Uchwała Nr XLI/290/10 Rady Gminy w Olszewie-Borkach z dnia 20 stycznia 2010 roku

Uchwała Nr XLI/290/10 Rady Gminy w Olszewie-Borkach z dnia 20 stycznia 2010 roku w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2010-2013 Na podstawie art.18 ust.2 pkt 15 ustawy z dnia 08 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001r. Nr 142 poz.1591 z późn. zm.), w związku z art.10 ust.2 i 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2005r., Nr 179 poz.1485 z późn. zm.), Rada Gminy w Olszewie-Borkach uchwala, co następuje: 1 Przyjmuje się Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2010-2013, który stanowi załącznik do niniejszej uchwały. 2 Wykonanie uchwały powierza się Wójtowi Gminy. 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Gminy Paweł Dębski

U Z A S A D N I E N I E W ustawie z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii ustawodawca nakłada na samorządy gminne obowiązek realizacji konkretnych zadań prowadzonych w ramach uchwalanego przez Radę Gminy, programu przeciwdziałania narkomanii. Narkomania stanowi wyzwanie cywilizacyjne o zasięgu globalnym ale również lokalnym. Podobnie jak alkoholizm, niesie ze sobą poważne ryzyko dla zdrowia publicznego. Zjawisko to jest ściśle związane z wieloma innymi problemami społecznymi, takimi jak ubóstwo, bezrobocie, prostytucja i przestępczość. Najbardziej podatne i narażone na patologie są dzieci i młodzież, których te dobra cywilizacyjne dotykają najbardziej, czyniąc też wśród nich największe spustoszenia. W związku z tym podejmowanych jest wiele działań skierowanych na przeciwdziałanie uzależnieniom w ramach programów promocji zdrowia czy przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Niniejszy program stanowi zebranie podejmowanych do tej pory inicjatyw z zakresu przeciwdziałania uzależnieniom oraz zawiera koncepcję realizacji nowych zadań. Program ma na celu zapobieganie powstawaniu nowych problemów oraz zmniejszanie dolegliwości już powstałych. Jest programem nastawionym na działania profilaktyczne głównie w środowisku młodzieży szkolnej, jako najbardziej narażonej na szkodliwe oddziaływanie narkomanii.

Załącznik do uchwały Nr XLI/290/10 Rady Gminy w Olszewie-Borkach z dnia 20 stycznia 2010 roku GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA LATA 2010-2013 Olszewo-Borki, grudzień 2009 r.

Spis treści Rozdział: I. Wstęp. II. Diagnoza problemów narkomanii w Polsce III. Diagnoza problemów narkomanii w gminie Olszewo-Borki IV. Cel główny Programu. V. Cele strategiczne Programu. VI. Zadania Programu. VII. Monitoring i ewaluacja. VIII. Finansowanie i realizacja Programu. IX. Realizatorzy i koordynatorzy programu X. Słowniczek I. Wstęp Wśród patologii dotykających polskie społeczeństwo najbardziej znany jest alkoholizm, nazywany często wadą narodową. Kilkadziesiąt lat temu pojawiała się jednak w Polsce kolejna, pod wieloma względami znacznie groźniejsza patologia - narkomania. Narkomania prowadzi do degradacji człowieka pod względem fizycznym, psychicznym i duchowym, czasami powoduje śmierć z powodu zatrucia czy przedawkowania substancji. W skali globalnej można dzisiaj mówić o narkomanii nawet w kategorii epidemii czy wręcz pandemii. Narkomania oznacza stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medyczne środków odurzających lub substancji psychotropowych (narkotyków), w wyniku czego powstaje uzależnienie. Rozróżniamy narkotyki pochodzenia naturalnego, takie jak: opium, kokainę, konopie indyjskie i grzyby halucynogenne oraz otrzymywane chemicznie, do których należy amfetamina, ekstazy oraz LSD. Środki te, wprowadzone w określonej dawce do organizmu ludzkiego, oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, powodując zmiany świadomości, percepcji i nastroju. Wywołują uzależnienie oraz uszkodzenie najważniejszych narządów 4

człowieka. Uzależnienie fizyczne polega na przystosowaniu organizmu do obecności określonego środka psychoaktywnego, zaś uzależnienie psychiczne oznacza potrzebę, pragnienie przyjmowania narkotyku, brak którego powoduje lęk, niepokój i zagrożenie. Narkomania jako jedno z najpoważniejszych problemów społecznych, niesie ze sobą poważne ryzyko dla zdrowia publicznego, szczególnie w kontekście chorób infekcyjnych (HIV, żółtaczka, gruźlica, choroby weneryczne). Ryzyko zgonów wśród narkomanów jest kilkakrotnie wyższe niż w porównywalnej wiekowo populacji generalnej. Ponadto zjawisko narkomanii związane jest i powoduje wiele innych problemów społecznych jak ubóstwo, bezdomność, przestępczość, prostytucję oraz bezrobocie. Gminny program przeciwdziałania narkomanii został opracowany w oparciu o ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii ( Dz. U. Nr 179, poz. 1485 z późn. zm. ), z której między innymi wynika, że przeciwdziałanie narkomanii realizuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, gospodarczej, oświatowo wychowawczej i zdrowotnej, a w szczególności: działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i zapobiegawczą, leczenie, rehabilitację i reintegrację osób uzależnionych, ograniczanie szkód zdrowotnych. Podstawę do działań w zakresie przeciwdziałania narkomanii stanowi Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii opracowany przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Zgodnie z art.10 ust.1 wyżej cytowanej ustawy przeciwdziałanie narkomanii należy do zadań własnych gminy, obejmujących: 1. zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych i osób zagrożonych uzależnieniem, 2. udzielanie rodzinom, w których występują problemy narkomanii pomocy psychospołecznej i prawnej, 3. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej oraz szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii, w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie zajęć sportoworekreacyjnych dla uczniów, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych, 4. wspomaganie działań instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych służących rozwiązywaniu problemów narkomanii, 5. pomoc społeczną osobom uzależnionym i rodzinom osób uzależnionych dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym i integrowanie ze 5

środowiskiem lokalnym tych osób z wykorzystaniem pracy socjalnej i kontraktu socjalnego. Planowane zadania Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii są skierowane do społeczeństwa gminy, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży, którzy w okresie dorastania wykazują tendencje do zachowań ryzykownych. W realizacji działań w zakresie przeciwdziałania narkomanii uwzględniono zaangażowanie wielu osób i instytucji, gdyż od wzajemnej współpracy zależy powodzenie podejmowanych przedsięwzięć. II. Diagnoza problemów narkomanii w Polsce Intensywne przemiany dekady lat dziewięćdziesiątych spowodowały pojawienie się w Polsce nowych problemów społecznych. W ostatnich latach obserwuje się wyraźny wzrost skali problemów wynikających z zażywania narkotyków. Problemy te są dość zróżnicowane i dotyczą wszystkich kategorii wiekowych tj. dzieci, młodzieży, osób dorosłych i to zarówno uczących się, pracujących jak i bezrobotnych. Wymienione grupy wiekowe używają w różny sposób (sporadyczny, chroniczny) różnego typu substancje psychoaktywne (narkotyki, środki odurzające, alkohol, leki psychotropowe) o różnym statusie prawnym (substancje nielegalne, legalne, ogólnodostępne, substancje legalne o ograniczonym dostępie). Jeszcze inne problemy pojawiają się w życiu tych, którzy pozostają z osobami używającymi lub nadużywającymi takich substancji w relacjach nieformalnych (rodzice, dzieci, inni członkowie rodziny, partnerzy w związku, przyjaciele), a bywa, że formalnych (np. nauczyciele, pracodawcy).jeśli chodzi o młodzież, to w latach 1992-94 nastąpił 2- krotny wzrost okazjonalnego używania narkotyków przez uczniów ostatnich klas szkół ponadpodstawowych ( z 5% do 10%). Sytuacja epidemiologiczna w Polsce u progu XXI wieku jest dość dobrze zbadana szczególnie wśród młodzieży. Popyt na narkotyki mierzy się rozpowszechnieniem ich konsumpcji. W Polsce źródłem danych na ten temat są badania ankietowe prowadzone w szkołach. Najbardziej profesjonalne badania o nazwie ESPAD są realizowane w cyklach 4-letnich przez Centrum Badania Opinii Społecznej, a także Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Z badań ESPAD (Europejskie Szkolne Badania Ankietowe nt. Alkoholu i Narkotyków), obejmujących uczniów w wieku 15 i 16 lat, które miały miejsce w latach 1995, 1999, 2003 i 2007, wynika, że w latach dziewięćdziesiątych nastąpił kilkukrotny wzrost rozpowszechniania używania narkotyków wśród młodzieży szkolnej z ok. 5 % w 1992 roku do blisko 20 % w latach 1999/2000. Średnie tempo wzrostu w drugiej 6

połowie lat dziewięćdziesiątych wynosiło ok. 20 % rocznie (wykres 2). Trzeba jednak podkreślić, że przytaczane dane dotyczą młodych ludzi, którzy próbowali narkotyków w ciągu roku poprzedzającego badanie lub kiedykolwiek w życiu. Odsetki bardziej regularnych użytkowników są znacznie mniejsze i w przypadku biorących raz w miesiącu lub częściej spadają do 2-3 %. Rozpowszechnienie używania narkotyków w Polsce jest bardzo zróżnicowane. Są szkoły i miasta, gdzie jakieś doświadczenia z narkotykami ma ponad 30 % młodzieży szkolnej; istnieją takie, gdzie narkotyków praktycznie nie ma. Najbardziej popularnymi narkotykami są pochodne konopi (marihuana i haszysz). Doświadczenia z innymi środkami ma mniej niż dziesięć procent uczniów. Na tle innych krajów europejskich, polski model konsumpcji ma swoją specyfikę związaną ze względnie wysoką konsumpcją legalnych leków psychoaktywnych. Dane z ostatnich lat sygnalizują wyraźny wzrost rozpowszechnienia heroiny do palenia (brown sugar), zwłaszcza w dużych miastach. Od 1997 roku wyraźnie zmniejsza się liczba osób używających narkotyków dożylnie (np. polskiej heroiny ). Zadziałał tu prawdopodobnie głównie lęk przed zarażeniem wirusem HIV. Od początku lat dziewięćdziesiątych odsetek uczniów sięgających po narkotyki wzrósł znacznie osiągając średni poziom europejski. W miejsce najbardziej destrukcyjnego wzoru narkotyzowania sie, pojawiły się i są coraz popularniejsze kombinacje takich środków psychoaktywnych jak amfetamina, halucynogeny, kokaina. Wreszcie upowszechnił się trzeci wzorzec zażywania oparty na przetworach konopii (haszysz, marihuana). Badania jakościowe zrealizowane w Poznaniu wśród młodych konsumentów narkotyków, pozwoliły na wyróżnienie trzech światów narkomanii. Pierwszy z nich stanowią osoby uzależnione od opiatów domowego wyrobu, przyjmowanych dożylnie. Drugi świat narkomanii tworzą młodzi ludzie palący brown sugar lub coraz częściej przyjmujący heroinę w iniekcjach. Jest to grupa mocno skryminalizowana, odrzucona przez większość rówieśników, zmarginalizowana przez pokolenie dorosłych, szukająca coraz częściej pomocy w lecznictwie. Trzecią grupę tworzą młodzi ludzie z kręgu kultury clubbing u, biorący inne środki niż heroina. W tym kręgu znajdują się osoby o względnie wysokiej pozycji społecznej, pracujące, uczące się lub łączące naukę z pracą. Narkotyki stanowią ważny, chociaż nie najważniejszy, element ich stylu życia. Marihuana, obok alkoholu i papierosów, staje się trzecim pod względem popularności środkiem psychoaktywnym, traktowanym przez młodzież nie jako narkotyk ale naturalne zioło. Nowym, bo dotychczas w badaniach nie uchwyconym zjawiskiem jest łączenie marihuany lub tabletek z alkoholem. Groźnym i można mieć obawy, że narastającym zjawiskiem jest palenie heroiny, środka o bardzo dużym potencjale uzależniającym. Za wskaźnik aktualnego używania substancji przyjmuje się zwykle używanie substancji w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem. Dane z wykresu 2 pokazują, że najpopularniejszą substancją na poziomie aktualnego używania są 7

przetwory konopi. W klasach trzecich gimnazjów używa tego środka 10,9% uczniów (marihuana, haszysz), na drugim miejscu w znajdują się leki uspokajające i nasenne przyjmowane bez przepisu lekarza 7,1%. Na trzecim miejscu wśród uczniów III klas gimnazjalnych znajdują się substancje wziewne (3,5%). W roli środka inicjującego używanie niezmiennie od 12 lat na pierwszym miejscu króluje marihuana lub haszysz (u 12,5% III-cio klasistów) 1, a następnie leki uspokajające i nasenne (9,1%) 2. Środek, który posłużył do inicjacji najczęściej brany był w grupie. Niekiedy jako źródło zaopatrzenia podawano starszego kolegę, koleżankę. Najczęściej wymienianym powodem sięgnięcia po jakiś środek była ciekawość. Śledząc wyniki badań nie sposób nie zauważyć, że moda na narkotyki została wykreowana przez młodzież charakteryzującą się sporą dozą atrakcyjności społecznej, mającą rodziców z wyższym wykształceniem, z domów o dobrych warunkach materialnych, osiągających bardzo dobre wyniki w nauce. Młodzież o mniejszych społecznych możliwościach chętnie naśladowała zachowania uprzywilejowanych rówieśników. Być może eksperymenty z narkotykami w jakimś stopniu zaspokajały jej aspiracje przynależności do bardziej atrakcyjnych grup. W ciągu minionych dwunastu lat dynamika wzrostu rozpowszechnienia eksperymentów z narkotykami była wśród grup o słabszym statusie społecznym znacznie bardziej wyrazista niż w grupach o statusie wysokim. Wykres 1. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 2004 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych, wg typu substancji Opiaty 20,0% Konopie 3,0% Leki uspokajające i nasenne 10,5% 1 Źródło: Raport ESPAD 2007 2 tamże Inne i mieszane 54,5% Wziewne 2,1% Amfetamina 8,7% Halucynogeny 0,4% Kokaina 0,8% 8

Źródło: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Dane lecznictwa stacjonarnego za 2004r. Wykres 2. 9

Żródło: Raport ESPAD 2007 10

Wykres 3. Porównanie używania poszczególnych substancji przez respondentów w wieku 16-64 lat w czasie 12 miesięcy w latach 2002 i 2006 3 odsetki badanych Wykres 4. Ranking środków psychoaktywnych wg badanych na przestrzeni lat 1997-2008 4 Odsetki badanych 3 Źródło: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii 4 Źródło: Turek Andrzej Raport wojewódzki dotyczący zjawiska narkomanii na terenie województwa dolnośląskiego w 2007 roku 11

Badania potwierdzają zmiany na rynku narkotykowym, widać wyraźny spadek udziału opiatów i środków wziewnych przy wzroście spożycia leków, amfetaminy i cannabis. Wykres 5. Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 1997-2006 z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych, wg wieku 100% 80% 60% 40% 20% 7 7 7 8 8 10 11 13 16 17 15 14 12 11 10 11 11 13 24 22 22 23 29 24 26 33 27 40 46 52 55 57 55 51 48 41 45 + 35-44 25-34 16-24 0% 4 4 3 3 3 2 3 2 3 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2006-15 Źródło: Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie oraz Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii Porównanie wyników uzyskanych w 2006 roku z wynikami z 2002 roku, dokonane w odniesieniu do populacji w wieku 16 64 lata, wskazuje w zasadzie na stabilizację rozpowszechnienia okazjonalnego używania narkotyków (Sierosławski, 2006). Używanie poszczególnych substancji nielegalnych występuje najczęściej w kategorii wiekowej 16 24 lata. Zdarza się bardzo rzadko po 34 roku życia, niemal nie występuje wśród osób w wieku 45 lat i więcej. W 2006 roku w stosunku do 2002 roku spadły odsetki użytkowników w wieku 16-24 lata, wzrosły zaś w grupie wiekowej 35 44 lata. Warto zauważyć, że odsetek pacjentów w wieku 16-24 lata osiągnął w 2006 roku poziom z 1997 roku, natomiast odsetek osób najstarszych, tj. powyżej 45 roku życia zwiększył się w tym czasie ponad dwukrotnie. Zmiany w strukturze wieku zdają się odzwierciedlać dwa procesy. Pierwszy o charakterze demograficznym starzenie się populacji, drugi o charakterze epidemiologicznym zmniejszenie się tempa narastania skali zjawiska narkomanii. Zwiększanie się proporcji osób z młodszych grup wiekowych można było traktować jako sygnał narastania fali zjawiska. 12

Odwrócenie tej tendencji może sugerować początek stabilizacji jego rozmiarów. Czy będzie to stabilizacja trwała, pokażą dopiero kolejne lata. III. Diagnoza problemów narkomanii w gminie Olszewo-Borki Głównym celem Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii, który uchwalono na lata 2007-2009 było m.in. rozpoznanie skali zjawiska narkomanii na terenie gminy Olszewo-Borki. Zamierzenie zrealizowano w oparciu o badanie ankietowe na wybranych grupach młodzieży klas VI szkoły podstawowej i klas III gimnazjum. Badanie przeprowadzone zostało w oparciu o wybrane grupy młodzieży na przełomie roku 2008/2009 i objęto nim wszystkie szkoły z terenu gminy. Z wniosków, jakie nasunęły się po analizie zebranego materiału badawczego wynika, że: 1. Zażywanie narkotyków w szkołach na terenie Gminy Olszewo- Borki, to problem marginalny. Badania ogólnopolskie dotyczące tej tematyki, czyli zażywania narkotyków przez młodzież, są od kilku do kilkunastu procent wyższe.wśród uczniów szkoły podstawowej 98% nie miało kontaktu ze środkami odurzającymi, a wśród uczniów gimnazjum całe 100% nie miało kontaktu i nie zażywało z narkotyków. 2. Narkotykiem zażywanym przez 2% uczniów ze szkoły podstawowej są kleje i rozpuszczalniki, są to środki wziewne powszechnie stosowane w każdym gospodarstwie domowym, są to takie środki jak: eter, benzyna, toluen, tri, aceton itp., które stanowią skład farb, lakierów, past i klejów.2% uczniów zażywało te środki wziewne w domu, z ciekawości, a pieniądze na ten cel wzięli z kieszonkowego od rodziców. 3. Uczniowie ze szkół podstawowych nie znają osobiście bądź z widzenia osób, które biorą narkotyki, natomiast 10% gimnazjalistów zna takie osoby osobiście i 8% gimnazjalistów zna takie osoby z widzenia. 4. Wśród najczęściej wymienianych miejsc, gdzie można kupić narkotyki są miejsca rozrywki dla młodzieży; dyskoteka, pub oraz mieszkanie dealera. 5. Uczniowie ze szkoły podstawowej nie spotkali w swojej szkole osoby, która rozprowadza narkotyki, natomiast 3% gimnazjalistów spotkało na terenie szkoły osoby, które rozprowadzają narkotyki. Uczniowie ze szkoły podstawowej nie widzieli osoby sprzedającej narkotyki, ale posiadają wiedzę, że na terenie ich szkoły można kupić amfetaminę, kokainę tak odpowiadało około 3% uczniów ze szkoły podstawowej, a 3% gimnazjalistów odpowiedziało, że na terenie ich szkoły można kupić marihuanę. 13

6. Młodzież z obydwu typów szkół,około 50% odpowiedziała, że wiedza o narkotykach i skutkach działania narkotyków jest wśród młodzieży niewystarczająca, pomimo, że młodzież spotkała się z licznymi działaniami edukacyjnymi, informacyjnymi i profilaktycznymi w szkole, do najczęściej wymienianych należały: pogadanki w szkole, lekcje wychowawcze, oraz ulotki i plakaty, nie mniej jednak ponad 90% młodzieży z obydwu typów szkół uważa, że zażywanie narkotyków jest szkodliwe. 7. Młodzież ze szkół podstawowych i gimnazjów odczuwa deficyt rozmów z rodzicami, około 50% młodzieży twierdziła, że rodzice nie rozmawiają z nimi o narkotykach. 8. Około 90% rodziców uczniów obydwóch typów szkół w ogóle nie pozwoliłaby na zażywanie narkotyków swoim dzieciom. 9. 90% uczniów szkoły podstawowej i 70% uczniów gimnazjów jest za karaniem, w przypadku zażywania narkotyków, 90% uczniów szkoły podstawowej i 77% uczniów gimnazjów opowiedziało się za karaniem za posiadanie narkotyków. Badanie potwierdziło fakt, że rozpowszechnienie używania narkotyków w Polsce jest bardzo zróżnicowane. Gmina Olszewo-Borki należy do tych rejonów kraju, gdzie sprzedaż i używanie narkotyków wśród młodzieży szkolnej jest znikome. Z pewnością wpływ na to ma rolniczy charakter gminy, niewielka ilość szkół na jej terenie, z których tylko 4 liczą ponad 100 uczniów, jak również środowisko wiejskie, gdzie wszyscy okoliczni mieszkańcy się znają, co poważnie utrudnia lub wręcz uniemożliwia handel narkotykami. W ostatnich latach największe placówki oświatowe wyposażone zostały dodatkowo w monitoring wizyjny, który podniósł bezpieczeństwo w tych szkołach. Gmina Olszewo-Borki podejmuje działania mające na celu prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i wychowawczej w szczególności dla dzieci i młodzieży, rozwój edukacji publicznej i szkolenie przedstawicieli różnych zawodów, instytucji i wyspecjalizowanych służb w dziedzinie przeciwdziałania narkomanii a zwłaszcza w zakresie umiejętności wczesnego rozpoznawania sygnałów wskazujących na prawdopodobieństwo zażywania narkotyków i postępowania z osobami uzależnionymi. Z przeprowadzonych ankiet wynika, że wiedza wśród młodzieży na temat narkotyków i narkomanii jest niewystarczająca. Rodzice zbyt mało czasu poświęcają na rozmowy z dziećmi na temat środków narkotycznych, głównie z trzech powodów: - są zapracowani i nie mają czasu na takie rozmowy z dziećmi, 14

- traktują temat marginalnie sadząc, że nigdy syn lub córka nie będzie zażywał narkotyków, więc na takie rozmowy szkoda czasu, - wolą nie wywoływać wilka z lasu, bo a nuż dziecko zainteresuje się narkotykami? Niezaprzeczalnym wnioskiem, jaki nasuwa się po lekturze wyników przeprowadzonych badań to fakt, że wskazana jest edukacja rodziców w tej mierze. Czy warto zbyt usilnie edukować młodzież? Nie można wykluczyć, że taka edukacja może zwiększyć zainteresowanie narkotykami i źródłami ich zdobycia. Nie powinna być więc zbytnio natarczywa, ale prowadzona w sposób planowy i stopniowo. Dużą rolę w tej kwestii mają właśnie rodzice, muszą być tylko odpowiednio wyedukowani i świadomi swej roli profilaktycznej. IV. Cel główny programu Edukacja profilaktyczna dorosłych i młodzieży nakierowana na ukazanie ogromnej szkodliwości zdrowotnej spożywania narkotyków jak również spustoszenia, jakie niesie ich używanie w życiu psychicznym, rodzinnym i koleżeńskim. V. Cele strategiczne programu 1. Zainicjowanie długofalowego procesu edukacji społecznej polegającego na systematycznym i rzetelnym dostarczaniu fachowej wiedzy wszystkim podmiotom zainteresowanym tematem zagrożeń związanych z narkomanią i uwrażliwienia na wczesne oznaki uzależnienia oraz informowanie o dostępnych formach pomocy. 2. Stworzenie spójnego systemu przeciwdziałania narkomanii poprzez nawiązanie merytorycznej współpracy z instytucjami, stowarzyszeniami i organizacjami społecznymi m.in. w celu realizacji programów edukacji zdrowotnej zmierzających do propagowania zdrowego stylu życia wolnego od narkotyków i innych używek zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. 3. Wypracowanie wśród młodego pokolenia oraz osób dorosłych racjonalnych postaw wobec narkotyków i innych substancji o działaniu odurzającym poprzez wdrażanie i realizację programów profilaktycznych oraz organizowanie alternatywnych miejsc twórczego spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży. 15

VI. Zadania programu 1. Zwiększenie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od narkotyków i osób zagrożonych uzależnieniem. 1) Współpraca z Miejskim Centrum Pomocy Rodzinie w Ostrołęce, Poradnią Odwykową w Olszewie-Borkach oraz sekcją d/s narkotyków Miejskiej Komendy Policji w Ostrołęce w zakresie organizowania specjalistycznego poradnictwa. 2) Utworzenie ( w miarę potrzeby) i wspomaganie funkcjonowania grup wsparcia dla rodzin osób uzależnionych od narkotyków. 3) Prowadzenie porad i konsultacji dla osób uzależnionych i eksperymentujących z narkotykami oraz prowadzenie działań motywujących do podjęcia terapii. 2. Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii w szczególności dla dzieci i młodzieży. 1) Organizowanie i prowadzenie w szkołach podstawowych i gimnazjalnych na terenie gminy, programów profilaktycznych dla dzieci i młodzieży oraz rodziców. 2) Prowadzenie konkursów i olimpiad wiedzy o zdrowiu wśród dzieci i młodzieży. 3) Udział w lokalnych i ogólnopolskich kampaniach medialnych związanych z profilaktyką narkotykową i rozwiązywaniem problemów społecznych związanych z uzależnieniem. 4) Dofinansowywanie istniejącej świetlicy środowiskowej dla dzieci i młodzieży, prowadzenie w nich zajęć profilaktyczno-wychowawczych oraz organizacja świetlic środowiskowych na terenie sołectw. 5) Finansowanie i wspieranie kolonii, półkolonii letnich i zimowych oraz obozów terapeutycznych dla dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniami. 6) Zakup materiałów informacyjno- edukacyjnych oraz materiałów do prowadzenia zajęć profilaktycznych i terapeutycznych w placówkach oświatowych. 16

7) Upowszechnianie materiałów edukacyjnych o tematyce antynarkotykowej - plakaty, ulotki, informatory. 8) Organizowanie spotkań, szkoleń, prelekcji dotyczących profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z narkomanią. 9) Organizowanie i prowadzenie stałego systemu informacji na temat profilaktyki i rozwiązywania problemów związanych z zażywaniem narkotyków i innych substancji o działaniu odurzającym. 10) Organizowanie i finansowanie szkoleń z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów o podłożu narkotykowym, dla pedagogów szkolnych, nauczycieli, wychowawców niezbędnych do prowadzenia pracy profilaktycznej i terapeutycznej z dziećmi i młodzieżą. 11) Organizowanie szkoleń w zakresie rozwiązywania problemów narkomanii dla innych grup zawodowych z terenu gminy, tj: pracowników oświaty, policji, pomocy społecznej, administracji samorządowej. 12) Promowanie zdrowego stylu życia wolnego od narkotyków i innych używek oraz różnych form aktywnego spędzania wolnego czasu poprzez: - inicjowanie i współfinansowanie imprez sportowych i rekreacyjnych dla dzieci, młodzieży i dorosłych. - wspieranie form czynnego wypoczynku tj. wycieczek, festynów, biwaków, itp. 13) Realizowanie elementów profilaktyki podczas festynów, imprez organizowanych z okazji Dnia Wagarowicza, Dnia Dziecka, Międzynarodowych Dni Zapobiegania Narkomanii, dożynek gminnych i tym podobnych spotkań. 3. Wspomaganie działań instytucji, organizacji pozarządowych i osób fizycznych służących rozwiązywaniu problemów narkomanii., udzielanie pomocy społecznej osobom uzależnionych i ich rodzinom. 1) Udzielanie pomocy organizacyjnej i materialnej organizacjom społecznym, których celem jest krzewienie abstynencji od środków psychoaktywnych. 2) Współpraca z instytucjami kulturalnymi, sportowymi, oświatowymi w zakresie zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży oraz udzielanie im pomocy 17

finansowej dla stworzenia właściwych warunków lokalowych,sanitarnych oraz sprzętowych do prowadzenia działalności. 3) Nawiązanie współpracy z policją w celu prowadzenia wspólnych działań profilaktycznych: - przeciwdziałania rozpowszechnianiu narkotyków wśród dzieci i młodzieży, -dokonywanie stałych i okresowych kontroli miejsc szczególnie narażonych na działalność dealerów narkotykowych; kafejki, szkoły, place zabaw, dyskoteki itp. 4) Nawiązanie współpracy ze służbą zdrowia - pomoc merytoryczna dla lekarzy rodzinnych oraz dostarczanie materiałów na temat istoty uzależnienia od narkotyków. VII. Monitoring i ewaluacja Monitorowanie stanu problemów narkotykowych na terenie gminy Olszewo-Borki współpracując z organizacjami i instytucjami, których zadania są zbieżne z celami niniejszego programu, poprzez: 1) prowadzenie badań ankietowych dotyczących zjawiska narkomanii na terenie gminy. Koniecznym wydaje się przeprowadzenie tego typu badań pod koniec trwania programu tj. w roku 2013 i przyjęcie takiej zasady sporządzania każdorazowo badań w roku kończącym program. Badanie powinno być oparte o tę samą lub bardzo podobną metodologię badań, by możliwe było porównanie wyników sprzed 4 lat. Największym błędem spotykanym w badaniach zjawiska narkomanii w Polsce jest właśnie stosowanie przez różne instytucje badawcze różnorodnych kryteriów ocen zjawiska, co często uniemożliwia później wykonanie zestawień porównawczych, 2) stworzenie sieci wymiany informacji między tymi instytucjami, 3) zbieranie danych statystycznych, 4) analiza uzyskanych danych, opracowanie wniosków i priorytetów do dalszej pracy. VIII. Źródła finansowania 18

Źródłem finansowania zadań wynikających z Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2010-2013 są dochody uzyskane z opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych oraz dochody własne gminy. Obecny program zakłada stopniowy wzrost wydatków na profilaktykę antynarkotykową. IX. Realizatorzy i koordynatorzy programu 1. Realizatorzy Programu: 1) osoby fizyczne, specjaliści z zakresu uzależnień i profilaktyki 2) szkoły, 3) organizacje pozarządowe, 4) organizacje sportowe, 5) Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej. 2. Koordynatorzy programu: 1) Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 2) Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Preliminarz wydatków na lata 2010-2013 stanowi załącznik Nr 1. Załącznik Nr 1 PRELIMINARZ WYDATKÓW NA lata 2010-2013 dotyczących zwalczania narkomanii Dział Rozdział * Wyszczególnienie Kwota w zł 851 Rok 2010 85153 Zwalczanie narkomanii 2000 4210 Zakup materiałów i wyposażenia 500 4300 Zakup usług pozostałych 19

1500 Dział Rozdział * Wyszczególnienie Kwota w zł 851 Rok 2011 85153 Zwalczanie narkomanii 2500 4210 Zakup materiałów i wyposażenia 1000 4300 Zakup usług pozostałych 1500 Dział Rozdział * Wyszczególnienie Kwota w zł 851 Rok 2012 85153 Zwalczanie narkomanii 3000 4210 Zakup materiałów i wyposażenia 1000 4300 Zakup usług pozostałych 2000 Dział Rozdział * Wyszczególnienie Kwota w zł 851 Rok 2013 85153 Zwalczanie narkomanii 3500 4210 Zakup materiałów i wyposażenia 1500 4300 Zakup usług pozostałych 2000 X. Słowniczek 20

Amfetamina występuje w postaci proszku o gorzkim smaku, czasem ostrym zapachu. Sprzedawana na rynku jest jako proszek lub w formie tabletek (kapsułek). Amfetaminy polepszają koncentrację i dają możliwość maksymalnego skupienia uwagi (np. w czasie nauki), zapewniają przypływ energii i gotowości do działania, poczucie pewności siebie i mocy oraz brak poczucia lęku. Zażywanie amfetamin powoduje napady agresji, wystąpienie omamów i halucynacji, formikacje (wrażenie obecności insektów na skórze), nerwowość, kłopoty ze snem, wahania nastroju, brak łaknienia prowadzący do znacznego spadku wagi, zaburzenia świadomości, omdlenia, zaburzenia rytmu pracy serca, głęboką i ostrą depresję mogącą prowadzić do myśli i prób samobójczych, skrajne wyczerpanie. Przedawkowanie podwyższa ciśnienie krwi, wywołuje gorączkę, drgawki, śpiączkę i krwawienie z naczyń mózgowych mogące spowodować śmierć. Zażywane są drogą pokarmową, dożylnie, w postaci skrętów lub wciągane przez nos. crack (na bazie kokainy) - Gotowana kokaina zasadowa w formie grudek/krysztalkow nadajaca sie jedynie do palenia. Bardzo silnie uzależnia psychicznie. Ma postać białych kawałeczków przypominających płatki mydlane i jasnobrązowych kuleczek - pakowanych często do fiolek. Crack pali się np. w papierosach zawierających tytoń lub marihuanę, a także w fajce wodnej, w specjalnie wydrążonych tulejkach albo podgrzewa na łyżce lub kawałku folii aluminiowej i wdycha się opary. Crack działa podobnie do kokainy, ale jest od niej od 20 do 30 razy silniejszy. ekstazy (MDMA)- metylenodioksymetafenyloizopropyloamina. Środek o działaniu stymulująco-psychodelicznym. W Polsce występuje w formie tabletek. Efektem zażycia ekstazy jest euforia i pobudzenie, sympatia do wszystkich i wszystkiego, uczucie "lekkości" podczas wykonywania jakichkolwiek czynności, łatwość w nawiązywaniu kontaktów, uczucie "wieczności", wyostrzenie wszystkich zmysłów (szczególnie wzroku, słuchu, dotyku). Skutkiem ubocznym jest podwyższenie temperatury ciała, co w razie nie zachowania odpowiednich warunków bezpieczeństwa może skończyć się śmiercią na skutek przegrzania i odwodnienia organizmu. Grzyby halucynogenne (grzybki halucynki)- Magiczne grzyby- Grzyby posiadające właściwości psychodeliczne. Wywołują halucynacje i omamy. Grzybki były używane przez Indian meksykańskich, twierdzili oni, że tylko niektóre substancje (takie jak grzybki) pozwalają dostrzec niewidoczne rzeczy dla oka. Jednym słowem sprowadzają nasza świadomość na poziom transcendentalny. Substancja halucynogenna - psylocybina. Efekty podobne do efektów działania LSD jednak znacznie mniej nasilone. Halucynacje powodowane są zatruciem organizmu. Spośród 5.000 odmian grzybów znanych przez człowieka - około 80 odmian posiada właściwości psychoaktywne, w tym m.in. 4 gatunki grzybów bardzo popularnych w naszych lasach. haszysz to nie to samo, co marihuana. Są różne metody otrzymywania haszyszu. Jedną z nich jest zbieranie z czubków roślin żywicy, którą później formuje się w 21

"bloki". Haszysz zawiera o wiele wiecej THC niż marihuana, ma większą gęstość i masę, dłużej sie pali-patrz konopie indyjskie. heroina - należy do grupy opiatów, depresantów, polisyntetyk morfiny. Występuje w postaci proszku lub granulek. Działa uspakajająco i przeciwbólowo. Można ją palić, wdychać, wciągać, wcierać lub podawać dożylnie. Dobrze rozpuszcza sie w wodzie. Jeden z najsilniej uzależniających środków. Substancje wziewne (kleje)- wywołują niewielką euforię, a halucynacje są efektem niedotlenienia mózgu. Doświadczenia bardzo podobne do stanu upojenia alkoholowego- utrata równowagi i rozweselenie. Wdychane opary działają bezpośrednio na mózg, doprowadzając przy tym jednorazowo do zniszczenia kilkuset tysięcy komórek. Wąchacze często mają bóle i zawroty głowy, kłopoty z pamięcią, koncentracja i koordynacją ruchów. Wdychanie klejów i rozpuszczalników może skończyć się śmiercią wskutek uduszenia lub niewydolności serca. Kokaina (coca) - środek pobudzający z grupy stymulantów, otrzymywany z liści koki. Kokaina powoduje uczucie silnej euforii, wewnętrznej mocy (siły fizycznej i umysłowej), pobudzenie ruchowe i podniecenie seksualne, daje też poczucie wyższości i brak poczucia lęku, przyspiesza procesy myślowe i wywołuje zanik zdolności odczuwania przykrych wrażeń. Zażywanie kokainy prowadzi do utraty krytycyzmu co do własnych możliwości i zachowań, wywołuje niepokój, napięcie, bezsenność, załamanie nerwowe, urojenia o nieprzyjemnej treści, nudności, wymioty, chroniczny katar, psychozę pokokainową, zaburzenia i zmiany osobowości (w tym zanik uczuć wyższych), przygnębienie z możliwością prób samobójczych. Kokaina szybko prowadzi do silnego wyniszczenia organizmu spowodowanego brakiem łaknienia i snu. Sposób zażywania: kokaina ma głównie postać białego proszku. Przyjmowana jest zazwyczaj wziewnie do nosa, gdzie jest wchłaniana przez śluzówkę (po pewnym czasie dochodzi do uszkodzenia przegrody nosa i jej martwicy). Bywa też wcierana w dziąsła lub w środek małżowiny usznej. Podawana doustnie działa znacznie słabiej, jednocześnie znieczulając błonę śluzową żołądka i znosząc w ten sposób uczucie głodu. Kokainę dodaje się także do papierosów lub do skrętów z marihuany. kompot (polska heroina) - narkotyk prowadzący do senności, rozluźnienia mięśni, zaburzeń równowagi. dłuższe zażywanie powoduje uzależnienie psychiczne i fizyczne- patrz opiaty. LSD- narkotyk z grupy psychodelików, wywołuje halucynacje i omamy, faza po kwasie zwana jest podróżą (tripem). LSD wyostrza wszystkie zmysły, przenosi naszą świadomość na poziom transcendentalny. Pozwala zobaczyć, usłyszeć i poczuć to czego na codzień nie jesteśmy w stanie zobaczyć, usłyszeć, odczuć. Jest uzyskiwany z grzyba zwanego sporyszem. Poprawna nazwa chemiczna to dietylamid kwasu lizergowego. konopie indyjskie (marihuana, haszysz) - THC, Cannabis (znane także jako trawka, skręt, gandzia, marihuana) to narkotyk najczęściej używany. Jeszcze do niedawna trawka, którą pali teraz ponad 140 milionów ludzi na całym świecie i która wśród substancji odurzających ustępuje częstością stosowania tylko alkoholowi, tytoniowi oraz kofeinie, w ogóle nie była uważana za problem zdrowotny. Ponieważ 22

jej działanie jest mniej agresywne niż alkoholu, nie tak okropne jak heroiny, a jej stosowanie rozkwitło w latach 60. w atmosferze miłości i pokoju, w powszechnej świadomości utrwalił się łagodny obraz tego narkotyku. Mimo, że powoduje ona mniej problemów zdrowotnych, niż jakakolwiek inna substancja odurzająca - włącznie z alkoholem czy tytoniem - nie jest zupełnie nieszkodliwa. Konopie, które obecnie się pali, są często znacznie mocniejsze od tych, które były dostępne w latach 70. Substancją aktywną w konopiach jest kanabinoid, który działa - w zależności od odmiany i dawki - jako środek uspokajający lub jako halucynogen. Marihuana to suszone liście konopi, wyglądem przypominające suszone oregano. Wielu ludzi pali wysuszone pąki roślin, które mają więcej mocy niż liście. Haszysz to żywica pochodząca z wysuszonych kwiatów. Zarówno haszysz jak i marihuanę można mieszać z tytoniem i palić w postaci skręta (papierosa) albo w fajce wodnej. Bezpośrednim efektem palenia konopi jest odprężenie, lekka euforia i uczucie, że czas płynie wolniej. Większe dawki mocniejszych odmian konopi mogą mieć także efekt halucynogenny. Konopie są tak popularne, ponieważ zaspokajają wiele potrzeb młodzieży. Przy swojej zdolności do wywoływania uczucia odprężenia i lekkiej euforii trawka może łagodzić, przynajmniej na chwilę, często wszechogarniające uczucie gniewu, napięcia czy depresji, tak powszechne wśród współczesnej młodzieży. Jest także stosunkowo tania i łatwo dostępna, a fakt, że jest nielegalna, dodaje jeszcze odrobinę podniecenia, sprawiając, że narkotyk ten idealnie służy jako instrument buntu. Popularność marihuany potęguje jeszcze potoczne przekonanie, że ponieważ jest "naturalna", szkodzi mniej niż papierosy. Konopie działają na płuca podobnie jak tytoń. Jeden skręt to mniej więcej odpowiednik 5 papierosów. Palacze konopi wdychają mniej dymu niż palacze tytoniu, ale sposób w jaki palą jest inny. Zaciągają się głębiej i przytrzymują dym w ustach przez kilka sekund, zamiast wypuścić go natychmiast. Uważa się, że regularne używanie konopi wywiera pewien wpływ na pamięć i koncentrację. Badania sugerują, że chociaż skutki te nasilają się wraz z długością palenia, narkotyk nie na każdego wpływa w ten sam sposób - niektórzy ludzie mogą być bardziej podatni na jego działanie niż inni. Wielu dorosłych, którzy próbują zaprzestać palenia konopi, mówi, że jednym z powodów, dla których chcą z tym skończyć, są kłopoty z pamięcią i trudności ze skupieniem uwagi. Bezpośrednie działanie konopi polega na wywoływaniu umiarkowanej euforii i zniesieniu zahamowań. Paląca je osoba dużo mówi lub się śmieje, czuje się odprężona i zadumana, ma zaczerwienione lub szkliste oczy, wzmożony apetyt i gorszą koordynację ruchową. W większych dawkach konopie powodują splątanie, niepokój, panikę i halucynacje. Marihuana to "miękki" narkotyk, ale trudno z nią skończyć. Wyniki nowych badań przekreślają opinię, że konopie nie uzależniają. W istocie mogą wywołać uzależnienie zarówno psychiczne jak i fizyczne. Uzależnienie psychiczne pojawia się zazwyczaj pierwsze. Do fizycznego uzależnienia dochodzi wtedy, gdy organizm przyzwyczaja się do obecności substancji tak bardzo, że ma trudności z funkcjonowaniem bez niej. Ryzyko uzależnienia zwiększa się, kiedy używa się narkotyku kilka razy w tygodniu lub codziennie, albo jeśli rozpoczyna się jego zażywanie w młodym wieku. Do przedmiotów związanych z używaniem konopi należą: małe plastikowe torebki, bibułka papierosowa, kawałki węża ogrodniczego, stożki. Do innych objawów należą: zaczerwienione oczy, senność, zmiany nastrojów, gorsze wyniki w nauce i wagarowanie. Coraz bardziej powszechna staje się świadomość, że z trawką trudno skończyć, 23

kiedy już dojdzie do uzależnienia, i że wiele osób potrzebuje pomocy, żeby zerwać z nałogiem. Niektórym osobom może pomóc terapia hipnozą, ale tylko wtedy, gdy osoby te mają silną motywację, by zerwać z nałogiem. Opiaty, czyli heroina i brown sugar - nazwy potoczne: hera, hercia, helena, proszek, kompot (tzw. polska heroina), brąz, brown. Do opiatów zalicza się zarówno substancje otrzymywane z przetworów maku lekarskiego (np. kompot uzyskiwany domowym sposobem ze słomy makowej), jak i syntetyczne środki przeciwbólowe działające na receptor opiatowy. Należą do nich: opium, morfina i heroina (również w postaci do palenia, znana pod slangową nazwą brown sugar). Powyższe substancje, a zwłaszcza heroinę, uważa się za najsilniej uzależniające narkotyki. Opiaty wywołują euforię (błogostan) i uczucie odprężenia, poczucie wewnętrznego zadowolenia i spokoju. Prowadzą do wyniszczenia fizycznego i psychicznego, uszkadzają narządy wewnętrzne, zmniejszają uczucie głodu, bólu i potrzeb seksualnych, powodują niepokój ruchowy lub spowolnienie psychoruchowe i senność, apatię i wypalenie emocjonalne, nudności, wymioty, zawroty głowy, obniżenie ciśnienia krwi, zwolnienie pracy serca. Przy ich stosowaniu zwiększone jest ryzyko zakażenia HIV i wirusami WZW typy B i C (w powodu zakażonych strzykawek). Przedawkowanie prowadzi do śpiączki i zgonu. Intensywność uzależnienia, szczególnie w przypadku heroiny, bardziej niż w przypadku jakiegokolwiek innego narkotyku prowadzi do całkowitego podporządkowania życia nałogowi. Skutki takiego stanu odczuwane są wyraźnie w każdej dziedzinie życia osoby uzależnionej. Średnia prognozowana długość życia osoby, która wzięła pierwszą działke heroiny to 8 lat. Istnieje wiele sposobów przyjmowania opiatów. Jeśli chodzi o heroinę, najczęściej używany nielegalnie alkaloid opiatowy, są trzy sposoby: wdychanie oparów z podgrzewanej folii metalowej, wciąganie przez śluzówki nosa i zastrzyki - najczęściej dożylne. Sterydy anabolityczne to grupa organicznych związków chemicznych pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, których zażywanie prowadzi do zwiększenia siły, kondycji i poprawienia wyglądu poprzez przyrost masy mięśniowej. Stosowane były dawniej przez sportowców, jako forma dopingu. objawy użycia: poprawa nastroju, przypływ energii, poczucie siły i kondycji, zmiany skórne (plamy, zaczerwienienia), obrzęk twarzy, zaburzenia równowagi hormonalnej, nerwowość, impulsywność, agresywność sposób zażywania: doustnie lub dożylnie zwróć uwagę na: szybki przyrost masy mięśniowej u twojego dziecka, nieproporcjonalny do czasu poświęcanego ćwiczeniom na siłowni długotrwałe przyjmowanie: może prowadzić do ciężkich uszkodzeń narządów wewnętrznych (wątroby, nerek, serca), osłabienia popędu płciowego, uszkodzenia chromosomów. Sterydy powodują także zaburzenia psychiczne o różnym nasileniu: rozdrażnienie, nerwowość, agresję, lęk, panikę, urojenia prześladowcze, depresję z myślami samobójczymi GHB to mała, prosta molekuła występująca w ciele każdego człowieka. Początkowo miała pomagać anestezjologom podczas operacji chirurgicznych, potem 24

leczyć chorych na bezsenność i alkoholików. Jednak jej kariera medyczna skończyła się dość szybko. Skończyła na ulicy, mając na sumieniu kilkaset ofiar śmiertelnych i wiele gwałtów. Gamma-hydroksymaślan (GHB) - preparat, który w ciągu 40 lat z leku stosowanego do narkozy przekształcił się w powszechnie używany narkotyk, plagę USA i Kanady, a także coraz częściej Europy. Z pewnością przyczyniła się do tego niska cena (10-50 dolarów za 100 g) i niebezpiecznie prosta metoda syntezy. Składniki do produkcji GHB (tzw. pigułki gwałtu) są legalne i łatwo dostępne, a dokładnych przepisów na wytworzenie preparatu w domowej kuchni można znaleźć w internecie. Kwas gamma-hydroksymasłowy (GHB) to euforyzujący związek zaliczany do tzw. "narkotyków klubowych" (club drugs), działa obezwładniająco, powodując częściową utratę przytomności biorcy, który może stać się obiektem działań przestępczych, np. gwałtu. Towarzyszy temu okresowa amnezja, co utrudnia ujęcie i ukaranie sprawców. GHB wywołuje także inne objawy niepożądane, jak bradykardia, ruchy mimowolne, wymioty i zaburzenia oddychania. Stanowi również poważne zagrożenie dla ruchu drogowego, ponieważ gwałtownie obniża sprawność psychofizyczną kierowców. O gamma-hydroksymaślanie (GHB) stało się także głośno, ponieważ coraz częściej jest wykorzystywany do obezwładniania nieświadomych, niewinnych osób. Wiele z nich pada potem ofiarą kradzieży lub gwałtu. Stąd GHB zaliczono do grupy daterape-drug, czyli narkotyków, które towarzyszą gwałtom podczas randek. Dane policyjne wskazują, że GHB bywa też wykorzystywany do okradania kont bankowych. Uśpionej ofierze zabierane są karty kredytowe, ona sama zaś, oszołomiona, zdradza numery PIN. Złodzieje "czyszczą" konto z pieniędzy, oddają karty, a napadniętemu pozostaje rozpamiętywanie, kiedy wydał całe oszczędności... Relevin substancja, która nie istnieje. Została wymyślona na potrzeby badań ogólnopolskich i wprowadzona do ankiety po to, żeby kontrolować efekt ulegania modzie na narkotyki, bardziej na poziomie pozorów, niż rzeczywistych zachowań. Średnio w badaniach od 13 do 16% respondentów wskazuje na Relavin jako na tę właśnie substancję, którą zażywało. W badaniach przeprowadzonych w szkołach na terenie gminy Olszewo-Borki na przełomie roku 2008/2009, nie wprowadzono pytania o ten typ środka do ankiety. 25