany został partnerski program edukacji społecznej Wspólnie przeciw uzaleŝnieniom realizowany wspólnie z Okręgowym Inspektoratem SłuŜby Więziennej. W ramach działań przeprowadzono szkolenie dla 36 funkcjonariuszy SłuŜby Więziennej w zakresie motywowania osadzonych uŝywających substancji odurzających do zmiany nawyków/nałogów oraz w zakresie informacji o działaniu dopalaczy na organizm ludzki i skutków jakie one mogą wywołać. 4) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizacje pozarządowe zadania i udzielono im dotacji oraz udzielono jednej dotacji w formie małego grantu: a) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie na projekt polegający na podniesieniu poziomu wiedzy społecznej na temat problemów i zagroŝeń związanych z uzaleŝnieniami pod nazwą Mam wiedzę, Ŝyję bardziej świadomie. Adresowany on był do grup marginalizowanych: osób prostytuujących się oraz homoseksualnych. W jego ramach podjęto działania środowiskowe w mieszkaniowych agencjach towarzyskich oraz klubie dla homoseksualistów. Działania uzupełniono poradnictwem indywidualnym w punkcie konsultacyjnym. (działania środowiskowe w mieszkaniowych agencjach towarzyskich 33 wyjścia po 2 godziny 3 streetworkerów; kontakt bezpośredni z 130 osobami beneficjentami zadania. Ilość odbiorców pośrednich, klienci osób prostytuujących się około 300 osób; ilość odwiedzanych 17

agencji: 48. Działania środowiskowe w klubie gejowskim 8 wyjść po 4 godziny przez 3 osoby. Kontakt z około 200 osobami. Punkt konsultacyjny 16 dyŝurów po 2 godziny, udzielono 43 konsultacji, 5 osób skierowano do poradni leczenia uzaleŝnień) b) Stowarzyszenie MONAR Poradnia Profilaktyki i Terapii UzaleŜnień MONAR w Szczecinie otrzymała wsparcie na edukację społeczeństwa w zakresie konsekwencji zaŝywania środków psychoaktywnych pod nazwą Party projekt. Polegała ona na działaniach środowiskowych dyŝurach partyworkerskich podczas Sunrise Festival 2012 w Kołobrzegu. Edukacja odbywała się poprzez dystrybucję materiałów, rozmowy, ale teŝ podejmowanie działań interwencyjnych udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej oraz wsparcia w sytuacjach kryzysowych (działania środowiskowe przeprowadziło 10 partyworkerów, wypracowano 216 osobogodzin. Na imprezie bawił się około 20 000 osób, 800 odbiorców bezpośrednich, 1500 kontaktów w czasie dyŝurów, ilość rozmów informacyjno-edukacyjnych przeprowadzonych z klientami 214) c) Fundacja Razem bezpiecznej otrzymała wsparcie na projekt Wolni od uzaleŝnień i przemocy. Polegał on m. in. na organizacji konkursu dla młodzieŝy na opracowanie plakatów profilaktycznych, szkoleniu Moda na trzeźwość o unikaniu zagroŝeń związanych z przemocą i narkotykami, skupianiu się na wczesnej interwencji wychowawczej, a takŝe kontakcie z młodym człowiekiem oraz jego rodzicami w zakresie unikania najczęstszych zagroŝeń i zjawisk natury patologicznej, warsztatach tematycznych dla młodzieŝy biorącej udział w konkursie w zakresie filmu, fotografii i grafiki oraz realizacji spotkań z młodzieŝą pod nazwą Krótka lekcja bezpieczeństwa adresowanych do placówek oświatowych. Efektem projektu był równieŝ kalendarz i płyty DVD z materiałami profilaktycznymi. Materiały zostały przekazane placówkom oświatowym, nauczycielom, pedagogom oraz młodzieŝy szkolnej. (ilość uczestników warsztatów: 263 osoby, ilość uczestników szkolenia: 141 osób, ilość uczestników krótkiej lekcji bezpieczeństwa: 600 osób, ilość prac na konkurs : 21; plakaty: 6 000 sztuk, ulotki: 10 000 sztuk, płyty z materiałami profilaktycznymi: 1 500 sztuk, kalendarz: 500 sztuk, plansze ze zdjęciami i plakatami: 22 sztuk) d) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie w formie małego grantu na projekt Z wiedzą dbam o zdrowie. Efektem projektu było podniesienie poziomu wiedzy na temat problemów i zagroŝeń związanych z uzaleŝnieniami od środków psychoaktywnych wśród osób seropozytywnych i ich rodzin. Polegał on na wyjeździe rehabilitacyjno-integracyjnym podczas którego były prowadzone warsztaty i wykłady. (ilość uczestników obozu: 31 osób, ilość osób seropozytywnych uczestników warsztatów/wykładów: 22 osoby. W obozie uczestniczyły takŝe dzieci-9. Pośrednio skorzystało około 80 osób) 18

Poprawa stanu psychofizycznego i funkcjonowania społecznego osób uzaleŝnionych od substancji psychoaktywnych: 1) Przygotowano Informator o instytucjach działających na rzecz rozwiązywania problemów uzaleŝnień, przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz przeciwdziałania zaburzeniom psychicznym w województwie zachodniopomorskim 2012 r. Adresatami prezentowanego - dziewiątego - wydania Informatora były osoby potrzebujące pomocy oraz instytucje zajmujące się problematyką uzaleŝnień, przemocy domowej i przeciwdziałaniem zaburzeniom psychicznym. Wydano 700 egzemplarzy, które przesłano do 114 jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji współpracujących z Urzędem. 2) W 2012 roku zorganizowano szkolenie pod nazwą Trener warsztatu umiejętności psychospołecznych dla terapeutów uzaleŝnień, pracowników socjalnych, pedagogów, psychologów, socjologów z terenu województwa zachodniopomorskiego. Szkolenie Trener Warsztatu Umiejętności Psychospołecznych przygotowywało do prowadzenia warsztatów psychospołecznych, do samodzielnego planowania, prowadzenia szkoleń i warsztatów metodami aktywizującymi oraz wyposaŝa uczestników w praktyczne umiejętności z zakresu konstruktywnej komunikacji oraz kontaktu interpersonalnego. Poprzez nabytą wiedze oraz umiejętności 16 uczestników szkolenia moŝe skutecznie pracować z osobami uzaleŝnionymi oraz z rodzinami osób uzaleŝnionych. Efektem szkolenia jest rozszerzenie oferty programów socjoterapeutycznych, terapeutycznych, psychoedukacyjnych dla osób uzaleŝnionych oraz zagroŝonych uzaleŝnieniem. 3) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wojewódzki Ośrodek Terapii UzaleŜnienia od Alkoholu i WspółuzaleŜnienia w Stanominie otrzymał dotację podmiotową na szkolenia pracowników lecznictwa odwykowego województwa zachodniopomorskiego (1 szkolenie, 23 uczestników) oraz narady szkoleniowe dla kadry kierowniczej Ośrodka oraz wojewódzkich specjalistów terapii uzaleŝnienia (2 narady: po 12 uczestników kaŝda) 4) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizację pozarządową zadanie i udzielono jej dotacji: a) Zachodniopomorski Oddział Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci UzaleŜnionych Powrót z U otrzymał wsparcie na szkolenie ustawiczne kadr jednostek lecznictwa odwykowego. Dzięki temu terapeuci podnieśli swoją wiedzę o systemowej terapii rodzin w kontekście pacjenta uzaleŝnionego. Zwiększyli swoje umiejętności terapeutyczne oraz rozszerzyli swoją perspektywę patrzenia na klienta w aspekcie uzaleŝnienia. Efektem działań było zwiększenie kompetencji kadry oraz polepszenie zakresu i jakości usług terapeutycznych, a przez to rozszerzenie oferty programów socjoterapeutycznych, terapeutycznych, psychoedukacyjnych skierowanych do osób uzaleŝnionych oraz zagroŝonych uzaleŝnieniem 19

Superwizja dla zespołu klinicznego: 7 osób (6 superwizji po 5 godzin); szkolenia, warsztaty, doświadczenia własne, superwizja indywidualna: 2 osoby 2. Ograniczenie zaburzeń Ŝycia rodzinnego w tym szkód zdrowotnych i rozwojowych dzieci z rodzin, w których występuje uzaleŝnienie Zwiększenie dostępności i poprawa jakości pomocy dzieciom i młodzieŝy z rodzin, w których występuje uzaleŝnienie: 1) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizacje pozarządowe zadania i udzielono im dotacji: a) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie na psychokorekcyjny projekt prowadzony wobec grup podwyŝszonego ryzyka-dzieci i młodzieŝy z rodzin alkoholowych uwikłanych w przemoc oraz zagroŝonych narkomanią. Polegał on na prowadzeniu warsztatów umiejętności psychospołecznych, których efektem było nabycie wiedzy na temat uzaleŝnień, wzrost umiejętności psychospołeczno-ŝyciowych, wykształcenie postawy przeciwnej normom sprzyjającym uŝywaniu substancji psychoaktywnych liczba odbiorców: 29 uczestników warsztatów - 2 grupy (kaŝda 6 spotkań po 5 godzin, prowadzone przez 2 osoby), 60 konsultacji b) Zachodniopomorski Oddział Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci UzaleŜnionych Powrót z U otrzymał wsparcie na psychokorekcyjny projekt prowadzony wobec grup podwyŝszonego ryzykadzieci i młodzieŝy z rodzin alkoholowych uwikłanych w przemoc oraz zagroŝonych narkomanią. Jego efektem było wdroŝenie i realizacja nowoczesnych, profesjonalnych, psychospołecznych programów profilaktycznych selektywnych skierowanych do dzieci, młodzieŝy i studentów uczących postaw i umiejętności słuŝących zdrowemu i trzeźwemu stylowi Ŝycia, a takŝe stworzenie samopomocowego środowiska promującego postawy będące alternatywą wobec uzaleŝnień (liczba odbiorców: 2 grupy - 14 oraz 13 osób; 50 konsultacji) 3. Ograniczenie zjawiska zaŝywania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzieŝ Zwiększenie jakości i dostępności programów profilaktycznych 1) Przeszkolono z Programu Przeciwdziałania Przyjmowaniu Substancji UzaleŜniających przez Uczniów Unplugged (Program opracowany został w ramach międzynarodowego programu EU- Drug Abuse Prevention finansowanego przez Komisję Europejską. Unplugged jest szkolnym programem profilaktyki uniwersalnej, adresowanym do młodzieŝy w wieku 12-14 lat. Realizowany jest w klasach szkolnych, w formie 12 jednogodzinnych zajęć lekcyjnych oraz trzech, 3- godzinnych spotkań dla rodziców uczniów - beneficjentów programu) 9 pracowników instytucji zajmujących się: edukacją pracujących z dziećmi i młodzieŝą w zakresie skutecznych strategii profilaktycznych. Szkolenie zrealizowano w 3 placówkach oświatowych. Wykonano ewaluację szkolenia. Bezpośrednimi beneficjentami było 90 uczniów 20

2) W celu poprawy jakości szkolnych programów profilaktycznych w 2012 roku Samorząd Województwa Zachodniopomorskiego wspólnie z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zorganizował trzydniową konferencję szkoleniową pod nazwą Profilaktyka zachowań problemowych/ryzykownych młodzieŝy jak ocenić jakość szkolnych programów profilaktycznych dla członków gminnych komisji, koordynatorów, pełnomocników oraz osób odpowiadających w samorządach lokalnych za ocenianie ofert programów profilaktycznych oraz podejmowanie decyzji o finansowaniu projektów profilaktycznych z terenu województwa zachodniopomorskiego. Efektem szkolenia było przekazanie uczestnikom (liczba odbiorców: 40 osób z 25 instytucji z 22 gmin województwa zachodniopomorskiego tj. Łobez, Pyrzyce, Biesiekierz, Manowo, Szczecinek. Przybiernów, Świnoujście, Kobylanka, Golczewo, Karlino, Szczecin, Rąbino, Stepnica, Białogard, Goleniów, Sławno, Dolice, Police, Ińsko, Choszczno, Mielno, Gryfice) wiedzy dotyczącej cech skutecznych programów profilaktycznych realizowanych przez jednostki samorządowe oraz rozwój umiejętności w zakresie dokonywania wyboru, spośród napływających ofert programów profilaktycznych, takich które spełniają wymagane standardy dotyczące jakości działań profilaktycznych. Uczestnikom konferencji przedstawione zostały sprawdzone i skuteczne propozycje działań profilaktycznych, dzięki czemu podnieśli swój poziom wiedzy na temat skutecznych metod z obszaru profilaktyki, co ma wpłynąć na zwiększenie skuteczności realizowanych w samorządach programów profilaktycznych. Utrwalenie postaw abstynenckich w środowisku dzieci i młodzieŝy oraz zwiększenie świadomości młodzieŝy w zakresie szkód wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych 1) Promocja na terenie województwa zachodniopomorskiego kampanii społecznej przygotowanej przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii "Narkotyki? Na co mi to. Odleć z nami, nie z narkotykami!". Kampania promowała zabawę, naukę i pracę bez wspomagania środkami psychoaktywnymi. Materiały promujące kampanię zostały przesłane do 114 jednostek samorządu terytorialnego. 2) W 2012 roku podjęto działanie w ramach realizacji partnerskiego programu edukacji społecznej Wspólnie przeciw uzaleŝnieniom we współpracy z Komendą Wojewódzką Policji w Szczecinie. Działanie obejmowało realizację siódmej edycji konkursu Profilaktyka oczami młodzieŝy. Konkurs składał się z trzech kategorii, w zakresie których młodzi ludzie tworzyli filmy, zdjęcia, plakaty pomagające w kształtowaniu bezpieczeństwa wśród dzieci i młodzieŝy oraz wspierające działania profilaktyczne zarówno nauczycieli, jak i policjantów (wpłynęło 360 zgłoszeń z całego województwa). Do udziału w konkursie zaangaŝowana była młodzieŝ szkolna, pedagodzy i opiekunowie szkolni, pełnomocnicy do spraw bezpieczeństwa placówek oświatowych oraz policjanci z terenu naszego województwa. 21

3) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizacje pozarządowe zadania i udzielono im dotacji: a) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie na projekt PROFILIADA. Polegał on na przedstawieniu uczestnikom odpowiednio dobranych filmów, przedstawiających sytuacje trudne, stresujące, patologiczne, z którymi mogą zetknąć się w rzeczywistości: w sytuacjach rodzinnych, Ŝyciu szkolnym, grupach rówieśniczych. Na kanwie filmów odbywały się wykłady i warsztaty analizujące przedstawione w filmie problemy psychologiczne i społeczne z uwzględnieniem problemu uzaleŝnień. Efektem projektu było m. in. zwiększenie własnej świadomości uczestników, Ŝe branie narkotyków jest sprzeczne z systemem wartości większości młodych ludzi, dostarczenie rzetelnej wiedzy, co do konsekwencji picia alkoholu i brania narkotyków, wzrost wiedzy na temat profilaktyki uzaleŝnień oraz wzrost świadomości na temat własnej sprawczości w róŝnych aspektach Ŝyciowych. (liczba odbiorców: 8 projekcji, na których obecne było 320-360 osób, zajęcia warsztatowe: 156 osób; ulotki, plakaty 1000 sztuk) b) Stowarzyszenie MONAR Poradnia Profilaktyki i Terapii UzaleŜnień MONAR w Szczecinie otrzymała wsparcie na program profilaktyczny Bądź sobą bez chemicznych wsporników. Polegał on na warsztatach psychoedukacyjnych dla dzieci i młodzieŝy, których scenariusz zajęć był modyfikowany w zaleŝności od wieku i specyficznych potrzeb danej grupy. Zajęcia prowadzone były metodami aktywnymi, ich efektem było zachęcenie uczestników do refleksji nad własnymi zachowaniami związanymi z uŝywaniem narkotyków, zmotywowanie do zmiany postaw i zachowań, przekazanie wiedzy o zagroŝeniach oraz wykształcenie umiejętności podejmowania konstruktywnych decyzji związanych z uŝywaniem substancji psychoaktywnych (liczba odbiorców: 746 osób przeprowadzono warsztaty dla 38 grup dzieci i młodzieŝy z województwa zachodniopomorskiego, odbyło się 70 godzin zajęć prowadzonych przez 2 osoby, podjęto współpracę z 10 placówkami szkolnymi i opiekuńczymi na terenie województwa zachodniopomorskiego) Zmniejszenie liczby młodzieŝy eksperymentującej z substancjami psychoaktywnymi oraz będącej w grupie ryzyka 1) WdroŜono pilotaŝowo w trzech szkołach w województwie zachodniopomorskim Program Przeciwdziałania Przyjmowaniu Substancji UzaleŜniających przez Uczniów Unplugged. W programie wzięło udział 90 uczniów; 22

4. Poprawa jakości działań podejmowanych przez gminy w ramach gminnych programów przeciwdziałania uzaleŝnieniom Zwiększenie wiedzy wójtów, burmistrzów, prezydentów, radnych oraz podniesienie kompetencji pełnomocników oraz koordynatorów Gminnych Programów Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, oraz innych osób odpowiedzialnych w gminach za rozwiązywanie problemów uzaleŝnień 1) Realizacja regionalnej konferencji dla pełnomocników oraz koordynatorów Gminnych Programów Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz innych osób, w tym członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych odpowiedzialnych w gminach województwa zachodniopomorskiego za rozwiązywanie problemów uzaleŝnień na temat zagroŝeń związanych z hazardem i innymi uzaleŝnieniami behawioralnymi, uwzględniających metody profilaktyki oraz sposoby rozwiązywania problemów w tym zakresie. Efektem konferencji było zwiększenie poziomu wiedzy i kompetencji osób odpowiedzialnych za politykę społeczną w zakresie problematyki dotyczącej problemowego i patologicznego hazardu oraz innych uzaleŝnień behawioralnych. 2) W celu zwiększenia wiedzy osób odpowiedzialnych w gminach za rozwiązywanie problemów alkoholowych w 2012 roku zorganizowano szkolenie pod nazwą Zastosowanie dialogu motywującego w pracy członków Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dla członków Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z terenu województwa zachodniopomorskiego. Dialog motywujący to nowatorska metoda pracy z trudnym klientem. Oparta jest na psychologii inspiracji i psychologii motywacji, mającej skuteczne zastosowanie w terapii osób zgłaszających się do placówek, gminnych komisji których celem jest rozwiązywanie problemów alkoholowych (np. osób uzaleŝnionych, współuzaleŝnionych, DDA). Uzupełnia dotychczasowe strategie postępowania z tą grupą klientów o waŝny element budowania i podtrzymywania motywacji. W szkoleniu wzięły udział 34 osoby z Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z terenu województwa zachodniopomorskiego. 3) Opracowano i wydano 342 szt. materiałów informacyjno - edukacyjnych /ksiąŝek, poradników, przewodników, informatorów, rekomendacji/ dla osób zajmujących się rozwiązywaniem problemów uzaleŝnień w społecznościach lokalnych. Materiały przesłano do 114 jednostek samorządu terytorialnego. 4) W 2012 r. przygotowano 4 numery newslettera zawierającego przegląd informacji z obszarów m.in. profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŝnień, przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz przeciwdziałania zaburzeniom psychicznym skierowanego do osób zajmujących się w gminach województwa zachodniopomorskiego problematyką uzaleŝnień. Newsletter przesłano do 114 jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji współpracujących z Urzędem. 23

Poprawa jakości gminnych programów przeciwdziałania uzaleŝnieniom 1) Udzielono 70 konsultacji telefonicznych; 2) 38% gmin przeprowadziło diagnozę lokalnych problemów, zasobów i potrzeb w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów wynikających z uzaleŝnień (źródło badania własne) 5. Ograniczenie przypadków naruszeń prawa w związku z zaŝywaniem substancji psychoaktywnych Zmniejszenie liczby przestępstw oraz innych naruszeń prawa popełnianych przez osoby będące pod wpływem substancji psychoaktywnych 1) Realizacja na terenie województwa zachodniopomorskiego kampanii informacyjnej, skierowanej do osób przystępujących do egzaminu na prawo jazdy, jak i kierowców uczestniczących w szkoleniu, którego odbycie spowoduje zmniejszenie liczby punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego. Wydano 60 000 szt. materiałów promocyjnych Kampania realizowana wspólnie z Wojewódzkim Ośrodkiem Ruchu Drogowego. Profilaktyka wśród uczniów i nauczycieli na terenie szkół i placówek województwa zachodniopomorskiego w 2012 roku W ramach szerokopojętej profilaktyki Kuratorium Oświaty współpracowało m.in. Wydziałem Zdrowai Publicznego Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, Zachodniopomorskim Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym oraz Komenda Wojewódzką Policji. W roku szkolnym 2012/2013 w ramach sprawowania nadzoru pedagogicznego Kuratorium Oświaty w Szczecinie przeprowadziło w zakresie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach kontrole doraźne. Kontrolą objęto 61 szkół i placówek. Działania gmin w województwie zachodniopomorskim w 2012 r. 44 gminy realizowały programy dla dzieci i młodzieŝy z obszaru profilaktyki selektywnej i wskazującej 70 gmin realizowało programy profilaktyczne i edukacyjne adresowane do rodziców. 20 gmin przeprowadziło diagnozę lokalnych problemów, zasobów i potrzeb w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów wynikających z uzaleŝnień 78 gmin realizowało programy profilaktyki uniwersalnej 54 gminy zrealizowały na swym terenie kampanię społeczną dot. problematyki narkomanii. 24

Profilaktyka w jednostkach penitencjarnych na terenie województwa zachodniopomorskiego Programy profilaktyczne w zakładach są niezbędne, odpowiadają potrzebom skazanych, wpływają na ich postawy, modyfikują ich zachowania. Prowadzone systematycznie stały się elementem codziennej pracy resocjalizacyjnej. Tabela nr 7. Działania Nazwa jednostki Liczba działań profilaktyczny ch Rodzaj zrealizowanych działań profilaktycznych (ilość) 1 AŚ Choszczno 1 Audycje w radiowęźle (26) 2 AŚ Kamieniu Pom. 5 Badania na zawartość narkotyków w moczu u osadzonych (99), Badania produktów, co do których istniało podejrzenie, Ŝe mogą zawierać substancje psychotropowe (5) Kompleksowe kontrole cel i pomieszczeń(2) Szkolenie dla funkcjonariuszy i pracowników cywilnych z zakresu realizacji Programu ograniczenia nielegalnego przemytu i handlu narkotykami oraz zapobiegania rozwijania się tego zjawiska wśród osadzonych (1) Pogadanki dla osadzonych przez radiowęzeł jednostki w zakresie skutków zdrowotnych, konsekwencji dyscyplinarnych i prawnych przyjmowania oraz handlu środkami odurzającymi (19) 3 AŚ Szczecin 3 Badania na zawartość THC w próbce moczu (47) Badania na zawartość amfetaminy w próbce moczu (33) Szkolenie w zakresie profilaktyki uzaleŝnień (1) 4 AŚ Świnoujście 5 Testy narkotykowe dla osadzonych (161) Pies do wykrywania narkotyków raz na kwartał (4 razy w roku) Program edukacyjny dla skazanych uzaleŝnionych oraz naduŝywających alkoholu i narkotyków (5) Szkolenia przeciw narkotykowe dla funkcjonariuszy działu ochrony (2) Krótka Interwencja - poradnictwo psychologiczne (1) 5 ZK Goleniów 2 Programy readaptacji społecznej: Krótka interwencja (4), Stop narkotykom(1), Wolny wybór (2). Wydanie (przy współpracy z Wydziałem Współpracy Społecznej UM w Szczecinie) oraz rozpropagowanie w jednostkach podległych OISW w Szczecinie poradnika pt: Narkotyki i inne środki 25

psychoaktywne w izolacji więziennej 6 ZK Nowogard 7 Przeprowadzanie wobec osadzonych testów na obecność narkotyków w organizmie Przeprowadzanie kontroli osadzonych, pomieszczeń, paczek, przedmiotów, pojazdów Wprowadzenie wykazów osadzonych mających kontakt z narkotykami Częstsze kontrole cel mieszkalnych w których przebywają ww. osadzeni Przekazanie funkcjonariuszom do poradnika Narkotyki i inne środki psychoaktywne w izolacji więziennej Programy readaptacyjne dla osadzonych Moja droga mój wybór, Krótka interwencja, Program edukacyjny dla uzaleŝnionych, Miting AN Pogadanki dla osadzonych na temat szkodliwości zaŝywania narkotyków poprzez funkcjonujący w jednostce radiowęzeł 7 ZK Stargardzie Szczec. 5 Badania osadzonych narkotestami na okoliczność podejrzenia zaŝycia narkotyku (169), Kontrole kompleksowe cel i pomieszczeń (2), Szkolenia działowe dla funkcjonariuszy w zakresie rozpoznawania substancji (3), Pogadanki dla osadzonych w zakresie skutków zaŝywania narkotyków (12), Program resocjalizacyjny dla osadzonych dotyczący szkodliwości stosowania narkotyków (1) Leczenie i rehabilitacja Usługi medyczne dla osób uzaleŝnionych na terenie województwa zachodniopomorskiego świadczone są przez placówki ambulatoryjnej i stacjonarnej opieki psychiatrycznej. W dalszym ciągu wzrasta dostępność do tego rodzaju opieki. Na terenie kaŝdego powiatu znajduje się poradnia zdrowia psychicznego, ponadto w niektórych działają poradnie leczenia uzaleŝnień i współuzaleŝnień. Łatwiej jest uzyskać poradę wykwalifikowanych psychologów i terapeutów, poniewaŝ udzielane są one takŝe przez organizacje pozarządowe. 26

Tabela nr 8. ŁóŜka w zakładach psychiatrycznych według rodzaju zakładów w 2012 r. Liczba podmiotów stan w dniu 31.12 Liczba łóŝek rzeczywistych stan w dniu 31.12 Liczba leczonych 1) Podmioty psychiatryczne ogółem w tym niepubliczne ogółem wskaźnik na 10 tys. ludności w tym w niepublicznych podmiotach ogółem w tym w niepublicznych podmiotach WOJEWÓDZTWO 2012 11 2) 9 2) 576 3,3 405 4541 2782 szpitale psychiatryczne 2 2 136 0,8 136 1788 1788 ośrodki leczenia odwykowego 2 1 106 0,6 25 996 202 ośrodki rehabilitacyjne dla narkomanów (takŝe 6 2) 6 2) 244 1,4 244 792 792 MONAR-y) Szpital psychiatryczny m. Szczecin 1-90 0,5-965 - 1) bez ruchu międzyoddziałowego 2) liczba podmiotów psychiatrycznych zawiera równieŝ 1 ośrodek rehabilitacyjny dla narkomanów który jest filią podmiotu psychiatrycznego Tabela nr 9. Działalność oddziałów w zakładach psychiatrycznych w 2012 r. Oddziały/Ośrodki ŁóŜka rzeczywiste stan w dniu 31.12 średnia liczba Średnie wykorzystanie łóŝek wskaźnik w dniach wskaźnik w % Liczba leczonych */ Liczba leczonych na 1 łóŝko Średni czas pobytu chorego (w dniach) psychiatryczne (4700) 198 198 367 100,6% 2437 12,3 30 leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych (4742) 18 18 333 91,1 723 40,2 8 terapii uzaleŝnienia od alkoholu (4744) 98 95 356 97,5 804 8,5 42 leczenia zespołów abstynencyjnych po substancjach psychoaktywnych (detoksykacji) (4748) rehabilitacyjne dla uzaleŝnionych od substancji psychoaktywnych (4750) 3 3 311 85,2 49 16,3 19 234 220 191 52,5 644 2,9 65 Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej 27

Tabela nr 10. Opieka dzienna w ramach przychodni specjalistycznych w województwie zachodniopomorskim w 2012 r. Rodzaj opieki Miejsca stan w dniu 31.12 Leczeni Osobodni cyklu leczenia OPIEKA PSYCHIATRYCZNA WOJEWÓDZTWO 2012 230 1972 114232 Oddziały psychiatryczne (2700-2719) 160 1457 71 393 w tym dla dzieci i młodzieŝy (2701) - - - dla pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi (2706, 2707) 25 133 5932 ośrodek alzheimerowski (2710) - - - oddziały dzienne terapii uzaleŝnienia od alkoholu(2711-45 382 36907 2712) oddziały terapii uzaleŝnienia od środków psychoaktywnych - - - - - - Hotele (2720-2722) Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej Tabela nr 11. Nakłady NFZ na leczenie stacjonarne Źródło: Raport Rzecznika praw osób uzaleŝnionych 2012 r. 28

Tabela nr 12. Nakłady NFZ na lecznictwo ambulatoryjne i dzienne. Źródło: Raport Rzecznika praw osób uzaleŝnionych 2012 r. Readaptacja społeczna Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym umoŝliwiła, aby osoby uzaleŝnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, zostały zatrudnione przez Centra Integracji Społecznej tzw. CIS. Tabela nr 13. Centra Integracji Społecznej w zachodniopomorskim Miejscowość Nazwa jednostki Adres email Telefon/fax Barlinek Białogard Koszalin Łobez Stargard Szczeciński Szczecin Centrum Integracji Społecznej "Przystań" Centrum Integracji Społecznej Koszalińskie Centrum Integracji Społecznej "Tacy Sami Stowarzyszenie Współistnienie Centrum Integracji Społecznej Od Nowa w Łobzie Centrum Integracji Społecznej Centrum Integracji Społecznej ZSRG w Szczecinie ul. Szosowa 2b; 74 320 Barlinek Kisielice DuŜe 30; 78 200 Białogard ul. Mieszka I-go 16; 75 129 Koszalin ul. Drawska 6; 73 150 Łobez ul. Z. Krasińskiego 19; 73-110 Stargard Szczeciński ul. K. Kolumba 86; 70-035 Szczecin cisbarlinek@wp.pl 91 433 00 84 cisbialogard@gazeta.pl 94 311 03 50; 94 312 38 63 iwonam60@op.pl; natalia_o23@wp.pl 94 341 92 69 cis.lobez@wp.pl 91 397 36 04; 91 397 68 42 biuro@cis.stargard.com.pl 91 578 08 30; 91 578 08 34 cis@zsrg.szczecin.pl 91 489 65 25; 91 489 40 00 Szczecin Centrum Integracji ul. Energetyków biuro@sos.home.pl 91 350 73 71; 91 431 81 26 29

Miejscowość Nazwa jednostki Adres email Telefon/fax Społecznej "SOS" w Szczecinie (SOS) 10; 70-656 Szczecin Niechorze Centrum Integracji Społecznej w Rogozinie Rogozina 37; 72-350 Niechorze cis.rogozina@wp.pl 91 387 40 20; 606 320 680; 91 387 40 20 Gryfino Centrum Integracji Społecznej Nowe Czarnowo 64; 74-100 Gryfino - - Kalisz Pomorski Międzygminne Centrum Integracji Społecznej ul. Wolności 10; 78-540 Kalisz Pomorski mcispd@wp.pl 94 372 48 07 Sławoborze Centrum Integracji Społecznej ul. Leśna 1A; 78-314 Sławoborze gopss@slawoborze.pl 94 365 20 06; 94 364 75 64 Źródło: Biuletyn Obserwatorium Integracji Społecznej 2012 Program metadonowy, czyli program leczenia substytucyjnego w zachodniopomorskim został uruchomiony w roku 1998, a jego realizatorem jest Specjalistyczny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zdroje w Szczecinie. Program wykazuje najlepszą skuteczność w leczeniu opiatowców. Przyjmowanie metadonu umoŝliwia im normalne funkcjonowanie w społeczeństwie, podejmowanie nauki i pracy. U osób tych poprawia się ogólny stan zdrowia i odnotowuje się wśród nich mniejszą liczbę wykroczeń. Ponadto sukcesem jest rodzenie seronegatywnych dzieci z rodziców narkomanów seropozytywnych. Istniejące zasady kontraktowania tego typu usług przez NFZ nie zabezpieczają kompleksowo Programu. Zdaniem specjalistów z Programu, niezmiernie waŝnym jest, by nie dopuścić do niebezpiecznej sytuacji nagłego odstawienia leku u osób leczonych metadonem. W stosunku do roku ubiegłego liczba leczonych w programie metadonowym wzrosła z 64 do 69 gdzie 4 osoby leczyły się po raz pierwszy. Ograniczanie podaŝy Celem ograniczenia podaŝy jest zmniejszenie dostępności narkotyków poprzez usprawnienie kontroli nad surowcami do nielegalnej produkcji narkotyków syntetycznych i zahamowanie wzrostu przestępczości związanej z narkotykami, głównie przemytu narkotyków. Ograniczenie dostępności jest bardzo trudne ze względu na stały wzrost podaŝy narkotyków. Ograniczeniem podaŝy narkotyków zajmują się głównie: Policja, Urzędy Celne i StraŜ Graniczna. Województwo zachodniopomorskie umiejscowione jest na skrzyŝowaniu szlaków narkotycznych północ-południe i wschód-zachód. Znaczna część narkotyków przemycana jest z Niemiec i Holandii. Narkotyki przewoŝone są przez 30

kurierów oraz coraz częściej wysyłane pocztą. Narkobiznes rozwija się przede wszystkim w miejscach rozrywki, szkołach, parkach i na ulicach oraz w okresie wolnym od zajęć lekcyjnych. Środki odurzające rozprowadzane są głównie wśród młodzieŝy w wieku od 16 do 25 lat. Z danych zachodniopomorskiej policji wynika, Ŝe cześć dealerów rozprowadza narkotyki wyłącznie w grupach koleŝeńskich. Następuje swoista hermetyzacja środowiska; nowi odbiorcy wprowadzani są poprzez juŝ sprawdzonych i dopiero po pewnym czasie uzyskują bezpośredni dostęp do głównego dealera. Dilerzy rozprowadzający narkotyki jednorazowo posiadają od kilku do kilkudziesięciu działek. NaleŜy dodać, Ŝe chcąc osiągnąć jak największy zarobek kaŝdy ze sprzedawców zwiększa objętość porcji. Miejscami dystrybucji narkotyków są obecnie nie tylko wybrane ulice i rejony miast, ale takŝe dyskoteki, puby, szkoły, uczelnie, kluby oraz agencje towarzyskie. Sprzedawcy oferują takŝe moŝliwość telefonicznego składania zamówienia na zakup środków odurzających. Nadal w sieci zakupić moŝna tzw. dopalacze oraz substancje R-C. W 2012 do Urzędu marszałkowskiego nie wpłynął Ŝaden uprawę maku oraz skup nasion i słomy jednopiennych konopi włóknistych. wniosek o wydanie zezwolenia na W 2012 roku skonfiskowano ponad 93 kg środków odurzających i psychotropowych: głównie amfetaminy i marihuany. W 2012 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego ujawniono i zlikwidowano 76 nielegalnych upraw konopi indyjskich. Tabela nr 14. Zabezpieczone przez KWP w Szczecinie substancje psychoaktywne. marihuana-g amfetamina- g. kokaina-g. ecstasy-szt. LSD-szt. 67 491 21 235 522 390 25 heroina- g. mefedron- g. haszysz- g. metamfetamina -g konopie indyjskie szt. 15 1001 2207 660 3751 Źródło: KWP w Szczecinie 31

Tabela nr 15. Przestępstwa narkotykowe w 2012 r. Postępowania wszczęte Postępowania zakończone Przestępstwa potwierdzone Podejrzani ogółem W tym nieletni Źródło: KWP Szczecin 1398 1905 3459 1495 220 W porównaniu z 2011 r. o 11% zmniejszyła się liczba postępowań wszczętych. Zmniejszyła się równieŝ liczba nieletnich popełniające przestępstwa w związku z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii. Liczba wykrytych przestępstw przeciw ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (Rozdział 7 Przepisy Karne) - 3379. Podobnie jak w 2011 r. Liczba podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciw ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (Rozdział 7 Przepisy Karne) 1495. Spadek w stosunku do 2011 r. o 15%. Tabela 16. Liczba stwierdzonych przestępstw powiązanych z nielegalnych handlem narkotykami: Lp. Przepisy karne Liczba przestępstw 1. Art. 56 67 2. Art. 58 1045 3. Art. 59 587 4. Art. 62 1463 Źródło: KWP Szczecin W 2012 r. KWP w Szczecinie podejrzewała 329 młodocianych i 220 nieletnich o popełnienie przestępstw przeciwko ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii. Tabela 17. Liczba skazanych za przestępstwa z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Nazwa Sądu Liczba skazanych Liczba skazanych na bezwzględną karę pozbawienia wolności Liczba skazanych na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem Skierowania na leczenie na mocy art. 71 i art.72 ustawy z dnia 29 lipca o przeciwdziałaniu narkomanii Sąd Okręgowy w Koszalinie 266 17 163 9 Sąd Okręgowy w Szczecinie 671 122 298 14 Razem 937 139 461 23 Źródło: Sąd Okręgowy w Szczecinie, Sąd Okręgowy w Koszalinie. 32

W stosunku do roku 2011 nastąpił spadek odsetka skazanych o 27%, oraz nastąpił spadek odsetka skierowanych na leczenie na mocy art. 71 i art.72 ustawy z dnia 29 lipca o przeciwdziałaniu narkomanii. Sprawcami czynów karalnych byli najczęściej chłopcy w wieku 15-17 lat. Przypadki łamania przepisów ustawy dotyczyły przewaŝnie posiadania przez młodych ludzi niewielkich ilości środków odurzających w postaci marihuany, bądź amfetaminy. Na podstawie danych ewidencjonowanych przez Wydział Ruchu Drogowego KWP, na terenie województwa zachodniopomorskiego w 2012 dokonano zatrzymań kierowców: - prowadzących pod wpływem alkoholu 405, - prowadzących pod wpływem innego środka psychoaktywnego 10, Prowadzących pod wpływem innego środka psychoaktywnego oraz alkoholu 2. W minionym roku, w rejonie słuŝbowej odpowiedzialności placówek SG Nadodrzańskiego Oddziału StraŜy Granicznej realizujących zadania na terenie województwa zachodniopomorskiego, za przestępstwa wynikające z Ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii zatrzymanych zostało łącznie 16 osób (w tym w ramach wspólnych działań z Policją lub SłuŜbą Celną 16 osób). PoniŜsza tabela przedstawia ilość i wartość ujawnionych przez placówki NoOSG na terenie województwa zachodniopomorskiego nielegalnych substancji psychoaktywnych z wyszczególnieniem ich rodzaju (zestawienie dotyczy wszystkich działań, tj. realizowanych samodzielnie przez StraŜ Graniczną jak równieŝ wspólnie z innymi słuŝbami: Tabela 18. Zabezpieczone substancje psychoaktywne. Rodzaj ujawnionej substancji Ilość Szacunkowa wartość Marihuana 5959,91 g 400 050 zł Amfetamina 250 g 17 956 zł Ecstasy 30 g 1050 zł Susz roślinny 3301 g. 99 060 zł Krzewy konopii indyjskich 142 szt. 210 400 zł Mefedron 6,71 g. 536 zł Anaboliki 19 g. 120 zł RAZEM 729 172 zł Źródło: SG Nadodrzański Oddział StraŜy Granicznej 33

W jednostkach podległych Okręgowemu Inspektoratowi SłuŜby Więziennej w Szczecinie ujawniono w 2012 r: Tabela 19. Liczba konfiskat z OISW w Szczecinie Nazwa jednostki Liczba konfiskat Typ skonfiskowanych substancji psychoaktywnych (ilość) 1 AŚ Choszczno 1 amfetamina 2 AŚ Kamieniu Pom. 0 0 3 AŚ Szczecin 2 marihuana (0,04 grama) marihuana (0,78 grama) 4 AŚ Świnoujście 0 0 5 ZK Goleniów 2 MDMA tabletki (1.12g) 6 ZK Nowogard 7 ZK Stargardzie Szczec. 9 3 saszetki z: DOI, 2c-p, 4-AcO-DMT, Ethylone 5 x marihuana (około 20 gram) 3 x amfetamina (około 17 gram) 1 x metaamfetamina lub amfetamina (131 szt. Tabletek) Amfetamina (2,365 grama) Marihuana (0,255 grama) Susz koloru zielonego (8.055 grama) Źródło: Okręgowy Inspektorat SłuŜby Więziennej w Szczecinie Regulowanie współpracy z przemysłem farmaceutycznym w zakresie kontroli nad wytwarzaniem i stosowaniem środków odurzających oraz ich prekursorów. W 2012 r. Wojewódzki Inspektorat Farmaceutyczny w Szczecinie wydał 261 zezwoleń na produkcję i obrót środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i prekursorami I-R. Na wniosek strony złoŝono 6 wniosków o cofnięcie zezwoleń na produkcję i obrót środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i prekursorami I-R. W 2011 r. nie było ani jednego wniosku o wstrzymaniu lub wycofaniu z aptek ogólnodostępnych i hurtowni farmaceutycznych na terenie województwa towarów, którymi obrót jest niedozwolony. 34

IV WNIOSKI I REKOMENDACJE Wnioski Szczególne uwarunkowania geograficzne i społeczno-ekonomiczne województwa zachodniopomorskiego są powodem zwiększonego zagroŝenia narkomanią i przestępczością narkotykową. Nadal największe nadzieje na skuteczne zapobieganie uŝywaniu narkotyków przez młodzieŝ wiąŝe się z profilaktycznymi oddziaływaniami rodziców. MłodzieŜ ma świadomość negatywnych skutków zaŝywania narkotyków (zarówno zdrowotne jak i społeczne). Ceny narkotyków na nielegalnym rynku w stosunku do roku 2011 pozostały bez zmian. Najpopularniejszymi narkotykami są marihuana i amfetamina. Bardzo mała liczba gmin realizujących monitoring na swym terenie. Widoczna jest tendencja spadkowa przyjęć osób w wieku 0-18 leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych. Wskaźnik przyjętych do lecznictwa stacjonarnego na 100 000 mieszkańców wskazuje tendencję spadkową. Narkotyki obecne są w świecie dorosłych w sposób widoczny na poziomie województwa. Ich uŝytkownicy to nie tylko młodzieŝ, ale równieŝ osoby w sile wieku. Spośród substancji nielegalnych przetwory konopi są relatywnie najpowszechniej uŝywane, zarówno na poziomie eksperymentowania, jak i uŝywania okazjonalnego. Wśród środków uŝywanych przez mieszkańców województwa względnie często pojawiają się teŝ amfetamina i ecstasy pozostałe środki są znacznie mniej popularne. UŜywanie poszczególnych substancji nielegalnych występuje najczęściej w kategorii wiekowej 16-24 lat. UŜywanie przetworów konopi widoczne jest we wszystkich kategoriach wiekowych. UŜywanie substancji nielegalnych jest powszechniejsze wśród męŝczyzn niŝ wśród kobiet. Okazjonalnemu uŝywaniu narkotyków sprzyjają w sensie statystycznym takie cechy jak młody wiek, stan cywilny (kawaler, panna), bezdzietność, zamieszkiwanie w mieście pow. 50 tys. mieszkańców, status ucznia lub studenta, oraz brak zaangaŝowania religijnego. Spośród substancji nielegalnych przetwory konopi są relatywnie najbardziej dostępne. Mieszkańcy województwa spotykają się z propozycjami substancji nielegalnych w niewiele większym odsetku, niŝ wynosi odsetek uŝytkowników. Przetwory konopi są pozyskiwane przez uŝytkowników tej substancji głównie w drodze otrzymywania od kogoś znajomego w prywatnym domu lub miejscu publicznym takim jak park, dworzec, ulica, bar, pub, klub lub dyskoteka. Rzadko zdarza się to w miejscu pracy lub nauki. 35

Problem narkomanii wg mieszkańców województwa nie naleŝy do najwaŝniejszych problemów społecznych, szczególnie gdy oceny dotyczą skali lokalnej. Nieco wyŝej lokuje się problem alkoholu, ale takŝe nie zajmuje czołowej pozycji. Spośród problemów związanych z uŝywaniem substancji psychoaktywnych w skali lokalnej najwyŝszą widocznością społeczną odznacza się problem picia alkoholu przez młodzieŝ. Większość badanych dostrzega zainteresowanie władz lokalnych przeciwdziałaniem uŝywaniu narkotyków. W skali kraju analogiczny odsetek jest znacznie niŝszy. Mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego są wyraźnie lepiej zorientowani w ofercie pomocy w sprawie problemu narkotyków niŝ przeciętni Polacy. Mieszkańcy województwa dostrzegają ryzyko szkód związanych z uŝywaniem substancji psychoaktywnych. Tylko bardzo nieliczni stwierdzają, Ŝe ich uŝywanie nie pociąga za sobą Ŝadnego ryzyka. Mieszkańcy województwa mają świadomość zagroŝenia młodzieŝy narkotykami. Narkomani nadal postrzegani są jako ludzie chorzy i nieszczęśliwi wymagający leczenia i opieki, chociaŝ frakcja upatrujących w nich przestępców jest bardzo liczna. DuŜa część mieszkańców jest zdania, Ŝe osoby ciągle uŝywające narkotyków naleŝy karać. Odsetek ten jest znacznie wyŝszy niŝ w skali kraju. Nadal w Internecie nabyć moŝna dopalacze oraz substancje R-C. 36

Rekomendacje Promować w mediach ofertę placówek lecznictwa odwykowego. Pobudzać aktywność gmin w kierunku realizacji działań profilaktycznych wśród młodzieŝy i rodziców. Rekomenduje się (KBPN) większe zaangaŝowanie samorządów w podnoszenie kwalifikacji zawodowych osób zaangaŝowanych w działalność profilaktyczną RozwaŜyć moŝliwość wprowadzenia do szkół nowoczesnych, komplementarnych programów interwencyjnych oraz profilaktyczno interwencyjnych. Działalność profilaktyczną ustanowić bezwzględnym priorytetem, zorientowanym na ograniczanie popytu na substancje psychoaktywne wśród młodzieŝy. W związku z niską skutecznością programów profilaktycznych poszukiwać innowacyjnych form profilaktyki pierwszorzędowej i drugorzędowej. Monitorować na bieŝąco problemy narkotyków i narkomanii wśród mieszkańców regionu zachodniopomorskiego. Zachęcać do monitoringu osoby odpowiedzialne w gminach za rozwiązywanie problemów uzaleŝnień oraz wskazywać jego korzyści. Przeszkolić gminy z realizacji monitoringu lokalnego. Rozwijać i upowszechniać ofertę leczniczą dla osób uzaleŝnionych od przetworów konopi. Wspierać działania na rzecz integracji społeczności lokalnych wokół rozwiązywania problemów związanych z narkomanią. Ukazywać młodzieŝy niebezpieczeństwa związane z politoksykomanią. Przedstawić sądom listę instytucji zajmujących się terapią dla uzaleŝnionych skazanych. Wspierać rozwój pracy streetworkerskiej poprzez zaangaŝowanie ulicznych liderów rówieśniczych. Wspierać organizacje pozarządowe działające na rzecz zapobiegania narkomanii. Przygotować ofertę zagospodarowującą czas wolny młodzieŝy poprzez szeroki rozwój bazy alternatywnej w jak największej liczbie miast i wsi. Zadbać o dobre przygotowanie kadry edukatorów (nauczycieli, pedagogów, etc.) do działań profilaktycznych w szkołach i placówkach opiekuńczo - wychowawczych. Prowadzić działania podnoszące kwalifikacje zawodowe pracowników merytorycznych zatrudnionych w lecznictwie odwykowym. W związku z duŝą dostępnością substancji psychoaktywnych, prowadzone działania wzmocnić intensywną edukacją społeczną poprzez większą współpracę z mediami, dystrybucję materiałów edukacyjnych, a takŝe informacyjnych na temat programów i placówek udzielających pomocy. 37

V STRESZCZENIE Województwo zachodniopomorskie jest połoŝone w północno-zachodniej części Polski. Liczba ludności według stanu na 31.12. 2012 roku wynosiła 1 711,2 tyś osób. Szczególne uwarunkowania geograficzne i społeczno-ekonomiczne (lotnisko w Goleniowie, względnie otwarte granice, duŝa liczba bezrobotnych, duŝy ośrodek akademicki etc.) są powodem zwiększonego zagroŝenia narkomanią i przestępczością narkotykową. Istotny jest równieŝ charakter tranzytowy i turystyczny województwa oraz frustracje wynikające z ubóstwa i bezrobocia. Województwo zachodniopomorskie umiejscowione jest na skrzyŝowaniu szlaków narkotycznych północ-południe i wschód-zachód. Znaczna część narkotyków przemycana jest z Niemiec i Holandii. Narkotyki przewoŝone są przez kurierów oraz coraz częściej wysyłane pocztą. Z danych Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie, wyników badania populacji generalnej Substancje psychoaktywne postawy i zachowania badania ESPAD oraz badań zrealizowanych przez Samorząd Województwa Zachodniopomorskiego wynika, Ŝe spośród substancji nielegalnych przetwory konopi są relatywnie najpowszechniej uŝywane, zarówno na poziomie eksperymentowania, jak i uŝywania okazjonalnego. Wśród środków uŝywanych przez mieszkańców województwa względnie często pojawiają się teŝ amfetamina i ecstasy pozostałe środki są znacznie mniej popularne. UŜywanie poszczególnych substancji nielegalnych występuje najczęściej w kategorii wiekowej 16-24 lata. UŜywanie przetworów konopi widoczne jest we wszystkich kategoriach wiekowych. UŜywanie substancji nielegalnych jest powszechniejsze wśród męŝczyzn niŝ wśród kobiet. Ceny narkotyków pozostały bez zmian w stosunku do roku ubiegłego. Wzrosła liczba osób które otrzymały pomoc społeczną z powodu narkomanii z 271 do 356. Mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego są wyraźnie lepiej zorientowani w ofercie pomocy w sprawie problemu narkotyków niŝ przeciętni Polacy. W stosunku do 2011 r. nastąpił 12 % spadek przyjętych do leczenia z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych. W roku 2012 r. przyjęto do leczenia 1552 osób. Spośród 1552 przyjętych do stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w 2012 r. 550 osób stanowili pacjenci przyjęci po raz pierwszy. Dane te potwierdzają spadek odsetka przyjęć pierwszorazowych w stosunku do roku ubiegłego. Widoczny jest znaczny spadek przyjęć osób w wieku 0-18 leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych ze 120 w 2011 do 60 w roku 2012. ZauwaŜalny spadek ilości pacjentów widać równieŝ w grupie wiekowej 19-29. W roku 2011 z leczenia korzystało 297 osób, w 2012 251 osób. Wskaźnik przyjętych do lecznictwa stacjonarnego na 100 000 mieszkańców dla zachodniopomorskiego w roku 2011 r. - 105,2 a w roku 2012 90,1 co wykazuje tendencję spadkową. 38

W 2012 roku zarejestrowano 48 nowych zakaŝeń HIV (3 więcej niŝ w 2011 r.). Współczynnik zapadalności wynosił 2,78 na 100 tys. mieszkańców i był wyŝszy w porównaniu do roku 2011, kiedy to wynosił 1,61 ( zarejestrowano wówczas 45 nowych zakaŝeń). Zespół AIDS rozpoznano u 14 osób tj. u 9 mniej niŝ w 2011 r. z których w 2012 r. 5 osób zmarło. W roku 2012 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 273 nowych nosicieli HCV, ogólna liczba wyniosła 3905. W analizowanym okresie w woj. zachodniopomorskim na wirusowe zapalenie wątroby zachorowało 65 osób tj. o 15 mniej w stosunku do 2011 r. W roku 1998 w zachodniopomorskim został uruchomiony program leczenia substytucyjnego. Jego realizatorem jest Specjalistyczny Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Zdroje w Szczecinie. W roku 2012 w programie metadonowym leczyły się 69 osób tj. o 5 więcej niŝ w 2011 r.. Ograniczeniem podaŝy narkotyków zajmują się głównie: Policja, Urzędy Celne i StraŜ Graniczna. Najczęściej popełnianym przestępstwem jest posiadanie marihuany i amfetaminy. W 2012 roku skonfiskowano ponad 93 kg środków odurzających i psychotropowych: głównie amfetaminy i marihuany. W 2012 roku na terenie woj. zachodniopomorskiego ujawniono i zlikwidowano 76 nielegalnych upraw konopi indyjskich. W porównaniu z 2011 r. o 11% zmniejszyła się liczba postępowań wszczętych. Zmniejszyła się równieŝ liczba nieletnich popełniające przestępstwa w związku z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii. Nie zmieniła się w stosunku do 2011 r. liczba wykrytych przestępstw przeciw ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (Rozdział 7 Przepisy Karne) - 3379. Nastąpił spadek o 15% w stosunku do 2011 r. liczby podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciw ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii (Rozdział 7 Przepisy Karne) 1495. W stosunku do roku 2011 nastąpił spadek o 27% odsetka skazanych przez Okręgowe Sądy w Szczecinie i Koszalinie oraz nastąpił spadek odsetka skierowanych na leczenie na mocy art. 71 i art.72 ustawy z dnia 29 lipca o przeciwdziałaniu narkomanii. Podstawowym celem profilaktyki jest zahamowanie tempa wzrostu popytu na narkotyki. Realizacja odbywa się poprzez działania profilaktyczne, najczęściej wpisane w lokalne strategie społeczne. W ramach przyjętego przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012-2020 wyznaczone zostały cele i działania zmierzające do ograniczenia skutków społecznych nadmiernego uŝywania substancji psychoaktywnych wśród mieszkańców województwa. Celem głównym Programu jest ograniczenie problemów społecznych i zdrowotnych związanych z zaŝywaniem substancji psychoaktywnych. 39

BIBLIOGRAFIA 1. Wojewódzki Program Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012-2020; 2. Dane statystyczne Zachodniopomorskiego Oddziału Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci UzaleŜnionych POWRÓT Z U ; 3. Dane statystyczne Stowarzyszenia MONAR; 4. Dane statystyczne Komendy Głównej Policji i Komendy Wojewódzkiej Policji; 5. Dane statystyczne Centralnego Biura Śledczego; 6. Dane statystyczne Sądu Okręgowego w Szczecinie; 7. Dane statystyczne Sądu Okręgowego w Koszalinie; 8. Dane statystyczne Sądu Rejonowego w Koszalinie; 9. Dane statystyczne Nadodrzańskiego Oddziału StraŜy Granicznej; 10. Dane statystyczne Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Szczecinie; 11. Główny Urząd Statystyczny; 12. Urząd Statystyczny w Szczecinie; 13. Dane statystyczne Kuratorium Oświaty w Szczecinie; 14. Dane statystyczne Samodzielnego Publicznego Specjalistycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej ZDROJE w Szczecinie; 15. Dane statystyczne Wojewódzkiego Inspektoratu Farmaceutycznego w Szczecinie; 16. Dane statystyczne Pomorskiego Oddziału StraŜy Granicznej; 17. Dane statystyczne Okręgowego Inspektoratu SłuŜby Więziennej w Szczecinie; 18. Dane statystyczne Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego; 19. Dane statystyczne Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego; 20. Dane statystyczne Zachodniopomorskiego Centrum Organizacji i Promocji Zdrowia; 21. Informator Statystyczny ochrony zdrowia województwa zachodniopomorskiego za 2012 rok 22. Raport rzecznika praw osób uzaleŝnionych 23. Raport KBPN 2012 r. 40

RAPORT: PROBLEM NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO 2012 Szczecin 2013

I WPROWADZENIE Województwo zachodniopomorskie w obecnych granicach istnieje od 1 stycznia 1999 roku. Jest to piąte pod względem powierzchni województwo w kraju (powierzchnia 22,9 tys. km2) i jedenaste pod względem liczby mieszkańców (1 711,2 tys.). Liczba ludności w województwie wzrosła względem poprzedniego (2011) roku o 1,5 tys. Gęstość zaludnienia na obszarze województwa wynosi 75 osób na km2. Województwo administracyjnie jest podzielone na 114 gmin i 21 powiatów, w tym 3 powiaty grodzkie (miasta na prawach powiatu) i 18 powiatów ziemskich. Mapa 1. Województwo Zachodniopomorskie 2

Struktura ludności Zmiany w strukturze wiekowej ludności wskazują na postępujący proces starzenia się społeczeństwa. Maleje udział dzieci i młodzieŝy w ogólnej liczbie ludności, natomiast rośnie udział osób starszych. Na koniec 2012 r. w województwie struktura wieku ludności wyglądała następująco: osoby w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) 17,9% (spadek w skali roku o 0,3 p.p.), osoby w wieku produkcyjnym 65% ogółu ludności (spadek w skali roku o 0,4 p.p.), osoby w wieku poprodukcyjnym 17,1% ludności (wzrost o 0,7 p.p). W Polsce, w 2010 roku, udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wyniósł 18,7%, produkcyjnym - 64,4% i poprodukcyjnym - 16,9%. Wartość wskaźnika obciąŝenia demograficznego mierzonego liczbą osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym w województwie zachodniopomorskim wynosiła 54 (53 osoby w roku 2011). Wykres nr 1. Struktura ludności według płci i ekonomicznych grup wieku w 2012 roku Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej - Obserwatorium Integracji Społecznej Struktura ludności według płci od kilku lat nie ulega większym zmianom. W ogólnej liczbie mieszkańców województwa, podobnie jak w kraju, nieznacznie przewaŝają kobiety, które stanowią 51,4% ludności. Na koniec 2012 r. liczba kobiet w województwie osiągnęła poziom 879,8 tys. i była o 2 tys. wyŝsza niŝ przed rokiem. Wskaźnik feminizacji równieŝ od kilku lat nie wykazuje większych zmian i oscyluje 6 Ocena zasobów pomocy społecznej za rok 2012 dla województwa zachodniopomorskiego na poziomie 106 kobiet na 100 męŝczyzn. W zaleŝności od grupy wiekowej wskaźnik feminizacji przyjmuje odpowiednie wartości: w grupie 0 17 lat 48,8%, w wieku produkcyjnym 47,3%, w wieku emerytalnym 69,7%. 3

Wykres nr 2. Liczba i odsetek rodzin wg typów w województwie zachodniopomorskim w 2002 i 2011 Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej - Obserwatorium Integracji Społecznej Rynek pracy Liczba bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim na koniec 2012 roku osiągnęła poziom 112,5 tys. osób i była wyŝsza o 3,6 tys. od poziomu z roku poprzedniego. Grupa osób długotrwale bezrobotnych liczyła 57,8 tys. osób 51,4% ogółu bezrobotnych. W roku 2011 długotrwale bezrobotni stanowili 49% ogółu bezrobotnych. Prawo do zasiłku w 2012 roku posiadało 21 tys. mieszkańców województwa (18,7% ogółu bezrobotnych) i stanowili oni o 1000 osób liczniejszą grupę niŝ w roku poprzednim. Infrastruktura społeczna Liczba mieszkań komunalnych w 2012 r. zmalała o 1,4 tys. do poziomu 57,3 tys. mieszkań. Spadła znacząco liczba wniosków o mieszkanie z zasobów gminy z 23,2 tys. w roku 2011 do 11,7 tys. w 2012 roku. Na przełomie ostatnich dwóch lat wzrosła liczba mieszkań socjalnych z 4 305 do 4 760, spadła natomiast liczba wniosków złoŝonych na mieszkanie socjalne z 7 588 do 5 990. Podwoiła się liczba Ŝłobków z 24 w 2011 roku do 51 w roku 2012. Tak znaczny przyrost liczby Ŝłobków w województwie nie wpłynął na zmniejszenie liczby dzieci, którym nie przyznano miejsca w Ŝłobku w 2011 było to 1 378 dzieci, zaś w 2012 1 193 dzieci. Znacznie lepiej wygląda sytuacja w obszarze opieki i edukacji przedszkolnej. Pomimo niewielkiego wzrostu liczby przedszkoli, znacznie spadła liczba dzieci, którym nie przyznano miejsca w przedszkolu z 2 025 w roku 2011 do 1 416 w 2012 roku. 4

Edukacja na poziomie podstawowym w województwie zachodniopomorskim realizowana była w 2012 roku w 471 placówkach (o 6 mniej niŝ przed rokiem). Zwiększyła się za to liczba szkół gimnazjalnych z 279 w 2011 r. do 288 w roku 2012. System szkolnictwa ponadgimnazjalnego w woj. zachodniopomorskim obejmował w 2012 roku 328 szkół (o 20 szkół mniej niŝ przed rokiem), w tym 201 szkół przygotowujących do zawodu (o 12 szkół mniej niŝ przed rokiem). W okresie 2011-2012 powiększyła się liczba świetlic i klubów dla dzieci i młodzieŝy o 60 obiektów. Obecnie ich liczba w województwie wynosi 934. Spadła natomiast liczba bibliotek publicznych (o 3) i domów kultury (o 11 obiektów). W ciągu ostatnich dwóch lat wzrosła nieznacznie liczba obiektów sportowych. Na koniec 2012 roku w województwie istniały 1 224 obiekty sportowe i 1 103 boiska przyszkolne. W sferze infrastruktury słuŝącej ochronie zdrowia odnotowano na przełomie ostatnich 2 lat niewielkie zmiany. Zmalała liczba szpitali z 32 do 30, wzrosła zaś liczba podstawowych zespołów opieki zdrowotnej z 424 do 440. Świadczenia pomocy społecznej W roku oceny, tj. 2012, w województwie zachodniopomorskim 105 843 osoby otrzymały świadczenia pomocy społecznej, w tym 51 071 to osoby długotrwale korzystające z pomocy (48% ogółu osób, którym przyznano świadczenia). Świadczenia pomocy społecznej dotarły do 70 178 rodzin, w których liczba osób wynosiła w sumie 183 444. Wskaźnik deprywacji lokalnej, liczony jako liczba korzystających z pomocy społecznej (beneficjentów) na 1000 mieszkańców, jest w województwie zachodniopomorskim przestrzennie zróŝnicowany, a jego przeciętna wartość oscyluje wokół liczby 102 beneficjentów pomocy na 1000 mieszkańców. W większości powiatów w województwie (w 15 na 21 powiatów), wskaźnik deprywacji lokalnej w 2012 roku był wyŝszy niŝ średnia dla województwa. Największą wartość wskaźnika odnotowano w powiecie świdwińskim 209, najmniejszą w powiecie grodzkim Koszalin 46. W roku oceny, świadczenia pienięŝne zostały przyznane 65 910 osobom, co stanowiło 62% ogółu osób, którym przyznano świadczenia. W odniesieniu do ogółu rodzin korzystających z pomocy społecznej, 84% (59 082 rodziny) otrzymało świadczenia pienięŝne. Pośrednio, beneficjentami świadczeń pienięŝnych byli członkowie tych rodzin, tj. w sumie 150 623 osoby. Odsetek osób, którym przyznano świadczenia pienięŝne, w liczbie osób, którym przyznano świadczenia ogółem, na poziomie gmin wynosi 61%, na poziomie miasta na prawach powiatu 71%, natomiast na poziomie powiatu (PCPR) 44%. Spośród powiatów i miast na prawach powiatu, najwięcej świadczeń pienięŝnych przyznano w Koszalinie ponad 70%, najmniej w powiecie drawskim, w granicach 50% 5

W latach 2011 2013, w województwie zachodniopomorskim, najczęstszymi powodami udzielenia pomocy i wsparcia było ubóstwo oraz bezrobocie. W 2012 roku 56% rodzin (101 753 osób) korzystających z pomocy Ŝyło w biedzie, zaś problem bezrobocia dotyczył 54% rodzin (110 823 osoby), którym przyznano pomoc. Znaczący odsetek beneficjentów korzystających z pomocy społecznej to osoby niepełnosprawne oraz długotrwale bądź cięŝko chorujące. Problem niepełnosprawności dotyczy ponad 33% rodzin korzystających z pomocy, zaś długotrwała bądź cięŝka choroba jest powodem przyznania pomocy w prawie 30% rodzin objętych wsparciem. Częstym powodem przyznania świadczenia była takŝe bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Z tego powodu pomoc otrzymało 10 776 rodzin (41 001 osób). Najrzadziej pomoc przyznawano z tytułu: ofiar handlu ludźmi 7 osób, klęsk Ŝywiołowych i ekologicznych 34 osoby, sieroctwa 113 osób (45 rodzin), narkomanii 356 osób (233 rodziny). Wykres nr 3. Powody udzielenia pomocy i wsparcia odsetek w powodach ogółem (%) Źródło: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej - Obserwatorium Integracji Społecznej 6

Uwarunkowania problemu narkomanii wynikające ze specyfiki województwa zachodniopomorskiego: PołoŜenie przygraniczne województwa - dokonywanie transakcji na miejscu i krzyŝowanie się szlaków narkotycznych północ-południe i wschód-zachód. Swoboda przepływu osób wewnątrz Unii Europejskiej dzięki wejściu do Strefy Schengen. Charakter tranzytowy województwa. Powstałe na wskutek migracji rodziców zjawisko zwane eurosieroctwem. Charakter portowo-turystyczny województwa. DuŜy ruch społeczny i anonimowość jego uczestników. Wysoki wskaźnik zjawisk patologicznych zwiększających natęŝenie ryzykownych zachowań i zagroŝeń zdrowotnych: prostytucja przygraniczna, przemyt, handel ludźmi, przestępczość zorganizowana. Bezrobocie i ubóstwo wynikające z zamknięcia duŝych zakładów produkcyjnych w województwie. Frustracje i zbyt niski poziom płac powodujący podejmowanie aktywności i prac dodatkowych - mniej czasu rodziców poświęcanego rodzinie. Silne ośrodki akademickie w Szczecinie i Koszalinie. Posiłkowanie się przez studentów podczas egzaminów substancjami psychoaktywnymi oraz lekarstwami wydawanymi bez recepty tzw. OTC. Pojawienie się sklepów z tzw. dopalaczami - legalnymi substancjami psychoaktywnymi, przez co młodzieŝ ma do nich relatywnie nieograniczony dostęp. Szerokie zjawisko zaŝywających substancje psychoaktywne białych kołnierzyków. Komercjalizacja klubów sportowych nastawionych na tzw. wyczyn. Akceptacja i przyzwolenie społeczne na uŝywanie nielegalnych substancji psychoaktywnych. 7

II OPIS SYTUACJI, EPIDEMIOLOGIA, CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA UŜywanie narkotyków W latach 2010 2011 zrealizowano w województwie dwa badania; w 2010 r. badania populacji generalnej Substancje psychoaktywne postawy i zachowania, a w roku 2011 badanie ESPAD. W 2012 r. zrealizowano równieŝ badania pn. Badanie stosunku młodzieŝy do przetworów konopi. W 2013 r. Wydział Współpracy Społecznej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego zrealizował badania ankietowe dotyczące problematyki narkotyków i narkomanii. Przeprowadzono 791 ankiet w tym: 160 w szkołach gimnazjalnych, 10 w szkołach zawodowych, 193 w liceach i technikach, 258 na uczelniach wyŝszych, 20 w klubach i dyskotekach oraz 150 ankiet ulicznych. badań. Niektóre przytoczone w niniejszym Raporcie dane oraz tabele pochodzą ze wspomnianych Na podstawie przeprowadzonych badań moŝna stwierdzić, Ŝe narkotyki obecne są w świecie dorosłych w sposób widoczny na poziomie województwa. Ich uŝytkownicy to nie tylko młodzieŝ, ale równieŝ osoby w sile wieku. Spośród substancji nielegalnych przetwory konopi są relatywnie najpowszechniej uŝywane, zarówno na poziomie eksperymentowania, jak i uŝywania okazjonalnego. Wyniki badania ESPAD pokrywają się z wynikami badania ankietowego z 2013 r. Wśród środków uŝywanych przez mieszkańców województwa względnie często pojawiają się teŝ amfetamina i ecstasy pozostałe środki są znacznie mniej popularne. UŜywanie poszczególnych substancji nielegalnych występuje najczęściej w kategorii wiekowej 16-24 lata. UŜywanie przetworów konopi widoczne jest we wszystkich kategoriach wiekowych. Wśród substancji nielegalnych relatywnie najwyŝszym rozpowszechnieniem wśród młodzieŝy cechują się konopie indyjskie. ChociaŜ raz w ciągu całego Ŝycia uŝywało ich około 30% młodszych uczniów i 50% starszych uczniów. Na drugim miejscu wśród substancji nielegalnych jest amfetamina - ok. 9% wśród uczniów gimnazjów i 12% wśród uczniów szkół wyŝszego poziomu. Marihuana i haszysz są przez młodzieŝ traktowane wyraźnie bardziej liberalnie niŝ inne substancje nielegalne. 64% ankietowanych w badaniach UM WZ uznało ciekawość za najczęstszy powód do sięgania po marihuanę. Kolejną przyczyną jest wpływ rówieśników i ucieczka od problemów zewnętrznych. Badanie ESPAD wskazało iŝ wyŝszy niŝ w skali całego kraju odsetek badanych przyznaje się do uŝywania marihuany lub haszyszu i amfetaminy, są to teŝ środki częściej oferowane tej młodzieŝy i częściej oceniane przez nią jako łatwo dostępne. Badani, którzy sami uŝywają narkotyków znacznie wyŝej oceniają ich dostępność niŝ badani, którzy po narkotyki nie sięgali. 8

50% ankietowanych uwaŝa Ŝe narkotyki są atrakcyjne dla młodzieŝy. Wg. badanych (60%) narkotyki pozwalają dobrze się bawić. UŜywanie substancji nielegalnych jest powszechniejsze wśród męŝczyzn niŝ wśród kobiet. Przetwory konopi są pozyskiwane przez uŝytkowników tej substancji głównie w drodze otrzymywania od kogoś znajomego w prywatnym domu lub miejscu publicznym, takim jak park, dworzec, ulica, bar, pub, klub lub dyskoteka. Rzadko się to zdarza w miejscu pracy lub nauki. Problem narkomanii wedle ocen respondentów nie naleŝy do najwaŝniejszych problemów społecznych, szczególnie gdy oceny dotyczą skali lokalnej. Nieco wyŝej lokuje się problem alkoholu, ale takŝe nie zajmuje czołowej pozycji. Mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego są wyraźnie lepiej zorientowani w ofercie pomocy w sprawie problemu narkotyków niŝ przeciętni Polacy. Na pytanie Kto powinien zajmować się zapobieganiem narkomanii wśród młodzieŝy? 70 procent badanych uznało Ŝe tę rolę powinni pełnić rodzice. Jednak podczas badań ankietowych w szkołach tylko 15% badanych swa wiedze o substancjach psychoaktywnych uzyskało od rodziców. 52% badanych w szkołach gimnazjalnych, ponadgimnazjalnych i uczelniach wyŝszych nie zaŝywała Ŝadnych substancji psychoaktywnych 30 dni przed badaniem. Tabela nr 1. Zgony wg. przyczyn w latach 2010 i 2011. Przyczyny zgonów(kody według listy tabelarycznej włączeń i podkategorii 4- znakowychłącznie z kodami listy kategorii 3-znakowych ICD-10) Ogółem W tym: 2010 2011 16529 16149 Narkotyki (F11-F12, F14-F16, F19, X42, X44, X62, X64, Y12, Y14) 14 8 Samobójstwa (X60-X84) 321 329 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Tabela nr 2. Samobójstwa (zakończone zgonem) w województwie zachodniopomorskim w latach 2010 2012 z podziałem na stan świadomości w chwili zamachu ZAMACHY SAMOBÓJCZE 2010 2011 2012 OGÓŁEM 136 157 128 1. Trzeźwy 6 9 3 2. Pod wpływem alkoholu 15 22 18 3. Pod wpływem substancji 0 0 1 psychoaktywnych 4. Pod wpływem zastępczych 0 0 0 środków i substancji 5. Nie ustalono 114 126 106 Źródło: KWP Szczecin 9

W porównaniu z 2011 r. o 15% zmniejszyła się liczba samobójstw. Dostępność narkotyków Z danych Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie wynika, Ŝe nie istnieje problem z dostępem do substancji psychoaktywnych. Bardzo popularna jest amfetamina i konopie indyjskie. Tabela nr 3. Ceny narkotyków na nielegalnym rynku: Nazwa substancji Zakres cen w zł Jednostka porcji Marihuana 20-30 g Amfetamina 20 40 g Tabletki ectasy 6-15 szt. Kokaina 200 300 g Źródło: Komenda Główna Policji W porównaniu do roku 2011 ceny nielegalnych substancji psychoaktywnych utrzymują się na zbliŝonym poziomie. Postawy wobec narkotyków i narkomanii Ankietowanych w badaniu populacji generalnej Substancje psychoaktywne postawy i zachowania zapytano o sposób postrzegania narkomanów. PrzewaŜająca większość badanych opowiedziała się za medyczną definicją zjawiska, 77,5% badanych uznało, Ŝe narkoman to człowiek chory. Na drugim miejscu pod względem odsetka potwierdzeń znalazło się określenie: Osoba mająca zły wpływ na innych. To określenie potwierdziło ponad 74,7% badanych. W nieco mniejszym odsetku byli ci, którzy narkomanię postrzegali w kategoriach przestępstwa: awanturnik, chuligan 52,2% badanych i przestępca ponad 60,4% badanych. Trzeba jednak dodać, Ŝe większość badanych dostrzegała zły wpływ narkomanów na innych ludzi prawie 63%. Blisko 80% ankietowanych (badanie 2013 r.) uwaŝa Ŝe nie istnieją narkotyki nieszkodliwe. 20% twierdzi Ŝe marihuana nie jest substancją szkodliwą. 90% uwaŝa iŝ nawet jednorazowe przyjęcie narkotyku moŝe być niebezpieczne. Najczęściej do zaŝywania narkotyków skłania: ciekawość 55%, namowa kolegów i koleŝanek - 40% oraz chęć poprawy sobie samopoczucie 26% 10

Młodzi ludzie, głównie między 15 a 22 rokiem Ŝycia, bardzo często uŝywają jednocześnie marihuany i amfetaminy, a takŝe eksperymentują z uŝywaniem wielu substancji legalnych i nielegalnych. Za powody zaŝywania narkotyków moŝna uznać chęć uzyskania akceptacji przez środowisko rówieśnicze, problemy osobiste, ciekawość oraz modę na zaŝywanie tychŝe środków i substancji. Eksperymenty z narkotykami podejmuje zarówno młodzieŝ z domów o najniŝszym statusie ekonomicznym i edukacyjnym, jak i młodzieŝ z domów o statusie najwyŝszym. Bardzo częstym zjawiskiem jest politoksyklomania. Dość powszechna jest medykalizacja codziennego Ŝycia. Wykres nr 4. Zdarzenia, w których jedną z przyczyn wypadku przy pracy było wykonywanie przez pracownika pracy po spoŝyciu alkoholu Źródło: Okręgowy Inspektorat Pracy w Szczecinie Urząd Statystyczny w Szczecinie podaje dane dotyczące poszkodowanych w wypadkach przy pracy i w wypadkach traktowanych na równi z wypadkami przy pracy według przyczyn w województwie zachodniopomorskim w 2012 r.: - stan psychofizyczny pracownika spowodowany spoŝyciem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych: 6. Problemowe uŝywanie narkotyków oraz konsekwencje zdrowotne i społeczne - Działania PPiTU Monar- Szczecin w 2012 r. udzielono ok. 1 600 porad ; udzielono 800 porad telefonicznych ; 47 osób uczestniczyły w terapii ambulatoryjnej indywidualnej; 11

interwencje kryzysowe konsultacji 162 osobom, które były rodzicami, partnerami lub innymi krewnymi osób uŝywających narkotyków lub zagroŝonych uŝywaniem substancji psychoaktywnych; Odbyło się 45 spotkań grupy wsparcia dla rodzin i partnerów osób uŝywających narkotyków ; 26 osób skorzystało ze specjalistycznych konsultacji psychologicznych. - W SPS ZOZ Zdroje Poradni dla Osób UzaleŜnionych od Środków Psychoaktywnych w Szczecinie: 23 osoby leczone stacjonarnie z powodu naduŝywania narkotyków w tym 15 osób po raz pierwszy, 377 osób leczonych było ambulatoryjnie, w tym 82 po raz pierwszy; 69 osoby leczyły się w programie metadonowym, w tym: 4 osoby po raz pierwszy. Przeprowadzono 195 oddziaływań profilaktycznych: poradnictwo ambulatoryjne, konsultacje i rozmowy terapeutyczne. - Działania Zachodniopomorskiego Oddziału Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci UzaleŜnionych Powrót z U Liczba osób uzaleŝnionych i ich rodzin objętych przez poradnię pomocą - 2139; Liczbę zrealizowanych w poradni świadczeń -1518; Liczba osób objętych terapią indywidualną 87. Problemowe uŝywanie narkotyków w województwie zachodniopomorskim oszacować moŝna na podstawie wskaźników i danych statystycznych lecznictwa psychiatrycznego, odnoszących się do zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych uŝywaniem substancji psychoaktywnych w 2012 r. Do oceny trendów epidemiologicznych posłuŝą między innymi wskaźniki pochodzące z lecznictwa stacjonarnego: liczba osób przyjętych do lecznictwa stacjonarnego z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych uŝywaniem substancji psychoaktywnych oraz liczba pacjentów pierwszorazowych, definiowanych jako osoby, które w danym roku po raz pierwszy w Ŝyciu podjęły leczenie w placówce stacjonarnej. 12

Tabela 5. Leczeni z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych w województwie zachodniopomorskim w 2012 r. Ogółem z zaburzeniami spowodowanymi uŝywaniem środków psychoaktywnych ogółem Leczeni w tym męŝczyźni W tym leczeni ogółem w wieku lat 0-18 19-29 30-64 Z kolumny 1 leczeni po raz pierwszy w Ŝyciu 65 i więcej ogółem w tym męŝczyźni W tym leczeni po raz pierwszy w Ŝyciu Zobowiązani w wieku lat do leczenia 0-18 19-29 30-64 65 i więcej 2011 1 782 1 186 191 678 791 122 689 422 120 297 216 56 90 2012 1552 1084 125 534 774 119 550 412 60 251 219 20 14 Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej W stosunku do 2011 r. nastąpił 12 % spadek przyjętych do leczenia z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych. W roku 2012 r. przyjęto do leczenia 1552 osób. Spośród 1552 przyjętych do stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego w 2012 r. 550 osób stanowili pacjenci przyjęci po raz pierwszy. Dane te potwierdzają spadek odsetka przyjęć pierwszorazowych w stosunku do roku ubiegłego. Widoczna jest znaczny spadek przyjęć osób w wieku 0-18 leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych ze 120 w 2011 do 60 w roku 2012. ZauwaŜalny spadek ilości pacjentów widać równieŝ w grupie wiekowej 19-29. W roku 2011 z leczenia korzystało 297 osób, w 2012 251 osób. Tabela 6. Wskaźniki dotyczące leczonych z powodu zaburzeń spowodowanych uŝywaniem środków psychoaktywnych w woj. zachodniopomorskim w 2011 r. Ogółem z zaburzeniami spowodowanymi uŝywaniem środków psychoaktywnych w liczbach bezwzględnych Leczeni ogółem w odsetkach na 100 tys. ludności w liczbach bezwzględnych W tym leczeni po raz pierwszy w Ŝyciu w odsetkach na 100 tys. ludności 2011 1 782 100,0 105,2 689 100,0 40,7 2012 1552 100,0 90,1 550 100,0 31,9 Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej 13

Wskaźnik przyjętych do lecznictwa stacjonarnego na 100 000 mieszkańców dla zachodniopomorskiego w roku 2011 r. - 105,2 a w roku 2012 90,1 co wykazuje tendencję spadkową. W stosunku do roku 2011 spadek współczynnika przyjęć pierwszorazowych na 100 000 mieszkańców, który wynosił w 2011 r. 40,7 a w 2012 r. 31,9. Zachorowania na choroby wywołane w woj. zachodniopomorskim w 2012 r. przez ludzki wirus upośledzenia odporności HIV W 2012 roku zarejestrowano 48 nowych zakaŝeń HIV (3 więcej niŝ w 2011 r.). Współczynnik zapadalności wynosił 2,78 na 100 tys. mieszkańców i był wyŝszy w porównaniu do roku 2011, kiedy to wynosił 1,61 ( zarejestrowano wówczas 45 nowych zakaŝeń). Zespół AIDS rozpoznano u 14 osób tj.u 9 mniej niŝ w 2011 r. z których w 2012 r. 5 osób zmarło. Na terenie woj. zachodniopomorskiego w Szczecinie i Koszalinie funkcjonują od 1997 roku dwa Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (PKD) wykonujące anonimowo i bezpłatnie badania w kierunku zakaŝenia wirusem HIV połączone z profesjonalnym poradnictwem przed i po teście. W 2012 roku wykonano w Punktach 1765 badań serologiczne ( wzrost o 71 badań w stosunku do 2011 r.) w kierunku zakaŝeń wirusem HIV, w tym: 842 u męŝczyzn i 923 u kobiet. Liczba badań serologicznych wzrosła w stosunku do 2011 r. przede wszystkim ze względu na wzrost frekwencji kobiet w ciąŝy, kierowanych do badań przez lekarzy ginekologów - w 2012 r. badania tylko w tej grupie w PKD w Szczecinie wykonano u 400 kobiet (w 2011 r. u 414 kobiet ). ZakaŜenie wirusem HIV wśród pacjentów PKD w Szczecinie stwierdzono w 13 przypadkach (o 2 więcej niŝ w 2011 r.). Wszystkie osoby z wykrytym zakaŝeniem HIV uległy zakaŝeniu drogą kontaktów seksualnych. Wśród zakaŝonych było: 10 męŝczyzn ( 6 homoseksualistów, 3 heteroseksualistów oraz 1 biseksualista) oraz 3 kobiety (heteroseksualne). Jedna z kobiet jako moŝliwa drogę zakaŝenia wskazała doŝylne przyjmowanie narkotyków. Dane statystyczne dot. epidemiologii HCV na terenie woj. zachodniopomorskiego przedstawiają się następująco: W roku 2012 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 273 nowych nosicieli HCV, ogólna liczba wyniosła 3905. W analizowanym okresie w woj. zachodniopomorskim na wirusowe zapalenie wątroby zachorowało 65 osób tj. o 15 mniej w stosunku do 2011 r. Na potrzeby nadzoru epidemiologicznego przy zgłaszalności przypadków obowiązują dwie definicje wirusowego zapalenia wątroby typu C z 2005 i 2009roku.W 2012 r. zgłoszono 42 zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,44) i 45 przypadków zachorowań wg. definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,61) Jest to o 26 zachorowań mniej j wg definicji z 14

2005 r. i 24 zachorowania mniej wg definicji z 2009r. w porównaniu do 2011 roku. Dane te zweryfikowane zostały w październiku 2012r. w związku z koniecznością dokonania korekt na wniosek NIZP-PZH. Na podstawie przeprowadzonej analizy wywiadów epidemiologicznych stwierdzono, Ŝe : 33 zachorowania to osoby po zabiegach chirurgicznych lub duŝych operacjach równieŝ połączonych z transfuzją oraz te, które korzystały z zabiegów dentystycznych, 7 przypadków to zachorowania dotyczyło osób zaŝywających narkotyki, osób wykonywających tatuaŝe w warunkach niesterylnych i/lub przebywających z zakładzie karnym, 6 osób miało kontakt domowy z nosicielami wirusa HCV, 6 osób to uzaleŝnione od alkoholu, w pozostałych przypadkach nie udało się ustalić źródła zakaŝenia. Najwięcej zachorowań na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2012 r. zaobserwowano w grupie wiekowej 31-40 lat 18 przypadków. Łącznie zachorowało 30 kobiet i 35 męŝczyzn. III OPIS I OCENA POSIADANYCH ZASOBÓW ORAZ PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ W WOJEWÓDZTWIE Wojewódzki Program Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012 2020 przyjęty został podczas XIII sesji Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego dnia 21 lutego 2012 r. Zadania w zakresie przeciwdziałania uzaleŝnieniom realizowane przez Samorząd Województwa ujęte zostały w Wojewódzkim Programie Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012 2020, stanowiącym część Strategii Województwa Zachodniopomorskiego w Zakresie Polityki Społecznej. Wojewódzki Program Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2012 2020 jest dokumentem, który po raz pierwszy w tak duŝej skali uwzględnia wyniki i opracowania badań dotyczących aspektu uzaleŝnień, przeprowadzonych m.in. przez specjalistów cieszących się międzynarodowym uznaniem, a których populację badawczą stanowili wyłącznie mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego. Niniejszy Program stanowi aktualizację Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania UzaleŜnieniom na lata 2006 2015 w związku z zapisami ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która wprowadziła obowiązek opracowania w odrębnej formie wojewódzkiego programu dotyczącego przeciwdziałania przemocy. NaleŜy podkreślić, iŝ Program, stanowiąc integralną część Strategii Województwa Zachodniopomorskiego, jest najwaŝniejszym aktem prawa lokalnego, wyznaczającym kierunki działań wszystkich osób, instytucji, jednostek, zajmujących się problematyką uzaleŝnień na terenie naszego województwa. Źródłem finansowania realizowanych w ramach Programu działań są środki własne budŝetu Województwa pochodzące z tytułu opłat za korzystanie z zezwoleń na obrót hurtowy napojami 15

alkoholowymi o zawartości do 4,5% alkoholu oraz piwa, a takŝe zezwoleń na prowadzenie w kraju obrotu hurtowego napojami alkoholowymi od 4,5% do 18% zawartości alkoholu bez piwa. Środki na realizację Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania UzaleŜnieniom w 2012 r. stanowiły kwotę 436 401,74 zł Celem głównym Programu jest ograniczenie problemów społecznych i zdrowotnych związanych z zaŝywaniem substancji psychoaktywnych. Z uwagi na fakt, by wszystkie podejmowane w ramach Programu działania były uŝyteczne, wykonalne i zasadne, często mieszczą się one w obrębie kilku celów strategicznych. NaleŜy podkreślić, iŝ Samorząd Województwa, poza wykonywaniem zadań, do których jest zobligowany ustawowo, stara się inicjować i wyznaczać nowe kierunki oraz trendy działań w zakresie przeciwdziałania uzaleŝnieniom. Warte uwagi jest to, Ŝe podejmowane działania realizowane są w oparciu o wnikliwą analizę lokalnych potrzeb, dokonaną, m.in. na podstawie prowadzonych badań oraz poprzez konsultacje z przedstawicielami organizacji pozarządowych, instytucji zajmujących się przeciwdziałaniem uzaleŝnieniom, a takŝe przedstawicielami administracji samorządowej i rządowej. 1) Ograniczenie szkód wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych Poszerzenie wiedzy naukowej na temat zaburzeń wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych: 1) Opracowano 3 raporty dotyczące problematyki uzaleŝnień od substancji psychoaktywnych zlecone przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii oraz Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Sprawozdało się 114 jednostek samorządu terytorialnego; 2) Zgromadzono i udostępniono 3 publikacje/raporty i analizy na temat uzaleŝnień. Materiały zostały wysłane do 114 jednostek samorządu terytorialnego; 3) Wydrukowano i rozdystrybuowano na terenie województwa zachodniopomorskiego raport opracowany w 2011 r. na podstawie badań szkolnych na temat uŝywania alkoholu i narkotyków przez młodzieŝ ESPAD. Opracowany raport z wyników badania miał na celu przedstawienie natęŝenia zjawiska uŝywania przez młodzieŝ substancji psychoaktywnych oraz próbę identyfikacji i pomiarów czynników wpływających na rozmiary zjawiska, zarówno po stronie popytu, jak i podaŝy. 4) Zrealizowano badanie dotyczące stosunku młodzieŝy do przetworów konopi indyjskiej. Zbadano 362 osoby 5) Prowadzono portal internetowy Pogadaj.eu. Jest to Punkt Informacyjno-Konsultacyjny o uzaleŝnieniach i patologiach społecznych związanych z uzaleŝnieniami. Jest on nowoczesną, popularną szczególnie wśród młodzieŝy, formą komunikacji i źródłem informacji. Stanowi on system pomocy przez Internet, który dysponuje interaktywną stroną z udostępnionych chatem (w czasie rzeczywistym moŝna w tzw. oknie prywatnym porozmawiać ze specjalistą). Posiada takŝe forum dyskusyjne. Portal w 2012 rozszerzony został o dział poświęcony zdrowiu psychicznemu, słuŝący kształtowaniu postaw zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałających dyskryminacji 16

wobec osób z zaburzeniami psychicznymi. Efektem istnienia portalu jest zmniejszenie poziomu bezradności osób uzaleŝnionych od substancji psychoaktywnych oraz osób współuzaleŝnionych, zwiększenie dostępu do profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, udzielanie wsparcia i pomocy, m. in. poprzez motywowanie do podjęcia leczenia oraz zwiększenie umiejętności rozwiązywania problemów. Ograniczenie szkód wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych: 1) Zrealizowano w 2012 roku na terenie województwa zachodniopomorskiego kampanię społeczną 30 procent promującą trzeźwy wypoczynek nad wodą. Kampania była skierowana do dorosłych mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. Działania informacyjno-edukacyjne mają kluczowe znaczenie w ograniczaniu skutków społecznych nadmiernego spoŝywania alkoholu oraz zmniejszaniu udziału osób nietrzeźwych w naruszaniu prawa i porządku publicznego. Kampania polegała na ekspozycji plakatów i dystrybucji gadŝetów promocyjnych na kąpieliskach na terenie województwa zachodniopomorskiego. Kampania realizowana była we współpracy z Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym. 2) Przygotowano koncepcję kreatywną kampanii społecznej dla młodzieŝy, której wdroŝenie planuje się w 2013 r. Jej głównym celem będzie wyposaŝenie młodzieŝy województwa zachodniopomorskiego w obiektywną wiedzę na temat przetworów konopi indyjskiej. Kampania pod nazwą Naiwni ma wpłynąć na świadome podejmowanie decyzji oraz wzmocnienie asertywności. Kampania jest odpowiedzią na wskazywane przez badania tendencje wzrostowe dotyczące zaŝywania substancji psychoaktywnych przez młodzieŝ. 3) W 2012 roku po raz kolejny zrealizowany został partnerski program edukacji społecznej Wspólnie przeciw uzaleŝnieniom realizowany wspólnie z Okręgowym Inspektoratem SłuŜby Więziennej. W ramach działań przeprowadzono szkolenie dla 36 funkcjonariuszy SłuŜby Więziennej w zakresie motywowania osadzonych uŝywających substancji odurzających do zmiany nawyków/nałogów oraz w zakresie informacji o działaniu dopalaczy na organizm ludzki i skutków jakie one mogą wywołać. 4) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizacje pozarządowe zadania i udzielono im dotacji oraz udzielono jednej dotacji w formie małego grantu: a) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie na projekt polegający na podniesieniu poziomu wiedzy społecznej na temat problemów i zagroŝeń związanych z uzaleŝnieniami pod nazwą Mam wiedzę, Ŝyję bardziej świadomie. Adresowany on był do grup marginalizowanych: osób prostytuujących się oraz homoseksualnych. W jego ramach podjęto działania środowiskowe w mieszkaniowych agencjach towarzyskich oraz klubie dla homoseksualistów. Działania uzupełniono poradnictwem indywidualnym w punkcie konsultacyjnym. (działania środowiskowe w mieszkaniowych agencjach towarzyskich 33 wyjścia po 2 godziny 3 streetworkerów; kontakt bezpośredni z 130 osobami beneficjentami zadania. Ilość odbiorców pośrednich, klienci osób prostytuujących się około 300 osób; ilość odwiedzanych 17

agencji: 48. Działania środowiskowe w klubie gejowskim 8 wyjść po 4 godziny przez 3 osoby. Kontakt z około 200 osobami. Punkt konsultacyjny 16 dyŝurów po 2 godziny, udzielono 43 konsultacji, 5 osób skierowano do poradni leczenia uzaleŝnień) b) Stowarzyszenie MONAR Poradnia Profilaktyki i Terapii UzaleŜnień MONAR w Szczecinie otrzymała wsparcie na edukację społeczeństwa w zakresie konsekwencji zaŝywania środków psychoaktywnych pod nazwą Party projekt. Polegała ona na działaniach środowiskowych dyŝurach partyworkerskich podczas Sunrise Festival 2012 w Kołobrzegu. Edukacja odbywała się poprzez dystrybucję materiałów, rozmowy, ale teŝ podejmowanie działań interwencyjnych udzielanie pierwszej pomocy przedmedycznej oraz wsparcia w sytuacjach kryzysowych (działania środowiskowe przeprowadziło 10 partyworkerów, wypracowano 216 osobogodzin. Na imprezie bawił się około 20 000 osób, 800 odbiorców bezpośrednich, 1500 kontaktów w czasie dyŝurów, ilość rozmów informacyjno-edukacyjnych przeprowadzonych z klientami 214) c) Fundacja Razem bezpiecznej otrzymała wsparcie na projekt Wolni od uzaleŝnień i przemocy. Polegał on m. in. na organizacji konkursu dla młodzieŝy na opracowanie plakatów profilaktycznych, szkoleniu Moda na trzeźwość o unikaniu zagroŝeń związanych z przemocą i narkotykami, skupianiu się na wczesnej interwencji wychowawczej, a takŝe kontakcie z młodym człowiekiem oraz jego rodzicami w zakresie unikania najczęstszych zagroŝeń i zjawisk natury patologicznej, warsztatach tematycznych dla młodzieŝy biorącej udział w konkursie w zakresie filmu, fotografii i grafiki oraz realizacji spotkań z młodzieŝą pod nazwą Krótka lekcja bezpieczeństwa adresowanych do placówek oświatowych. Efektem projektu był równieŝ kalendarz i płyty DVD z materiałami profilaktycznymi. Materiały zostały przekazane placówkom oświatowym, nauczycielom, pedagogom oraz młodzieŝy szkolnej. (ilość uczestników warsztatów: 263 osoby, ilość uczestników szkolenia: 141 osób, ilość uczestników krótkiej lekcji bezpieczeństwa: 600 osób, ilość prac na konkurs : 21; plakaty: 6 000 sztuk, ulotki: 10 000 sztuk, płyty z materiałami profilaktycznymi: 1 500 sztuk, kalendarz: 500 sztuk, plansze ze zdjęciami i plakatami: 22 sztuk) d) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie w formie małego grantu na projekt Z wiedzą dbam o zdrowie. Efektem projektu było podniesienie poziomu wiedzy na temat problemów i zagroŝeń związanych z uzaleŝnieniami od środków psychoaktywnych wśród osób seropozytywnych i ich rodzin. Polegał on na wyjeździe rehabilitacyjno-integracyjnym podczas którego były prowadzone warsztaty i wykłady. (ilość uczestników obozu: 31 osób, ilość osób seropozytywnych uczestników warsztatów/wykładów: 22 osoby. W obozie uczestniczyły takŝe dzieci-9. Pośrednio skorzystało około 80 osób) 18

Poprawa stanu psychofizycznego i funkcjonowania społecznego osób uzaleŝnionych od substancji psychoaktywnych: 1) Przygotowano Informator o instytucjach działających na rzecz rozwiązywania problemów uzaleŝnień, przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz przeciwdziałania zaburzeniom psychicznym w województwie zachodniopomorskim 2012 r. Adresatami prezentowanego - dziewiątego - wydania Informatora były osoby potrzebujące pomocy oraz instytucje zajmujące się problematyką uzaleŝnień, przemocy domowej i przeciwdziałaniem zaburzeniom psychicznym. Wydano 700 egzemplarzy, które przesłano do 114 jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji współpracujących z Urzędem. 2) W 2012 roku zorganizowano szkolenie pod nazwą Trener warsztatu umiejętności psychospołecznych dla terapeutów uzaleŝnień, pracowników socjalnych, pedagogów, psychologów, socjologów z terenu województwa zachodniopomorskiego. Szkolenie Trener Warsztatu Umiejętności Psychospołecznych przygotowywało do prowadzenia warsztatów psychospołecznych, do samodzielnego planowania, prowadzenia szkoleń i warsztatów metodami aktywizującymi oraz wyposaŝa uczestników w praktyczne umiejętności z zakresu konstruktywnej komunikacji oraz kontaktu interpersonalnego. Poprzez nabytą wiedze oraz umiejętności 16 uczestników szkolenia moŝe skutecznie pracować z osobami uzaleŝnionymi oraz z rodzinami osób uzaleŝnionych. Efektem szkolenia jest rozszerzenie oferty programów socjoterapeutycznych, terapeutycznych, psychoedukacyjnych dla osób uzaleŝnionych oraz zagroŝonych uzaleŝnieniem. 3) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wojewódzki Ośrodek Terapii UzaleŜnienia od Alkoholu i WspółuzaleŜnienia w Stanominie otrzymał dotację podmiotową na szkolenia pracowników lecznictwa odwykowego województwa zachodniopomorskiego (1 szkolenie, 23 uczestników) oraz narady szkoleniowe dla kadry kierowniczej Ośrodka oraz wojewódzkich specjalistów terapii uzaleŝnienia (2 narady: po 12 uczestników kaŝda) 4) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizację pozarządową zadanie i udzielono jej dotacji: a) Zachodniopomorski Oddział Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci UzaleŜnionych Powrót z U otrzymał wsparcie na szkolenie ustawiczne kadr jednostek lecznictwa odwykowego. Dzięki temu terapeuci podnieśli swoją wiedzę o systemowej terapii rodzin w kontekście pacjenta uzaleŝnionego. Zwiększyli swoje umiejętności terapeutyczne oraz rozszerzyli swoją perspektywę patrzenia na klienta w aspekcie uzaleŝnienia. Efektem działań było zwiększenie kompetencji kadry oraz polepszenie zakresu i jakości usług terapeutycznych, a przez to rozszerzenie oferty programów socjoterapeutycznych, terapeutycznych, psychoedukacyjnych skierowanych do osób uzaleŝnionych oraz zagroŝonych uzaleŝnieniem 19

Superwizja dla zespołu klinicznego: 7 osób (6 superwizji po 5 godzin); szkolenia, warsztaty, doświadczenia własne, superwizja indywidualna: 2 osoby 2. Ograniczenie zaburzeń Ŝycia rodzinnego w tym szkód zdrowotnych i rozwojowych dzieci z rodzin, w których występuje uzaleŝnienie Zwiększenie dostępności i poprawa jakości pomocy dzieciom i młodzieŝy z rodzin, w których występuje uzaleŝnienie: 1) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizacje pozarządowe zadania i udzielono im dotacji: a) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie na psychokorekcyjny projekt prowadzony wobec grup podwyŝszonego ryzyka-dzieci i młodzieŝy z rodzin alkoholowych uwikłanych w przemoc oraz zagroŝonych narkomanią. Polegał on na prowadzeniu warsztatów umiejętności psychospołecznych, których efektem było nabycie wiedzy na temat uzaleŝnień, wzrost umiejętności psychospołeczno-ŝyciowych, wykształcenie postawy przeciwnej normom sprzyjającym uŝywaniu substancji psychoaktywnych liczba odbiorców: 29 uczestników warsztatów - 2 grupy (kaŝda 6 spotkań po 5 godzin, prowadzone przez 2 osoby), 60 konsultacji b) Zachodniopomorski Oddział Towarzystwa Rodzin i Przyjaciół Dzieci UzaleŜnionych Powrót z U otrzymał wsparcie na psychokorekcyjny projekt prowadzony wobec grup podwyŝszonego ryzykadzieci i młodzieŝy z rodzin alkoholowych uwikłanych w przemoc oraz zagroŝonych narkomanią. Jego efektem było wdroŝenie i realizacja nowoczesnych, profesjonalnych, psychospołecznych programów profilaktycznych selektywnych skierowanych do dzieci, młodzieŝy i studentów uczących postaw i umiejętności słuŝących zdrowemu i trzeźwemu stylowi Ŝycia, a takŝe stworzenie samopomocowego środowiska promującego postawy będące alternatywą wobec uzaleŝnień (liczba odbiorców: 2 grupy - 14 oraz 13 osób; 50 konsultacji) 3. Ograniczenie zjawiska zaŝywania substancji psychoaktywnych przez dzieci i młodzieŝ Zwiększenie jakości i dostępności programów profilaktycznych 1) Przeszkolono z Programu Przeciwdziałania Przyjmowaniu Substancji UzaleŜniających przez Uczniów Unplugged (Program opracowany został w ramach międzynarodowego programu EU- Drug Abuse Prevention finansowanego przez Komisję Europejską. Unplugged jest szkolnym programem profilaktyki uniwersalnej, adresowanym do młodzieŝy w wieku 12-14 lat. Realizowany jest w klasach szkolnych, w formie 12 jednogodzinnych zajęć lekcyjnych oraz trzech, 3- godzinnych spotkań dla rodziców uczniów - beneficjentów programu) 9 pracowników instytucji zajmujących się: edukacją pracujących z dziećmi i młodzieŝą w zakresie skutecznych strategii profilaktycznych. Szkolenie zrealizowano w 3 placówkach oświatowych. Wykonano ewaluację szkolenia. Bezpośrednimi beneficjentami było 90 uczniów 20

2) W celu poprawy jakości szkolnych programów profilaktycznych w 2012 roku Samorząd Województwa Zachodniopomorskiego wspólnie z Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych zorganizował trzydniową konferencję szkoleniową pod nazwą Profilaktyka zachowań problemowych/ryzykownych młodzieŝy jak ocenić jakość szkolnych programów profilaktycznych dla członków gminnych komisji, koordynatorów, pełnomocników oraz osób odpowiadających w samorządach lokalnych za ocenianie ofert programów profilaktycznych oraz podejmowanie decyzji o finansowaniu projektów profilaktycznych z terenu województwa zachodniopomorskiego. Efektem szkolenia było przekazanie uczestnikom (liczba odbiorców: 40 osób z 25 instytucji z 22 gmin województwa zachodniopomorskiego tj. Łobez, Pyrzyce, Biesiekierz, Manowo, Szczecinek. Przybiernów, Świnoujście, Kobylanka, Golczewo, Karlino, Szczecin, Rąbino, Stepnica, Białogard, Goleniów, Sławno, Dolice, Police, Ińsko, Choszczno, Mielno, Gryfice) wiedzy dotyczącej cech skutecznych programów profilaktycznych realizowanych przez jednostki samorządowe oraz rozwój umiejętności w zakresie dokonywania wyboru, spośród napływających ofert programów profilaktycznych, takich które spełniają wymagane standardy dotyczące jakości działań profilaktycznych. Uczestnikom konferencji przedstawione zostały sprawdzone i skuteczne propozycje działań profilaktycznych, dzięki czemu podnieśli swój poziom wiedzy na temat skutecznych metod z obszaru profilaktyki, co ma wpłynąć na zwiększenie skuteczności realizowanych w samorządach programów profilaktycznych. Utrwalenie postaw abstynenckich w środowisku dzieci i młodzieŝy oraz zwiększenie świadomości młodzieŝy w zakresie szkód wynikających z zaŝywania substancji psychoaktywnych 1) Promocja na terenie województwa zachodniopomorskiego kampanii społecznej przygotowanej przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii "Narkotyki? Na co mi to. Odleć z nami, nie z narkotykami!". Kampania promowała zabawę, naukę i pracę bez wspomagania środkami psychoaktywnymi. Materiały promujące kampanię zostały przesłane do 114 jednostek samorządu terytorialnego. 2) W 2012 roku podjęto działanie w ramach realizacji partnerskiego programu edukacji społecznej Wspólnie przeciw uzaleŝnieniom we współpracy z Komendą Wojewódzką Policji w Szczecinie. Działanie obejmowało realizację siódmej edycji konkursu Profilaktyka oczami młodzieŝy. Konkurs składał się z trzech kategorii, w zakresie których młodzi ludzie tworzyli filmy, zdjęcia, plakaty pomagające w kształtowaniu bezpieczeństwa wśród dzieci i młodzieŝy oraz wspierające działania profilaktyczne zarówno nauczycieli, jak i policjantów (wpłynęło 360 zgłoszeń z całego województwa). Do udziału w konkursie zaangaŝowana była młodzieŝ szkolna, pedagodzy i opiekunowie szkolni, pełnomocnicy do spraw bezpieczeństwa placówek oświatowych oraz policjanci z terenu naszego województwa. 21

3) W ramach otwartego konkursu ofert przekazano do realizacji przez organizacje pozarządowe zadania i udzielono im dotacji: a) Stowarzyszenie Wolontariuszy Da Du otrzymało wsparcie na projekt PROFILIADA. Polegał on na przedstawieniu uczestnikom odpowiednio dobranych filmów, przedstawiających sytuacje trudne, stresujące, patologiczne, z którymi mogą zetknąć się w rzeczywistości: w sytuacjach rodzinnych, Ŝyciu szkolnym, grupach rówieśniczych. Na kanwie filmów odbywały się wykłady i warsztaty analizujące przedstawione w filmie problemy psychologiczne i społeczne z uwzględnieniem problemu uzaleŝnień. Efektem projektu było m. in. zwiększenie własnej świadomości uczestników, Ŝe branie narkotyków jest sprzeczne z systemem wartości większości młodych ludzi, dostarczenie rzetelnej wiedzy, co do konsekwencji picia alkoholu i brania narkotyków, wzrost wiedzy na temat profilaktyki uzaleŝnień oraz wzrost świadomości na temat własnej sprawczości w róŝnych aspektach Ŝyciowych. (liczba odbiorców: 8 projekcji, na których obecne było 320-360 osób, zajęcia warsztatowe: 156 osób; ulotki, plakaty 1000 sztuk) b) Stowarzyszenie MONAR Poradnia Profilaktyki i Terapii UzaleŜnień MONAR w Szczecinie otrzymała wsparcie na program profilaktyczny Bądź sobą bez chemicznych wsporników. Polegał on na warsztatach psychoedukacyjnych dla dzieci i młodzieŝy, których scenariusz zajęć był modyfikowany w zaleŝności od wieku i specyficznych potrzeb danej grupy. Zajęcia prowadzone były metodami aktywnymi, ich efektem było zachęcenie uczestników do refleksji nad własnymi zachowaniami związanymi z uŝywaniem narkotyków, zmotywowanie do zmiany postaw i zachowań, przekazanie wiedzy o zagroŝeniach oraz wykształcenie umiejętności podejmowania konstruktywnych decyzji związanych z uŝywaniem substancji psychoaktywnych (liczba odbiorców: 746 osób przeprowadzono warsztaty dla 38 grup dzieci i młodzieŝy z województwa zachodniopomorskiego, odbyło się 70 godzin zajęć prowadzonych przez 2 osoby, podjęto współpracę z 10 placówkami szkolnymi i opiekuńczymi na terenie województwa zachodniopomorskiego) Zmniejszenie liczby młodzieŝy eksperymentującej z substancjami psychoaktywnymi oraz będącej w grupie ryzyka 1) WdroŜono pilotaŝowo w trzech szkołach w województwie zachodniopomorskim Program Przeciwdziałania Przyjmowaniu Substancji UzaleŜniających przez Uczniów Unplugged. W programie wzięło udział 90 uczniów; 22

4. Poprawa jakości działań podejmowanych przez gminy w ramach gminnych programów przeciwdziałania uzaleŝnieniom Zwiększenie wiedzy wójtów, burmistrzów, prezydentów, radnych oraz podniesienie kompetencji pełnomocników oraz koordynatorów Gminnych Programów Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, oraz innych osób odpowiedzialnych w gminach za rozwiązywanie problemów uzaleŝnień 1) Realizacja regionalnej konferencji dla pełnomocników oraz koordynatorów Gminnych Programów Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz innych osób, w tym członków gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, oraz przedstawicieli organizacji pozarządowych odpowiedzialnych w gminach województwa zachodniopomorskiego za rozwiązywanie problemów uzaleŝnień na temat zagroŝeń związanych z hazardem i innymi uzaleŝnieniami behawioralnymi, uwzględniających metody profilaktyki oraz sposoby rozwiązywania problemów w tym zakresie. Efektem konferencji było zwiększenie poziomu wiedzy i kompetencji osób odpowiedzialnych za politykę społeczną w zakresie problematyki dotyczącej problemowego i patologicznego hazardu oraz innych uzaleŝnień behawioralnych. 2) W celu zwiększenia wiedzy osób odpowiedzialnych w gminach za rozwiązywanie problemów alkoholowych w 2012 roku zorganizowano szkolenie pod nazwą Zastosowanie dialogu motywującego w pracy członków Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dla członków Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z terenu województwa zachodniopomorskiego. Dialog motywujący to nowatorska metoda pracy z trudnym klientem. Oparta jest na psychologii inspiracji i psychologii motywacji, mającej skuteczne zastosowanie w terapii osób zgłaszających się do placówek, gminnych komisji których celem jest rozwiązywanie problemów alkoholowych (np. osób uzaleŝnionych, współuzaleŝnionych, DDA). Uzupełnia dotychczasowe strategie postępowania z tą grupą klientów o waŝny element budowania i podtrzymywania motywacji. W szkoleniu wzięły udział 34 osoby z Gminnych Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych z terenu województwa zachodniopomorskiego. 3) Opracowano i wydano 342 szt. materiałów informacyjno - edukacyjnych /ksiąŝek, poradników, przewodników, informatorów, rekomendacji/ dla osób zajmujących się rozwiązywaniem problemów uzaleŝnień w społecznościach lokalnych. Materiały przesłano do 114 jednostek samorządu terytorialnego. 4) W 2012 r. przygotowano 4 numery newslettera zawierającego przegląd informacji z obszarów m.in. profilaktyki i rozwiązywania problemów uzaleŝnień, przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz przeciwdziałania zaburzeniom psychicznym skierowanego do osób zajmujących się w gminach województwa zachodniopomorskiego problematyką uzaleŝnień. Newsletter przesłano do 114 jednostek samorządu terytorialnego oraz organizacji współpracujących z Urzędem. 23

Poprawa jakości gminnych programów przeciwdziałania uzaleŝnieniom 1) Udzielono 70 konsultacji telefonicznych; 2) 38% gmin przeprowadziło diagnozę lokalnych problemów, zasobów i potrzeb w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów wynikających z uzaleŝnień (źródło badania własne) 5. Ograniczenie przypadków naruszeń prawa w związku z zaŝywaniem substancji psychoaktywnych Zmniejszenie liczby przestępstw oraz innych naruszeń prawa popełnianych przez osoby będące pod wpływem substancji psychoaktywnych 1) Realizacja na terenie województwa zachodniopomorskiego kampanii informacyjnej, skierowanej do osób przystępujących do egzaminu na prawo jazdy, jak i kierowców uczestniczących w szkoleniu, którego odbycie spowoduje zmniejszenie liczby punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego. Wydano 60 000 szt. materiałów promocyjnych Kampania realizowana wspólnie z Wojewódzkim Ośrodkiem Ruchu Drogowego. Profilaktyka wśród uczniów i nauczycieli na terenie szkół i placówek województwa zachodniopomorskiego w 2012 roku W ramach szerokopojętej profilaktyki Kuratorium Oświaty współpracowało m.in. Wydziałem Zdrowai Publicznego Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego, Zachodniopomorskim Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym oraz Komenda Wojewódzką Policji. W roku szkolnym 2012/2013 w ramach sprawowania nadzoru pedagogicznego Kuratorium Oświaty w Szczecinie przeprowadziło w zakresie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach kontrole doraźne. Kontrolą objęto 61 szkół i placówek. Działania gmin w województwie zachodniopomorskim w 2012 r. 44 gminy realizowały programy dla dzieci i młodzieŝy z obszaru profilaktyki selektywnej i wskazującej 70 gmin realizowało programy profilaktyczne i edukacyjne adresowane do rodziców. 20 gmin przeprowadziło diagnozę lokalnych problemów, zasobów i potrzeb w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów wynikających z uzaleŝnień 78 gmin realizowało programy profilaktyki uniwersalnej 54 gminy zrealizowały na swym terenie kampanię społeczną dot. problematyki narkomanii. 24

Profilaktyka w jednostkach penitencjarnych na terenie województwa zachodniopomorskiego Programy profilaktyczne w zakładach są niezbędne, odpowiadają potrzebom skazanych, wpływają na ich postawy, modyfikują ich zachowania. Prowadzone systematycznie stały się elementem codziennej pracy resocjalizacyjnej. Tabela nr 7. Działania Nazwa jednostki Liczba działań profilaktyczny ch Rodzaj zrealizowanych działań profilaktycznych (ilość) 1 AŚ Choszczno 1 Audycje w radiowęźle (26) 2 AŚ Kamieniu Pom. 5 Badania na zawartość narkotyków w moczu u osadzonych (99), Badania produktów, co do których istniało podejrzenie, Ŝe mogą zawierać substancje psychotropowe (5) Kompleksowe kontrole cel i pomieszczeń(2) Szkolenie dla funkcjonariuszy i pracowników cywilnych z zakresu realizacji Programu ograniczenia nielegalnego przemytu i handlu narkotykami oraz zapobiegania rozwijania się tego zjawiska wśród osadzonych (1) Pogadanki dla osadzonych przez radiowęzeł jednostki w zakresie skutków zdrowotnych, konsekwencji dyscyplinarnych i prawnych przyjmowania oraz handlu środkami odurzającymi (19) 3 AŚ Szczecin 3 Badania na zawartość THC w próbce moczu (47) Badania na zawartość amfetaminy w próbce moczu (33) Szkolenie w zakresie profilaktyki uzaleŝnień (1) 4 AŚ Świnoujście 5 Testy narkotykowe dla osadzonych (161) Pies do wykrywania narkotyków raz na kwartał (4 razy w roku) Program edukacyjny dla skazanych uzaleŝnionych oraz naduŝywających alkoholu i narkotyków (5) Szkolenia przeciw narkotykowe dla funkcjonariuszy działu ochrony (2) Krótka Interwencja - poradnictwo psychologiczne (1) 5 ZK Goleniów 2 Programy readaptacji społecznej: Krótka interwencja (4), Stop narkotykom(1), Wolny wybór (2). Wydanie (przy współpracy z Wydziałem Współpracy Społecznej UM w Szczecinie) oraz rozpropagowanie w jednostkach podległych OISW w Szczecinie poradnika pt: Narkotyki i inne środki 25

psychoaktywne w izolacji więziennej 6 ZK Nowogard 7 Przeprowadzanie wobec osadzonych testów na obecność narkotyków w organizmie Przeprowadzanie kontroli osadzonych, pomieszczeń, paczek, przedmiotów, pojazdów Wprowadzenie wykazów osadzonych mających kontakt z narkotykami Częstsze kontrole cel mieszkalnych w których przebywają ww. osadzeni Przekazanie funkcjonariuszom do poradnika Narkotyki i inne środki psychoaktywne w izolacji więziennej Programy readaptacyjne dla osadzonych Moja droga mój wybór, Krótka interwencja, Program edukacyjny dla uzaleŝnionych, Miting AN Pogadanki dla osadzonych na temat szkodliwości zaŝywania narkotyków poprzez funkcjonujący w jednostce radiowęzeł 7 ZK Stargardzie Szczec. 5 Badania osadzonych narkotestami na okoliczność podejrzenia zaŝycia narkotyku (169), Kontrole kompleksowe cel i pomieszczeń (2), Szkolenia działowe dla funkcjonariuszy w zakresie rozpoznawania substancji (3), Pogadanki dla osadzonych w zakresie skutków zaŝywania narkotyków (12), Program resocjalizacyjny dla osadzonych dotyczący szkodliwości stosowania narkotyków (1) Leczenie i rehabilitacja Usługi medyczne dla osób uzaleŝnionych na terenie województwa zachodniopomorskiego świadczone są przez placówki ambulatoryjnej i stacjonarnej opieki psychiatrycznej. W dalszym ciągu wzrasta dostępność do tego rodzaju opieki. Na terenie kaŝdego powiatu znajduje się poradnia zdrowia psychicznego, ponadto w niektórych działają poradnie leczenia uzaleŝnień i współuzaleŝnień. Łatwiej jest uzyskać poradę wykwalifikowanych psychologów i terapeutów, poniewaŝ udzielane są one takŝe przez organizacje pozarządowe. 26

Tabela nr 8. ŁóŜka w zakładach psychiatrycznych według rodzaju zakładów w 2012 r. Liczba podmiotów stan w dniu 31.12 Liczba łóŝek rzeczywistych stan w dniu 31.12 Liczba leczonych 1) Podmioty psychiatryczne ogółem w tym niepubliczne ogółem wskaźnik na 10 tys. ludności w tym w niepublicznych podmiotach ogółem w tym w niepublicznych podmiotach WOJEWÓDZTWO 2012 11 2) 9 2) 576 3,3 405 4541 2782 szpitale psychiatryczne 2 2 136 0,8 136 1788 1788 ośrodki leczenia odwykowego 2 1 106 0,6 25 996 202 ośrodki rehabilitacyjne dla narkomanów (takŝe 6 2) 6 2) 244 1,4 244 792 792 MONAR-y) Szpital psychiatryczny m. Szczecin 1-90 0,5-965 - 1) bez ruchu międzyoddziałowego 2) liczba podmiotów psychiatrycznych zawiera równieŝ 1 ośrodek rehabilitacyjny dla narkomanów który jest filią podmiotu psychiatrycznego Tabela nr 9. Działalność oddziałów w zakładach psychiatrycznych w 2012 r. Oddziały/Ośrodki ŁóŜka rzeczywiste stan w dniu 31.12 średnia liczba Średnie wykorzystanie łóŝek wskaźnik w dniach wskaźnik w % Liczba leczonych */ Liczba leczonych na 1 łóŝko Średni czas pobytu chorego (w dniach) psychiatryczne (4700) 198 198 367 100,6% 2437 12,3 30 leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych (4742) 18 18 333 91,1 723 40,2 8 terapii uzaleŝnienia od alkoholu (4744) 98 95 356 97,5 804 8,5 42 leczenia zespołów abstynencyjnych po substancjach psychoaktywnych (detoksykacji) (4748) rehabilitacyjne dla uzaleŝnionych od substancji psychoaktywnych (4750) 3 3 311 85,2 49 16,3 19 234 220 191 52,5 644 2,9 65 Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej 27

Tabela nr 10. Opieka dzienna w ramach przychodni specjalistycznych w województwie zachodniopomorskim w 2012 r. Rodzaj opieki Miejsca stan w dniu 31.12 Leczeni Osobodni cyklu leczenia OPIEKA PSYCHIATRYCZNA WOJEWÓDZTWO 2012 230 1972 114232 Oddziały psychiatryczne (2700-2719) 160 1457 71 393 w tym dla dzieci i młodzieŝy (2701) - - - dla pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi (2706, 2707) 25 133 5932 ośrodek alzheimerowski (2710) - - - oddziały dzienne terapii uzaleŝnienia od alkoholu(2711-45 382 36907 2712) oddziały terapii uzaleŝnienia od środków psychoaktywnych - - - - - - Hotele (2720-2722) Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki. Wydział Polityki Społecznej Tabela nr 11. Nakłady NFZ na leczenie stacjonarne Źródło: Raport Rzecznika praw osób uzaleŝnionych 2012 r. 28

Tabela nr 12. Nakłady NFZ na lecznictwo ambulatoryjne i dzienne. Źródło: Raport Rzecznika praw osób uzaleŝnionych 2012 r. Readaptacja społeczna Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 roku o zatrudnieniu socjalnym umoŝliwiła, aby osoby uzaleŝnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej, zostały zatrudnione przez Centra Integracji Społecznej tzw. CIS. Tabela nr 13. Centra Integracji Społecznej w zachodniopomorskim Miejscowość Nazwa jednostki Adres email Telefon/fax Barlinek Białogard Koszalin Łobez Stargard Szczeciński Szczecin Centrum Integracji Społecznej "Przystań" Centrum Integracji Społecznej Koszalińskie Centrum Integracji Społecznej "Tacy Sami Stowarzyszenie Współistnienie Centrum Integracji Społecznej Od Nowa w Łobzie Centrum Integracji Społecznej Centrum Integracji Społecznej ZSRG w Szczecinie ul. Szosowa 2b; 74 320 Barlinek Kisielice DuŜe 30; 78 200 Białogard ul. Mieszka I-go 16; 75 129 Koszalin ul. Drawska 6; 73 150 Łobez ul. Z. Krasińskiego 19; 73-110 Stargard Szczeciński ul. K. Kolumba 86; 70-035 Szczecin cisbarlinek@wp.pl 91 433 00 84 cisbialogard@gazeta.pl 94 311 03 50; 94 312 38 63 iwonam60@op.pl; natalia_o23@wp.pl 94 341 92 69 cis.lobez@wp.pl 91 397 36 04; 91 397 68 42 biuro@cis.stargard.com.pl 91 578 08 30; 91 578 08 34 cis@zsrg.szczecin.pl 91 489 65 25; 91 489 40 00 Szczecin Centrum Integracji ul. Energetyków biuro@sos.home.pl 91 350 73 71; 91 431 81 26 29