NUMER 7/2015 MIESIĄC MARZEC

NUMER 7/2015 MIESIĄC MARZEC W tym numerze: Wiosna kalendarzowa, a astronomiczna str.2 Zwiastuny wiosny str.3 Symbolika wiosennych porządków str.5 Słowiańskie Święto Jare str.6 Wielkanocne zwyczaje str.8 Wielkanocne wypieki str.11 Światowy Dzień Wody str.12 Wiosenne i wielkanocne zagadki str. 13 Krzyżówka str.14 Redakcja str.16 1

gregoriańskiego, mimo podzielności przez 4 nie będzie przestępnym, astronomiczna wiosna nastawać będzie 21 marca, wraz z kalendarzową. Wiosna kalendarzowa i astronomiczna to dwa różne pojęcia. Wiosna kalendarzowa to nic innego jak narzucona przez ludzi data, wpisana do kalendarza. Zupełnie inaczej wygląda sprawa z wiosną astronomiczną, która nie zależy od konkretnej daty, ale od innych czynników astronomicznych. Moment osiągnięcia punktu Barana, jednego z punktów rocznej pozornej wędrówki Słońca na tle gwiazd, czyli równonoc wiosenna, teoretycznie oznacza zrównanie długości dnia i nocy na całej Ziemi z wyjątkiem biegunów. Jednak faktyczne wiosenne zrównanie dnia z nocą przychodzi 2,5 doby wcześniej niż formalne, podobnie jak jesienne 2,5 doby później. W ten sposób już noc 17/18 marca i dzień 18 marca trwały po równo: 12 godzin i 1 minutę. Ostatni dzień astronomicznej zimy, 20 marca, trwał już 12 godzin i 9 min, a 21 marca, pierwszy w pełni wiosenny dzień 12 godzin i 13 min. Niezależnie jednak, czy bierze się pod uwagę datę przyjścia kalendarzowej czy astronomicznej wiosny, to i tak najważniejsze są pierwsze oznaki wiosny, które we wszystkich wzbudzają oczywisty entuzjazm. Za początek wiosny kalendarzowej w Polsce uznano datę 21 marca, mimo iż astronomiczna najczęściej przychodzi dzień wcześniej. Rozbieżność pomiędzy początkiem wiosny astronomicznej i kalendarzowej narastała stopniowo przez ostatnie kilkadziesiąt lat. Dopiero od roku 2100, który, zgodnie z zasadami kalendarza Zespół redakcyjny Źródło: www.dotyk wiosny.pl 2

Przebiśniegi kwiaty te mają białe dzwoneczki i kwitną jako pierwsze. Budząca się do życia przyroda daje nam wiele oznak nadchodzącej, często z niecierpliwością wyczekiwanej pory roku. Przylaszczki kwiaty rosnące w lasach i budzące się do życia wraz z nadchodzącą wiosną. Do najbardziej charakterystycznych oznak zbliżającej się dużymi krokami wiosny należą: Leszczyna roślina, która zakwita najwcześniej w lasach. Kwitnie bardzo pięknie, ponieważ pojawiają się na niej bazie i drobne pączki z czerwonymi nitkami, które są tak zwanymi leszczynowymi kwiatkami. Zawilce kwitną w lasach od marca aż do kwietnia. Krokusy to kolorowe kwiaty (białe, żółte, fioletowe) zwane również szafranami. Pierwiosnki nazywane są także kluczykami i jak sama nazwa wskazuje są także jednym z symboli wiosny. 3

Sasanki to kwiaty, które występują tylko wiosną od początku marca, a więc pojawiają się jeszcze przed jej faktycznym rozpoczęciem i mogą kwitnąć właściwie do maja. Bociany to symbol wiosny, która jest już w rozkwicie. Ten ptak symbolizuje również dostatek. Forsycje to krzewy będące symbolem wiosny, ponieważ na tą porę roku przypada ich kwitnienie, a dodatkowo mają kwiaty w pięknym żółtym odcieniu. Szpaki pojawiają się bardzo wcześnie, ponieważ przylatują jeszcze jak jest zupełnie zimno. Skowronki ptaki, które są bez wątpienia symbolem wiosny. Przylatują niezwykle wcześnie i pięknym śpiewem budzą do życia przyrodę. Zespół redakcyjny Źródło: www.dotyk wiosny.pl Jaskółki przylatują kiedy wiosna zadomawia się w Polsce na dobre, czyli około połowy kwietnia. 4

Wiosenne porządki odbywają się niemal w każdym domu, ale nie każdy wie, że mają one swoje magiczne podłoże. Nadchodząca wiosna jest świetną okazją na generalne porządki. W dawnych czasach wierzono jednak, że sprzątanie po zimie to obowiązek, którego nie wolno było zaniechać. Wymiatanie z różnych kątów kurzu, związane było z symbolicznym oczyszczaniem przestrzeni. W ten sposób domy opuszczały jesienne demony, wśród których dominowała apatia i smutek. Tradycyjne wiosenne porządki, które wypędzały złe duchy, wiązały się również z okadzaniem pomieszczeń. Miało to przynieść nie tylko dezynfekcję pomieszczeń, ale także wprowadzić dobrą energię, ożywić dom i nadać mu odpowiednią aurę. Wiosenne porządki to także symbol usuwania z zamieszkiwanej przestrzeni chorób. Ich symboliczne wymiatanie zapewniało dostatek, szczęście, a przede wszystkim zdrowie w nadchodzących cieplejszych miesiącach. Sama czynność porządkowania, sprzątania, a przede wszystkim zamiatania łączyła się z częściowym pozbywaniem zarazków i wirusów, które mogłyby się zagnieździć w pomieszczeniach w trakcie zimnych i wilgotnych dni. Jak widać wiosenne porządki to nie tylko mechaniczne oczyszczanie pomieszczeń, ale również nadanie im magicznej mocy, dlatego warto zastanowić się i wygospodarować kilka dni na gruntowne, wiosenne porządki. Zespół redakcyjny Źródło: www.dotyk wiosny.pl 5

Przykładem obrządku, związanego z tradycją słowiańską, który towarzyszy przesileniu wiosennemu jest święto Jare. Jego głównym celem było pobudzenie po zimowym uśpieniu, dodanie energii i radości życia. Symboliczne powitanie wiosny miało kilka odsłon. Pierwszą z nich było rytualne palenie przez mężczyzn ognisk. Czynność ta miała spowodować szybsze przyjście upragnionej pory roku. Przygotowania do tego święta trwały zazwyczaj kilka dni, a kończyło je, w wieczór poprzedzający święto, okadzanie całego gospodarstwa ziołami. Niezwykle ważny był też zwyczaj Śmigusa, rytuał który początkowo polegał na uderzaniu się nawzajem rozkwitłymi witkami wierzbowymi, baziami. Wierzono, iż pozwala to wygonić zło, oczyścić człowieka i dać mu siłę. Bardzo ważne było również sprzątanie oraz wietrzenie gospodarstw domowych. Najważniejsze jednak było malowanie jajek prasłowiańskiego symbolu życia, płodności oraz sił witalnych. Najważniejszym elementem tego święta była uczta połączona z obdarowywaniem się kraszankami. W niektórych regionach zakopywano w miedzach resztki jedzenia, celem zwiększenia płodności ziemi. Święto Jare nie mogło się odbyć bez rytuału obmywania się wodą, która miała dodać siły życiowej, podobnie jak 6

deszcz dający roślinom siłę do wzrostu. burzę, deszcz i pioruny. Pierwsza wiosenna burza była postrzegana jako akt miłosny Peruna (boga grzmotów i piorunów) z Ziemią. Dopiero po pierwszym grzmocie można było rozpoczynać wszelkie prace związane z uprawą roli. Wiele z tych tradycji zostało następnie przejęte przez późniejsze święto Wielkanocy. Wieczorem udawano się na mogiły przodków, gdzie wspominano zmarłych i pozostawiano dla nich jadło. Ostatnim rytuałem był zwyczaj sadzenia młodych drzewek, w korzeniach których zakopywano kawałki świątecznego kołacza. Perun słowiański bóg grzmotów i piorunów W niektórych regionach urządzano barwne pochody zwierząt i ludzi przebranych za zwierzęta. Szły też w nich dziewczęta w brzozowych wiankach i młodzieńcy niosący palmy. Korowód zamykali muzykanci, którzy hałasowali głośno, żeby wywołać Zespół redakcyjny Źródło: www.dotyk wiosny.pl 7

Koszyki wykonywane były z prasowanej słomy, specjalnie dobieranej odcieniami koloru zbóż. Na zewnątrz ozdabiano je gałązkami bukszpanu, borówki albo barwinka pospolitego. Zgodnie ze staropolskim zwyczajem, gospodynie przykrywały świąteczny stół białym obrusem, na środku stawiały koszyk wypełniony kolorowymi kraszankami, kokoszką z kurczakami lub figurą baranka. Gospodynie nie zapominały również o bukiecie. Od pokoleń na jego kompozycję składają się gałązki brzozy oraz kwitnącej wierzby i leszczyny. Aby ozdobić bukiet kobiety kładły kwitnące gałązki forsycji. Baranek to jeden z najważniejszych symboli Świąt Wielkanocnych wśród Chrześcijan uosabia zwycięstwo Chrystusa, który jak ofiarny baranek oddał swoje życie za ludzi, by następnie zmartwychwstać i odnieść zwycięstwo nad grzechem, złem i śmiercią. Tak ozdobiony stół poprawiał nastrój. Nie musiało być dostatnio, ale pięknie. 8

SYMBOLE ŚWIĄTECZNE Kolorowe jajko zdobienie pisanek ma w Polsce bardzo długą tradycję i jest nieodłączną częścią przygotowań do Świąt Wielkanocnych. Jajko pomalowane na czerwono miało odwracać od człowieka złe siły. chrześcijańskiej symboliki produktów, zmieniającej się na przestrzeni wieków. Teraz w zasadzie nie ma znaczenia, jakie pokarmy włożymy do koszyka. Ważne jest, żeby było w nim siedem podstawowych chleb, jajko, ser, wędlina, chrzan, ciasto i sól. Palma pamiątka uroczystego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. Palmy miały chronić przed chorobami i zapewnić dobre plony. Chleb w tradycji chrześcijańskiej jest najważniejszym z symboli, ponieważ przedstawia ciało Chrystusa. We wszystkich kulturach jest pokarmem niezbędnym do życia. Chleb zawsze gwarantował pomyślność i dobrobyt. Jeżeli gospodarze piekli na Wielkanoc wiele odmian chleba, do koszyka wkładali po kromce każdej z nich. Jajko symbol odradzającego się życia i zwycięstwa życia nad śmiercią. Wierzono, że podzielenie się jajkiem z bliskimi umacnia więzi rodzinne. Dotykanie zwierząt poświęconym jajkiem miało je chronić przed chorobami i złymi urokami. Święcone zwane też święconką, ma swoje początki w VIII wieku. Do Polski zwyczaj ten dotarł w XIV wieku. Najpierw do święcenia noszono tylko baranka z chleba, później dokładano ser, masło, ryby, olej, mięso, ciasto, wino, jajka i inne pokarmy. Rodzaj święconych pokarmów był różny, w zależności od tradycji ludowych i Wędlina jej obecność w koszyku miała zapewniać płodność i zdrowie. Była symbolem dostatku, bo nie każdy mógł sobie na nią pozwolić. Ser jest symbolem zależności między człowiekiem a siłami przyrody. Jako że pochodzi od krów, owiec i kóz, 9

ma zapewnić rozwój stada zwierząt domowych. Sól uznawano ją za symbol oczyszczenia, za sedno istnienia i prawdy. Wierzono, że posiada właściwości odstraszania zła. Sól chroni mięso przed zepsuciem. Poświęcona, ma chronić nasze dusze przed złem i zepsuciem. Chrzan obrazował ludzką siłę i krzepę fizyczną. Miał również wspomagać skuteczność innych święconych pokarmów. Ciasto do święconki ciasto zostało włączone jako ostatnie. Symbolizowało umiejętność i doskonałość. Najczęściej była to wielkanocna baba. Należało pamiętać, że nie może być to produkt kupiony, ale własnoręcznie upieczony. Osoba, która wkładała ciasto do pieca, przez cały czas pieczenia nie mogła usiąść, bo ciasto mogłoby opaść i wyszedłby zakalec. Zajączek wielkanocny początkowo występował na Śląsku i Pomorzu. Koszyczki z niespodziankami od zajączka, kolorowymi jajami, łakociami, a później także prezentami rzeczowymi, chowano w ogrodzie lub w różnych skrytkach domowych, a dzieci szukały ich od wczesnego ranka w Niedzielę Wielkanocną. Z czasem zwyczaj dawania dzieciom różnych prezentów na Wielkanoc przyjął się w innych regionach Polski. Śmigus Dyngus Woda życia wypłynęła z boku Chrystusa w Wielki Piątek, choć dopiero Wielkanoc ujawnia w pełni jej moc oczyszczania i odradzającego się życia. Lany poniedziałek, nikomu nie mógł ujść na sucho. Wśród pisków, krzyków, szamotaniny i śmiechu najchętniej urządzano dyngus ładnym i lubianym pannom. Ta z dziewcząt, której nie oblano wiadrem wody albo nie wrzucono do rzeki, stawu czy koryta do pojenia bydła, czuła się obrażona. Radosnych Świąt Wielkanocnych, dobrego odpoczynku, smacznego jajka, szalonego i wyjątkowego mokrego Śmigusa Dyngusa oraz samych słonecznych, spokojnych i cudownych dni. Zespół redakcyjny Źródło: www.bibliotekawszkole.pl 10

Przygotowanie MAZUREK PARCEPANOWY Składniki Ciasto 300 g mąki 200 g margaryny Kasia 150 g cukru 3 żółtka 3 łyżki śmietany szczypta soli Marcepan 200 g migdałów mielonych 200 g cukru pudru sok z cytryny aromat migdałowy Lukier 3/4 szklanki cukru woda sok z połowy cytryny aromat migdałowy Do dekoracji Składniki ciasta zagnieść i schłodzić w lodówce. Przygotować dużą blaszkę, ciasto podzielić na pół i z każdej odkroić ok 1/5 na wałeczek dookoła. Ciasto rozwałkować na prostokąty, kwadraty czy koła, do reszty ciasta dodać około 2 łyżki mąki i zgnieść by było twardsze, udekorować mazurki dookoła, warkoczem, wałeczkiem czy kuleczkami. (pomysł dowolny) Upiec w temperaturze 180 st. Około 20 minut. Migdały zmielić dokładnie i utrzeć z cukrem pudrem, dodać aromat migdałowy, kilka kropli i po kilka kropli soku z cytryny, tak aby powstała masa o konsystencji ciasta. Zebrać i zlepić na jedną kulkę rekami zwilżonymi oliwą. Marcepan podzielić na dwie części, rozwałkować w foli zwilżonej oliwą i wylepić wgłębienia mazurków. Przygotować lukier. Cukier zalać niewielką ilością wody, tak aby powstała płynna masa cukrowa. Gotować do nitki (tzn. kiedy podniesiona łyżka ciągnie za sobą syrop). Zdjąć z ognia, dodać sok z cytryny i kropelkę aromatu migdałowego, ucierać aż do powstania białej masy lukrowej, polać równomiernie mazurki i udekorować bakaliami oraz migdałami. Smacznego! bakalie i migdały Zespół redakcyjny Źródło: www.mojegotowanie.pl 11

BEZ WODY NIE MA JEDZENIA Został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w czasie konferencji Szczyt Ziemi w 1992 r. w Rio de Janeiro. Obchody odbywają się co rok pod innym hasłem. Pomimo iż ¾ powierzchni Ziemi to woda, tylko 1% światowych zasobów wody nadaje się do spożycia. Ponad miliard ludzi na świecie cierpi z powodu braku wody pitnej. Światowy Dzień Wody ma na celu zwrócenie uwagi na prawidłową gospodarkę wodną, która ma istotny wpływ na kondycję gospodarczą i społeczną. SPOSOBY OSZCZĘDZANIA WODY: - zakręcaj wodę podczas mycia zębów, - używaj do kąpieli natrysku zamiast wanny, - używaj spłuczek do toalet z funkcją STOP, - używaj jednouchwytowych baterii, - kup zmywarkę energooszczędną, jeśli Twoja rodzina liczy więcej niż 3 członków, - do mycia samochodu używaj wody z wiadra, a nie z węża. Nie tylko ludzie potrzebują wody do życia, potrzebują jej także zwierzęta i rośliny. Jeśli brakuje Ci wody do ugaszenia pragnienia, to nie znajdziesz jej również do nawadniania pola, czy podlania ogródka. Czysta woda potrzebna jest w kuchni. Kiedy jej zabraknie pojawią się choroby układu pokarmowego, a organizm nie jest w stanie przyswoić substancji odżywczych zawartych w jedzeniu. Bez wody nie ma żywności, a bez żywności nie ma życia. Jak Polacy oszczędzają wodę? (badanie firmy ORAS październik 2014) - Kąpiemy się pod prysznicem, a nie w wannie 21,3%, - Mamy zmywarkę i w niej myjemy naczynia 14,4%, - Zakręcamy wodę w czasie mycia zębów i golenia 12,7%, - Używamy Eko-programu w pralce 12%, - Zbieramy deszczówkę do podlewania ogrodu, mycia auta 11,5%, - Myjemy naczynia w zlewie lub misce, a nie pod bieżącym strumieniem 6,2%, - Używamy Eko- przycisków przy spłukiwaniu toalety 5,2%. Zespół redakcyjny Źródło: www.swiatowydzienwody.pl 12

7 Tyle w koszyczku leży pisanek! A pośród nich słodki 1 Zgodnie z wielkanocnym zwyczajem słodkie upominki każdemu rozdaje. 2 W ten świąteczny dzień każdy z nas się śmieje. A woda nie z nieba, lecz z wiader się leje. 3 Choć już Święta blisko wiatr na dworze dmucha. Na talerzu, w domu Kiełkuje 4 Zagląda ciekawie przez okienko słonko. Bo też chce zobaczyć koszyk ze 5 W wielkanocnym koszyczku leżeć będą sobie. Zanim je tam włożę, ślicznie je ozdobię. 6 Święta! Święta nadeszły! Wstawajmy! Już rano! Podzielimy się jajeczkiem, bo dziś przecież 8 Na wielkanocnym stole to ona króluje. Polana słodkim lukrem i gościom smakuje. 9 Przylatują z daleka bociany. Zakwitają w lesie sasanki. Marzanna umknęła do morza, Od tej pory cieplejsze są ranki. 10 Mleczka nie chcą pić. Nigdy nie biegają. Choć mają futerka, ogonków nie mają. Oj dziwne to kotki! Wolą stać w wazonie, niż wziąć się za psotki. Zespół redakcyjny 11 Kolorami tęczy mienią się im kwiatki. Każdy ogród piękny, gdy kwitną w nim 12 Żółciutkie jak słonko, piękne jak motyle. Wiosną rozkwitają w ogrodzie. Źródło: www.edukacja.edux.pl Rozwiązanie: zajączek wielkanocny, lany poniedziałek, rzeżucha, święconka, pisanki, Wielkanoc, baranek, baba wielkanocna, wiosna, bazie, bratki, żonkile 13

3 9 7 6 4 1 2 5 8 1. Miesiąc, który przeplata trochę zimy, trochę lata. 2. Składają się z ogonka, nerwów i blaszki. 3. Ptak zwiastujący wiosnę. 4. W niedzielę przed świętami święcisz ją w kościele. 5. Pierwsze wiosenne kwiaty. 6. Jeden z symboli Świąt Wielkanocnych. 7. Przylatują do nas na wiosnę z ciepłych krajów. 8. Święcimy w nim pokarmy w Wielką Sobotę. 9. W Wielką Niedziele nad ranem było Chrystusa. 14

Przestawiając litery w poziomych kratkach zbuduj wyrazy związane ze Świętami Wielkanocnymi. Przykład: O Ł K I Ś C Ó KOŚCIÓŁ 1 Z J U C R E E R K A 2 A S A P N I K 3 M A L P A 4 K A R B A N E 5 K Z O S K Y 6 W O N Ś C I Ę A K 7 Ł A K O T I K 8 N M I E C I A C 9 R Ó G B 10 J Ą A Z K C Z E 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.. 15

Bieżący numer gazetki redagowali: Emilia Kowanec Ela Stawikowska Alicja Idkowiak Kacper Witczak Konrad Jasiński Weronika Mędroń Magdalena Baran Maksymilian Nowakowski Opiekę nad gazetką sprawuje p. Jarosław Stępień. Zapraszamy wszystkich chętnych, którzy chcieliby z nami współpracować. 16