Import produktów rolno-spożywczych uznanych za wrażliwe

Import produktów rolno-spożywczych uznanych za wrażliwe nr 16 Warszawa 25 Bożena Nosecka

Import produktów rolno-spożywczych uznanych za wrażliwe Autor: dr Bożena Nosecka Współpraca: mgr Anna Bugała mgr inż. Janusz Mierwiński Warszawa 25

Import produktów rolno-spożywczych uznanych za wrażliwe Autor: dr Bożena Nosecka Współpraca: mgr Anna Bugała mgr inż. Janusz Mierwiński Warszawa 25

Autorka publikacji jest pracownikiem naukowym Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego Pracę zrealizowano w ramach tematu Monitorowanie oraz analiza zmian polskiego łańcucha żywnościowego w zadaniu Analiza wolumenu importu i cen importowych towarów rolno-spożywczych objętych specjalną klauzulą ochronną Opracowanie komputerowe mgr Anna Bugała Redakcja techniczna Tadeusz Majewski Projekt okładki AKME Projekty Sp. z o.o. ISBN 83-89666-29-4 Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy -95 Warszawa, ul. Świętokrzyska 2, skr. poczt. nr 984 tel.: ( prefiks 22) 5 54 444 faks: ( prefiks 22) 827 19 6 e-mail: dw@ierigz.waw.pl http://waw.ierigz.waw.pl

EGZEMPLARZ BEZPŁATNY Nakład: 25 egz. Druk: Dział Wydawnictw IERiGŻ-PIB Oprawa: UWIPAL

Spis treści 1. Cel analizy i uzasadnienie podjęcia badań 7 2. Metoda analizy 8 2.1. Produkty objęte badaniem 8 2.2. Metoda oceny tendencji rozwoju przywozu i kształtowania się cen importowych 9 2.3. Źródła danych 1 3. Wyniki analizy 1 3.1. Cła w imporcie produktów wrażliwych przed akcesją do UE 1 3.2. Zmiany wolumenu importu po przystąpieniu do UE 11 3.3. Relacje importu i produkcji artykułów rolno-spożywczych 18 4. Ceny w imporcie produktów rolnych i spożywczych 23 5. Znaczenie dostaw z krajów UE w imporcie produktów wrażliwych 3 6. Podsumowanie 36 Załączniki 37 5

1. Cel analizy i uzasadnienie podjęcia badań Celem opracowania jest przedstawienie zmian rozmiarów importu i cen importowych produktów rolno-spożywczych, które zgłoszone zostały przez Polskę do Światowej Organizacji Handlu (WTO), jako produkty wymagające głębszej ochrony. Ochrona ta polega na możliwości stosowania w imporcie (od 1995 r.) tzw. Specjalnej Klauzuli Ochronnej (SSG). Klauzula ta upoważnia kraje należące do WTO do nakładania w przywozie produktów uznanych za wrażliwe dodatkowych ceł w sytuacji, gdy import realizowany jest powyżej tzw. wielkości progowej, lub gdy ceny importowe kształtują się poniżej tzw. cen progowych. Oba te parametry ustalane są przez kraje należące do WTO w poszczególnych latach, a zastosowane w imporcie dodatkowe cła obowiązywać mogą do końca roku kalendarzowego, niezależnie od okresu roku, w którym podjęta jest decyzja o zastosowaniu tego instrumentu ochrony rynku 1. Cła dodatkowe nie mogą być stosowane, gdy import produktów uznanych za wrażliwe mieści się w tzw. kwotach dostępu do rynku, ustalonych przez poszczególne kraje i zgłoszonych do WTO. Przed integracją Polska wielokrotnie korzystała z możliwości nakładania ceł dodatkowych w imporcie produktów uznanych za wrażliwe. Cłami dodatkowymi obciążany był głównie import: kwiatów ciętych (róż i chryzantem), mięsa drobiu, koncentratu pomidorowego, cukru białego, mięsa wieprzowego, szyszek chmielowych czy masła. Po przystąpieniu do UE Polska, tak jak i inne nowe kraje członkowskie, nie może podejmować decyzji o zastosowaniu mechanizmu SSG w imporcie produktów uznanych za wrażliwe. Decyzje o nałożeniu ceł dodatkowych podejmowane są przez Komisję Europejską w imporcie produktów, które uznane są za wrażliwe w UE-25. Dodatkowe cła stosowane mogą być w przypadku, gdy import przekroczy ustaloną dla całej UE-25 wielkość progową, lub gdy ceny importowe są niższe od jednolitej dla Wspólnoty ceny progu. Bardzo ważna jest jednak analiza kształtowania się w Polsce po przystąpieniu do UE rozwoju importu i cen importowych produktów uznanych w naszym kraju za wrażliwe, a zatem konkurencyjne, dla polskiej gospodarki żywnościowej i ocena wpływu zniesienia ceł w imporcie z UE i zastosowania unijnych mechanizmów ochrony w przywozie zewnętrznym na poziom produkcji i podaży tych produktów. Istotne jest także określenie zmian znaczenia przywozu z UE w imporcie produktów, objętych klauzulą SSG przed akcesją do Wspólnoty. 1 Wielkości progowe i ceny progu dla Polski ustalane były od 1997 r. w Instytucie Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. W Instytucie obliczano również odchylenia (w poszczególnych miesiącach) wolumenu importu i cen importowych od wielkości progowych i cen progu. 7

2. Metoda analizy 2.1. Produkty objęte badaniem Produkty zgłoszone przez Polskę do WTO, jako wymagające głębszej ochrony w imporcie, obejmowały ponad 6% pozycji uwzględnionych w Taryfie Celnej (6 grup produktów opisanych 4-cyfrowymi kodami CN). W opracowaniu grupę badanych produktów ograniczono do tych, które znalazły się w wykazie towarów rolnych przywożonych z zagranicy, na które mogły być nałożone opłaty celne dodatkowe do końca kwietnia 24 r. (Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 23 r.) 2. Lista ta obejmuje większość produktów wytwarzanych w kraju, a więc: wszystkie zboża i ich przetwory, z wyjątkiem ziarna zbóż łuszczonego, miażdżonego itp. (kod CN 114), ciasta makaronowego (kod 192), pieczywa (kod 195) i glutenu pszennego (119), ziarno rzepaku, olej sojowy, słonecznikowy i rzepakowy oraz margaryny i jadalne mieszaniny lub wyroby z tłuszczów lub olejów, cukier buraczany (surowy i biały) i niemal wszystkie pozostałe cukry z pozycji 172 (głównie glukoza i syrop glukozowy, izoglukoza, maltodekstryna), mleko i jego przetwory (z wyjątkiem serwatki płynnej i zagęszczonej), zwierzęta, mięso i przetwory z mięsa z wyjątkiem koni, a także mięsa i przetworów z tych zwierząt; bydła, trzody chlewnej i owiec hodowlanych; mięsa z owiec, podrobów niemal ze wszystkich zwierząt (uwzględniono jedynie podroby z drobiu), tłuszczów zwierzęcych, mięsa i podrobów solonych, suszonych i wędzonych, jaja i ich przetwory (jaja wylęgowe, konsumpcyjne, jaja suszone itp.), warzywa świeże, mrożone i suszone oraz pomidory w puszkach i koncentrat pomidorowy (z wyjątkiem czosnku, porów oraz warzyw strączkowych świeżych i suszonych), owoce świeże (bez gruszek) i zagęszczony sok jabłkowy, mąka, mączka i granulki ziemniaczane oraz skrobia ziemniaczana, tytoń nieprzetworzony, miód naturalny, kwiaty cięte i pąki kwiatowe z wyjątkiem orchidei i gladioli, nasiona roślin pastewnych bez nasion buraków, warzyw i lucerny, szyszki chmielowe oraz soki i ekstrakty z chmielu, karma dla psów i kotów, dekstryny i kleje. 2 Lista produktów wymagających głębszej ochrony w imporcie ustalana była corocznie (spośród produktów zgłoszonych do WTO) i publikowana w Rozporządzeniach MRiRW. 8

Niemal wszystkie te produkty znajdowały się w wykazach produktów wymagających głębszej ochrony również w latach poprzednich (tj. w okresie 1995-23). 2.2. Metoda oceny tendencji rozwoju przywozu i kształtowania się cen importowych Oceny zmian wolumenu przywozu i cen importowych dokonano na podstawie porównań tych wielkości w 24 r. i w 23 r. oraz w pierwszych trzech kwartałach 25 r. w relacji do analogicznych okresów 24 r. i 23 r. Dla oceny skali zmian rozmiarów przywozu i cen importowych po akcesji do UE oraz ustalenia rzeczywistych tendencji rozwojowych, najistotniejsze jest porównanie analizowanych wielkości w 25 r. w porównaniu z 23 r. (czyli ostatnim rokiem przed przystąpieniem Polski do UE). Dane dotyczące trzech pierwszych kwartałów 25 r. mogą różnić się od wielkości ostatecznych z uwagi na systematyczną weryfikację informacji statystycznych dotyczących wielkości i wartości importu. Różnica ta nie będzie jednak znaczna i nie zmieni w istotny sposób wnioskowania dotyczącego tendencji rozwoju importu i cen importowych produktów rolno-spożywczych uznanych za wrażliwe. Analiza zmian rozmiarów importu oraz udziału przywozu z UE w ogólnym imporcie produktów objętych badaniem prowadzona jest głównie dla grup produktów opisanych 4-cyfrowymi kodami CN (wielkości te są sumą importu produktów uznanych za wrażliwe, a więc nie są w przypadku niektórych grup towarowych zgodne z globalnym przywozem produktów ujętych w 4-cyfrowych kodach taryfy celnej). Analiza zmian cen importowych (w zł i w euro/kg) liczonych jako iloraz wartości i wolumenu importu dokonywana jest dla produktów opisanych kodami 4- i 6-cyfrowymi. W przypadku grup produktów (mięso wieprzowe, mięso z drobiu, przetwory z mięsa, mrożone warzywa, mrożone owoce czy sery) są to ceny średnie, będące wynikiem niejednokrotnie różnokierunkowych zmian cen poszczególnych rodzajów produktów (opisanych kodami 8-cyfrowymi). Szczegółowa analiza zmian cen wszystkich produktów uznanych za wrażliwe, a także rozmiarów importu w poszczególnych miesiącach lat 24-25 oraz geograficznych kierunków importu zawarta jest w miesięcznych raportach, stanowiących uzupełnienie do opracowania syntetycznego. W raportach dokonywane są porównania wolumenu importu, cen importowych i zmian geografii przywozu w poszczególnych miesiącach z danymi z miesiąca poprzedniego i analogicznego miesiąca roku poprzedniego, a także porównania skumulowanych od początku roku rozmiarów importu i średnich cen w 25 r. w relacji do tych samych okresów z 24 r. 9

2.3. Źródła danych Opracowanie wykonane zostało w oparciu o miesięczne dane dotyczące wielkości i wartości importu gromadzone w latach 23 r. i w okresie od stycznia do kwietnia 24 r. przez Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego, a po akcesji do UE przez Ministerstwo Finansów. 3. Wyniki analizy 3.1. Cła w imporcie produktów wrażliwych przed akcesją do UE W imporcie wszystkich produktów uznanych za wrażliwe Polska stosowała przed przystąpieniem do UE wysokie cła, a najwyższe były one w przywozie koncentratu pomidorowego, pomidorów, ogórków i kwiatów (cła kwotowe ustalane w euro/kg lub euro/szt.). Import niektórych produktów rolnych i spożywczych z krajów obecnej Wspólnoty objęty był procesem stopniowej redukcji ceł. W przywozie z krajów bałtyckich (Litwy, Łotwy i Estonii) zmniejszanie ceł dokonywane było w ramach wzajemnych umów handlowych: z Węgier, Czech i Słowacji w ramach umowy CEFTA, a z krajów UE-15 stosownie do zapisów Układu Europejskiego. Redukcja ceł w przywozie z tych krajów produktów uznanych za wrażliwe dokonywana była tylko w ramach wydzielonych kwot taryfowych. W przywozie ze starej Wspólnoty od 21 r. w ustalonych kontyngentach celnych z zerową stawką celną realizowany był import: mięsa wieprzowego kontyngent celny w 24 r. wynosił 4,5 tys. ton, wobec 3 tys. ton w 21 r., mięsa z drobiu (łącznie z żywcem drobiowym) kwota taryfowa zwiększyła się z 2 tys. ton w 21 r. do 27 tys. ton w 24 r., masła kontyngent celny wzrósł z 5 tys. ton w 21 r. do 6,75 tys. ton w 24 r., serów bezcłowa kwota taryfowa zwiększyła się w tych latach z 9 tys. ton do 12,15 tys. ton, pszenicy kontyngent celny wzrósł z 4 tys. ton do 54 tys. ton, mąki pszennej i żytniej kwota taryfowa zwiększyła się z 1 tys. ton do 13,5 tys. ton, przetworów z mięsa wzrost kontyngentu celnego z 2 tys. ton do 2,7 tys. ton, otrąb i śrut zbożowych kwota taryfowa wyniosła 5,4 tys. ton w 24 r., wobec 4 tys. ton w 21 r. Poza tym od 21 r. obniżone były (w wydzielonych kwotach ilościowych) stawki celne w imporcie z UE-15 słodu i ziarna rzepaku (do 5% stawek 1

ogólnie stosowanych). Spośród wszystkich tych produktów mniejszy lub zbliżony do ustalonych kwot taryfowych był w 24 r. import ze starej Wspólnoty: masła, serów, pszenicy i ziarna rzepaku. Przywóz pozostałych produktów (zwłaszcza otrąb i śrut zbożowych, mięsa wieprzowego i z drobiu) znacznie przekraczał wielkość bezcłowych kontyngentów. Spośród produktów uznanych za wrażliwe bez ceł i wydzielania kwot taryfowych importowaliśmy ze starej Wspólnoty jedynie przetwory z indyków, niektóre rodzaje karmy dla psów i kotów oraz otręby z roślin strączkowych. W imporcie z UE-15 pozostałych produktów uznanych za wrażliwe stosowane były stawki celne obowiązujące erga omnes. Stawki celne erga omnes stosowane też były w imporcie produktów wrażliwych spoza krajów obecnej Wspólnoty. Przejęcie unijnego poziomu stawek celnych spowodowało obniżenie ochrony rynku przed importem zewnętrznym większości produktów rolno- -spożywczych. Dotyczy to głównie produktów o niższym stopniu przetworzenia. Wzrósł po akcesji poziom ochrony rynku w imporcie mięsa, produktów mleczarskich oraz zbóż. 3.2. Zmiany wolumenu importu po przystąpieniu do UE Zniesienie stawek celnych oraz uproszczenie procedur importowych w przywozie z krajów rozszerzonej Wspólnoty, a także zastosowanie niższych ceł w imporcie zewnętrznym wielu produktów, spowodowało wzrost przywozu większości produktów uznanych za wrażliwe. Istotne znaczenie dla zdynamizowania importu wielu produktów wrażliwych miało także kształtowanie się relacji popytowo-podażowych w kraju i na rynku europejskim. Spośród produktów, o relatywnie dużym udziale w imporcie rolno- -spożywczym, a zarazem w produkcji polskiego sektora żywnościowego, najbardziej zwiększył się po przystąpieniu do UE import: mięsa wieprzowego. Przywóz wieprzowiny w pierwszych trzech kwartałach 25 r. wyniósł 11 tys. ton i był trzykrotnie wyższy niż w analogicznym okresie 23 r. i niemal dwukrotnie większy niż w okresie I-IX 24 r. 3. Wzrost przywozu wynikał przede wszystkim z wysokich cen na rynku krajowym. W 26 r. import będzie niższy niż w roku poprzednim, choć nadal przekraczał będzie poziom sprzed integracji z UE; mięsa drobiowego. Przywóz w okresie I-IX 25 r. wyniósł 52 tys. ton i ponad trzykrotnie przekraczał notowany w analogicznym okresie 23 r. Po- 3 Rozmiary importu wszystkich produktów wrażliwych w latach 23-25 przedstawiono w załączniku 1. W załączniku 2 przedstawiono wyrażone w procentach zmiany wolumenu przywozu tych produktów. 11

dobnie jak mięsa wieprzowego, wzrost importu mięsa drobiu spowodowany był głównie wzrostem cen na rynku krajowym, choć istotne znaczenie miała tu także realizacja przed przystąpieniem do UE znacznej części przywozu z UE-15 bez preferencji celnych; pszenicy i przetworów zbożowych. Import pszenicy wzrósł w pierwszych trzech kwartałach 25 r. (173 tys. ton), w porównaniu z tym samym okresem 23 r. aż pięciokrotnie, ale był niższy niż w analogicznym okresie 24 r. Zmiany importu wynikały z wahań cen i zbiorów w kraju i na rynku europejskim. Spośród przetworów zbożowych najbardziej w porównywanych okresach zwiększył się import skrobi kukurydzianej (niemal ośmiokrotnie w pierwszych trzech kwartałach 25 r. w porównaniu z tym samym okresem 23 r.). Trzykrotnie wyższy był w tym czasie także import mąki pszennej, a dwukrotnie mąki żytniej; napojów mlecznych i serów. Import wyniósł w I-IX 25 r. odpowiednio 2,2 i 15 tys. ton i wzrósł on w porównaniu z tym samym okresem 23 r. ponad trzykrotnie; jaj ptasich i przetworów z jaj. Import jaj ptasich (głównie jaj konsumpcyjnych) i ich przetworów zwiększył się w okresie pierwszych trzech kwartałów 25 r. w porównaniu z tym samym okresem 23 r. ponad dziesięciokrotnie. Przywóz jaj w okresie I-IX 25 r. wyniósł 8,2 tys. ton, a przetworów z jaj 86 ton. O wzroście importu tych przetworów zadecydowało przede wszystkim zniesienie wysokich ceł w przywozie z krajów UE; koncentratu pomidorowego i zagęszczonego soku jabłkowego. Import zagęszczonego soku jabłkowego wyniósł w okresie I-IX 25 r. 31 tys. ton i zwiększył się w porównaniu z tym samym okresem 23 r. aż trzydziestokrotnie, a koncentratu pomidorowego wzrósł niemal trzykrotnie do 29 tys. ton. Bardzo istotny wpływ na zwiększenie importu tych produktów miało, oprócz zniesienia ceł w imporcie z UE, zmniejszenie stawek celnych w przywozie z krajów trzecich. Po przystąpieniu do UE znacząco zwiększył się także import margaryn, przetworów otrzymywanych przez spęcznienie i prażenie zbóż oraz tytoniu nieprzetworzonego. W stosunku do minimalnych rozmiarów przed akcesją, wielokrotnie zwiększył się import żywych zwierząt (głównie trzody chlewnej), skrobi ziemniaczanej, a także glukozy i syropu glukozowego. 12

Tabela 1 Wskaźniki dynamiki wolumenu importu produktów rolno-spożywczych (których przywóz zwiększył się najbardziej po akcesji do UE) w procentach KOD CN Produkty 24 23 I-IX 25 I-IX 24 I-IX 25 I-IX 23 129 Bydło żywe 3589,9 489,9 5758,2 13 Trzoda chlewna żywa 8866,4 35,2 1762,5 15 Drób domowy żywy 237,5 315,2 639,2 22 Wołowina zamrożona 55,5 218,2 119,2 23 Wieprzowina 218,9 17,1 329,6 27 Mięso z drobiu 416,2 88, 344,5 43 Napoje mleczne 158,7 24, 288,8 431 Jogurty 215,9 356,4 343,2 46 Sery 151,4 293,5 369,5 47 Jaja ptasie w skorupkach 56,7 583,1 1172,1 48 Przetwory z jaj 37,9 226,2 138,6 892 Wiśnie i czereśnie 369,2 145,1 54, 894 Śliwki 137,2 229,8 258,2 119 Pszenica 575,7 95,5 499,2 111 Mąka pszenna 174,6 218,7 343,3 1121 Mąka żytnia 14,4 189,6 23,9 115 Mączka, płatki i granulki ziemniaczane 286,9 279,7 782, 11812 Skrobia kukurydziana 399,1 26,5 789,3 11813 Skrobia ziemniaczana 1166,2 354,8 377,4 1514 Olej rzepakowy 487, 65,8 389,6 1517 1723 1724 194 Margaryna i jadalne mieszaniny z tłuszczów 32,2 21,5 557,1 Glukoza i syrop glukozowy 24127,3 443,6 1125,8 Przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznienie i prażenie zbóż 176,3 254,2 522,6 229 Koncentrat pomidorowy 14, 193,4 252,3 2979 Zagęszczony sok jabłkowy 6, 444,7 2984,4 241 Tytoń nieprzetworzony 219, 126,4 288, Źródło: Na podstawie danych Centrum Informatyki Handlu Zagranicznego i Ministerstwa Finansów. 13

W mniejszym stopniu zwiększył się przywóz: kwiatów ciętych, pomidorów, warzyw świeżych, owoców mrożonych, mąki pszennej, soków i ekstraktów z chmielu, oleju słonecznikowego, kiełbas, pomidorów w puszkach, ekstraktu słodowego, karmy dla psów i kotów, dekstryn czy suszonej albuminy jaj. Jednakże również import tych produktów był w okresie pierwszych trzech kwartałów 25 r. dwukrotnie wyższy niż w analogicznym okresie 23 r. Wykres 1 Import wybranych produktów rolno-spożywczych (których przywóz wzrósł po akcesji do UE) w latach 23-25 (w tonach) Mięso wieprzowe Mięso z drobiu 2 175 15 125 1 75 5 25 23 24 25 14 12 1 8 6 4 2 23 24 25 Sery Jogurty 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 23 24 25 6 5 4 3 2 1 23 24 25 14

Przetwory z jaj Pomidory 2 9 15 75 6 1 45 5 3 15 23 24 25 23 24 25 Koncentrat pomidorowy Zagęszczony sok jabłkowy 7 7 6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 23 24 25 23 24 25 Mąka pszenna Mąka żytnia 4 18 35 3 25 15 12 2 9 15 1 5 6 3 23 24 25 23 24 25 15

11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Glukoza i syrop glukozowy 23 24 25 Przetwory spożywcze otrzymywane przez spęcznienie zbóż 12 1 8 6 4 2 23 24 25 Skrobia ziemniaczana Margaryna 6 25 5 2 4 3 2 15 1 1 5 23 24 25 23 24 25 Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF Do nielicznej grupy produktów, których import obniżył się po akcesji do UE należą: owce żywe import tych zwierząt w pierwszych trzech kwartałach 25 r. stanowił zaledwie 14% poziomu przywozu z analogicznego okresu 23 r. i wyniósł zaledwie 6 ton, mleko i śmietana przywóz spadł w tych okresach o 38% do 3 tys. ton, masło i pozostałe tłuszcze otrzymywane z mleka import obniżył się o 31% do 2,4 tys. ton, cebula spadek przywozu o 72% do 13,7 tys. ton, warzywa korzeniowe zmniejszenie przywozu o 5% do 23,6 tys. ton, jabłka zmniejszenie importu o 37% do 6,6 tys. ton, wszystkie zboża (poza pszenicą) spadek przywozu o 6% do 98,7 tys. ton, szyszki chmielowe import mniejszy o 45% do 426 ton, olej sojowy zmniejszenie przywozu o 28% do 6,3 tys. ton, przetwory z mięsa spadek importu o 45% do 1,2 tys. ton, 16

cukier buraczany (surowy i biały) zmniejszenie przywozu o 4% do 35,9 tys. ton, otręby i śruty zbożowe import spadł o 15% do 13 tys. ton. Wykres 2 7 6 5 4 3 2 1 Import wybranych produktów rolno-spożywczych (których przywóz obniżył się po akcesji do UE) w latach 23-25 (w tonach) Mleko i śmietana Olej sojowy 12 1 8 6 4 2 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 Masło Otręby i śruty zbożowe 45 18 4 35 15 3 12 25 2 9 15 6 1 5 3 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 Cukier biały Przetwory z mięsa 7 3 6 25 5 2 4 3 15 2 1 1 5 23 24 I-IX 25 Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. 23 24 I-IX 25 17

Nieznacznie zmniejszył się także import (w okresie I-IX 25 r. w porównaniu z pierwszymi trzema kwartałami 23 r.): miodu, jelit, pęcherzy i żołądków zwierząt oraz warzyw suszonych. Zmniejszenie przywozu wszystkich tych produktów było wynikiem malejącego zapotrzebowania na rynku wewnętrznym, przy wysokiej produkcji w kraju (mleko, cukier, przetwory z mięsa) czy okresowej nadprodukcji na rynku wewnętrznym (zboża, otręby, śruta czy warzywa). 3.3. Relacje importu i produkcji artykułów rolno-spożywczych Przed przystąpieniem do UE import przekraczał poziom produkcji krajowej: oleju sojowego i słonecznikowego, skrobi kukurydzianej, ekstraktu słodowego, jelit, pęcherzy i żołądków zwierząt, dekstryn oraz tytoniu. Wysokie były także relacje importu i produkcji: koncentratu pomidorowego udział importu ponad 4%, kwiatów (3-4%), słodu (ok. 6%), warzyw suszonych (ok. 3%), karmy dla psów i kotów (ok. 5%). Import wszystkich pozostałych produktów, uznanych za wrażliwe, nie przekraczał 4-5% produkcji, a najmniejszy był ten wskaźnik (1-2%) w produkcji: mięsa wieprzowego, mięsa z drobiu, zbóż, serów, przetworów z mięsa, napojów mlecznych i mrożonych owoców. Nieco wyższe (ok. 3-4%) było znaczenie importu w produkcji: margaryn, masła, cukru buraczanego i białego, mleka w proszku. Po akcesji wzrosła znacznie nadwyżka importu nad wielkością krajowej produkcji oleju sojowego oraz skrobi kukurydzianej. W 25 r. import oleju sojowego przekraczał poziom produkcji krajowej pięciokrotnie (w 23 r. dwukrotnie). Nie zmieniły się znacznie relacje importu i produkcji krajowej oleju słonecznikowego (import zarówno w 24, jak i w 25 r. był o kilka procent wyższy od produkcji), jelit, pęcherzy i żołądków drobiowych (import zarówno przed akcesją, jak i w latach 24 i 25 r. był ok. dwukrotnie wyższy od produkcji w Polsce), dekstryn (import był wyższy od produkcji w kraju w 25 r. ok. dwukrotnie) oraz tytoniu (w 24 i 25 r. import przekraczał poziom produkcji krajowej o 5%). Zwiększyły się relacje importu i produkcji koncentratu pomidorowego (w 24 r. wskaźnik ten wyniósł ok. 7%, a w 25 r. przekroczył 9%) oraz karmy dla psów i kotów (wzrost z 76 do 85%). Nie zmieniło się natomiast i pozostało na poziomie ok. 4% znaczenie importu w produkcji kwiatów (import kwiatów zwiększył się w takiej samej skali jak produkcja w kraju). Zmniejsze- 18

nie przywozu przy równoczesnym zwiększeniu produkcji spowodowało natomiast obniżenie relacji importu i produkcji słodu. W 25 r. import stanowił 4% produkcji słodu, wobec 2% w 23 r. Spośród pozostałych produktów najbardziej wzrosło po akcesji znaczenie importu w produkcji: glukozy i syropu glukozowego w 25 r. import stanowił 4% produkcji, wobec 3% w 24 r. i tylko 5% w 23 r.; zagęszczonego soku jabłkowego przywóz wyniósł w 25 r. 15% produkcji w porównaniu z 6% w roku poprzednim i zaledwie 1% w 23 r.; pomidorów relacja importu i produkcji pomidorów uprawianych pod osłonami wyniosła w 25 r. 15%, wobec 1% w 23 r. Bardzo mały wzrost znaczenia importu w produkcji krajowej oznacza, że przystąpienie do UE nie stanowiło zagrożenia dla poziomu produkcji artykułów uznanych za wrażliwe. Dotyczy to także koncentratu soku pomidorowego, zagęszczonego soku jabłkowego, a także pomidorów, glukozy i syropu glukozowego czy karmy dla psów i kotów. Importujemy zagęszczony sok jabłkowy o niskiej kwasowości, który wykorzystywany jest do mieszania z kwaśnym sokiem polskim, a następnie jest on reeksportowany lub wykorzystywany w produkcji soków pitnych lub win w kraju. Zwiększony po integracji import pozwala na utrzymanie tendencji wzrostowej w eksporcie koncentratu soku jabłkowego, w sytuacji obserwowanego w ostatnich latach kurczenia się podaży surowca (jabłek przemysłowych) do produkcji tego soku. Zwiększona po integracji podaż koncentratu pomidorowego została w pełni zagospodarowana na rynku krajowym, a ponadto zwiększył się eksport produktów wtórnego przetwórstwa koncentratu przede wszystkim keczupu. Produkcja koncentratu pomidorowego w kraju nie obniżyła się, z powodu włączenia się zakładów przetwórczych i dostawców surowca (grup i organizacji producentów) w unijny system wsparcia przetwórstwa pomidorów. Pozwoliło to na utrzymanie konkurencyjności importowanego koncentratu, wobec wytwarzanego w Polsce. Importowane pomidory sprowadzane są przede wszystkim w okresie małej podaży w kraju, tj. jesienią i zimą. Ponadto spożycie pomidorów w kraju, podobnie jak przetworów pomidorowych (w odróżnieniu od większości innych artykułów rolno-spożywczych) systematycznie się zwiększa. Rosnące zapotrzebowanie w kraju pozwala też na pełne zagospodarowanie zwiększonej podaży glukozy i syropu glukozowego (a także pozostałych produktów skrobiowych) oraz karmy dla psów i kotów. Wysoki poziom importu, choć nie spowodował zmniejszenia produkcji artykułów skrobiowych, utrudnia jednak wykorzystanie potencjału zaangażowanego w ich produkcji w kraju. 19

Wykres 3 Relacje importu i produkcji wybranych towarów w procentach Mięso wieprzowe Mięso drobiowe 7 8 6 7 5 6 4 3 2 5 4 3 2 1 1 23 24 25 szacunek 23 24 25 szacunek Margaryna Przetwory z jaj 5 6 4 5 3 4 3 2 2 1 1 23 24 25 szacunek 23 24 25 szacunek Mąka żytnia Przetwory otrzymywane przez spęcznienie zbóż 6 8 5 4 7 6 5 3 4 2 1 3 2 1 23 24 25 szacunek 23 24 25 szacunek 2

Pomidory Zagęszczony sok jabłkowy 16 16 14 14 12 12 1 1 8 8 6 6 4 4 2 2 23 24 25 szacunek 23 24 25 szacunek Koncentrat pomidorowy Glukoza i syrop glukozowy 1 4 8 3 6 2 4 2 1 23 24 25 szacunek 23 24 25 szacunek Karma dla psów i kotów Słód 9 6 8 7 5 6 4 5 4 3 3 2 2 1 1 23 24 25 szacunek 23 24 25 szacunek Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. 21

Tabela 2 Saldo handlu zagranicznego niektórymi produktami rolno-spożywczymi (w tys. ton) Kod CN Produkty 23 24 I-IX 25 171 Cukier 351 389 44 71 Warzywa mrożone 268 34 234 811 Owoce mrożone 23 227 2 2979 Zagęszczony sok jabłkowy 23 212 121 42 Mleko w proszku 1 123 18 46 Sery 46 72 61 1514 Olej rzepakowy -3 14 6 27 Mięso drobiowe 8 3 59 43 Napoje mleczne 19 43 52 45 Masło i pozostałe tłuszcze otrzymywane z mleka 4 24 28 47 Jaja ptasie 28 25 28 162 Przetwory z mięsa 24 31 26 194 Produkty uzyskiwane przez spęcznienie zbóż 8 8 18 161 Kiełbasy 14 43 9 115 Mąka, płatki i granulki ziemniaczane 5 64 8 1517 Margaryna i jadalne mieszaniny z tłuszczów 15 8 8 712 Susze warzywne 2 4 4 23 Mięso wieprzowe 154 45 3 48 Przetwory z jaj 1 3 1 49 Miód -4-3 -2 129 Nasiona roślin pastewnych 2 4-4 63 Kwiaty -9-12 -5 112 Mąka żytnia -9-1 -13 54 Jelita, pęcherze i żołądki zwierząt -25-28 -16 1512 Olej słonecznikowy -24-41 -17 111 Mąka pszenna -1-13 -18 191 Ekstrakt słodowy -19-2 -18 241 Tytoń nieprzetworzony -13-36 -29 229 Koncentrat pomidorowy -15-22 -29 113 Kasze, płatki zbożowe -3-33 -31 355 Dekstryny -14-4 -39 172 Pozostałe cukry -8-36 -46 157 Olej sojowy -19-81 -6 232 Otręby i śruty zbożowe -162-163 -96 117 Słód niepalony -15-139 -131 Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. 22

Wzrostowi importu pomidorów, produktów skrobiowych czy karmy dla psów i kotów towarzyszyło równoczesne zwiększenie ich eksportu. Import wzrósł jednak mniej niż eksport, stąd utrzymało się ujemne saldo w obrotach tymi produktami zarówno w 24, jak i w 25 r. Przy niewielkiej skali eksportu zwiększyło się ujemne saldo w obrotach zagranicznych pomidorowym koncentratem. Wzrosła też nadwyżka importu nad eksportem w handlu zagranicznym skrobią kukurydzianą, dekstrynami, tytoniem nieprzetworzonym, ale również mąkami (pszenną i żytnią). Zmniejszyła się natomiast przewaga importu nad eksportem w obrotach śrutami i otrębami, olejem sojowym i słodem, a nie zmieniło się znacznie ujemne saldo w handlu: kwiatami, jelitami i pęcherzami zwierząt, ekstraktem słodowym czy kaszami i płatkami zbożowymi. Obniżyło się dodatnie saldo obrotów mięsem wieprzowym i margaryną. Większy wzrost eksportu niż importu spowodował natomiast zwiększenie dodatniego salda handlu zagranicznego wszystkimi przetworami z mleka, olejem rzepakowym, produktami otrzymywanymi przez spęcznienie zbóż, mrożonymi owocami i warzywami, niemal wszystkimi owocami i warzywami oraz przetworami z mięsa. Przy niewielkich zmianach eksportu i mniejszym imporcie, zdecydowanie poprawiło się saldo handlu zagranicznego cukrem buraczanym. Nie zmieniło się znacznie bardzo wysokie dodatnie saldo obrotów owocami i warzywami mrożonymi. Po obniżeniu w 24 r., wzrosło w 25 r. dodatnie saldo handlu zagranicznego w obrotach mięsem drobiu. Większy po akcesji wzrost eksportu niż importu wielu produktów uznanych za wrażliwe, jest konsekwencją niższych cen produktów krajowych w porównaniu z unijnymi. Wzrostowi eksportu sprzyjała możliwość uzupełniania produkcji lub bazy surowcowej zakładów przetwórczych tańszymi produktami pochodzącymi z importu. 4. Ceny w imporcie produktów rolnych i spożywczych W wyniku zniesienia ceł w imporcie z krajów rozszerzonej Wspólnoty (ale również przewagi podaży nad popytem na europejskim i światowym rynku wielu produktów rolnych i spożywczych w 24/5), ceny w polskim przywozie większości produktów uznanych za wrażliwe obniżyły się. Najbardziej spadły ceny (liczone w walucie krajowej) w imporcie następujących produktów: ziarno pszenicy średnie ceny były w okresie I-IX 25 r. niższe w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego o 28%, a w relacji do średnich cen w pierwszych trzech kwartałach 24 r. o ponad 4% 4 ; 4 Ceny liczone w euro (z powodu znacznego podrożenia złotego wobec tej waluty w 25 r.) spadły w porównywanych okresach mniej niż wyrażone w walucie polskiej. Poziom cen importowych produktów uznanych za wrażliwe (w euro/kg) przedstawiono w załączniku 3, a zmiany cen (w procentach) w załączniku 4. 23

mąka pszenna i żytnia spadek cen w porównywanych okresach o ok. 3%; sery średnie ceny obniżyły się w pierwszych trzech kwartałach 25 r. w relacji do takiego samego okresu 23 r. o 36%, a w porównaniu do okresu I-IX 24 r. o 38%. W imporcie podrożał jedynie ser Cheddar; jaja konsumpcyjne ceny obniżyły się w okresie I-IX 25 r. w relacji do średnich z pierwszych dziewięciu miesięcy 23 r. o 74%, a w porównaniu do okresu I-IX 24 r. o 64%; skrobia ziemniaczana spadek cen w porównywanych okresach odpowiednio o 55 i 29%; koncentrat pomidorowy obniżenie cen odpowiednio o 36 i 28%; zagęszczony sok jabłkowy ceny tego produktu były w pierwszych trzech kwartałach 25 r. niższe w porównaniu z notowanymi w okresie I-IX 23 r. o 34%, a w relacji do płaconych w imporcie w okresie I-IX 24 r. o 12%. Tabela 3 Wskaźniki dynamiki cen importowych produktów rolno-spożywczych (produktów, których ceny obniżyły się najbardziej po akcesji do UE) w procentach 24 I-IX 25 I-IX 25 Kod CN Produkty 23 I-IX 24 I-IX 23 zł euro zł euro zł euro 23 Mięso wieprzowe 98,5 95,5 11,6 115,9 96,4 12,6 27 Mięso z drobiu 93,4 9,6 1,2 114,3 97,3 13,5 46 Sery 12,5 99,4 61,8 7,5 63,7 67,8 47 Jaja 35,4 34,3 36,3 41,4 26,2 27,9 48 Przetwory z jaj 83,8 81,3 8,9 92,3 76, 8,9 881 Jabłka 159,6 154,8 55,3 63, 81,6 86,8 892 Wiśnie i czereśnie 79,7 77,3 13,8 118,4 83,8 89,2 894 Śliwki 71,9 69,7 93,5 16,6 8,4 85,5 11 Pszenica 96,7 93,8 58,6 66,8 72,3 76,9 111 Mąka pszenna 92,1 89,3 67,4 76,9 67,1 71,4 1121 Mąka żytnia 75, 72,7 74,5 85, 72,7 77,3 115 Mąka, płatki i granulki ziemniaczane 96,2 93,3 77,3 88,1 79, 84, 11812 Skrobia kukurydziana 97,5 94,6 76,1 86,8 81,6 86,8 11813 Skrobia ziemniaczana 57,6 55,9 7,5 8,4 44,6 47,4 1514 Olej rzepakowy 62,4 6,5 91,1 13,9 59,7 63,5 221 Pomidory w puszkach 92, 89,2 8,2 91,5 75,8 8,6 229 Koncentrat pomidorowy 83, 8,5 72,4 82,5 63,5 67,5 2979 Zagęszczony sok jabłkowy 73,8 71,6 87,7 1, 66,2 7,4 3552 Kleje 92, 89,2 73, 83,2 7,5 75, Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. 24

Po akcesji obniżyły się także ceny w imporcie większości owoców świeżych. Potaniały też w imporcie: warzywa mrożone i suszone, nasiona roślin pastewnych, margaryny, olej sojowy, karma dla psów i kotów i pisklęta kurcząt. Mniejsze były również średnie ceny w imporcie mięsa wieprzowego i mięsa z drobiu (do nielicznych produktów, których ceny wzrosły w obu tych grupach towarowych należą: szynki, schaby i łopatki wieprzowe oraz zamrożone ćwiartki kurcząt, skrzydła, grzbiety kurcząt oraz podudzia indyków). Import niemal wszystkich produktów, których ceny obniżyły się, wzrósł po przystąpieniu do UE. Mniejszy był tylko, mimo spadku cen importowych, wolumen importu oleju sojowego (o 3% w okresie I-IX 25 r. w porównaniu z tym samym okresem 23 r.), a wynikało to ze spadku zapotrzebowania na rynku krajowym. Wykres 4 Ceny w imporcie wybranych produktów rolno-spożywczych (w euro/kg) (spadek cen) Sery Pszenica 4,5,6 4 3,5,5 3,4 2,5 2,3 1,5,2 1,5,1 23 24 25 23 24 25 Przetwory z jaj Mąka pszenna 8,4 7 6,3 5 4,2 3 2,1 1 23 24 25 23 24 25 25

Mąka żytnia Tytoń nieprzetworzony,5 3,5,4 3 2,5,3 2,2 1,5,1 1,5 23 24 25 23 24 25 Skrobia kukurydziana Skrobia ziemniaczana,6 3,5 2,5,4 2,3 1,5,2 1,1,5 23 24 25 23 24 25 Margaryny Koncentrat pomidorowy 1,5,9 1,25,8,7 1,6,75,5,4,5,3,25,2,1 23 24 25 23 24 25 26

Zagęszczony sok jabłkowy Glukoza i syrop glukozowy 2,5,7 2,6,5 1,5,4 1,3,5,2,1 23 24 25 23 24 25 Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. Po wejściu do UE najbardziej wzrosły ceny (liczone w zł) następujących grup produktów: kwiaty cięte średnie ceny kwiatów były w pierwszych trzech kwartałach 25 r. wyższe w porównaniu z analogicznym okresem 23 r. o 99%, a w relacji do I-IX 24 r. o 82%. Wzrosły ceny w imporcie wszystkich kwiatów objętych przed akcesją klauzulą SSG, a najbardziej zwiększyły się ceny goździków, masło ceny masła w okresie I-IX 25 r. były wyższe w porównaniu do analogicznego okresu 23 r. o 45%, a w porównaniu do okresu I-IX 24 r. o 8%, jogurty ceny wzrosły w porównywanych okresach odpowiednio o 161 i 124%. Wzrost cen jogurtów wynikał w dużym stopniu ze zniesienia subwencji w ich eksporcie z UE do Polski, cukier buraczany średnie ceny cukru zwiększyły się w pierwszych trzech kwartałach 25 r. w relacji do I-IX 23 r. dwukrotnie, a w relacji do I-IX 24 r. o 13%. Podrożał w imporcie zarówno cukier surowy, jak i biały, otręby kukurydziane ceny wzrosły w okresie I-IX 25 r. w stosunku do pierwszych trzech kwartałów 23 r. ponad trzykrotnie, a w relacji do notowanych w okresie I-IX 24 r. o 8%. O zwiększeniu cen zadecydowała mniejsza podaż kukurydzy i produktów jej przemiału w krajach UE w sezonie 24/5. W pierwszych dziewięciu miesiącach 25 r. wyższe niż w takim samym okresie 23 r. i 24 r. były także ceny miodu, jelit i pęcherzy zwierząt, większości warzyw świeżych (głównie kalafiorów i pomidorów), mrożonych warzyw (decydujący był tu wzrost cen mrożonego groszku, papryki i pomidorów) oraz przetworów z mięsa (przede wszystkim przetworów z drobiu). W porównaniu z okresem I-IX 23 r. znacznie podrożały również w imporcie w pierwszych 27

trzech kwartałach 25 r. mleko płynne i zagęszczone. Ceny tych produktów były jednak w tym czasie niższe od średnich w pierwszych trzech kwartałach roku poprzedniego. Znacznie wyższe, niż przed akcesją, były też ceny w imporcie piskląt gęsi i kaczek, a także mięsa wołowego, tj. produktów, których przywóz przed przystąpieniem do UE był minimalny. Obniżyły się rozmiary przywozu prawie wszystkich produktów, które podrożały w imporcie. Wyższy był jedynie (w okresie I-IX 25 r. w porównaniu z tym samym okresem 23 r.) wolumen przywozu: kwiatów, dekstryn, jogurtów, pomidorów i mrożonych warzyw. Tabela 4 Wskaźniki dynamiki cen importowych produktów rolno-spożywczych (produktów, których ceny wzrosły po akcesji do UE) w procentach 24 I-IX 25 I-IX 25 Kod CN Produkty 23 I-IX 24 I-IX 23 zł euro zł euro zł euro 41 Mleko i śmietana 189, 183,3 82,5 94,1 167,1 177,8 42 Mleko zagęszczone 118,5 114,9 91,6 14,5 124,9 132,9 431 Jogurty 13,8 126,9 124,4 141,8 261,3 278, 451 Masło 135, 13,9 18,3 123,5 144,5 153,7 49 Miód 14,2 136, 11,1 115,3 135,2 143,8 54 Jelita i pęcherze zwierząt 161,1 156,3 66, 75,2 18,2 115,1 631 Kwiaty cięte 136, 131,9 181,9 27,4 198,6 211,3 741 Kalafiory 123, 119,3 131,6 15, 133,6 142,1 72 Pomidory 13,1 1, 146,3 166,8 131,6 14, 731 Cebula 128,9 125, 17,2 122,2 129,3 137,5 71 Mrożone warzywa 121,7 118, 116,6 133, 128,8 137, 811 Mrożone owoce 12,3 99,2 98, 111,7 15,8 112,6 13 Jęczmień 11,4 17,1 87,7 1, 1,7 17,1 121 Szyszki chmielowe 161,1 156,3 66, 75,2 18,2 115,1 1512 Olej słonecznikowy 13,1 1, 97,8 111,5 11, 17,4 162 Przetwory mięsne 197, 191,1 12,1 137, 237,7 252,9 171 Cukier buraczany 189,7 184, 112,8 128,6 23, 216, 191 Ekstrakt słodowy 117,8 114,3 89,3 11,8 16,2 113, 2321 Otręby kukurydziane 39,3 3, 17,5 122,6 324,7 345,4 352119 Albumina jaj suszona 122, 118,3 84,7 96,6 16,1 112,9 35511 Dekstryny 115,8 112,3 136,5 155,6 161,6 171,9 Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. 28

Ceny większości importowanych produktów, również tych, które podrożały w przywozie po akcesji do UE są niższe od cen produktów wytwarzanych w kraju. Do nielicznej grupy produktów, których ceny importowe w 25 r. były niższe od produktów rodzimych należały: niektóre rodzaje mięsa wieprzowego i drobiowego (np. schab, boczek, elementy tuszek indyków), jaja konsumpcyjne, mleko w proszku, pomidory i ich przetwory, kwiaty, przetwory z jaj. Konkurencyjność cenowa polskich produktów, wobec produkowanych w UE (zwłaszcza produktów przetworzonych) jest głównym powodem znacznie wyższego po akcesji do UE wzrostu eksportu niż przywozu większości produktów uznanych za wrażliwe. Konkurencyjność ta zmniejszy się tylko w warunkach wzrostu opłaty pracy (podstawowego czynnika decydującego o przewadze komparatywnej produktów krajowych wobec unijnych). Zbliżenie cen w Polsce i w UE następować będzie jednak w efekcie spodziewanego umacniania złotego w stosunku do euro. Wykres 5 Ceny w imporcie wybranych produktów rolno-spożywczych (w euro/kg) (wzrost cen) Mleko i śmietana Jogurty 2,5 1,6 2 1,2 1,5,8 1,5,4 23 24 25 23 24 25 Masło Mleko i śmietana zagęszczone 4 2,5 3,5 3 2 2,5 1,5 2 1,5 1 1,5,5 23 24 25 23 24 25 29

Otręby kukurydziane Pomidory 2,5 1,4 2 1,2 1 1,5,8 1,6,5,4,2 23 24 25 23 24 25 Kwiaty cięte Cukier buraczany 6,7 5,6 4 3 2,5,4,3,2 1,1 23 24 25 23 24 25 Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. 5. Znaczenie dostaw z krajów UE w imporcie produktów wrażliwych Jeszcze przed akcesją, większość produktów uznanych za wrażliwe importowana była z krajów UE-15 i nowych krajów członkowskich. Wynikało to głównie z dużych ulg celnych w przywozie z tych krajów w ramach wzajemnych koncesji handlowych. Z krajów rozszerzonej Wspólnoty pochodził cały (lub niemal cały) realizowany przez Polskę import: większości produktów zwierzęcych, świeżych warzyw i owoców, przetworów zbożowych, roślin oleistych, oleju sojowego, rzepakowego, margaryn, cukrów, przetworów z ziemniaków, ale także produktów skrobiowych, karmy dla psów i kotów, kwiatów czy szyszek i ekstraktów z chmielu. Mniejsze było przed wejściem do UE (udział maksymalnie 5%) znaczenie krajów rozszerzonej Wspólnoty w polskim imporcie: mleka w proszku (5% 3

w 23 r.) owsa i żyta (ok. 4%), jabłek (5%), owoców mrożonych (4%), warzyw suszonych (ok. 2%), jelit, pęcherzy i żołądków zwierząt (2%), zagęszczonego soku jabłkowego (15%) i tytoniu (15%). Najmniejszy był udział dostaw z UE-25 w imporcie miodu (2%) i oleju słonecznikowego (8%). Po akcesji zwiększył się udział UE w imporcie większości produktów. Najbardziej wzrosło znaczenie przywozu z rozszerzonej Wspólnoty w imporcie 5 : ziarna zbóż (głównie pszenicy, żyta i owsa) już w 24 r. import z krajów UE głównie ze starej Wspólnoty zarówno w wolumenie, jak i w wartości przywozu sięgał 1%. Oprócz eliminacji stawek celnych istotne znaczenie miało tu podrożenie kosztów transportu zbóż spoza Europy, mięsa (wieprzowego, drobiowego i wołowego) w pierwszych trzech kwartałach 25 r. niemal cały wolumen przywozu realizowany był w UE-25, wobec 81% (mięso wieprzowe) i 89% (mięso z drobiu) w 23 r., mleka i śmietany zagęszczonej udział UE w wolumenie importu w okresie I-IX 25 r. wynosił ok. 9%, w porównaniu z 48% w 23 r. Liczącym się dostawcą zewnętrznym pozostały kraje WNP, serów wzrost udziału UE w rozmiarach przywozu zwiększył się z 79% w 23 r. do 99% w pierwszych trzech kwartałach 25 r., oleju sojowego, a zwłaszcza słonecznikowego w okresie I-IX 25 r. import z UE stanowił 43% rozmiarów przywozu oleju słonecznikowego i 54% jego wartości (odpowiednio 8 i 11% w 23 r.). Najwięksi zewnętrzni importerzy to Rumunia i Szwajcaria. Obecnie z UE realizowany jest niemal cały wolumen polskiego importu przetworów z jaj (udział ten przed akcesją wynosił ok. 7%). Istotnie zwiększyło się także znaczenie dostaw z UE w polskim przywozie jelit, pęcherzy i żołądków zwierząt (udział w pierwszych trzech kwartałach 25 r. ok. 43%) oraz warzyw suszonych (ok. 3% importu). Podobnie jak przed akcesją do UE głównymi dostawcami jelit i pęcherzy pozostały Chiny, Kanada i kraje Ameryki Płd., a warzyw suszonych Egipt, Chiny, Szwajcaria i Indie. Znacznie, bo z 2% w 23 r. do 18% w okresie I-IX 25 r., wzrósł także udział przywozu z rozszerzonej Wspólnoty w rozmiarach importu miodu (tak jak przed integracją produkt ten sprowadzany jest głównie z Ukrainy, Rumunii, Bułgarii i Argentyny). Stabilny, na niskim poziomie, pozostał udział UE w imporcie tytoniu nieprzetworzonego. Nie zmieniło się istotnie znaczenie dostaw z UE w przywozie koncentratu pomidorowego (głównym dostawcą zewnętrznym są obecnie Chiny). 5 Udział dostaw z UE-25 w imporcie produktów uznanych za wrażliwe przedstawiono w załączniku 5. 31

Tabela 5 Kod CN Udział dostaw z UE-25 w imporcie wybranych produktów rolno-spożywczych w procentach Produkty 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 ilość wartość 14 Owce i kozy żywe 49,2 1, 1, 69,2 1, 1, 22 Wołowina zamrożona, 89,7 99,7, 84,4 96,2 23 Mięso wieprzowe 81,3 98,9 99,7 77,2 98,7 99,7 27 Mięso z drobiu 88,8 89,8 93,9 79, 79,5 91,3 42 Mleko i śmietana zagęszczone 48,1 7,3 9,9 57,4 76,6 97,3 46 Sery 79,3 92,5 98,7 87,8 95,2 98,5 48 Przetwory z jaj 69, 87,3 94,3 72,6 83,6 9,5 54 Jelita, pęcherze i żołądki zwierząt 2,9 29,7 43,2 14, 24,3 36,3 712 Warzywa suszone 22,9 27, 27,6 4,5 37,7 43,6 892 Wiśnie i czereśnie 55,6 99,5 91,7 64,4 95, 9,9 11 Ziarno pszenicy 79, 97,8 93,3 84,2 97,9 93,5 12 Żyto 31,3 1, 1, 36,9 1, 1, 14 Owies 42,7 1, 1, 4,8 1, 1, 189 Pozostałe zboża 86,4 99,4 1, 82,2 84,1 99,5 112 Mąka żytnia 71,1 82,4 1, 69,6 93,8 1, 157 Olej sojowy 87,7 83,5 95,6 87,2 82,9 97, 1512 Olej słonecznikowy 7,9 15,7 43,2 1,6 19,2 53,8 194 Przetwory uzyskiwane przez spęcznienie zbóż Udział dostaw z UE w imporcie produktów uznanych za wrażliwe Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. 87,8 97,7 99, 94,2 98,1 97,8 84,8 9, 93,1 75,5 8,2 87, Do nielicznej grupy produktów, w imporcie których znaczenie dostaw z UE obniżyło się należą: jabłka w 24 r. i w pierwszych trzech kwartałach 25 r. udział importu z UE w ogólnym wolumenie przywozu wyniósł 4% (ok. 5% w 23 r.). Istotne znaczenie miało tu wyższe zapotrzebowanie rynku krajowego na odmiany oferowane przez kraje Ameryki Płd., 32

nasiona roślin pastewnych spadek znaczenia dostaw z UE z ok. 96% w 23 r. do 8% w pierwszych trzech kwartałach 25 r. (w imporcie wzrosło znaczenie dostaw z krajów WNP), olej rzepakowy udział importu z krajów UE obniżył się z niemal 1% w 23 r. do 78% w 24 r. i ok. 75% w 25 r. W imporcie zwiększyło się głównie znaczenie przywozu z Ukrainy, owoce mrożone spadek udziału przywozu z UE w ogólnym wolumenie przywozu z 4% w 23 r. do 27% w 24 r. i 22% w okresie I-IX 25 r. Zwiększył się przede wszystkim udział dostaw z Chin i krajów WNP. Cła w zewnętrznym imporcie tych produktów (poza jabłkami) po integracji z UE znacznie się obniżyły a najbardziej, bo z 25-3% do 14,4% ad valorem w imporcie mrożonych owoców. Wzrost udziału dostaw z UE w imporcie większości produktów rolno- -spożywczych uznanych za wrażliwe miał miejsce przy równoczesnym zwiększeniu wolumenu i wartości przywozu ze Wspólnoty. Do produktów, których przywóz z krajów UE zmniejszył się, a równocześnie wzrósł ich udział w imporcie ogółem należą: zboża, olej sojowy, mleko i śmietana. W ogólnej wartości importu produktów uznanych za wrażliwe udział dostaw z UE w pierwszych trzech kwartałach 25 r. wyniósł 87%, wobec 8% w 24 i 76% w 23 r. Podobnie jak przed akcesją, większy niż z UE, jest udział importu z krajów trzecich jedynie w przywozie: miodu naturalnego, jelit i pęcherzy zwierząt, warzyw suszonych, jabłek, oleju słonecznikowego, tytoniu nieprzetworzonego i zagęszczonego soku jabłkowego. Wykres 6 Udział dostaw z UE w wolumenie importu wybranych produktów rolno-spożywczych (w procentach) Mięso z drobiu Mięso wieprzowe 1 1 8 8 6 6 4 4 2 2 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 33

Masło i pozostałe tłuszcze z mleka Mleko i śmietana zagęszczone 8 7 6 5 4 3 2 1 1 8 6 4 2 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 Sery Przetwory z jaj 1 1 8 8 6 6 4 4 2 2 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 Ziarno pszenicy Mąka żytnia 1 1 8 8 6 6 4 4 2 2 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 34

Olej słonecznikowy Jelita, pęcherze i żołądki zwierząt 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 Olej rzepakowy Koncentrat pomidorowy 1 8 8 7 6 6 5 4 4 3 2 2 1 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 Nasiona roślin pastewnych Ogółem* 1 9 8 8 7 6 6 5 4 4 3 2 2 1 23 24 I-IX 25 23 24 I-IX 25 Źródło: Na podstawie danych CIHZ i MF. *w wartości 35

6. Podsumowanie Zniesienie stawek celnych w imporcie z krajów rozszerzonej Unii Europejskiej, ale też zastosowanie niższych ceł w przywozie wielu produktów z krajów trzecich, spowodowało zwiększenie importu niemal wszystkich artykułów rolno-spożywczych uznanych w Polsce za wrażliwe (tj. zgłoszonych do WTO jako towary wymagające głębszej ochrony). Dostawy od naszych partnerów ze Wspólnoty w 25 r. wynosiły niemal 9% łącznej wartości importu produktów uznanych za wrażliwe, wobec 76% przed akcesją (23 r.). Znaczenie przywozu z krajów UE pozostało mniejsze jedynie w imporcie zagęszczonego soku jabłkowego, niektórych warzyw suszonych, jabłek, tytoniu nieprzetworzonego i miodu naturalnego. Po przystąpieniu do UE wzrosło znaczenie importu w produkcji większości artykułów uznanych za wrażliwe. Jednakże w 25 r. ich przywóz nie przekraczał 4-5% produkcji i podaży tych produktów. Istotnego zagrożenia dla produkcji rodzimej nie stanowiło też znaczne zwiększenie importu: glukozy i syropu glukozowego, zagęszczonego soku jabłkowego, pomidorów czy koncentratu pomidorowego. Wyższy import produktów rolno-spożywczych uzupełniał niedobory produkcji w kraju, ale też umożliwiał wzbogacenie bazy surowcowej zakładów przetwórczych tańszymi surowcami. Po akcesji do UE import większości produktów wzrósł znacznie mniej niż eksport. Zwiększyło się dodatnie saldo w handlu niemal wszystkimi produktami uznanymi za wrażliwe. Najbardziej wzrosła nadwyżka eksportu nad importem w obrotach handlu zagranicznego produktami mleczarskimi, cukrem, olejem rzepakowym i produktami uzyskiwanymi przez spęcznienie zbóż. Pogłębiło się tylko ujemne saldo w zagranicznym handlu produktami skrobiowymi, koncentratem pomidorowym i mąkami. Zmniejszenie nadwyżki eksportu nad importem w obrotach produktami rolno-spożywczymi następować może w miarę wyrównywania się poziomu cen w Polsce i w innych krajach UE (proces ten będzie jednak powolny), a także spodziewanego umacniania się złotego wobec euro. 36

KOD CN Produkty ROK I półr. II półr. I-IX ROK 129 Bydło żywe 23 34,36, 34,36 34,36 129 24 82,46 1151,2 43,86 1233,48 129 25 113,43 875,8 1978,51 13 Trzoda chlewna żywa 23 138,69 16,66 144,55 155,35 13 24 27,42 13566,54 597,55 13773,96 13 25 7744,48 15557,2 14 Owce i kozy 23 35,82 23,86 45,74 59,68 14 24 54,24 19,25 13,3 163,49 14 25 6,35 6,35 15 Drób żywy 23 523,69 668,67 836,76 1192,36 15 24 1185,15 1646,33 1696,98 2831,48 15 25 2129,73 5348,45 1511 Pisklęta z gatunku Gallus Domesticus 23 186,37 261,55 326,7 447,92 1511 24 169,24 77,83 226,4 247,7 1511 25 337,75 382,45 1512 Pisklęta indyków 23 286,4 32,98 449,8 67,38 1512 24 225,52 43,93 258,62 269,45 1512 25 8,29 492,65 21 Wołowina świeża i schłodzona 23 3,77 18,66 3,77 22,43 21 24 33,62 97,89 119,2 131,51 21 25 196,15 227,44 22 Wołowina zamrożona 23 217,99 113,21 291,1 331,2 22 24 725,28 948,83 1359,27 1674,11 22 25 254,29 2965,91 23 Wieprzowina 23 18439,14 28284,73 3334,12 46723,87 23 24 29149,49 73134,26 64587,81 12283,75 23 25 6111, 1989,71 27 Mięso z drobiu 23 9743,25 1591,59 1557,2 2334,84 27 24 22912,94 61719,46 58948,94 84632,4 27 25 33682,4 51877,54 41 Mleko i śmietana niezagęszczone 23 3199,69 3236,3 4949,3 6435,72 41 24 2231,63 15,5 2988,46 3732,13 41 25 1254,93 348,72 42 Mleko i śmietana zagęszczone 23 1984,71 6338,49 491,34 8323,2 42 24 2121,43 3738,96 375,27 586,39 42 25 5119,87 6863,31 43 Napoje mleczne 23 373,11 88,11 775,78 1181,22 43 24 79,39 183,86 198,37 1874,25 43 25 157,41 224,18 431 Jogurt 23 258,85 143,45 344,65 42,3 431 24 239,96 628,5 331,84 868,46 431 25 811,3 1182,68 45 Masło i pozostałe tłuszcze otrzymywane z 23 2331,24 313,35 3527,68 5344,59 mleka 45 24 2212,84 186,53 3191,7 473,37 45 25 1888,34 2439,8 451 Masło 23 1881,9 2397,15 2818,4 4279,5 451 24 1898,73 1386,5 2512,29 3284,78 451 25 1274,95 1455,4 46 Sery 23 2531,53 3123,7 476,68 5655,23 46 24 2683,7 5878,31 5133,24 8561,38 46 25 199,3 1564,92 47 Jaja ptasie w skorupkach 23 49,82 5,5 698,34 99,87 47 24 68,32 4875,25 143,84 5555,57 37

47 25 5667, 8185,45 473 Jaja konsumpcyjne 23 15,54 5,81 111,35 111,35 473 24 78,94 4456,88 595,96 4535,82 473 25 5245,94 7499,84 48 Przetwory z jaj 23 7,59 112,86 82,81 183,45 48 24 221,62 343,29 38,25 564,91 48 25 448,44 86,9 49 Miód 23 2287,89 229,57 3153,93 4578,46 49 24 1353,79 2243,55 243,67 3597,34 49 25 249,75 3151,2 54 Jelita, pęcherze i żołądki zwierząt 23 1716,96 22694,33 28393,51 3981,29 54 24 21638,63 2461,73 3159,41 421,36 54 25 18773,5 28233,22 63 Kwiaty cięte i pąki kwiatowe 23 4775,56 3959,28 6619,95 8734,84 63 24 694,53 513,1 9879,37 127,54 63 25 5496,8 7512,53 72 Pomidory 23 27181,35 9353,27 2747,38 36534,62 72 24 37878,6 1822,15 42722,39 559,75 72 25 4122,78 45261,34 731 Cebula 23 41548,85 14844,61 48717,12 56393,46 731 24 43487,47 1284,79 559,61 56328,26 731 25 7822,99 13695,9 74 Warzywa kapustne 23 4723,43 124,23 4799,57 5747,66 74 24 7579,31 214,43 7868,12 9683,74 74 25 7645,91 8325,2 75 Sałata 23 359,29 1155,11 3624,28 4664,4 75 24 5366,8 223,26 5584,59 7569,34 75 25 5383,97 6136,36 76 Warzywa korzeniowe 23 2475,79 2831,16 24629,5 2696,95 76 24 2424,91 4421,7 21883,62 24845,98 76 25 2617,97 23574,2 761 Marchew 23 19723,64 748,19 2131,17 2471,83 761 24 14779,48 1361,89 15528,78 16141,37 761 25 15878,53 18261,89 77 Ogórki 23 4285,87 3265,85 4355,93 7551,72 77 24 4595,7 844,83 5344,81 12639,9 77 25 869,65 8328,92 71 Warzywa mrożone 23 6455,88 573,15 9359,76 12186,3 71 24 389,31 554,94 5627,23 8945,25 71 25 1337,89 16945,28 712 Warzywa suszone 23 544,37 3181,63 7111,35 8586, 712 24 4417,69 3883,12 662,18 83,81 712 25 5224,67 726,57 881 Jabłka 23 5825,41 8235,43 1498,42 146,84 881 24 3718,83 2532,38 5837,68 6251,21 881 25 3922,7 6636,13 892 Wiśnie i czereśnie 23 78,38 1,39 176,9 178,77 892 24 34,55 625,4 658,43 659,95 892 25 254,2 955,31 894 Śliwki i owoce tarniny 23 171,82 54,14 698,24 711,96 894 24 334,54 642,15 784,58 976,69 894 25 432,1 183,8 811 Truskawki 23 975,54 31,58 977,6 17,12 38