GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Regionalnych i Środowiska Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Warszawa, 03.09.2012 Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej w Polsce w 2011 r. W świetle badań przeprowadzanych przez GUS obserwuje się w Polsce od 2002 r. wzrost nakładów na środki trwałe na ochronę środowiska do poziomu ponad 12,2 mld zł w 2011 r. Nakłady na środki trwałe na gospodarkę wodną wyniosły ponad 3,1 mld zł i były nieco niższe niż przed rokiem. NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE OCHRONIE ŚRODOWISKA I GOSPODARCE WODNEJ W LATACH 2000-2011 (CENY BIEŻĄCE) 14 12 10,7 10,9 12,2 mld zł 10 8 6 6,6 6,2 5,0 5,1 5,3 6,0 6,9 7,5 8,5 4 2 1,7 1,3 1,4 1,7 2,0 1,7 2,0 2,2 2,3 2,8 3,6 3,1 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ochrona środowiska Gospodarka wodna W strukturze finansowania nakładów na środki trwałe na ochronę środowiska w 2011 r. środki własne stanowiły 47,7%, fundusze ekologiczne, pożyczki i kredyty 19,7%, środki z zagranicy 18,5%, z budżetu 10,2% oraz inne 3,9%. Środki własne stanowiły 33,8% nakładów na gospodarkę wodną, fundusze ekologiczne, pożyczki i kredyty 24,3%, środki z zagranicy 21,7%, z budżetu 17,6% oraz inne 2,6%.
Udział środków własnych inwestorów, od kilku lat, kształtuje się na poziomie 40-50% ogólnych nakładów na środki trwałe zarówno w ochronie środowiska, jak i w gospodarce wodnej. Od dekady utrzymuje się także wysoki udział funduszy ekologicznych w nakładach na środki trwałe na ochronę środowiska (14-26%) i na gospodarkę wodną (10-16%). W 2011 r. nastąpił wzrost udziału środków z budżetu w tych inwestycjach. W latach poprzednich wynosił 2-4% w przypadku ochrony środowiska oraz 10-17% dla gospodarki wodnej. Od kilku lat wzrasta także udział środków z zagranicy. Największe nakłady na środki trwałe na ochronę środowiska poniesiono w województwie łódzkim (12,6% ogółu nakładów na środki trwałe służące ochronie środowiska), śląskim (12,4%), mazowieckim (10,8%) oraz wielkopolskim (9,7%), natomiast najmniejsze w lubuskim (1,9%), podlaskim (2,0%), opolskim (2,6%), warmińsko-mazurskim (3,2%) oraz kujawsko-pomorskim (4,2%). NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE NA OCHRONĘ ŚRODOWISKA I GOSPODARKĘ WODNĄ WEDŁUG WOJEWÓDZTW W 2011 R. (CENY BIEŻĄCE) W gospodarce wodnej największe nakłady poniesiono w województwach małopolskim (19,0% ogółu nakładów) i dolnośląskim (10,2%), natomiast najmniejsze w łódzkim (2,3%), podlaskim (2,4%) oraz świętokrzyskim (2,8%). 2
NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE OCHRONIE ŚRODOWISKA Wyróżnia się 9 dziedzin ochrony środowiska 1 : ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu; gospodarkę ściekową i ochronę wód; gospodarkę odpadami; ochronę i przywrócenie wartości użytkowej gleb oraz ochronę wód podziemnych i powierzchniowych; zmniejszenie hałasu i wibracji; ochronę różnorodności biologicznej i krajobrazu; ochronę przed promieniowaniem jonizującym; działalność badawczo-rozwojową oraz inną działalność związaną z ochroną środowiska. Największe nakłady w 2011 r. poniesiono na: gospodarkę ściekową i ochronę wód (55,5% ogółu nakładów na środki trwałe) oraz ochronę powietrza atmosferycznego i klimatu (25,8%). Na pozostałe dziedziny poniesiono 18,7% nakładów. NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE OCHRONIE ŚRODOWISKA W LATACH 2000, 2005, 2010, 2011 (CENY BIEŻĄCE) 2011 6,8 3,1 2,3 2010 7,2 2,2 1,5 2005 3,6 1,1 1,2 2000 3,3 2,4 0,8 0 2 4 6 8 10 mld zł 12 Gospodarka ściekowa i ochrona wód Pozostałe nakłady na ochronę środowiska Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu Nakłady na środki trwałe służące gospodarce ściekowej i ochronie wód wyniosły 6,8 mld zł. Największe nakłady zostały poniesione w województwach: śląskim (12,3% nakładów na gospodarkę ściekową i ochronę wód), wielkopolskim (11,0%), mazowieckim (10,2%) i dolnośląskim (9,5%), najniższe w lubuskim (2,4%) oraz podlaskim (3,0%). 1 Zgodnie z Polską Klasyfikacją Statystyczną Dotyczącą Działalności i Urządzeń Związanych z Ochroną Środowiska, wprowadzoną rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 marca 1999 r. (Dz. U. Nr 25, poz. 218). 3
NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE GOSPODARCE ŚCIEKOWEJ I OCHRONIE WÓD WEDŁUG WIELKOŚCI NAKŁADÓW I WOJEWÓDZTW W 2011 R. (CENY BIEŻĄCE) 900,0 800,0 700,0 600,0 500,0 400,0 300,0 200,0 100,0 - Pozostałe nakłady Oczyszczanie ścieków Kanalizacja odprowadzająca W 2011 r. nakłady na środki trwałe służące ochronie powietrza atmosferycznego i klimatu wyniosły 3,1 mld zł. Największe nakłady poniesiono w województwach mazowieckim (13,9% ogółu nakładów) i świętokrzyskim (13,5%), najmniejsze w podlaskim (0,5%) i lubuskim (1,4%). NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE OCHRONIE POWIETRZA I KLIMATU WEDŁUG WOJEWÓDZTW W 2011 R. (CENY BIEŻĄCE) 500,0 Pozostałe nakłady 450,0 400,0 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 - Nowe kierunki i technologie spalania paliw oraz modernizacja systemów grzewczych Urządzenia do redukcji zanieczyszczeń Największą część nakładów na ochronę powietrza i klimatu stanowiły wydatki na nowe kierunki i technologie spalania paliw oraz modernizację systemów grzewczych (48,5% ogółu wydatków) oraz na urządzenia do redukcji zanieczyszczeń (36,1%). Nakłady 4
z pierwszej grupy były najwyższe w województwach świętokrzyskim (400,2 ), wielkopolskim (266,5 ) oraz zachodniopomorskim (214,1 ), najniższe w województwie lubelskim (3,7 ) oraz mazowieckim (5,8 ). Nakłady na urządzenia do redukcji zanieczyszczeń najwyższe były w województwach mazowieckim (366,0 ) i łódzkim (189,9 ), najniższe w województwach podlaskim (0,4 ), świętokrzyskim (1,5 ) oraz warmińsko-mazurskim (2,2 ). Nakłady na gospodarkę odpadami stanowiły 7,6% ogółu nakładów na ochronę środowiska, na zmniejszenie hałasu i wibracji przekazano 2,3%, na pozostałą działalność łącznie 8,8%, z tego na ochronę różnorodności biologicznej i krajobrazu 3,6%. STRUKTURA NAKŁADÓW NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCYCH OCHRONIE ŚRODOWISKA W WYBRANYCH DZIEDZINACH W LATACH 2000, 2005, 2010, 2011 (CENY BIEŻĄCE) 2011 919,5 284,0 1067,0 2010 919,3 141,6 439,8 2005 752,7 113,9 347,0 2000 582,4 47,3 181,6 0 500 1000 1500 2000 2500 Gospodarka odpadami Zmniejszenie hałasu i wibracji Pozostała dzialalność Główną grupą inwestorów w ochronę środowiska były przedsiębiorstwa, których udział w nakładach wyniósł 51,8%, następnie gminy (37,4%) i jednostki budżetowe (10,7%). NAKŁADY NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE GOSPODARCE WODNEJ Do inwestycji związanych z gospodarką wodną zalicza się budowę ujęć służących do poboru wody (łącznie z urządzeniami uzdatniającymi oraz wodną siecią magistralną i rozdzielczą), budowę laboratoriów kontroli jakości wody (w tym automatycznych stacji pomiaru jakości wody), budowę: zbiorników retencyjnych (poza zbiornikami przeciwpożarowymi i wyrównania dobowego), stopni wodnych, żeglugowych i energetycznych oraz śluz i jazów, regulację rzek i zabudowę potoków, budowę obwałowań przeciwpowodziowych, oraz budowę stacji pomp na zawalach i obszarach depresyjnych. W 2011 r. kwota nakładów służących gospodarce wodnej wyniosła ponad 3,1 mld zł. Główny strumień nakładów był skierowany na budowę infrastruktury zapewniającej ludności wodę pitną, poprzez inwestycje w ujęcia i doprowadzanie wody, stanowiące 41,7% wszystkich nakładów w gospodarce wodnej. 5
STRUKTURA NAKŁADÓW NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCYCH GOSPODARCE WODNEJ W LATACH 2000, 2005, 2010, 2011 (CENY BIEŻĄCE) 2011 1 309 414 546 375 425 68 2010 1 798 709 441 223 373 20 2005 863 292 335 109 5 112 2000 852 197 206 155 230 14 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 Ujęcia i doprowadzenia wody Budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody Zbiorniki i stopnie wodne Regulacja i zabudowa rzek i potoków górskich Obwałowania przeciwpowodziowe Stacje pomp na zawalach i obszarach depresyjnych Grupą inwestorów o największym udziale nakładów w obszarze gospodarki wodnej były jednostki budżetowe 43,0%, pozostałe grupy tj. gminy i przedsiębiorstwa stanowiły odpowiednio 28,9% i 28,1%. Wysoki udział jednostek budżetowych w nakładach wynika z inwestycji w infrastrukturę przeciwpowodziową, zbiorniki i stopnie wodne, regulację, zabudowę rzek i potoków górskich. EFEKTY RZECZOWE INWESTYCJI OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W 2011 r. w wyniku realizacji inwestycji ochrony środowiska, oddano do eksploatacji 109 oczyszczalni ścieków o łącznej przepustowości 0,15 mln m 3 /dobę, w tym 103 oczyszczalnie ścieków komunalnych (0,13 mln m 3 /dobę). Do eksploatacji przekazano 8,9 tys. km sieci kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki, odnotowując niewielki wzrost (o 0,4 tys. km) w porównaniu z 2010 r. oraz 850 km sieci kanalizacyjnej na wody opadowe. W zakresie ochrony powietrza, oddano do użytku urządzenia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych o zdolności 86,7 tys. ton/rok (wzrost dwudziestokrotny w stosunku do 2010 r.) oraz neutralizacji zanieczyszczeń gazowych o zdolności 172,3 tys. ton/rok (wzrost ponad dziesięciokrotny w stosunku do 2010 r.). W 2011 r. w zakresie efektów rzeczowych inwestycji gospodarki wodnej oddano do użytku urządzenia zaopatrzenia w wodę o łącznej wydajności ok. 135,6 tys. m 3 /d (było to ok. 42% mniej niż w 2010 r.), z czego stacje uzdatniania wody stanowiły ok. 51%. Wydajność ujęć wodnych zmniejszyła się o ok. 37% w stosunku do roku poprzedniego do poziomu 67 tys. m 3 /dobę. Wybudowanych zostało dziesięć zbiorników wodnych (o 5 więcej niż w roku poprzednim) o blisko dwudziestokrotnie większej niż w 2010 r. łącznej pojemności całkowitej, osiągającej 4,2 mln m 3. Wyregulowano 654 km rzek tj. o ponad 118% więcej niż w 2010 r. oraz poddano budowie i modernizacji 305 km obwałowań przeciwpowodziowych (wzrost o 178% w porównaniu z 2010 r.). 6